E M O K R A T Y C Z N Y
R Z E O L Ą D
T d " 1 R A W M I C Z ¥
CENTRALNE CZASOPISMO PRAWNICZE
P O Ś W IĘ C O N E P R A K T Y C E I W Y K Ł A D N I P R A W A O R A Z SŁU ŻB IE W Y M IA R U S P R A W IE D L IW O Ś C I
W A R S Z A W A - Ł Ó D Ź - O L S Z T Y N G D A Ń S K - T O R U Ń - P O Z N A Ń - W R O C Ł A W K A T O W I C E - K R A K Ó W - L U B L I N
Nr 8 (og. zb. 34).
Numer zaw iera 64 sirony druku.
SIERPIEŃ 1948 R. ROK IV
Cena 100 zł
T R E Ś Ć Z E S Z Y T E :
W obron ie pokoju
P ro je k t księgi d ru g ie j kodeksu c y w iln e g o — P ra w o rodzinne T y tu ł II. — P o k re w ie ń s tw o : p ow in o w a c tw o D r A n to n i B ę dko w ski, P ro k u ra to r S. N. — Sąd w obliczu
zagadnienia śm ie rci . . . .
S ta n is ła w G a rlic k i, A d w o k a t — Z zagadnień p ra w a m a ł
żeńskiego — Posiedzenia pojednaw cze
C. T abęcki, Wiceprezes S. O. — W sp ra w ie w y k ła d n i a rt. 44 k p n ...
D z ia ł In fo rm a c y jn o - S zko len iow y:
D r S tefan B re yer, N otariu sz — W p isy w księgach w ieczystych J e rzy cieszyń ski, Sędzia G ro d z k i — W sp ra w ie n ie k tó ry c h
przepisów dotyczących sądów o b y w a te ls k ic h O rzecznictw o Sądu Najwyższego . . . . .
C. T abęcki, Wiceprezes S. O. — Glos ¡a do orzeczenia sądu N ajw yższego w spraw ie IC 30.” /46 dotyczącego w z n o w ie n ia p o s t ę p o w a n ia ...
W y ro k z d nia 10 lipca 1948 r. w sp ra w ie Józefa B iih le ra b. p re m ie ra tzw . rządu G. G. (N. T. N. 7/13) Przegląd P rasy .
Ruch P ra w n ic z y za granicą — P rzegląd prasy p ra w n ic z e j . B ib lio g ra fia ...
K ro n ik a
Ż ycie S ą d o w n ictw a : (D ział pośw ięcony życiu i d zia łalno ści Z w ią z k u Zawodowego P ra c o w n ik ó w Sadow ych i P ro k u ra to rs k ic h ):
P lenarne posiedzenie Z arządu G łów nego Z w ią z k u P ra c o w n ik ó w Sądow ych i P ro k u ra to rs k ic h . K ro n ik a Z w ią zkow a . . . . D zia ł D o k u m e n ta c y jn y — K o n s ty tu c ja R e p u b lik i Czecho
sło w a ckie j
K O M I T E T R E D A K C Y J N Y
P m 'w o d n i c * « } c y s Z o f i a G a w r o ń s k a - W a s ilk o w s k a , P y r . D e p a rta m e n tu S z k o le n ia Z a w o d ó w P ra w n ic z y c h i P o p u la ry z a c ji P ra ira .
C z ł o n k o w i e : D r T a d e u s z C y p r ia n , P r o k u r a to r S. N ., Z y g m iim K a p it a n ia k , K ie r o w n ik N a d z o ru S ą d o w e g o , L e s z e k L e r n e ll, N a c z e ln ik W y d z ia łu P ra w a K a rn e g o , D r R o m a n P io t r o w s k i, P ro fe s o r U n iw e rs y te tu W a rs z a w s k ie g o , D r S te fa n R o z m a r y n , P ro fe s o r U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o , D r S t a n is ła w Ś liw iń s k i, P ro fe s o r U n iw e r s y te tu W a r s z a w s k ie g o , P r o fe s o r D r S e w e r y n S z e r, W ic e d y r e k t o r D e p a rta m e n tu U rla w o d a w - czego, D r J a n W a s ilk o w s k i, P ro fe s o r U n iw e rs y te tu W a rs z a w s k ie g o ,
ł ł e t l a k f w r : L. L e r n e ll.
D E M O K R A T Y C Z N Y
P R Z E G L Ą D P R A W N IC Z Y
CENTRALNE CZASOPISMO PRAWNICZE
P O Ś W I Ę C O N E P R A K T Y C E I W Y K Ł A D N I P R A W A O R A Z S Ł U Ż B I E W Y M I A R U S P R A W I E D L I W O Ś C I
W y d a j e - M in isterstw o S p ra w ie d liw o ś c i. R e d a g u j e - K o m itet R e d a k c y jn y .
Nr 8 (og. zb. 34). SIERPIEŃ 1948. ROK IV
W OBRONIE POKOJU
W ro cła w ski Kongres n a jw y b itn ie js z y c h in te le k tu a lis tó w 45 państw, k tó ry obradow ał pod zna
kiem o bron y zagrożonego przez im p e ria liz m po
k o ju , jest n ie w ą tp liw ie pow ażnym sukcesem w toczącej się walce o p okó j św iata i k u ltu rę ludzkości.
Rezolucja Kongresu w ypo w ia da dobrze nam znaną, oczyw istą prawdę, iż : „n a ro d y św iata nie chcą w o jn y i m ają dosyć sił, aby u chron ić po
k ó j od zakusów nowego faszyzm u“ . Jest rzeczą jasną, że p rosty, szary człow iek nie chce w o jn y , zdając sobie dobrze sprawę z tego, iż w o jn a ozna
cza d lań upadek, katastrofę, zagładę. Jest ta k samo rzeczą oczywistą, iż m ilion o w e masy ludności całej k u li ziem skiej posiadają w sw ym rę k u potężne s iły , k tó re mogą zadecydować o lo sie p o k o ju św iata. Jeżeli jednak, pom im o te j oczyw iste j p ra w d y, nasze pokolenie przeżyło dw ie p otw o rn e, niszczycielskie w o jn y , je ż e li co jest bardzej ponure po tra g iczn ym doświadczeniu m in io n y c h w ojen, podżegacze do now ej w o jn y św ia to w e j podnoszą coraz b ardzie j głowę to je d y n ie dlatego, iż liczą oni na niedostateczne uśw iadom ienie mas ęo do źródeł i celów w ojen im p e ria lis ty c z n y c h , że liczą o ni na znieczulenie s ił p oko ju tk w ią c y c h w masach lu d o w ych za
tr u tą propagandą w ojenną, że liczą oni na uśpio
ną czujność narodów wobec groźby now ej w o jn y . Jest w ięc rzeczą zrozum iałą, iż w te j sytu a c ji zadaniem p rze d sta w icie li k u ltu r y , k o ry fe uszy n a u k i, lu m in a rz y sztu ki, dysponujących o lb rz y m im potencjałem o dd zia ływ a n ia na sze
ro k ie masy jest budzenie świadom ości i czu j
ności narodów św iata do wzm ożonej, b ojow e j w a lu i o pokój, jest w yja ś n ia n ie masom lu d o
w y m k ra jó w k a p ita listyczn ych p ra w d z iw y c h sprężyn i s ił napędowych w oje n im p e ria lis ty c z - nych, n aw oływ an ie tych mas do udarem nienia zakusów w oje nn ych „g a rs tk i żądnych zysków lu d z i w Am eryce i Europie, k tó rz y p rz y ję li w dziedzictw ie po faszyźmie ideę wyższości raso
w e j i negację postępu, k tó rz y zapożyczyli od faszyzmu tendencje do rozstrzygania w szystkich Spraw siłą oręża“ (z rez o lu c ji Kongresu).
Kongres W ro c ła w s k i w skazał na niebezpie
czeństwo, ja k ie grozi k u ltu rz e i postępowi ze s tro n y tych, k tó rz y dla w łasnych zysków dążą do pogrążenia ludzkości w now ą w ojnę. K o n gres obradow ał pod hasłem obrony k u lt u r y i po
k o ju . D la każdego myślącego człow ieka — tw ierdze n ie , iż w o jn a to n ajw ię kszy w ró g k u l
tu r y lu d z k ie j, jest bodajże truizm em . A le je d - Wak stw ierdzenie te j p ra w d y przez Kongres W ro cła w ski, posiada swą ostrą w ym ow ę.
W iele niszczycielskich, b arbarzyńskich w ojen prowadzono pod płaszczykiem obrony k u ltu r y i c y w iliz a c ji. W szystkie im perialistyczne, zabor
cze w o jn y to c z y ły się pod hasłem ratow ania k u l
tu ry . Faszystowscy b arba rzyń cy rów nież swoje dzieło zniszczenia Ł zagłady n a zyw ali obroną Wyższości k u ltu ra ln e j i cyw iliz a c y jn e j Niem iec.
W im ię obrony k u lt u r y i c y w iliz a c ji toczą a ngiel
scy im p e ria liś c i w ojn ę zaborczą przeciw narodo
w i m alajskie m u , Hasiem obrony „ k u lt u r y za
c h o d n ie j“ szerm ują podżegacze w o je n n i, C h u r- c h ille , B u lle s ‘owie, Forrestale i in n i.
A p e l Kongresu W rocław skiego o rato w an ie p o k o ju i k u ltu r y zwraca się w łaśnie p rzeciw ko w szelkim próbom podżegaczy w ojennych do w yko rz y s ta n ia zarówno osiągnięć k u ltu ra ln y c h
Str.: 2 DEMOKRATYCZNY N r 8
i zdobyczy c y w iliz a c y jn y c h ja k i haseł k u ł- tu ra łn o -c y w iliz a c y jn y c h d la sw ych im p e ria li
stycznych w o je n n y c h celów.
Kongres W ro cła w ski, k tó ry zgrom adził 400 n d jw y fjitn ie j szych p rze d s ta w ic ie li k u ltu ry , n a u k i i s ztu ki z całego św iata, b y ł n 1® ty lk o w yrazem tro s k i o ra to w a n ie p o ko ju . W skazując ogniska zapalne, zagrażające p o k o jo w i świata, w skazując na groźbę odrodzenia się faszyzmu, Kongres d ał w y ra z tem u, iż w a lk a o p okó j to w a lk a p rz e c iw ko resztkom faszyzmu, p rzeciw ko silom im pe
ria lis ty c z n y m , d la k tó ry c h w o jn y są źródłem zysków i bogactw. W obradach ta m yśl przew od
n ia Kongresu p rz e b ija ła się Z całą silą. Z nalazła ona w y ra z także w uchw alonej jednom yślnie rezo lu cji.
K o n g re s W ro c ła w s k i z w ró c ił się z a pelem do lu d z i p ra c y u m y s ło w e j- całego ś w ia ta o zmo
b iliz o w a n ie w s z y s tk ic h s ił d la o b ro n y p o k o ju . A p e l ten skierow a ny jest rów nież pod adre
sem in te lig e n c ji p ra w n iczej, pod adresem pxa- co w n ik ó w służby s p ra w ie d liw o ś c i. Jest przecież p ra w d ą niezbitą, oczywistą, że każda w ojn a im p e ria listyczna jest n a jb a rd z ie j b ru ta ln y m podep
ta nie m e lem entarnych zasad spraw iedliw ości, że każda w ojna zaborcza, ja k w ykazało lo do
świadczenie o statniej rozpętanej przez faszyzm n ie m ie cki w o jn y , je st zaprzeczeniem Wszelkiego poczucia prawnego. A jed na k w a lk a o realizację hasła, pod k tó ry m obradować będzie na początku w rze śn ia rb . Kongres ś w ia to w y Zrzeszenia P ra w n ik ó w - dem okratów w Pradze; „ p r a w o w s ł u ż b i e p o k o j u “ w ym aga m o b iliz a c ji w szystkich postępowych s il p ra w n te tw a przeciw ko w szelkim próbom k ó ł im perialistyczn ych, zm ierza
ją cym do przekształcenia praw a, a w szczególności p ra w a m iędzynarodow ego w narzędzie w o jn y za
borczej, w narzędzie d ła w ie n ia suwerenności m ałych państw. Im p e ria liś c i w re a liz a c ji sw ych celów za
borczych, ekspansjonistycznych, posługują się ha
słem obrony k u ltu r y . Obecnie m ó w i się o k u lt u rze zachodniej. Kongres W ro c ła w s k i podniósł sw ój głos p ro testu p rze ciw ko te j o błud ne j grze w ska zując, iż k u ltu rz e zagrażają w łaśnie rozniecane przez zaborców w o jn y . Kongres postępowego p ra w n ic tw a podniesie n ie w ą tp liw ie sw ój głos p rze ciw ko w sze lkim próbom w przęgnięcia p ra w a w ry d w a n ekspansji im p e ria lis ty c z n e j.
Kongres W ro c ła w s k i w sw ej re z o lu c ji w ska zuje na zagrożenie niepodległości narodow ej p aństw ze s tro n y podżegaczy w oje nn ych. Ze spra
w ą p o ko ju łączy się ściśle sprawa o bron y n ie podległości i suwerenności k ra jó w św iata. Przez postaw ienie zagadnienia obrony niepodległości w płaszczyźnie szańców poko ju , podkreślo
ne zostało n a jb a rd z ie j istotne źród ło w o jn y , k tó re zagraża św iatu, — dążenie do naruszenia i zniweczenia niepodległości narodów .
Kongres d em okratycznych p ra w n ik ó w , k tó r y obradować będzie pod hasłem o brony p ra w a i pokoju, rów nie ż n ie w ą tp liw ie będzie m ia ł ja k o p u n k t w y jś c ia założenie, iż w szelkie zamachy na niepodległość i suwerenność państw są w g ru n cie rzeczy próbą przekreślenia w szelkich zasad p ra w n ych , są próbą z lik w id o w a n ia na arenie m ię dzynarodow ej, w stosunkach w zaje m n ych m iędzy p ań stw am i w szelkich w ięzów p ra w n y c h .
Ś w ia t k u lt u r y i postępu w ytęża w szystkie s iły dla u ra to w a n ia p o ko ju św iata. G w a ra ncją zw ycięstw a sp ra w y p o k o ju jest uśw iadom ienie sobie przez szerokie m asy zarów no is to tn ych ce
lów , do k tó ry c h zm ierzają s iły im p e ria liz m u i w o jn y , ja k rów nie ż uśw iadom ienie sobie w łasn ej potęgi, decydującej mocy mas lu d o w ych w uda
re m n ie n iu w szelkich p ró b zburzenia poko ju . W szystkie w y s iłk i działaczy k u itu r y , n a u ki, i s ztu ki idą w ty m k ie ru n k u , aby ta świadomość b y ła n a j
pełniejsza i najgłębsza.
PRZEGLĄD PRAWNICZY Str. 3
PROJEKT KSIĘGI DRUGIEJ
K O D E K S U C Y W IL N E G O
Przedm iotem obrad K o m is ji pow ołanej do opracowania jednolitego polskiego kodeksu c y w il
nego stał się w dalszej k o le i p ro je k t ty tu łu I I księgi d ru g ie j, zaw ierającej przepisy o pokre
w ień stw ie i pow inow actw ie.
Referentem p ro je k tu b y ł sędzia S. N. Jan W ile c k i, w spó łre fe re nte m — p ro f. d r Seweryn Szer.
P ro je k t został u chw alo ny przez K om isję w dniach 31.V — 7.V I 1948 r., po czym jego re dakcję pow ierzono p ro f. d r Janow i W a silkow skiem u.
R eferat p ro f. W asilkow skiego K o m isja p rz y ję ła w dniach 3 — 4 i 17 — 19 sierpnia 1948 r.
K S IĘ G A I I . PR A W O R O D ZIN N E .
T y t u ł I I .
P O K R E W IE Ń S T W O I P O W IN O W AC TW O . D Z IA Ł I.
P R Z E P IS Y O G Ó LNE.
R o z d z i a ł I.
L in ie i stopnie.
A r t. 266. § I . K re w n y m i w l i n ii prostej są osoby, z k tó ry c h jedna pochodzi od d ru g ie j.
§ 2. W stępnym i pew nej osoby są je j k re w n i, od k tó ry c h ona pochodzi, zstępnym i — ci, k tó rz y od n ie j pochodzą.
A r t. 267. § 1. K re w n y m i w lin ii bocznej są osoby, k tó re pochodzą od wspólnego przodka, a nie są spokrew nione w l i n ii prostej.
§ 2. Osoby, k tó re pochodzą od ty c h samych rodziców , są rodzeństw em rodzonym . Osoby, k tó re pochodzą od tego samego ojca, lecz od różnych m ate k albo od te j samej m a tk i, lecz od różnych ojców , są rodzeństw em p rzyrod nim .
A r t. 268. Stopień pokrew ień stw a oznacza się w ed ług lic z b y urodzeń z k tó ry c h pokrew ieństw o w y n ik a .
• § 1. K re w n y jednego z m ałżonków jes w te j samej lin ii i w ty m samym stopniu p o w in o w a ty m drugiego z m ałżonków.
§ • stanie m ałżeństw a nie pociąga za sobą ustania p ow inow actw a.
R o z d z i a ł I I.
Obowiązek a lim e n ta rn y.
A r t. 270. § 1. Obowiązek dostarczania środ
k ó w u trz y m a n ia (obowiązek a lim e n ta rn y ) istnieje m iędzy k re w n y m i w l in ii p ro stej oraz m iędzy rodzeństw em rodzonym .
tt -■ O bowiązek a lim e n ta rn y obciążą zstępnych przed w stępnym i, a w stępnych przed rodzeństwem .
Jeżeli je st k ilk u zstępnych lu b w stępnych, obcią
ża bliższych stopniem przed dalszym i. Jeżeli obciąża k re w n y c h w ty m sam ym stopniu, ro z k ła da się m iędzy nich w stosunku do ich stanu m a
jątkow ego.
A r t. 271. Jeżeli przepisy szczególne inaczej n ie stanowią, roszczenia alimentarme służą ty lk o osobom, k tó re zn a jd u ją się w niedostatku.
A r t. 272. Zakres obowiązku a lim entarneg o je st zależny od potrzeb osoby u p raw n io ne j i sta
n u m ajątkow ego osoby zobowiązanej.
A r t. 273. W stosunku do rodzeństwa zobo
w iąza ny może u c h y lić się cd świadczeń a lim en - ta rn ych , je ż e li b y ły b y dla niego połączone z nad
m ie rn y m uszczerbkiem.
A r t. 274. Jeżeli u pra w n io n y , ze w zględu na sw oje postępowanie, nie zasługuje na pomoc, za
kres obowiązku alim entarnego ogranicza się do zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb u p ra w nionego.
A r t. 275. § 1. Jeżeli przepisy szczególne in a czej nie stanowią, świadczenia a lim én ta m e należą się w pieniądzach.
§ 2. Jednakże g dyby spełnianie świadczeń W pieniądzach b y ło nad m ie rn ie u cią żliw e dla zobowiązanego, może on dostarczać u praw n io ne m u środków u trz y m a n ia w naturze, w szczegól
ności może p rz y ją ć go do siebie ja k o dom ow nika.
A r t. 276. K to dostarcza dru gie m u środków u trz y m a n ia nie będąc do tego zobowiązany albo będąc zobowiązany dopiero w dalszej kolejności, ten nabyw a z mocy ustaw y jego roszczenie w zglę
dem osoby, na k tó re j ciąży obowiązek a lim e n ta rn y.
A r t. 277. N ie można żądać świadczeń a li- m en tarn ych za czas u b ie g ły dłuższy n iż ro k licząc Wstecz od dnia, w k tó ry m zobowiązany dopuścił się zw ło k i.
D Z IA Ł II . R O D ZIC E I D Z IE C I.
R o z d z i a ł I.
D zieci z małżeństwa- O ddział 1.
Pochodzenie z małżeństwa.
A r t. 278. § 1. D zie ckie m z m a łże ń stw a je s t dziecko poczęte lu b urodzone w czasie trw a n ia m ałżeństw a, jeże li pochodzi od męża m a tk i.
§ 2. D om niem yw a się, że dziecko urodzono w czasie trw a n ia małżeństwa albo przed upływ Tem trz y s tu d n i od usiania lub uniew ażnienia m ałżeń
stwa pochodzi od męża m a tk i (dom niem anie po
chodzenia z małżeństwa).
A r t. 279. D o m n ie m a n ie pochodzenia z m a ł
że ń stw a może b yć obalone t y lk o na drodze p ro
Str. 4 DEMOKRATYCZNY
cesu w ed ług przepisów d zia łu niniejszego (za
przeczenie pochodzenia z m ałżeństwa).
A r t. 280. Mąż m a tk i meże zaprzeczyć po
chodzenie dziecka z m ałżeństw a w ciągu sześciu m iesięcy od dnia, w k tó ry m dow iedział się o u ro dzeniu dziecka przez żonę.
A r t. 281. Jeżeli dziecko u ro d z iło się w cza
sie m iędzy stoosiem dziesiątym dniem od zawarcia m ałżeństw a a trzechsetnym dniem od jego u s ia n ia lu b uniew ażnienia, zaprzeczenie pochodzenia z m ałżeństw a może nastąpić jed yn ie w przypadku, gdy zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż m a tk i m óg ł być ojcem dziecka.
A r t. 282. Jeżeli dziecko u ro dziło się przed stoosiem dziesiątym dniem od zawarcia m ałżeń
stwa, okoliczność ta w ystarcza sama przez się do zaprzeczenia pochodzenia z małżeństwa, chyba że mąż obcował z m a tką dziecka w czasie m iędzy trzechsetnym a stoosiem dziesiątym dniem przed jego urodzeniem .
A r t. 283. Zaprzeczenie je st wyłączone, jeżeli w c h w ili zaw arcia m ałżeństw a mąż w ie d z ia ł o ciąży żony albo je ż e li z jego zachowania się w y n ik a , iż zrze kł się zaprzeczenia.
A r t. 284. Jeżeli mąż zestal całkow icie ubez
w łasn o w o ln io n y z pow odu choroby psychicznej, na k tó rą zapadł przed u p ły w e m te rm in u do za
przeczenia pochodzenia dziecka z m ałżeństwa, zaprzeczenia może dokonać przedstaw iciel usta
w o w y męża. T e rm in do zaprzeczenia w ynosi w ty m p rzyp ad ku sześć miesięcy od d a ty usta
now ien ia przedstaw iciela ustawowego, a jeże li przedstaw iciel d ow ied zia ł się dopiero po te j dacie o urodzeniu się dziecka — sześć miesięcy cd dnia, w k tó ry m tę wiadom ość otrzym a!.
A r t. 285. Jeżeli przedstaw iciel u staw ow y męża ubezw łasnow olnionego całkow icie nie za
przeczy! pochodzenia dziecka z małżeństwa, mąż może zaprzeczenia dokonać, g dy odzyska zdolność do działań p ra w n ych . T e rm in do zaprzeczenia w yn o si w ty m p rzyp a d ku sześć m iesięcy cd dnia, w k tó ry m mąż odzyskał zdolność do działań p ra w n ych , a jeże li d ow ied zia ł się dopiero po ty m d n iu o urodzeniu się dziecka :— sześć miesięcy cd dnia, w k tó ry m tę -wiadomość o trzym ał.
A r t. 288. § 1. Jeżeli mąż z m a rł przed u p ły w em te rm in u do zaprzeczenia pochodzenia dziec
ka z m ałżeństwa, zaprzeczenia może dokonać oso
ba, k tó re j p ra w a spadkowe zależą od pochodze
n ia dziecka. T e rm in do zaprzeczenia w yno si w ty m p rzyp ad ku sześć m iesięcy od daty śm ierci męża, a je ż e li u p ra w n io n y do zaprzeczenia dow ie
d zia ł się dopiero po te j dacie o urodzeniu się dziecka — sześć m iesięcy cd dnia, w k tó ry m tę wiadom ość o trzym a ł.
§ 2. Przepis p a ra g ra fu poprzedzającego sto
suje się odpow iednio w p rzyp ad ku, gdy mąż za
g in ą ł przed u p ły w e m te rm in u do zaprzeczenia, je ż e li został następnie uznany za zm arłego. T e r
m in do zaprzeczenia biegnie w ty m p rzyp ad ku od d a ty prawom ocności uznania za zm arłego.
A r t. 287. Pow ództw o o zaprzeczenie pocho
dzenia dziecka z m ałżeństw a w in n o być w ytoczo-
N r 8
me przeciw ko dziecku i matce albo p rzeciw ko je d n e j z ty c h osób, je ż e li draga n ie żyje. Jeżeli ani m atka, a ni dziecko nie żyją, zaprzeczenie je st wyłączane.
A r t. 288. § 1. Dziecko może zaprzeczyć swoje pochodzenie z m ałżeństwa, je ż e li zachodzi niepo- deoieństwo, aby m ogło być dzieckiem męża m a ik i.
Zaprzeczenie n ie może nastąpić później n iż przed u p ły w e m ro k u cd dojścia dziecka do p-sLncIeiności.
§ 2. Do zaprzeczenia potrzebna jest zgoda m a tk i, chyba że m atka n ie żyje albo nie może w y ra z ić sw oje j w o li. Jeżeli dziecko jest m ało
letnie, potrzebne je st nadto zezwolenie w ła d z y opiekuńczej*).
§ 3. Pow ództw o w m n o być w ytoczone prze
c iw k o m ężowi m a tk i, cd którego w ed ług dom nie
m ania ustawowego dziecko pochodzi, a je ż e li ten n ie żyje — p rzeciw ko k u ra to ro w i ustanow ionem u przez w ładzę opiekuńczą.
A r t. 289. B ieg te rm in ó w do zaprzeczenia po
chodzenia dziecka z m ałżeństw a n ie rozpoczyna się, a rozpoczęty zawiesza się, gdy z pow odu za
wieszenia w y m ia ru s p ra w ie dliw ości albo s iły w yższej u p ra w n io n y nie może w ytoczyć pow ództ
w a przed sądami p o ls k im i.
A r t. 290. § 1. D om niem yw a się, że dziecko urodzone przed u p ły w e m trz y s tu d n i cd ustania lu b uniew ażnienia pierwszego m ałżeństw a m a ik i, a po zaw arciu przez n ią drugiego m ałżeństwa, pochodzi z drugiego m ałżeństwa.
§ 2. D om niem anie powyższe może być oba
lone ty lk o na drodze procesu, jednakże bez ogra
niczeń, k tó re dotyczą zaprzeczenia pochodzenia z m ałżeństwa.
O d d z i a ł 2.
S tosunki m iędzy rodzicam i i dziećm i z m ałżeństw a.
A r t. 291. Rodzice i dzieci obowiązani są w spierać się w zajem nie.
A r t. 292, Dziecko z m ałżeństw a nosi naz
w is k o ojca. Rodzice nadają dziecku im ię.
A r t. 293. § 1. Rodzice parne sza ciężary z w ią zane z u trz y m a n ie m i w ychow aniem dziecka.
O bow iązek u trz y m y w a n ia dziecka ciąży na r d cach, dopóki dziecko nie będzie w stanie u trz y m yw ać się samodzielnie.
§ 2. Dziecko pozostające na u trz y m a n iu ro dziców i mieszkające razem z n im i ma obowiązek świadczenia usług we w spó lnym gospodarstwie.
A r t. 294. § 1. W razie usam odzielnienia się dziecka, w szczególności w razie jego m ałżeństwa, rodzice obow iązani są dać dziecku wyposażenie * II
*) W toku obrad nad projektem tytułu ¡1 księgi II kodeksu (prawo rodzinne) postanowiono przywrócić termin techniczny „władza opiekuńcza” na oznaczenie sądu, sprawującego pieczę nad osobami nie mającymi pełnej zdolności do działań prawnych.
Pociąga to za sobą konieczność wprowadzenia w ogłoszonym tekście tytu łu I księgi II odpowiednich zmian redakcyjnych (art. 135 § 2 i 190 § 2 kodeksu).
PRZEGLĄD PRAWNICZY Str. 5 N r 8
odpowiadające swemu sta no w i m ajątkow em u i zwyczajom .
§ 2. Roszczenia o wyposażenie n ie można do
chodzić sądownie.
A r t. 295. Dziecko pozostaje pod w ładzą ro dzicielską aż do p e łn o le tn o ści.
A r t. 296. W ładza rodzicielska w in n a być w y k o n y w a n a tak, ja k tego w ym aga dobro dziecka i interes społeczeństwa.
A r t. 297. § 1. Rodzice sp ra w u ją władzę ro dzicielską w spólnie.
§ 2. .leżeli jedno z rodziców nie żyje albo je ż e li zostało pozbawione w ła d zy rod zicie lskie j, albo je ż e li jego w ładza rodzicielska u legła za
wieszeniu, w ład zę rodzicielską sp raw uje drugie z rodziców .
§ 3. Jeżeli oboje rodzice nie żyją albo jeżeli oboje zastali pozbaw ieni w ła d zy rod zicie lskie j, albo je ż e li ic h wdadza rodzicielska u legła zawie
szeniu, nad dzieckiem ustanaw ia się opiekę. To samo dotyczy przypadku, gdy rodzice są nieznani.
A r t. 298. § 1. Każde z rodziców sp ra w u ją cych władzę rodzicielską jest przedstaw icielem u staw o w ym dziecka.
§ 2. Jednakże żadne z rodziców n ie może reprezentow ać dziecka p rz y czynnościach p ra w nych m iędzy dziećm i pozostającym i pod ich w ła dzą rodzicielską albo m iędzy dzieckiem a jed nym lu b obojgiem rodziców , chyba że czynność polega w yłączn ie na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz cr.uecka. To samo dotyczy postępowania sądo
wego m iędzy w y m ie n io n y m i osobami.
A r t. 299. Rodzice k ie ru ją w ychow aniem dziecka. O bow iązani są, w ed ług sw ej możności, zapewnić dziecku przygotow anie do zawodu, ja k i odpow iada uzdolnieniom i skłonnościom dziecka.
A r t. 300. § 1. Dziecko pozostające pod w ła dzą rodzicielską, w inn o rodzicom posłuszeństwo.
§ 2. Rodzice mogą ka rcić dziecko pozostające pod ich władzą, je ż e li tego w ym aga należyte w y chow anie dziecka, jednakże bez uszczerbku dla fizycznego i m oralnego zd ro w ia dziecka.
A r t. 301. § 1. Jeżeli dziecko pozostające pod w ładzą rodzicielską je st zatrzym yw ane bezpraw - n i® Przez osobę trzecią, rodzice mogą żądać od
dania im dziecka.
§ 2. Władze publiczne m ają obowiązek udzie- ic rodzicom pom ocy w poszukiw aniu dziecka, k tó re zaginęło.
A r t. 302. Rodzice zarządzają m a ją tk ie m dzieć
mi pozostającego pod w ładzą rodzicielską. Obo
w ią za n i ^ są w y k o n y w a ć ten zarząd z należytą Starannością.
A r t. ,»03. Bez zezwolenia w ła d zy oniekuńczej rodzice nie mogą dokonyw ać w im ie n iu dziecka a n i w yrażać zgody na dokonyw anie przez dziecko następujących czynności p ra w n y c h :
1) zbyw ania lu b obciążania nieruchom ości oraz zobow iązyw ania się do ta k ic h rozporządzeń;
2) nabyw ania, obciążania i zbyw ania przed
sięb iorstw zarobkow ych;
3) przystępow ania do spółek h andlow ych;
4) udzielania p ro k u ry lu b ogólnego pełno
m ocnictw a handlowego;
5) zaciągania pożyczek i zobowiązań w ekslo
w ych;
6) udzielania poręczenia i przejm ow ania d łu gó w ;
7) zaw ierania um ów n a jm u lu b dzierżaw y na czas oznaczony, jeże li najem lu b dzierżaw a mą trw a ć nadal po osiągnięciu przez dziecko p cłn o- letncści;
8) czynienia darow izn;
9) zrzekania się spadków lu b zapisów;
10) zaw ierania ugod lub czynienia zapisów na sąd polubow ny, jeże li przedm iotem ugody lu b zapisu je st k tó ra k o lw ie k z czynności p ra w n ych w y m ie n io n y c h w p unktach poprzedzających a rty k u łu niniejszego.
A r t. 304. W ładza opiekuńcza może dać ro dzicom ogólne zezwolenie na zaciąganie w im ie n iu dziecka pożyczek i zobowiązań w ekslow ych, je ż e li to je st potrzebne do p ra w id łow eg o zarzą
dzania m a ją tk ie m dziecka, w szczególności do prow adzenia przedsiębiorstw a zarobkowego.
A r t. 305. W razie śm ierci jednego z m ałżon
ków’ albo w rasie uniew ażnienia m ałżeństwa lub rozw odu, lo z rodziców , k tó re spraw uje władzę rodzicielską, ma obowiązek przedstaw ić w ład zy opiekuńczej in w e n ta rz m a ją tk u dziecka i zaw ia
dam iać w ładzę opiekuńczą o isto tnych zm ianach w stanie tego m ajątku.
A r t. 306. § 1. Rodzice sp ra w u jący władzę rodzicielską m ają p ra w o pobierania p ożytkó w m a ją tk u dziecka.
§ 2. Jeżeli przepisy oddziału niniejszego in a czej me stanowią, do p raw a pobierania pożytkó w stosuje się odpow iednio przepisy o u żytko w a n iu .
A r t. 307. § 1. Rodzice, k tó ry m służy p ra w o - pobierania p o żytkó w m a ją tk u dziecka, p o w in n i obracać czysty dochód z tego m a ją tk u przede w szy s tk im na u trz y m a n ie i w ychow anie dziecka 1 jego rodzeństwa.
§ 2. W ierzyciele rodziców mogą żądać zaspo
k o je n ia z p o żytkó w m a ją tk u dziecka ty lk o o tyle ,
° pozostała część dochodu z tego m a ją tk u w ystarcza na u trz y m a n ie i w ychow anie dziecka.
A r t. 308. W ierzyciele dziecka mogą żądać zaspokojenia z jego m a ją tk u bez względu na służące rodzicom p raw o pobierania pożytków tego m a ją tk u .
A r t. 309. Służący rodzicom zarząd m ajątku dziecka i p raw o pobierania pożytków tego m a
ją tk u n ie rozciąga się na zarobek dziecka i na p rz e d m io ty oddane m u do swobodnego u ż y tk u . Jednakże dziecko, k tó re ma dochody z w łasnej pracy, pow inno w razie potrzeby przyczyniać się do p o k ry w a n ia kosztów u trzym a n ia rodziny, je ż e li m ieszka razem z rodzicam i.
A r t. 310. § 1. W um ow ie darow izny albo w rozporządzeniu ostatniej w o li można zastrzec»
że p rze dm ioty przypadające dziecku na mocy da
ro w iz n y lu b rozporządzenia ostatniej w o li nie będą objęte zarządem i praw em pobierania po
żytk ó w , k tó re służą rodzicom w stosunku do
Str. 6
m a ją tk u dziecka. Zastrzeżenie ta k ie może do
tyczyć także samego zarządu albo samego p raw a p obierania pożytków .
§ 2. Jeżeli darczyńca lu b czyniący rozporzą
dzenie o statniej w o li nie w skazał zarządcy, w ła dza opiekuńcza p o w ie rzy zarząd ustanow ionem u w ty m celu k u ra to ro w i.
A r t. 311. Po u stan iu zarządu rodzice p o w in n i niezw łocznie oddać m a ją te k dziecku lu b jego p rze d sta w icie lo w i ustaw ow em u. Jednoczesne po
w in n i złożyć obrachunek co do substancji tego m a ją tk u , a je ż e li nie m ie li p ra w a pobierania po
ż y tk ó w , p o w in n i złożyć także rachunek z zarządu.
A r t. 312. Eodzice, k tó ry m służyło praw o po
b ie ra n ia p oż y tk ó w m a ją tk u dziecka, nie mogą w żadnym p rzyp a d ku żądać z w ro tu w artości na
k ła d ó w , poczynionych ■ na ten m a ją te k z uzyska
n ych z niego dochodów.
A r t. 313. Rodzice obow iązani są do n ap ra w ie n ia szkody, k tó rą w y rz ą d z ili w m a ją tk u dziec
k a n ie na leżytym w y k o n y w a n ie m w ład zy ro d z i
cielskiej. Roszczenie dziecka o napraw ienie szko
d y przedaw nia się z u p ły w e m la t trzech od d o j
ścia dziecka do pełnoletności.
A r t. 314. § 1. Jeżeli rodzice w y k o n y w a ją w ła dzę rodzicielską w sposób zagrażający dobru dziecka, w ładza opiekuńcza w y d a zarządzenia po
trzebne do zapobieżenia uchybieniom rodziców .
§ 2. W szczególności, je ż e li uchybienia d o ty czą zarządu m a ją tk ie m dziecka, w ładza o p ie k u n i cza może postanowić, że zarząd ten podlegać bę
dzie ograniczeniom , ja k im podlega zarząd spra
w o w a n y przez opiekuna. W ładza opiekuńcza może ró w n ie ż odjąć rodzicom zarząd w całości łu b w części i pow ierzyć go ustanow ionem u w ty m celu k u ra to ro w i.
A r t. 315. § 1. W p rzyp ad ku, gdy z p ow o du przeszkody p rz e m ija ją c e j lecz trw a ją c e j czas d łu ż szy rodzice nie mogą w y k o n y w a ć w ład zy ro d z i
cielskiej, ic h w ładza ulegnie zawieszeniu. Z aw ie szenie będzie uchylone, g dy jego przyczyna od
padnie.
§ 2. Jeżeli przeszkoda w w y k o n y w a n iu w ła dzy rod z ic ie ls k ie j dotyczy jednego z rodziców, zawieszeniu ulega ty lk o w ładza tego z rodziców .
A r t. 316. §. 1. Rodzice będą pozbaw ieni w ła dzy ro d zicie lskie j, gdy n ie mogą je j w ykon yw ać z pow odu tr w a łe j przeszkody albo gdy dopusz
czają się rażących u chyb ie ń p rz y je j w y k o n y w a n iu .
§ 2. Pozbawienie w ła d z y rod z ic ie ls k ie j może nastąpić w stosunku do jednego z rodziców .
A r t. 317. Jeżeli w ładzę rodzicielską spraw uje ty lk o je d n o z rodziców , może ono być pozbawione te j w ła d z y w razie zaw arcia przezeń ponownego m ałżeństw a, je ż e li w ym a g a ją tego szczególne okoliczności.
A r t . 318. Do orzekania w przedm iocie za
wieszenia i pozbaw ienia w ła d z y ro d z ic ie ls k ie j jest w ła ściw a w ładza opiekuńcza.
A r t. 313. Jeżeli dobro dziecka tego w ym aga, w ładza opiekuńcza zakaże rodzicom pozbaw ionym w ła d z y ro d z ic ie ls k ie j w id y w a n ia się z dzieckiem .
N r 8
A r t. 320. § 1. Rodzice pozbaw ieni w ła d zy ro d z ic ie ls k ie j tracą p ra w o pobierania pożytkó w m a ją tk u dziecka, chyba że zostali je j pozbaw ieni bez sw ej w in y .
§ 2. P ra w o pobierania p oż y tk ó w m a ją tk u dziecka me może być rodzicom odjęte bez jed no czesnego pozbaw ienia ic h w ła d z y rod zicie lskie j.
R o z d z i a ł I I.
D zieci pozamalżeńskie.
O ddział 1.
U stalenie ojcostwa.
A r t. 321. Dziecko pozamalżeńskie może żą
dać sądowego ustalenia ojcostwa. U p ra w n ie n ie to służy rów nie ż m atce dziecka pozamalżeńskiego.
A r t. 322. Pow ództw o o ustalenie ojcostw a w in n o być wytoczone p rze ciw ko ojcu, a gdy ojciec n ie żyje — przeciw ko jego spadkobiercom .
A r t. 323. § 1. D om nie m yw a się, że ojcem dziecka pozamalżeńskiego jest ten, k to obcował z jego m atką w czasie od trzechsetnego do sto- osiemdziesiątego dnia przed urodzeniem się dziec
ka.
§ 2. Okoliczność, że w okresie ty m m atka obcowała także z in n y m mężczyzną, nie w ystarcza sama przez się, do obalenia powyższego dom nie
m ania.
O ddział 2.
Stosunek dziecka pozamalżeńskiego do rodziców . A r t. 324. § 1. Dziecko pozamalżeńskie nosi nazw isko rodow e m a tk i.
§ 2. W razie sądowego ustalenia ojcostwa, sąd na żądanie dziecka nada m u nazw isko ojca.
A t r . 325. § 1. Jeżeli dziecko pozamalżeńskie n ie nosi nazw iska ojca, a m atka pozostaje w zw iązku m ałżeńskim , mąż m a tk i może nadać dziecku sw oje nazwisko. M usi je d n a k uzyskać zgodę m a tk i, a je ż e li m atka nie je st p rze dsta w i
cie lką ustaw ow ą dziecka, m usi uzyskać nadto zgodę przedstaw iciela ustawowego. Jeżeli dziecko je s t p ełnoletnie, potrzebna je st jego zgoda.
§ 2. N adanie dziecku nazw iska następuje przez oświadczenie męża m a tk i złożone przed u rz ę d n ik ie m stanu cyw ilnego.
A r t. 326. § 1. Rodzice dziecka pozamałżeń- skiego ponoszą ciężary związane z u trz y m a n ie m i w ycho w an ie m dziecka na ró w n i z rodzicam i dziecka z m ałżeństw a. Ciężar ten rozkłada się m iędzy n ich w stosunku do ich stanu m a ją tk o wego.
§ 2. Jeżeli dziecko m a w ła s n y m a ją te k albo dochody z w ła sn e j pracy, obow iązek rodziców ulega odpow iedniem u zm niejszeniu.
A r t. 327. § 1. Jeżeli ojcostw o dziecka poza- m ałżeńskiego n ie je st sądownie ustalone, dziecko może dochodzić od ojca kosztów u trz y m a n ia i w ycho w an ia ty lk o w te d y , g dy jednocześnie żąda ustalenia ojcostw a. Przepis te n stosuje się cdpo- DEMOKRATYCZNY
PRZEGLĄD PRAWNICZY Sti. ? N r 8
w ied nio w przypadku, gdy roszczenie dziecka w zględem ojca przeszło na m atkę, k tó ra poniosła przypadającą na ojca część ciężarów u trz y m a n ia i w ychow ania dziecka.
§ 2. Osoba trzecia, k tó ra poniosła koszty u trz y m a n ia i w ycho w an ia dziecka, może żądać od ojca z w ro tu poniesionych kosztów bez w zglę
du na to, czy ojcostwo zostało sądownie ustalone.
A r t. 328. § 1- W razie śm ierci ojca dziecko pozamałżeńskie może żądać od jego spadkobier
ców odpow iedniej części kosztów swego u trz y m ania i w ychow ania. Roszczenie to nie służy dziecku, je ż e li na m ocy d arow izny lu b rozporzą
dzenia ostatniej w o li ojca o trzym a ło przysporze
nie, którego w arto ść nie je st niższa od w artości zachowku, ja k i b y dziecku p rzypadł, gdyby b yło dzieckiem z m ałżeństwa.
§ 2. Spadkobiercy ojca dziecka pozamałzea- skiego mogą zw o ln ić się od obow iązku ponoszenia kosztów u trz y m a n ia i w ycho w an ia dziecka, ustę
p ując m u część spadku o w arto ści w y ż e j okre
ślonej albo w płacając m u w artość te j części w pieniądzach.
A r t. 329. § 1. Dziecko pozamałżeńskie pozo
staje pod w ładzą rodzicielską m a tk i.
§ 2. Do w ła d z y rod zicie lskie j m a tk i dziecka pozamałżeńskiego stosuje się odpow iednio prze
p isy o w ła d zy rod zicie lskie j nad dzieckiem z m a ł
żeństwa^
§ 3. M atka m ało le tn ia n ie spraw uje w ładzy ro d z ic ie ls k ie j. Na czas m ałółetności m a tk i usta
n aw ia się nad dzieckiem opiekę.
A r t. 330. Jeżeli przepisy oddziału niniejszego inaczej nie stanowią, stosunek dziecka pozam ał
żeńskiego do m a tk i podlega przepisem dotyczą
cym dzieci z m ałżeństwa.
A r t. 331. K re w n i ojca nie są uw ażani za k re w n y c h dziecka pozamałżeńskiego. N ie do
tyczy to je d n a k zaw arcia m ałżeństw a m iędzy dzieckiem a k re w n y m i ojca.
O ddział 3.
'. -:A ': * r' S tosu nki m iędzy rodzicam i dziecka
pozamałżeńskiego.
A r t. 332. § i . o jc ie c dziecka pozarnał/eń- skiego je st obow iązany p o k ry ć koszty porodu i trzym iesięcznego u trz y m a n ia m a tk i w okresie porodu, jak^ rów nie ż i inn e w y d a tk i konieczna, związane z ciążą i porodem . W przypadkach szcze- g ólnych mań-m może żądać kosztów u trzym a nia przez czas dłuższy n iż trz y miesiące.
§ 2. Zakres pow yższych obow iązków ojca„
może ulec zm niejszeniu, je ż e li z okoliczności, a zwłaszcza z p orów nania stanu m ajątkow ego ojca i m a tk i w y n ik a , że w ym a ga ją tego w zględy słuszności.
A r t. 333. Jeżeli, ojciec dziecka pozarnalżeń- skiego z e rw a ł bez słusznego pow odu zaręczyny z jego m a tką albo z w in y sw ej d ał m atce słuszny
pow ód do zerw ania zaręczyn, m atka może żądać zadośćuczynienia za krz y w d ę m oralną.
A r t. 334. Jeżeli ojcostwo dziecka pozamał
żeńskiego nie jest sądownie ustalone, roszczeń przew idzianych w dwóch a rty k u ła c h poprzedza
jących m ężna dochodzić ty lk o jednocześnie z żą
daniem ustalenia ojcostwa.
A r t. 335. Roszczenia przew idziane w trzech a rty k u ła c h poprzedzających służą matce także w przypadku, gdy dziecka u ro d z iło się nieżyw e.
A r t. 338. Roszczenia m a tk i dziecka poza
m ałżeńskiego w oddziale nin iejszym przew idziane u legają przedaw nieniu z u p ły w e m la t trzech od urodzenia się dziecka.
A r t. 337. M atka dziecka pozamałżeńskiego może żądać, ażeby osoba, k tó re j ojcostwo zostało uw iarogodnlone, w p ła c iła jeszcze przed urodze
niem się dziecka odpow iednią sumę na koszty porodu oraz na koszty u trzym a nia m a tk i i dziecka Przez okres trzym iesięczny. T e rm in i sposób za
p ła ty te j sumy określa sąd zarządzeniem tym cza
sowym j w szczególności może nakazać je j złożenie do depozytu sądowego.
O ddział 4.
U znanie dziecka pozamałżeńskiego.
A r t. 338. § 1. O jciec dziecka pozamałżeń
skiego może uznać je za swoje.
§ 2. Możną uznać dziecko naw et jeszcze n ie - Urodzone, je ż e li zostało poczęte, ja k rów nież dziecko ju ż nieżyjące, je ż e li pozostaw iło zstęp
nych.
A r t. 339. Uznanie dziecka pozamałżeńskiego Przez przedstaw iciela ustawowego n ie je st do
puszczalne.
A r t. 349. Ojciec dziecka pozamałżeńskiego ograniczony w zdolności do działań p ra w n ych może uznać dziecko ty lk o za zgodą swego przed
sta w icie la ustawowego.
A r t. 341. U znanie dziecka pozamałżeńskiego może nastąpić przed u rz ę d n ik ie m stanu c y w iln e go, przed w ładzą opiekuńczą łu b notariuszem , ałho w rozporządzeniu ostatniej w o li.
A r t. 342. § 1. Osoba, k tó ra uznała dziecko Pozamałżeńskie, może żądać uniew ażnienia uzna- n ia z powodu w ad swego oświadczenia w o li, w y ją w szy przyp ad ek błędu, chyba że błąd dotyczy tożsamości dziecka albo że b y ł w y w o ła n y pod
stępem.
§ 2. Pow ództw o o uniew ażnienie w inn o być Wytoczone p rze ciw dziecku, a je ś li dziecko nie ż y je — p rze ciw ko jego zstępnym.
A r t. 343. Pow ództw o o uniew ażnienie uznania dziecka pozamałżeńskiego można w ytoczyć w cią
gu sześciu m iesięcy od dnia, w k tó ry m u stał stan w yłącza ją cy świadome i swobodne powzięcie m b w yra żen ie w o li albo stan obawy w y w o ła n e j groźbą, albo od dnia, w k tó ry m składający oświadczenie o uznaniu dziecka p ow zią ł o sw ym
błędzie wiadomość. __
A r t . 344. § L Jeżeli osoba, k tó ra uznaia dziecko pozamałżeńskie, n ie jest jego ojceiu^
Str. 8 DEMOKRATYCZNY N r 3
dziecko może żądać ustalenia, iż uznanie nie ma s k u tk ó w p raw nych.
§ 2. Pow ództw o o ustalenie w in n o być w y toczone przeciw ko osobie, k tó ra dziecko uznała, a je ż e li osoba ta nie żyje albo je ż e li je j miejsce p ób ytu nie jest wiadom e — przeciw ko k u ra to ro w i ustanow ionem u przez w ładzę opiekuńczą.
' A r t. 345. Uznanie dziecka pozamałżeńskiego może być zaskarżone także przez m atkę dziecka naw et po śm ierci dziecka. Jeżeli dziecko jest pełnoletnie, m atka nie może zaskarżyć uznania bez zgody dziecka, chyba że dziecko jest całko
w ic ie ubezwłasnow olnione.
A r t. 346. Jeżeli dziecko pozamałżeńskie zo
stało uznane dopiero po śm ierci, uznanie może b yć zaskarżone zarów no przez m atkę, ja k i przez każdego ze zstępnych dziecka.
A r t. 347. T e rm in do zaskarżenia uznania dziecka pozamałżeńskiego w yno si sześć miesięcy od dnia, w k tó ry m u p ra w n io n y do zaskarżenia d ow ied zia ł się o uznaniu. Jednakże te rm in ten n ie może skończyć się przed u pływ em ro k u od dnia, w k tó ry m u p ra w n io n y do zaskarżenia osiągnął pełnoletność.
A r t. 348. Po u p ły w ie la t dziesięciu od uzna
n ia dziecka pozamałżeńskiego uznanie nie może być zaskarżone. Jednakże w stosunku do u p ra w nionego do zaskarżenia, k tó ry w c h w ili uznania b y ł m ałole tn i, te rm in powyższy nie może skoń
czyć się przed u p ły w e m ro k u od dnia, w k tó ry m u p ra w n io n y osiągnął pełnoletność.
A r t. 349. § 1. Dziecko pozamałżeńskie uzna
ne o trzym u je nazw isko ojca i uzyskuje w stosun
k u do niego i jego k re w n y c h stanowisko dziecka z m ałżeństwa.
§ 2. Uznanie ma moc wsteczną od c h w ili urodzenia się dziecka. N ie może jednak szkodzić praw om osób trzecich n a b y ty m przed jego doko
naniem .
A r t. 350. § 1. W ładza rodzicielska nad dziec
k ie m pozamałżeńskim służy tem u z rodziców, k tó re m u została pow ierzona przez władzę opie
kuńczą. W razie zawieszenia lu b pozbawienia w ła d zy rod zicie lskie j tego z rodziców , władza opiekuńcza może przyznać ją drugiem u z ro d z i
ców.
§ 2. Jeżeli jedno z rodziców jest m ałoletnie, a w ładza rodzicielska nie została powierzona d ru giem u z rodziców , ustanaw ia się opiekę nad dzieckiem . Po osiągnięciu pełnoletności przez to z rodziców, k tó re b y ło m ałoletnie, może m u być przyznana w ładza rodzicielska.
A r t. 351. Do w ła d z y ro d zicie lskie j nad dziec
k ie m pozamałżeńskim uznanym stosuje się od
pow iednio przepisy o w ła d zy ro d zicie lskie j nad dzieckiem z małżeństwa.
A r t. 352. Bieg te rm in ó w za w ity c h p rz e w i
dzianych w oddziale nin iejszym n ie rozpoczyna się, a rozpoczęty zawiesza się, gdy z pow odu za
wieszenia w y m ia ru sp raw iedliw ości albo s iły w yższej u p ra w n io n y nie może w ytoczyć powódz
tw a przed sądami p o ls k im i.
O ddział 5.
Z ró w na nie dziecka pozamałżeńskiego z dzieckiem z m ałżeństwa
A r t. 353. § 1. Dziecko pozamałżeńskie, k tó re nie zostało uznane przez ojca, może być z rów na ne z dzieckiem z m ałżeństwa, jeże li rodzice po
zostaw ali przez czas dłuższy w e w spó lnym po
życiu albo je ż e li dziecko b y ło w ycho w yw a ne i u trz y m y w a n e przez oboje rodziców tak, ja k g dyb y b y ło dzieckiem z m ałżeństw a.
§ 2. O zró w n a n iu orzeka w ładza opiekuńcza na żądanie dziecka, a je ż e li dziecko nie żyje — na żądanie jego zstępnych.
A r t. 354. Jeżeli ojcostw o dziecka pozamał
żeńskiego n ie zostało ustalone za życia ojca, usta
lenie może nastąpić w to k u postępowania o z ró w nanie dziecka z dzieckiem z m ałżeństwa.
A r t. 355. Z w ażnych pow odów w ładza opie
kuńcza może odm ów ić zrów nania dziecka poza
m ałżeńskiego z dzieckiem z m ałżeństwa.
A r t. 356. S k u tk i zrów nania dziecka pozam ał
żeńskiego z dzieckiem z m ałżeństwa są ta kie same, ja k s k u tk i uznania dziecka pozamałżeń
skiego.
O ddział 6.
U p ra w n ie n ie dziecka pozamałżeńskiego A r t. 357. Jeżeli rodzice dziecka pozamałżeń
skiego zaw rą ze sobą m ałżeństwo, dziecko u w a żane będzie za dziecko z m ałżeństw a (up ra w nien ie dziecka pozamałżeńskiego).
A r t. 358. § 1. Jeżeli w c h w ili zawarcia m a ł
żeństwa rodziców dziecko ju ż nie żyje, jego zstęp
n i będą i w ty m p rzyp ad ku uw ażani za zstępnych dziecka z małżeństwa.
§ 2. Jeżeli ojcostw o n ie b y ło przedtem usta
lone, zstępni dziecka mogą żądać tego ustalenia.
A r t. 359. U p ra w n ie n ie dziecka pozamałżeń
skiego ma moc wsteczną od c h w ili urodzenia się dziecka. N ie może to jed na k szkodzić p ra w o m osób trz e c ith n a b y ty m przed u praw n ie nie m .
D Z IA Ł I I I . Przysposobienie.
A r t. 360. § 1. Przysposobiającym może być osoba, k tó ra ukończyła co n a jm n ie j trz y d z ie s ty - p ią ty ro k życia i ma pełną zdolność do działań pra w n ych . Jednakże osoba, k tó ra ukończyła d w u - d zie styp ią ty ro k życia, może przysposobić m a
łoletniego, je ż e li u trz y m u je go i w y c h o w u je p rz y n a jm n ie j od la t trzech.
§ 2. Przysposabiający m usi być starszy od przysposobionego p rz y n a jm n ie j o la t piętnaście.
A r t. 361. § I . M ałżonkow ie mogą przyspo
sobić w spólnie. Mogą to uczynić bądź jednocześ
nie, bądź kolejno.
§ 2. Poza pow yższym p rzyp ad kiem można być przysposobionym ty lk o przez jedną osobę.
N r 8 PRZEGLĄD PRAWNICZY Str. 9
A r t. 362. § 1. Przysposobienie następuje przez um ow ę m iędzy przysposabiającym i p rz y sposobionym.
§ 2. U m ow a o przysposobienie w in n a być, pod ry g o re m nieważności, zaw arta w fo rm ie a k tu no
ta ria ln e go . Jeżeli przysposobiony n ie m a pełnej zdolności do działań pra w n ych , um ow a o p rz y sposobienie może być zaw arta także przed wfła- dzą opiekuńczą.
A r t. 363. § 1. Um ow ę o przysposobienie za w ie ra ją s tro n y osobiście.
§ 2. Jeżeli osoba, k tó ra ma być przysposo
biona, je st niezdolna do działań p raw nych, um o
w ę zaw iera je j prze dsta w icie l ustaw ow y.
§ 3. Jeżeli osoba, k tó ra ma być przysposo
biona je st ograniczona w zdolności do działań p ra w n ych , do zaw arcia u m o w y potrzebna jest zgoda je j przedstaw iciela ustawowego.
A r t. 364. Z w ażnych pow odów w ładza opie
kuńcza może zezwolić na zawarcie u m o w y o p rz y sposobienie przez szczególnie umocowanego peł
nom ocnika. Pełnom ocnictw o w in n o być, pod ry g o re m nieważności, udzielone w fo rm ie aktu notarialnego.
A r t. 365. § 1. P ełnom ocnictw o do zawarcia u m o w y o przysposobienie wygasa ze śm iercią osoby, k tó ra m ia ła być przysposobiona.
§ 2. O dw ołanie pełnom ocnictw a jest skutecz
ne, je ż e li doszło do wiadom ości d ru g ie j strony przed zaw arciem u m ow y.
A r t. 366. § 1. Jeżeli jedna ze stron pozostaje w zw iązku m ałżeńskim , do zaw arcia um ow y o przysposobienie potrzebna jest zgoda je j m a ł
żonka.
6 2. Jednakże zgoda m ałżonka nie jest po
trzebna, je ż e li nie ma on pełnej zdolności do dzia
ła ń p ra w n ych albo jeże li nie może w y ra z ić sw ojej w o li.
A r t. 367. § 1. Ważność u m o w y o przyspo
sobienie zależy od je j zatw ierdzenia przez władzę opiekuńczą.
§ 2. W razie zatw ierdzenia przysposobienie m a moc wsteczną od c h w ili zawarcia um owy.
A r t. 368. W ładza opiekuńcza odm ów i z a tw ie r
dzenia u m o w y o przysposobienie, jeże li stw ie rd z i u chyb ie nie przepisom ustaw y. Jeżeli osoba, k tó ra m a być przysposobiona, nie ma pełnej zdol
ności do działań p ra w n ych , w ładza opiekuńcza
może odm ów ić zatw ierdzenia także ze w zględu na dobro te j osoby.
A r t. 369. Śm ierć przysposabiającego nie stoi na przeszkodzie zatw ie rd ze niu u m o w y o p rz y sposobienie; natom iast w razie śm ierci osoby, k tó ra ma być przysposobiona, zatw ierdzenie jest Wyłączone.
A r t. 370. § 1. Przysposobiony o trz y m u je naz
w is k o przysposabiającego. Jednakże s tro n y m o
gą zastrzec w um ow ie o przysposobienie, że przysposobiony zachowa sw oje dotychczasowe nazw isko dodając do niego nazw isko przysposa
biającego.
§ 2. Zm iana nazwiska przysposobionego roz
ciąga się na jego żonę, jeżeli w y ra z iła zgodę na przysposobienie.
§ 3. W p rzypadku przysposobienia m ężatki lu b w d o w y nazw isko przysposobiającego dodaje się do je j nazwiska rodowego.
A r t. 371. Praw a i obow iązki rodziców p rz y sposobionego przechodzą na przysposobiającego.
Jednakże stron y mogą zastrzec w um ow ie o p rz y sposobienie, że przysposobiający nie będzie m ia ł p ra w a pobierania pożytkó w m a ją tk u przysposo
bionego.
A r t. 372. S k u tk i przysposobienia rozciągają się na dzieci przysposobionego, k tó re pozostawały pod jego w ładzą rodzicielską w c h w ili zawarcia u m o w y o przysposobienie, ja k rów nież na dzieci, k tó re u ro d z iły się po przysposobieniu.
A r t. 373. Jeżeli przepisy działu niniejszego inaczej nie stanowią, przysposobienie nie ma W p ływ u na stosunki w yn ika ją ce z p okre w ie ń stwa.
A r t. 374. S tro n y mogą przez umowę roz
wiązać stosunek przysposobienia. W p rzypadku ty m stosuje się odpow iednio przepisy o zaw arciu u m o w y o przysposobienie z tą zmianą, że śmierć przysposobionego nie stoi na przeszkodzie za
tw ie rd z e n iu um ow y.
A r t. 375. Z w ażnych powodów zarówno przysposabiający ja k i przysposobiony mogą żą
dać rozw iązania stosunku przysposobienia.
A r t. 376. W razie umownego rozw iązania stosunku przysposobienia stosunek ten ustaje z c h w ilą zaw arcia u m ow y, a w razie rozwiązania je j przez sąd — z ch w ilą doręczenia pozwu.
i
. Str, 10 DEMOKRATYCZNY
N r 8
SĄD W OBLICZU ZAGADNIENIA ŚMIERCI
D r A N T O N I BĄDKOW SIU, Prokurator S. N.
I.
P ra w o o a k ta c h sta n u c y w iln e g o z 25 w rz e ś n ia 1945 r. (Dz. U . R. P. N r 48 poz.
272) z lik w id o w a ło n a re s z c ie m o z a ik ę u s ta w , ja k a o b o w ią z y w a ła u nas w p rz e d m io c ie p ro w a d z e n ia k s ią g s ta n u c y w iln e g o . P ro w a d z e n ie t y c h k s ią g n a le ż y o b e c n ie w e w s z y s tk ic h d z ie l
n ic a c h do ś w ie c k ic h u rz ę d ó w s ta n u c y w iln e g o , p o d le g ły c h M in is t r o w i A d m in is tr a c ji P u b lic z n e j (art. 3).
J e ś li id z ie o a k ty ze jś c ia , k tó re nas tu w y łą c z n ie in te re s u ją , to są one przez u rz ę d n i
k ó w s ta n u c y w iln e g o s p is y w a n e bądź na p o d s ta w ie z g ło s z e n ia p o p a rte g o ś w ia d e c tw e m le k a rs k im lu b z a ś w ia d c z e n ie n i o glą d a cza z w ło k , b ą d ź .na p o d s ta w ie n a o c z n e g o s tw ie rd z e n ia p rze z sam ego u rz ę d n ik a s ta n u c y w iln e g o fa k - 1u z g o n u (art. 83). W e w s z y s tk ic h w ię c "trz e c h w y p a d k a c h k o n ie c z n e są o g lę d z in y c ia ła z m a rłe g o i o g lę d z in y te m uszą b y ć d o k o n a n e p rze z o s o b y w s k a z a n e w u s ta w ie .
Ś m ie rć je s t z ja w is k ie m b io lo g ic z n y m za
c h o d z ą c y m w e w n ą trz o rg a n iz m u i p o w o d u ją c y m za sad nicze z m ia n y o rg a n ic z n e . U s ta le n ie z m ia n z a c h o d z ą c y c h w o rg a n iź m ie w s k u te k ś m ie rc i p rze z o g lę d z in y z w ło k s ta n o w i w ię c n o r m a ln y sposób s tw ie rd z e n ia fa k tu ś m ie r
ci. P o n ie w a ż z m ia n y te n ie zaw sze są je d n a k o w e , p ra w o z a ró w n o d la u n ik n ię c ia tr a g ic z n y c h o m y łe k , ja k i ze w z g lę d u na m o ż li
w o ś ć ś m ie rc i g w a łto w n e j w y m a g a , b y o g lę d z in y te b y ły d o k o n a n e p rze z osobę, m a ją c ą w ty m w z g lę d z ie p rz y n a jm n ie j p ra k ty c z n e d o ś w ia d c z e n ie . Z ty c h s a m y c h p o w o d ó w p ra w o p o s ta n a w ia , że p o c h o w a n ie z w ło k m oże n a s tą p ić d o p ie ro po s p o rz ą d z e n iu a k tu zejścia.
J e ś li n ie m o ż n a z a c h o w a ć w a r u n k ó w p rz e p is a n y c h p rze z a rt. 83, tj. je ś li n ie m o żn a d o k o n a ć o g lę d z in z w ło k przez le k a rz a , o g lą d a c z a lu b p rz e z sam ego u rz ę d n ik a sta n u c y w iln e g o , a k t z e jś c ia n ie m oże b y ć s p o rz ą d z o n y i w ta k ic h w y p a d k a c h k o n ie c z n e je s t p rz e p ro w a d z e n ie p o s tę p o w a n ia s ą do w e go . N a le ż a ło b y w s p o m n ie ć o re je s tr, z g o n ó w p o le g ły c h z m a rły c h z ra n w s k u te k d z ia ła ń w o je n n y c h (art. 84). Sąd w ię c Staje w o b lic z u z a g a d n ie n ia ś m ie rc i t y lk o w ó w c z a s , g d y o g lę d z in z w ło k p rz e z w y m ie n io n y c h w a rt. 83 ś w ia d k ó w k w a lif ik o w a n y c h n ie m o ż n a d o k o n a ć i g d y w n io s e k o ś m ie rc i trz e b a o p rz e ć n a in n y c h d o w o dach.
Z a z n a c z y ć jeszcze n a le ż y , że a rt. 84 p rz e w id u je w y d a n ie o s o b n y c h p rz e p is ó w d la osób w o js k o w y c h .
I I.
P ra w o p rz e w id u je d w a ro d z a je p o s tę p o w a n ia są d o w e g o . (D e k re t z d n ia 29 s ie rp n ia 1945 r. Dz. U . R. P. N r 40, poz. 226). P ie rw sz y m je s t p o s tę p o w a n ie o „ s tw ie r d z e n ie zg o n u . d r u g im — p o s tę p o w a n ie o „u z n a n ie za z m a r
łe g o " . O b a to c z ą się w t r y b ie n ie s p o rn y m . J a k a je s t za sa d n icza ró ż n ic a m ię d z y ty m i d w o rn a p o s tę p o w a n ia m i?
P o s tę p o w a n ie o s tw ie rd z e n ie zg o n u , ja k n a to sam a n a z w a w s k a z u je , m a na c e lu u s ta le n ie fa k tu ś m ie rc i. T y le t y lk o , że sąd n ie je s t ja k u rz ę d n ik s ta n u c y w iln e g o s k rę p o w a n y ś ro d k a m i d o w o d o w y m i. R o d z a j d o w o d u w p o s tę p o w a n iu s ą d o w y m b ę d zie in n y , sąd n ie bę
d z ie m ia ł p rz e d sobą ś w ia d k ó w k w a lif ik o w a n y c h , o k t ó r y c h m ó w i a rt. 83 P ra w a o a k ta c h s ta n u c y w iln e g o , je d n a k p rz e d m io t d o w o d u b ę dzie te n sam-, t j. fa k t ś m ie rc i.
In a c z e j je s t w p o s tę p o w a n iu o u z n a n ie , za z m a rłe g o - P o s tę p o w a n ie to o p ie ra się na u s ta w o w y m d o m n ie m a n iu .ś m ie rc i o s o b y z a g in io n ej, w y n ik a ją c y m z u p ły w u o zna czo n e g o cza su od c h w ili je j z a g in ię c ia . O k re s czasu w y m a g a n y do z a s to s o w a n ia te g o d o m n ie m a n ia u s ta w o w e g o je s t ró ż n y , w z a le ż n o ś c i .o d w a r u n k ó w , w ja k ic h z a g in ię c ie n a s tą o iło . J e ś li n a s tą p iło o n o w w a ru n k a c h szcze g ó ln e g o n ie b e z p ie c z e ń s tw a , o k re s te n je s t bez p o ró w n a n ia k r ó ts z y (np. w czasie k a ta s tr o fy s ta tk u m o r s k ie g o lu b p o w ie trz n e g o — 6 m ie ś., w czasie d z ia ła ń w o je n n y c h — i ro k ), n iż je ś li w a r u n k ó w ty c h n ie b y ło (10 la t), (a rt. 13— 1S P ra w a o s o b o w e g o ). W p o s tę p o w a n iu o u z n a n ie z;
z m a rłe g o d o w ó d n ie je s t p ro w a d z o n y nć s tw ie rd z e n ie fa k tu ś m ie rc i, le c z na s tw ie rd z ę n ie fa k tu z a g in ię c ia , o k o lic z n o ś c i, w ja k ic h z a g in ię c ie n a s tą p iło i u p ły w u w y m a g a n e g o p rz e z u s ta w ę o k re s u czasu o d c h w ili z a g in ię cia. U s ta le n ie ty c h o k o lic z n o ś c i w y s ta rc z a dc z a s to s o w a n ia u s ta w o w e g o d o m n ie m a n ia ś m ie rc i.
D o m n ie m a n ie to je s t o c z y w iś c ie t y lk o do.
m n ie m a n ie m w z g lę d n y m (iu ris ta n tu m ) i m oże b y ć w k a ż d y m czasie o b a lo n e p rze z d o w ó d p rz e c iw n y .
W id z im y w ię c , że ró ż n ic a p o m ię d z y o b i p o s tę p o w a n ia m i je s t za sad nicza. W p ie rw s z y m sam fa k t ś m ie rc i m u s i b y ć u d o w o d n io n y i to u d o w o d n io n y ^ ja k w y ra ż a się u s ta w a , w sp o sób „ n ie w ą t p liw y . W d ru g im w n io s e k o ś m ie r
c i o p ie ra się n a o k o lic z n o ś c ia c h , k tó r e sam e p rze z się n ie s ta n o w ią d o w o d u ś m ie rc i, le c z n a k t ó r y c h u s ta w a p o z w a la o p rz e ć d o m n ie m a n ie , że osoba z a g in io n a n ie . ż y je . S tą d szereg ró ż n ic w u ję c iu o b u p o s tę p o w a ń . P o s ta n o w ie n ie o s tw ie rd z e n iu z g o n u za stęp uje a k t z e jś c ia i u le g a w c ią g n ię c iu do a k t s ta n u c y w iln e g o ; s ta n o w i ono p rz e c ie ż u s ta le n ie f a k t u ś m ie rc i.
P o w in n o ono z a w ie ra ć , o ile t y lk o m o ż liw e , dane, k tó r e w p is u je się do a k tu z e jś c ia , a p rz e de w s z y s tk im o z n a c z e n ie d a ty ś m ie rc i, c h o ć b y t y lk o p ra w d o p o d o b n e j.
P o s ta n o w ie n ie o u z n a n iu za z m a rłe g o je s t t y lk o w n io s k ie m , że o sob a z a g in io n a n ie ż y je
