• Nie Znaleziono Wyników

Widok Rozbity na tysiące kawałków Paryż Waltera Benjamina

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Widok Rozbity na tysiące kawałków Paryż Waltera Benjamina"

Copied!
2
0
0

Pełen tekst

(1)

S t u d i a P h i l o s o p h i c a W r a t i s l a v i e n s i a

vol. XIV, fasc. 2 (2019) DOI: 10.19195/1895-8001.14.2.7

MATEUSZ PALKA

ORCID: 0000-0002-9876-9955 Uniwersytet Wrocławski

Rozbity na tysiące kawałków Paryż Waltera Benjamina

Po rodzinnym Berlinie Paryż był jednym z tych miast, z którym Walter Ben- jamin czuł się najbardziej związany. Oba stawały się przedmiotem jego refleksji poświęconych architekturze, historii, surrealizmowi, językowi czy snom, jak rów- nież własnemu życiu i wspomnieniom. To właśnie miasta wraz z ich mikrokosmo- sem, zgęszczeniem, wielowymiarowością oraz indywidualnym, wywierającym silny wpływ na ludzkie doświadczenie charakterem fascynowały go znacznie bardziej niż szersze środowiska, które — jak nierzadko się później okazywało — stawały mu się ideologicznie i politycznie wrogie i w obrębie których nie był w stanie obronić prawa do własnego bezpieczeństwa.

Benjamin odwiedził Paryż po raz pierwszy w 1913 roku. Nazywał go „stolicą XIX stulecia” — a więc najważniejszym centrum nie w geograficznym sensie, lecz wyjątkowym momentem na temporalnej mapie Europy. Uwiedziony początkowo przez europejskość i otwartość francuskiej metropolii rozczarował się w kolejnych latach niedostatecznie ciepłym przyjęciem go przez paryski świat. Nieustannie in- spirowała go jednak francuska literatura i sztuka — głównie surrealizm i twórczość Louisa Aragona, a także kręgi Georgesa Bataile’a.

W  rok po pierwszej wizycie w  Paryżu rozpoczął przekład wierszy Charlesa Baudelaire’a, a podczas pobytu w tym mieście w 1926 roku wraz z Franzem Hes- slem tłumaczył W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta (tomy: W cie- niu zakwitających dziewcząt oraz Strona Guermantes). Rok później zaczął pra- cę nad największym i nigdy nieukończonym dziełem, Paryskimi pasażami, które przygotowywał w Bibliotece Narodowej Francji. Pisał tę książkę z przerwami aż do ucieczki z Paryża w czerwcu 1940 roku. W tym czasie, w liście do swego wielo- letniego przyjaciela Hugona von Hofmannsthala, wspominał o planach porównania dramatu niemieckiego i francuskiego w osobnej pracy badawczej, mającej nawiązy-

spw 14.2.indb 129 2019-05-20 14:35:53

Studia Philosophica Wratislaviensia 14, 2019 z. 2

© for this edition by CNS

(2)

130 M. Palka, Rozbity na tysiące kawałków Paryż wać do jego przyszłej książki Źródło dramatu żałobnego w Niemczech. Jego słynny esej Dzieło sztuki w epoce mechanicznej reprodukcji został po raz pierwszy wydany w przekładzie Pierre’a Klossowskiego na język francuski w 1936 roku w czasopi- śmie Instytutu Badań Społecznych.

Po opuszczeniu Niemiec w marcu 1933 roku, pragnąc pozostać w Paryżu, bez- skutecznie szukał pomocy finansowej w Duńskim Komitecie Wspierania Intelek- tualistów. Środki, jakimi dysponował, dorabiając skromnymi honorariami, nie pozwalały mu jednak na utrzymanie się w drogiej metropolii. W 1935 roku po- mogło mu mieszkające w Danii małżeństwo — Helene Weigl i Bertolt Brecht. Dla Benjamina nastąpił czas licznych przeprowadzek: Paryż, Ibiza, ponownie Paryż (gdzie trzykrotnie zmieniał hotele), Dania, Nicea, Monaco, San Remo i po raz ko- lejny Paryż. Kontynuował pisanie prac o Baudelairze, we Francji zacieśnił przyjaźń z Hannah Arendt.

Po wybuchu wojny powierzył swoje rękopisy Georgesowi Bataille’owi, któremu udało się ukryć je w Bibliotece Narodowej w Paryżu, i opuścił miasto. W styczniu 1940 roku na parę miesięcy wrócił do Paryża, gdzie napisał Tezy historiozoficzne, a następnie 13 czerwca, dzień przed wkroczeniem Niemców do stolicy, uciekł do Lourdes wraz ze swoją siostrą Dorą. Gestapo splądrowało jego paryskie mieszka- nie. Zaplanowana ucieczka do Hiszpanii przez Pireneje, którą zorganizowała dzia- łaczka francuskiego ruchu oporu Lisa Fittko, nie udała się w wyniku zamknięcia granicy i anulowania wiz.

Sytuacja wydawała się Benjaminowi bez wyjścia. Przed podaniem sobie śmier- telnej dawki morfiny, 25 września napisał krótki pożegnalny list do jednej z ucieki- nierek Henny Gurland, przyszłej żony Ericha Fromma. Prosił, aby wytłumaczyła jego przyjacielowi Adorno podjętą przez siebie decyzję odebrania sobie życia. List napisał po francusku.

Przedruk artykułu Paris, die Stadt im Spiegel. Liebeserklärungen der Dich- ter und Künstler an die „Hauptstadt der Welt” Waltera Benjamina został po raz pierwszy opublikowany anonimowo w styczniowym numerze „Vogue’a” z 1929 roku.

Oryginał zaginął. Niektóre podjęte w nim refleksje wykorzystane zostały później w nieukończonej rozprawie Pasaże w rozdziale „R” — Lustra.

Źródło: W. Benjamin, Gesammelte Schriften. Unter Mitwirkung von Theodor W. Adorno und Gershom Scholem, R. Tiedemann i H. Schweppenhäuser (hrsg.), Bd. IV, Frankfurt am Main 1972, s. 356–359.

spw 14.2.indb 130 2019-05-20 14:35:53

Studia Philosophica Wratislaviensia 14, 2019 z. 2

© for this edition by CNS

Cytaty

Powiązane dokumenty

I tę brzozę, która rosła przy studni i która chyba jeszcze tam rośnie już jako bardzo wiekowa. Data i miejsce nagrania

Zarówno studentowi uczącemu się sztuki tłumaczenia, jak i doświadczonemu tłumaczowi nierzadko trudno jest wybrać poprawny termin, gdyż sami autorzy tekstów naukowych dość

Dlatego dla Benjamina metodą Prousta jest nie refleksja, lecz uświadomienie sobie23 całości możliwych powiązań, tworzonych przez podobieństwa niezmysło- wych doświadczeń,

Przede wszystkim o ile sztukę wysoką wykła- da się za pomocą kategorii prawdy egzystencjalnej i co za tym idzie transcen- dencji dzieła sztuki względem świata, z którego ono

W jego refleksji podejmowana wielokrotnie kwestia obrazu, pojawia się za każ- dym razem w nieco odmiennym kontekście: poczynając od rozważań na temat dzieła sztuki i jego

Uczeń posługuje się bardzo podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych) […]. 2.4) Uczeń wyszukuje proste informacje szczegółowe

W sąsiedztwie kadrów z tarasu znalazło się jeszcze 27 zdjęć Benjamina zrobionych przez Freund: 11 czarno-białych ujęć z mieszkania fotograf- ki przy rue Lakanal (w tym samym

Ferdydurke jest drugim utworem Witolda Gombrowicza (po Dzienni- kach), który został w 2004 roku oddany czytelnikom litewskim. Tłumaczenia dokonała Irena Aleksaitė,