Z badań nad fliszem podhalańskim i magurskim na Podhalu

(1)

A C 'T A G E O L , O .. , G I CA P O L O N I C , A

VOL. XI 1961 No. 4

BRO!N1SLAW HALI~I

Z

badań

nad:f1iszem

podhalańskim

d magurskim na Podhalu

STRESZCZENIE: Hlierog1ify organilCZIle we, fliszu PodhaJadią .1'7l8dsze, l!1iż to przy- puszczano dotY'Chc2J8.s,a tu:fy wul~aniczne - częstsze. Okaz· nekomego inocerama z :fliszu magurs.kiego w Nowym Targu okazał się zoofikUSElll; inne zoofiokusy ze sznu-

rem 1:xrze2mym są dowodemeoćeńsik:iego w:ieku zawierającyICh je skał.

Ostatnie lata przyniosły szeJ;"eg fplktów zmięnia·jących częściowo

opinie publikowaJIle na tem.atgęologli oIbszaru POdhala i prŻyległej połu

dniowej strefy Gorców. Zmian-y ^,,,teWY!Ilikły w znacinej mierze z prac badawczyCh prowadzonych na Wspomnianym terenie przez magistrantów Zakładu Geologii Region8lnej UI).iwersytetu Warszawskiego. Najwa,żniej

sze s.pośród nich są" omówione pOniżej.

FLISZ PODHALAŃSKI

Przejrzenie notatek własnych z Podhala pod ką}tem widzen:i.aJ roz- mieszczenia hieroglifów w ooadach. fliszu podhaU8.ńs:kiego skłaniaJ autora do pewnych modyfikacji ich charakterystyki'przytOczonej przez aJUtora (1959) oraz K. Grzybek (1960). Wypowiedziana w tych publikacjach opinia o tym,

że w gÓrIly~h :warstwach po.dhaJańs.kich przeważają hieroglifyorga!ll~p;ne.

9kąa:ala ~ięmylna.Hieroglify organiczne występują bowiem.w,sęrii skalr.

nej o miąższości paruset metrów (± 200 m), którą należy uważać za od- powiednik epiZodl:l-dzieląeego sedynientację doiriych .... ~gÓrnych warstw podhaJa:ńs.iticli ··zarówno 'rta' t~ie facji ~ogórslkiej 'jak i' ch~~ló~::'

(2)

0178

skiej. Znaczną . część kompleksu górnych warstw podhalańskiCh· cechują

ponownie hieroglify nieorganiczne (głównie prądowe i wleczeniowe), mniej wszelako .częste niż w warstwach podhalańskich dolnych. Hieroglify organiczne znaczą więc jedynie krótki etap gwa.ltownego rozwoju organizmów dennych w Podhalańskim zbiorniku fliszowym i nie mogą być wiązane

z . tak zasadniczymi zmianami ge&- i biochemicznymi w eoceńskim basenie Podhala jak to podaje K. Grzybek (1960).

Sprawa występowania. wkładek tufitu we fliszu podhalańskim ze,:.

stała nieda·wno omówiona w publikacji A. Michalika i T. Wiesle\I"a. (1959).

W roku 1960 magistrantka Zakładu Geologii Regionalnej U.W. E. Len- czewska (1961) na.trafila przy kartowMiu doliny potoku Bystrego (Ratu- lowskiego) na 11 dalszych odsłonięć z wkładkami zbentonity:wwanych

Oa

@b

Fig. 1

Odsłonięcia tufitów wul:kaniC7lIlyTCh w dolinie pOltoiku Bys11rego na Podhalu

CI odsłonięcia opisane przez Michaliilm i Wiesera, b odslOllllięcia wykryte dodatkowo przez .E. Leinczewską

OutcrO'ps o.f volcanic tuffites in the Bystry valley .in ;the Podhale Region·

CI exq)osures desoribed by Michaliik and Wieser, b exposures additiooally disoovered

- by E. Lenczewska

(3)

Z BADAŃ NAD FLISZEM PODHĄLAŃSKIM I MAGURSKnvI 479

tufitów, czyli podwoila ich liczbę w stosunku dO' tegO', co w potOlku tym"

widzieli Michalik i Wieser. Mapka Lenczewskiej (fig. 1) ilustruje roz- mieszczenie wspomnian~h nowych odslonięć autorki na tle poprzedniO'

wyróżniO'nych przez cytowanych badaczy. .

Cała O'mówiO'na seria wkładek tufitowych sko·ncentrowatIla jest gęsto Vi warstwach podhałańskich górnych (warstwy chochO'l:owskie wg podziału . J. Gołąba). Swiadczy to o intensywnej działa:Iności wulka.nicznej w Kar-

patach i częstych O'padach pyłu erupcyjnego· w O'kresie .górnego eocenu.

NaJeży pamiętać, że dO'tychczas napotkana -liczba wkładek tufitO'wych jest przypadkowa ze względu 'na zmniejszające się nieraz odsłonięcia, dna potoków - częste 'maskowanie ściatIlek skalnych zwietrzeliną zboczową

przy równoczesnym tworz.e!Iliusię innych odslonięć. W ^zwi~z tym liczba znanych wkładek tufitowych może się zwiększyć przy dalszych poszukiwaniach.

Całk()lwitą niespodzianką na. 'pd.-zachodnimPodhalu byłO' znalezie-. nie przez A,· WasilewskiegO' (1959) pojedynczej wkładki niezJbentonityzo- wanego ilastego .piasku tufitO'wego ^kołopolany Molkówka pod Tatra.mi, a więc w warstwach podhalańskich dolnych. (w wa.rstwach zakopiaóskich wg J. Gołąba). Swiadczy to o tym, że echO' karpackich eropcji wulkanicz- nych docierało do Podhala. już dawniej.

W Zakładzie Geologii RegiO'nalnej . U,W. rozpOczęto w osta.tn.ich . latach prace sedymentologiczne oparte na metodzie rytmiki sedymenta-

cyjnej Z. SujkowSlldoeigO' ·zastolŚowanej w pracy "Serie szypockie na Hucul:"

szczyznie" (1938). Pierwsza z tych prac magisterskich B. Grabskiej (1960) zawiera. wstępną próbę uogólnień opartą na badaniach w dormezu· Cichej Wody w środkowej części południowego Podhala. Za najważniejsze

z wniosków uwa.żaIn: stwierdzoną więks.ząstaloŚć warstw w kierunku·

równoleżnikO'wym, a ^mniejsząw kierunku południkowym; zliWlogicznych facji fliszu podhalańskiego bardziej ciągły cha.rakter wykazują lupki, w przeciwieństwie do piaskowców, kt6Xe zbliżają się miejscami do szero- kich płaskich soczewek o zmienia.jącej się miąższości·

Rozszerzenie wniosków w tym zakresie będzie możliwe po' ukończe

niu innych prac magisterskich wykonanych tą samą metodą .

. FLISZ <MAGURSKI

W rO'ku 1959 podałem szereg wniosków o wieku serii fliszu magur- skiego pod Nowym 'Targiem w ,oparciu o ,,skamieniałość inocerama" znale-

zioną przez I. Szumśką-Wiśniewską i oznaczoną przez prof. dr. W. Pożary

skiego i dr. S. Cieślińs.kiego jako Inoeeram'U8 ef. crippsi (Halicki 1959).

W latach 1960 i 1961 N. Butrymowicz, magiStrant Zakładu Geologii Regionalnej, przeprowa.dzil .rewizję budowy geologicznej tego O'bszaru i znalazł szeregślad6w żerowisk organiżmów mol"Slkich typu nazwanego

(4)

łBO ,

. . ^.-~'. ^,-. ^....^/^...^' ^.

Zoophycus łuG::;- Spirophyton: tkr rorm'tej ka1:egO:riin'hl&ał równiez okaz wsponinianywyżej i uważany za mooeirama. Figiiry 1 i 2illa 'plalllSZy XXI przedstawiają dWalinteresujące o:kazyznaIeZ:iooe przez- Butz:ymowiCia:;

a plansza, XXII obraz rzekomegó ~erama. ' ,- \ --" , " NapOdStawied'obr~ezachowanych sz~urÓwbrzbnych w nIektÓrych zOOfi.kusacli B~tiymowi~~icza je ~

M.

KsiążkiewicrJem (1960) <tą f~~

eoc;~ńitich.

WairstwY

Wapnisfug~ pi~~o~~ mikO\y~~'_pOd Ko-w:a~Cleirri' n~,

'

~rzegu nuha.j<:a nie m~~ą ''Iiri~ !byĆ' uwa.Zane za oopowiedniik wąrStw

mo:.

~oWych ^'izostały olkręślone jak9 warstwybe}QwesJtie. -' - 9aż:ębnajedn()lStka,tek:tónic~ ~a'skra.jnym polu4niu GorCOWlpocl Nowym. 'Targiem'zostata zachowa!Ilą, 'na' PQdstawieznałeziooia ,w swoim czasie przez F. Biędę~u?ych otwornic danu i"pa];eocenu pod Niwą i KliJ:

kuswwą. Tenkompleks z pograniCzaI kredy

i

trzeciornędu sfunowielement ,tektoniczny nasunięty 'lIla \piaskowiee m a g u r s i k i . ' '

W czasie ostatnich wycieczek a.ut(JIt"B w latach.1957/58 'uid:a[łó muSrę ,prześledzić-dalszy Ciąg warstw beloweskich ku wschodowi aż do Krośeienka,

ńai,"podstawie "bogatego zespolu' orga.nicznycl1-'·,hieroglifów'poopolitych w ddsionięciach na terenie ;NowegX>

Targu..

Arialógld'rlaskała z' identyci::' nym zespołem hieroglifów (mas.owe HeZmi'r';th~ides,rzaldsze okaZy typu

:Atolites'~i 'Paleodietyon) :wy~iępują na prawym. brnegu~ Duna:jclr, kil.k~t

metrów 'Poni~ermostu ^IWKroŚCiEmktl. ' ' " ' ' , .. ,' 'i",:!

Zakład Geologii Regionalnej 'Uniwersytetu Wars~awskiego

;Warszawa,w_ czerwcu 1961 ,r.

LITERATURA CYTOWANA

., -, o,:

BUTRYMOWICZ N. 1961. Zdjęcię geol<Jgiczne poludllOOwo-.zachodlniejćzę~ ,Goi~

,_ .. ," 'c6w~ ArQh. -ZaIrł. .. Geolo~ Regiona1nęj~.J].W.. .' .. ^1-:'

GRABSKA B. ,196(). -~~ka:sedi~en~a(:ji.,. fliszu, 'POdł,1alańskięgo., w. świet).e:tęp.pi prądów zaWiesinowych. ArCh. Zakl.' d~()olotP.li Reiionalnej U.W.' , ",' GRZYBEK' K. 1960. Próba nowego ujęcia stratygrafii fliszu podhalańsikiego (New

tenta.1lWe COIIlCeptiOO od: Poohale'Flysc'łi':sfuitigra'Phy - North of the Tatra Mts.). :zbiór prac i komll:IlliJkat6w, Wyd. IG i MIliZ. Ziemi. W~wa., '

-HALICKi: ·13. ~195it"NJwe 'opraCowanie 'geoiOgiczne~ Podih.aIa ,(Contri'butions to ,:the --::; oge61ogy_ ,of, tłlE~ 'POahaleRegiort). !':":"': ~ii:l.'.I,G,<(BUJi lli1St. Geoi.~ PotF 1~9.

_" Wa~za:wa . .-' ' . ,, '''''' ,~ --",~ "\,o, ,'" "

:KSIĄżKIEWICZ M. 1960. 'o n.iekt6ry~h problem.aty'kJacll 'z :fliszu KaóJ"Pił.t: Pol.Sldćl},

~ ~, ~ l . ({)n some p~lęn'illtiC :9rgąIiic :traces from· the:ri.Y~ ~fthe Po1i.~

, ,', 'Carpathia~s) . ....:... Kwiłlrtailńik

qeol"

^t.^4,

i:

3.

Warszawa. · ,- " ',,' . . ,,'

'LENCZEWSKA E. 1961. Zt1jęme' geol~icme fliszu podbalański€go-j 6sB.d6wpo.kt1-

C" ~ .', w8.jących w' dorzeCzu llOtOIkU 'Bystrego;

Afuh.

-Zaid: Gool<igii'Regronillii~fU:;W.

(5)

MICHAIDK")A-&sWIESERlT.' '1959~ '. Tufity "We 'filstupOdh:ala1'lSik!iIlll.' rrutfite£. ID the PodhaJ.eFlysch '.-:- WeStern:: C31'jp?tp!.ans)!' L: ~:w~'ll:4K:, ~IG ,t;o~ J!;'.~.:.~.

,.W~szawa. . . . . . ' '" .

5UJitow'sii Z. '1938.' Serie ·szypoc.kle tna HUcu~e Jr,.es ~~ a6'-S~ dans

~. l.es ,Ks,rpat.es Polonaises Orieritales) ...:. Prace P;I;G'.·,(Trav;: ~/-G&l;-' lpoi!), I' :,:.~,:t. lJXI,.~:Z.~·2. Walrsta~.~. . · ^{I" .} ·.1~ !.~ ~:.~.>,~:: (:'.< ·~\'·:.""'-:l r.' ~~('1 :~~'

n

^lⁱ^J

WASILEWSK[ A. ,,195~, ~djtPe ~eologiczne .rus,zu. P<?d~J:lski~Q:t, ~~W9f~! qzw:~

,rz~owych W okolicac.h Witowa. Arch. Zakl. Geologii Regiooailnej U.W ..

B. rAJIHD;KH

'"', ~: " . .':~: ':; .",:. ~:.~ ttf ::,: ~:,. ... j ~'<.' J

~";.'. j- \.l.)

\ . . ' ~1 .. ·,!~l tl)I).:': :::~'\,i)\"{

HCCHE~OBAHHBDO~rAHbCKOrO ~~

H MAI'YPCKOrO ~JIHDIA BA DO~AJIE

(Pe3IOMe)

ABTopOM IIpHBO.lVri"CH pe3yJIbTaTbI-Holle~'HcclIe,l(oBamm, KOTOphIe -qaC!'I'W-IHo MeHmDT era B3rJIHALI.:s:a reo..n:ol'H,lO. IIo,l(raJIH BhlCKa3aHHbIe KM . B 1959 ro~. BKpaTD;e HX MOXHO npe,l(CTaBHTb CJIe,l(ylO~ 06pa30M:

1. Oprrum'IecKJile HeporJm<p:bI·. BCTpe'IaJOTCH JIKUIL B OTHOCHTeJIbR'O MaJIOMOIqIiOH<pJlHIIIeBOH cepmi: Me1K,l(y HIDKlDlMH H ,BepXHHMH IIO,l(raJIb- CKHMH CJIOHMH, KOTOphle CaMbIe xapa:K.TepH3yIDTCH Heoprrum'IeCKHMH He-

~rJm~~,,·:;

-: '. ' ., '.::' ' . . .... '.' . . : '.' , . ': .. ,::, .::

,_,~. ~L:.I.\:~-Y~ rr(~j:i' ^,<;::^..u:1.G:)'~

2. IIpocJIOHKH 6eHTO!ID1'3HpOB~ By.n:XaIDf'<reCKHX TYcpos BCTPe- 'IaJOTCH 'Iaw;e HeEeJm9TO Ka3aJI'OCb paHee

(cpm.

1).

:f:jC'. 3'.· SI<'3el\Ulmip, MHID40ro Hu:(>l~epilMa 'H3Mai'ypctroro qi.mmra"-B-HoBO~

Tapre OKa3aJICH 300<PHKYCOM; ~;Iijlyme '9It3eMIIJIHphl c Ko~eHTpH'IecKHM KpaeBhlM IllHypOM HBJIHlOTCH ,l(OKa3areJI:pcTBOM 90~eHOBOro B03paCTa :dd.po,n;' 06Ha,jKaJO~CH 'Ha 6epery ,D;YHaHI¥l B' 9ToH MecTHOCTH (IIJI. XXI H XXII).

1..:";.: I ) , ..

", \ .... ,'

\:\.' . . .. -

NOTES ON THE PODBALE AND MAGURA FLYSCB IN THE PODBALE REGION (Summary)

A report is made of the la~t _!~_y~!!gati.on T'eSults which haove partly modified the writer's views ()Il. the geol.ogy .of the Podhale reg1on, advanced by him 'in 1959. They may be summarized as follows:

1. Organic hieroglyphs occur only within a relatively thin Flysch series between the lower and upper Podhale beds which are in turn characterised by the ;presence .of anorganic hieroglyphs.

Acta Geologlca Polo.nioar tom XI - 31

(6)

BRONISLA W HALICKI· .

2. Bentonitized. intercalations of volcanictuffs .are more frequent than has so far been believed. (comp. sketCh

map,

fig. i).

... .3. The supposed 11U)ceramus eo:llecled from the Magura Flysch

~t NowyTarg (Halicki 1959) in reality is a Zoophycus. Otoor specimens -of this form provided. with a marg~nal cord sugg,est the Eocene age of rockscr()pping out alO·ri.g

the

Dunajec river at Nowy Tocg.

Labm-atoTtl of Regional Geology 01 the Warsaw Unit-ersity

Watlzawa, June 1961

, ,.

OBJASNIENIA DO PLANSZ XXI-XXII DESORIPTION OF PLATES XXI-XXII

PLo XXI Fig. 1-2

.Zoofikusy typu eoceilskiego ze BZIlurami brzemymi z warstw Ibeloweskich w No- wym Targu

Zoophf,lCW ofrthe Eocetne type with marginal cords, from the. BeloveZa beds.

at Nowy Targ PLo XXII

Okaz zooflkusa znalezlooy !Pl"zez I. Szumskll-:WiSniewsikll 'W Nowym Targu lIlad Dunajcem

Specimen of-ZOOphflcua found by i. .szumsIai~Wi'An:iewska in the· Dunajec . valley art Nowy Targ

(7)

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. XI, . PL. XXI B. HALICKI

(8)

.lo.eTA GEOLOGIeA POLONICA, VOL. XI, PL. xxn B. HALlcun