Objawy zespołu kanału nadgarstka w ciąży i połogu
Symptomatology of carpal tunnel syndrome during pregnancy and puerperium
0DFLHM%UĊERURZLF]
1.DUROLQD*UXFD6WU\MDN
20DULROD.U]\ĞFLQ
2, /HV]HN 5RPDQRZVNL
1, *U]HJRU] %UĊERURZLF]
21 Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polska
2 Klinika Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polska
Streszczenie
Cel pracy: Celem przeprowadzonych badań było określenie częstości występowania i symptomatologię zespołu kanału nadgarstka (ZKN) w populacji kobiet ciężarnych. W piśmiennictwie polskim brak jest tego typu informacji.
Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 301 pacjentek rodzących o czasie (tj. między 37 a 41 t.c.) w Ginekologiczno-Położniczym Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Badania miały charakter ankietowy oraz kliniczny. W przygotowaniu części ankietowej wykorzystano zmodyfikowany Bostoński Formularz Oceny Zespołu Kanału Nadgarstka. W części klinicznej badania przeprowadzono ocenę występowania objawu Phalena stosowanego w diagnostyce tego zespołu.
Wyniki: W przebadanej grupie pacjentek 98 (32,6%) zgłosiło występowanie przynajmniej jednego z objawów ZKN.
W grupie tej 22 (22,4%) pacjentki podały występowanie podobnych objawów we wcześniejszej ciąży. Jedynie 3 pacjentki miały wdrożone leczenie tych dolegliwości. Istotnie częściej pacjentki z objawami ZKN zgłaszały występowanie obrzęków kończyn w porównaniu do badanej populacji bez objawów ZKN (26,3% vs. 6,1% ; p<0,05).
Nasilenie objawów podmiotowych oceniane w oparciu o zmodyfikowany Bostoński Formularz Oceny ZKN (BFOZ) było wyższe u kobiet zgłaszających objawy ZKN (odpowiednio: 2,1±0,8 vs. 1,0±0,1; p<0,05). Podobna sytuacja dotyczyła upośledzenia czynności życia codziennego (odpowiednio: 1,7±0,8 vs. 1,0±0,1; p<0,05). Spośród 74 przebadanych pacjentek zgłaszających objawy podmiotowe ZKN 50% miało dodatni objaw Phalena.
Wnioski: Pacjentki w okresie ciąży często doświadczają objawów ZKN (32% w badanej grupie). Nasilenie tych objawów jest jednak w większości przypadków umiarkowane. Część pacjentek doświadczała podobnych dolegliwości w poprzednich ciąży. Mimo częstego występowania objawów, leczenie ZKN jest wprowadzane jedynie w pojedynczych przypadkach.
Słowa kluczowe: ]HVSyáNDQDáXQDGJDUVWND/ FLąĪD / / Boston Carpal Tunnel Questionaire /
Otrzymano: 25.05.2013
Zaakceptowano do druku: 10.09.2013 Adres do korespondencji:
Maciej Bręborowicz
Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Polska, 61-545Poznań, ul. 28 Czerwca 1956r. 135/147
tel./fax: + 48 61 8310346 e-mail: mbreborowicz@gmail.com
Wstęp
=HVSyá NDQDáX QDGJDUVWND =.1 MHVW WR VFKRU]HQLH ]ZLą]DQH ] NRPSUHVMą QHUZX SRĞURGNRZHJR Z NDQDOH QDGJDUVWND 1D W\P SR]LRPLH SU]HFKRG]L RQ ZUD] ]H ĞFLĊJQDPL ]JLQDF]\ SRZLHU]- FKRZQ\FK L JáĊERNLFK SDOFyZ RUD] ]JLQDF]D GáXJLHJR NFLXND SU]H] SU]HVWU]HĔ RJUDQLF]RQą SU]H] SRZLHU]FKQLĊ GáRQLRZą NRĞFL QDGJDUVWND L UR]SLĊW\ PLĊG]\ QLPL WURF]HN ]JLQDF]\
=.1 MHVW MHGQ\P ] F]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMąF\FK VFKRU]HĔ QDU]ą- GX UXFKX WDNĪH Z WUDNFLH FLąĪ\ L SRáRJX >1, 2@ 3DFMHQWNL VNDUĪą VLĊ QDMF]ĊĞFLHM QD GUĊWZLHQLD SDOFyZ, ]PQLHMV]HQLH VSUDZQRĞFL L VLá\ UąN RUD] EyOH UąN 'UĊWZLHQLD RUD] ]DEXU]HQLD F]XFLD GRW\- F]ą ]DNUHVX XQHUZLHQLD SU]H] QHUZ SRĞURGNRZ\ WM QDVWĊSXMąF\FK SDOFyZ NFLXN, ZVND]XMąF\, GáXJL L VHUGHF]Q\ RG VWURQ\ SURPLH- QLRZHM 8WUXGQLRQH Vą SU]H] WR F]\QQRĞFL SUHF\]\MQH WDNLH MDN QD SU]\NáDG ]DSLQDQLH JX]LNyZ, V]\FLH L UR]SR]QDZDQLH GRW\NLHP SU]HGPLRWyZ F]\ Z\SDGQLH SU]HGPLRWyZ ] UĊNL 'ROHJOLZRĞFL PRJą Z\VWĊSRZDü UyZQLHĪ Z QRF\ 'RGDWNRZR R WHM SRU]H GQLD REMDZ\ =.1 PRJą XOHJDü QDVLOHQLX FR MHVW ]Z\NOH EDUG]R XFLąĪ- OLZH GOD SDFMHQWyZ 1LHU]DGNR REMDZ\ SURPLHQLXMą SURNV\PDOQLH Z NLHUXQNX SU]HGUDPLHQLD : FLąĪ\ F]ĊVWR GROHJOLZRĞFL GRW\F]ą MHGQRF]HĞQLH REX UąN
Cel pracy
&HOHP SU]HSURZDG]RQ\FK EDGDĔ E\áR RNUHĞOHQLH F]ĊVWR- ĞFL Z\VWĊSRZDQLD L V\PSWRPDWRORJLL ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND Z F]DVLH FLąĪ\ %UDN LQIRUPDFML QD WHQ WHPDW Z SLĞPLHQQLFWZLH SROVNLP E\á ERGĨFHP GR SU]HSURZDG]HQLD W\FK EDGDĔ
Materiał i metodyka
: EDGDQLX Z]LĊá\ XG]LDá SDFMHQWNL URG]ąFH Z *LQHNRORJLF]- QR-3RáRĪQLF]\P 6]SLWDOX .OLQLF]Q\P 8QLZHUV\WHWX 0HG\F]QHJR LP .DUROD 0DUFLQNRZVNLHJR Z 3R]QDQLX EDGDQLD SU]HSURZD- G]RQR Z RVWDWQLP NZDUWDOH 212 URNX 8 ZV]\VWNLFK SDFMHQWHN SRUyG QDVWąSLá R F]DVLH WM PLĊG]\ D 1 WF %DGDQLD PLDá\ FKD- UDNWHU DQNLHWRZ\ RUD] NOLQLF]Q\ 1 SDFMHQWHN ]QDMGXMąF\FK VLĊ Z SLHUZV]\FK SLĊFLX GQLDFK SRáRJX ]RVWDáR SRGGDQ\FK EDGDQLX DQNLHWRZHPX GRW\F]ąFHPX Z\VWĊSRZDQLD REMDZyZ ]HVSRáX ND- QDáX QDGJDUVWND Z F]DVLH REHFQHM MDN L SRSU]HGQLFK FLąĪ : F]Ċ- ĞFL NOLQLF]QHM RFHQLDQR Z\VWĊSRZDQLH REMDZX 3KDOHQD
$QNLHWD VNáDGDáD VLĊ ] WU]HFK F]ĊĞFL L ]RVWDáD RSUDFRZDQD QD SRWU]HE\ WHJR EDGDQLD Z RSDUFLX R ZLHG]Ċ PHG\F]Qą GRW\F]ą- Fą ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND, LQIRUPDFMH R SU]HELHJX FLąĪ\ RUD]
GRVWĊSQH Z SLĞPLHQQLFWZLH DQNLHW\ VáXĪąFH GR RFHQ\ UyĪQ\FK DVSHNWyZ WHJR VFKRU]HQLD >1, , , @
: F]ĊĞFL SLHUZV]HM SDFMHQWNL RWU]\P\ZDá\ LQIRUPDFMH QD WH- PDW ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND, PRĪOLZRĞFL MHJR Z\VWĊSRZDQLD Z F]DVLH FLąĪ\ RUD] FHOyZ EDGDQLD DQNLHWRZHJR
'UXJD F]ĊĞü VNáDGDáD VLĊ ] V]HUHJX S\WDĔ R ZLHN SDFMHQW- NL, RNUHV FLąĪ\ OXE SRáRJX, Z\ZLDG SRáRĪQLF]\, SU]HELHJ FLąĪ\, FKRURE\ SU]HZOHNáH ZVSyáLVWQLHMąFH RUD] SUDFĊ SDFMHQWNL VSU]HG FLąĪ\ L Z WUDNFLH FLąĪ\ : WHM F]ĊĞFL NZHVWLRQDULXV]D XZ]JOĊGQLR- QR UyZQLHĪ S\WDQLD R FKDUDNWHU\VW\F]QH REMDZ\ ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND RUD] RNUHV NLHG\ Z\VWąSLá\
=D REMDZ\ VXJHUXMąFH Z\VWĊSRZDQLH =.1 SU]\MPXMH VLĊ
G]LHQQ\ LOXE QRFQ\ EyO UąN, GUĊWZLHQLH SDOFyZ L ]DEXU]HQLD F]X- Abstract
Objectives: Epidemiology of the carpal tunnel syndrome (CTS) during pregnancy remains to be fully elucidated.
The purpose of the following study is to determine occurrence of that complication in a population of pregnant women. So far, the literature in Polish lacks information that might enable adequate diagnosis and proper therapy.
Material and methods: The study included 301 women who delivered at term (between 37 and 41 weeks of pregnancy) at the Gynecological and Obstetrical University Hospital in Poznań. An original questionnaire about CTS symptoms was prepared for the purpose of the study. The tool included questions about general health, current and previous pregnancies, CTS symptoms, as well as the Boston Carpal Tunnel Questionnaire (BCTQ), modified for the purpose of the study. The original BCTQ includes questions about symptoms frequency during the last 2 weeks, while in our modified BCTQ we asked about symptoms during the whole pregnancy. The respondents filled in the questionnaire with the help of a physician. A part of the research group underwent Phalen sign evaluation.
Results: Ninety-eight patients (32.6%) reported occurrence of at least one CTS symptom during pregnancy and 22 patients (22.4%) had similar symptoms in previous pregnancies. Only 3 patients had received any form of therapy.
The number of patients with CTS symptoms who reported extremities edema was significantly higher than in the group without CTS symptoms (26.3% vs. 6.1%; p<0.05). The frequency of occurrence of diabetes and pregnancy induced hypertension was similar in both groups.
The results of the first part of the modified BCTQ (symptom severity) were significantly higher in the CTS group as compared to non-CTS group (2.1±0,8 vs. 1.0±0.1; p<0.05). The results of the second part of the modified BCTQ (impairment of daily life activities) were similar (1.7±0.8 vs. 1.0±0.1; p<0.05). Out of 74 patients with CTS symptoms who underwent Phalen sign examination, 50% had positive Phalen sign. Patients with positive Phalen sign had significantly higher scores for both parts of the modified BCTQ.
Conclusions: CTS symptoms are quite common during pregnancy (32% in the study group). However, symptom intensity remains rather moderate. Some of the patients had those symptoms during previous pregnancies. Although the frequency of CTS symptoms is quite high in the population of pregnant women, only few have any form of treatment. Early detection of CTS symptoms in pregnant women is very important, because it allows introduction of conservative treatment, which is successful in most cases.
Key words: Farpal tunnel s\nGroPe / pregnancy / / Boston Carpal Tunnel Questionnaire /
SU]HGPLRWyZ ] UąN, XWUXGQLRQH F]\QQRĞFL SUHF\]\MQH 3DFMHQWNL PRJá\ UyZQLHĪ SRGDü LQIRUPDFMH R Z\VWĊSRZDQLX =.1 Z SR- SU]HGQLFK FLąĪDFK OXE Z RNUHVLH SU]HG FLąĪą : DQNLHFLH SU]\- JRWRZDQR S\WDQLD R SRVWĊSRZDQLH WHUDSHXW\F]QH Z V\WXDFML UR]SR]QDQLD WHJR SRZLNáDQLD 2VWDWQLD F]ĊĞü DQNLHW\ ]DZLHUDáD 11 S\WDĔ GRW\F]ąF\FK QDVLOHQLD REMDZyZ =.1 Z F]DVLH FLąĪ\
Z SU]\SDGNX LFK Z\VWąSLHQLD RUD] S\WDĔ GRW\F]ąF\FK VWRS- QLD XWUXGQLHQLD F]\QQRĞFL Ī\FLD FRG]LHQQHJR ZV]\VWNLH S\WDQLD ] W\FK GZyFK JUXS RFHQLDQH E\á\ Z VNDOL -VWRSQLRZHM $QNLHWĊ SDFMHQWNL Z\SHáQLDá\ VDPRG]LHOQLH, X]\VNXMąF HZHQWXDOQH Z\MD- ĞQLHQLD RG RVRE\ SU]HSURZDG]DMąFHM EDGDQLH : SU]\JRWRZDQLX WHM F]ĊĞFL DQNLHW\ Z\NRU]\VWDQR %RVWRĔVNL )RUPXODU] 2FHQ\ =H- VSRáX .DQDáX 1DGJDUVWND %)2= >1, , @
0RG\¿NDFMD RU\JLQDOQHJR IRUPXODU]D GRW\F]\áD ]PLDQ\
RNUHVX QD WHPDW NWyUHJR SDFMHQW RGSRZLDGDá QD S\WDQLD GRW\F]ą- FH Z\VWĊSRZDQLD REMDZyZ =.1 : RU\JLQDOQHM ZHUVML E\á\ WR 2 W\JRGQLH, D Z QDV]HM RNUHV WHQ Z\GáXĪ\OLĞP\ QD FDáą FLąĪH
3R Z\SHáQLHQLX DQNLHW\ X SDFMHQWHN SU]HSURZDG]RQR EDGD- QLH ¿]\NDOQH Z FHOX VWZLHUG]HQLD Z\VWĊSRZDQLD REMDZ 3KDOH- QD -HVW WR MHGHQ ] QDMEDUG]LHM VSHF\¿F]Q\FK L F]Xá\FK REMDZyZ Z\VWĊSRZDQLD ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND >@ %DGDQD RVRED PXVL XWU]\P\ZDü SU]H] VHNXQG UĊFH Z SHáQ\P ]JLĊFLX GáR- QLRZ\P QDGJDUVWND EDGDQH Vą RELH UĊFH MHGQRF]HĞQLH, ]HWNQLĊWH SRZLHU]FKQLDPL JU]ELHWRZ\PL UąN : SU]\SDGNX Z\VWąSLHQLD Z WUDNFLH OXE SR ]DNRĔF]HQLD EDGDQLD GUĊWZLHĔ OXE PURZLHĔ Z ]DNUHVLH XQHUZLHQLD SU]H] QHUZ SRĞURGNRZ\ Z\QLN EDGDQLD X]QDZDQR ]D SR]\W\ZQ\
1D SU]HSURZDG]HQLH EDGDĔ X]\VNDQR ]JRGĊ NRPLVML ELR- HW\F]QHM SU]\ 8QLZHUV\WHFLH 0HG\F]Q\P Z 3R]QDQLX QU
2112 Wyniki
%DGDQą JUXSĊ SRáRĪQLF SRG]LHORQR Z ]DOHĪQRĞFL RG Z\VWĊ- SRZDQLD OXE EUDNX REMDZyZ =.1 :LHN SDFMHQWHN Z EDGDQHM JUXSLH Z\QRVLá -, L QLH UyĪQLá VLĊ LVWRWQLH Z REX JUXSDFK ]DNUHV RG 1 GR 0DVD FLDáD SU]HG FLąĪą Z\QRVLáD , 11,
NJ, D Z WUDNFLH FLąĪ\ Z]URVáD GR ,1 12, NJ 1 ,
SDFMHQWHN E\áR SLHUZLDVWNDPL, D 1 , ZLHORUyGNDPL
8 1 1,2 SDFMHQWHN FLąĪD E\áD SRZLNáDQD FXNU]\Fą, D X 1
, UR]SR]QDQR QDGFLĞQLHQLH WĊWQLF]H LQGXNRZDQH FLąĪą X
12, Z RNUHVLH SRSU]HG]DMąF\P SRUyG Z\VWąSLá\ REU]ĊNL
: SU]HEDGDQHM JUXSLH SDFMHQWHN 2, ]JáRVLáR Z\VWĊ- SRZDQLH SU]\QDMPQLHM MHGQHJR ] REMDZyZ =.1 Z\PLHQLRQ\FK Z F]ĊĞFL ,, DQNLHW\ 1DMF]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMąF\PL REMDZDPL =.1 E\á\ ]DEXU]HQLD F]XFLD 2, , GUĊWZLHQLH SDOFyZ 21, RUD]
GUĊWZLHQLD SDOFyZ EXG]ąFH FLĊĪDUQą Z QRF\ 1 , : JUXSLH WHM 22 22, SDFMHQWNL SRGDá\ Z\VWĊSRZDQLH SRGREQ\FK RE- MDZyZ ZH ZF]HĞQLHMV]HM FLąĪ\ -HG\QLH SDFMHQWNL PLDá\
ZGURĪRQH OHF]HQLH W\FK GROHJOLZRĞFL ± Z 2 SU]\SDGNDFK IDUPD- NRORJLF]QH, D Z 1 ¿]MRWHUDSLD 6]F]HJyáRZH GDQH GRW\F]ąFH Z\- VWĊSRZDQLD SRV]F]HJyOQ\FK REMDZyZ SU]HGVWDZLRQR Z WDEHOL ,
3RPLĊG]\ JUXSą NRELHW, X NWyU\FK Z\VWĊSRZDá\ Z F]DVLH FLąĪ\ SRGPLRWRZH REMDZ\ =.1 D W\PL, NWyUH QLH ]JáDV]Dá\ LFK Z\VWĊSRZDQLD QLH VWZLHUG]RQR LVWRWQ\FK VWDW\VW\F]QLH UyĪQLF Z ĞUHGQLHM PDVLH FLDáD SU]HG FLąĪą ,11, NJ YV ,11,
NJ , Z PDNV\PDOQHM PDVLH Z WUDNFLH FLąĪ\ ,12, NJ YV
,12, NJ L ĞUHGQLP SU]\URĞFLH PDV\ FLDáD Z F]DVLH FLąĪ\
1, , NJ YV 1,, NJ
1LH VWZLHUG]LOLĞP\ UyĪQLF VWDW\VW\F]QLH LVWRWQ\FK Z Z\VWĊ- SRZDQLX QDGFLĞQLHQLD WĊWQLF]HJR LQGXNRZDQHJR FLąĪą L FXNU]\F\
]ZLą]DQHM ] FLąĪą Z REX JUXSDFK =DXZDĪ\OLĞP\ QDWRPLDVW LVWRW- QLH F]ĊVWV]H Z\VWĊSRZDQLD REU]ĊNyZ X NRELHW ] REMDZDPL =.1 Z SRUyZQDQLX GR EDGDQHM SRSXODFML EH] W\FK REMDZyZ 2,
YV ,1 S ,
:V]\VWNLH SDFMHQWNL Z\SHáQLá\ RELH F]ĊĞFL ]PRG\¿NRZDQH- JR %RVWRĔVNLHJR )RUPXODU]D 2FHQ\ =.1 %)2= ĝUHGQL Z\QLN SLHUZV]HM, GRW\F]ąFHM REMDZyZ SRGPLRWRZ\FK, Z\QLyVá 1,
,SNW, QDWRPLDVW GUXJLHM RGQRV]ąFHM VLĊ GR F]\QQRĞFL GQLD FR- G]LHQQHJR 1,2 ,SNW
1DVLOHQLH REMDZyZ SRGPLRWRZ\FK, RFHQLDQH Z RSDUFLX R %RVWRĔVNL )RUPXODU] 2FHQ\ =.1 %)2= , E\áR Z\ĪV]H X NR- ELHW ]JáDV]DMąF\FK REMDZ\ =.1 RGSRZLHGQLR 2,1 , SNW YV
1, ,1 SNW S , 3RGREQą ]DOHĪQRĞü VWZLHUG]RQR Z SU]\- SDGNX RFHQ\ QDVLOHQLD XSRĞOHG]HQLD F]\QQRĞFL Ī\FLD FRG]LHQQHJR RGSRZLHGQLR 1, , SNW YV 1, ,1 SNW S ,
$QDOL]D UR]NáDGX LQWHQV\ZQRĞFL EDGDQ\FK REMDZyZ Z\ND- ]DáD LFK áDJRGQH QDVLOHQLH 7\ONR MHGQD SDFMHQWND PLDáD Z\QLN RG- SRZLDGDMąF\ EDUG]R FLĊĪNLP GROHJOLZRĞFLRP Z F]ĊĞFL RGQRV]ą- FHM VLĊ GR RJUDQLF]HQLD F]\QQRĞFL Ī\FLD FRG]LHQQHJR, QDWRPLDVW ĪDGQD QLH PLDáD SRGREQHJR Z\QLNX Z F]ĊĞFL GRW\F]ąFHM QDVLOHQLD L F]ĊVWRĞFL Z\VWąSLHQLD REMDZyZ 5\FLQD 1
3RG Z]JOĊGHP Z\VWĊSRZDQLD REMDZX 3KDOHQD SU]HEDGDQR 21 SDFMHQWHN X SDFMHQWHN ] WHM JUXS\ Z\VWĊSRZDá\ SRGPLR- WRZH REMDZ\ =.1 8 VWZLHUG]RQR GRGDWQL REMDZ REXVWURQQ\, X XMHPQ\ D X MHGQRVWURQQ\ 8 SDFMHQWHN, NWyUH QLH SRGDá\
Z DQNLHFLH REMDZyZ SRGPLRWRZ\FK =.1 W\ONR X 1 VWZLHUG]RQR GRGDWQL REMDZ 3KDOHQD REXVWURQQLH UyĪQLFD LVWRWQD VWDW\VW\F]- QLH
Tabela I. Częstość występowania poszczególnych objawów wsród położnic zgłaszających dolegliwości o charakterze Zespołu Kanału Nadgarstka.
/LF]ED
SDFMHQWHN
]JáDV]DMąF\FK
GDQ\REMDZ\
2JyáX
SDFMHQWHN
']LHQQ\ EyO UąN 39 13,0
1RFQ\ EyO UąN 47 15,6
'UĊWQLHZQLD SDOFyZ Z ]DNUHVLH QHUZX SRĞUGRNRZHJR
66 21,9
:\SDGDQLH SU]HGPLRWyZ
] UąN 33 11,0
'UĊWZLHQLD EXG]ą FLĊĪDUQą
Z QRF\ 60 19,9
8WUXGQLRQH F]\QQRĞFL
SUHF\]\MQH 33 11,0
2VáDELHQLH UąN 44 14,6
=DEXU]HQLD F]XFLD Z ]DNUHVLH QHUZX SRĞURGNRZHJR
81 26,9
3U]\QDMPQLHM MHGHQ ] Z\ĪHM
Z\PLHQLRQ\FK REMDZyZ 98 32,6
: JUXSLH SDFMHQWHN ] SRGPLRWRZ\PL REMDZDPL =.1 SR- UyZQDQR Z\QLNL X]\VNDQH ]H ]PRG\¿NRZDQHJR %RVWRĔVNLHJR )RUPXODU]D 2FHQ\ =.1 %)2= Z DVSHNFLH Z\VWĊSRZDQLD REMD- ZX 3KDOOHQD 8 SDFMHQWHN ] GRGDWQLP REMDZHP 3KDOHQD QDVLOHQLH REMDZyZ SRGPLRWRZ\FK E\áR Z\ĪV]H RGSRZLHGQLR 2,, SNW
YV 1,, SNW S , 3RGREQ\ Z\QLN X]\VNDQR SRUyZQXMąF QDVLOHQLH GROHJOLZRĞFL ]ZLą]DQ\FK ] Z\NRQ\ZDQLHP FRG]LHQ- Q\FK F]\QQRĞFL RGSRZLHGQLR 1, , SNW YV 1, , SNW
S , Dyskusja
&LąĪD RUD] RNUHV EH]SRĞUHGQLR SR MHM ]DNRĔF]HQLX QLH Vą ZROQH RG SUREOHPyZ ]GURZRWQ\FK Z W\P UyZQLHĪ ] ]DNUHVX RU- WRSHGLL :LĊNV]RĞü ] QLFK WR VFKRU]HQLD, NWyUH Z\VWĊSXMą UyZQLHĪ SR]D W\PL RNUHVDPL, MHGQDN LFK FKDUDNWHU\VW\ND PRĪH E\ü RG- PLHQQD 1DMF]ĊVWV]\PL GROHJOLZRĞFLDPL ] ]DNUHVX QDU]ąGX UXFKX Vą EyOH GROQHJR RGFLQND SOHFyZ >11@ 1LHPQLHM MHGQDN QLH QDOHĪ\
]DSRPLQDü R LQQ\FK VFKRU]HQLDFK QHJDW\ZQLH RGG]LDá\ZXMąF\FK QD SDFMHQWNL, QHJDW\ZQLH ZSá\ZDMąFH QD Ī\FLH FRG]LHQQH, SRJDU- V]DMąFH MHJR NRPIRUW
-HGQą ] W\FK FKRUyE MHVW ]HVSyá NDQDáX QDGJDUVWND 8ZDĪD VLĊ, ĪH FLąĪD MHVW MHGQ\P ] F]\QQLNyZ U\]\ND MHJR UR]ZRMX >2, 12@ : OLWHUDWXU]H PRĪQD ]QDOHĨü UR]ELHĪQH GDQH GRW\F]ąFH F]Ċ- VWRĞFL MHJR Z\VWĊSRZDQLD :DKD VLĊ RQD Z JUDQLFDFK ,-2
>1, , 11, 1, 1, 1@ -HGQ\PL ] SU]\F]\Q WDNLHJR VWDQX PRJą E\ü UyĪQLH GREUDQH NU\WHULD UR]SR]QDQLD, RSDUWHJR MHG\QLH QD EDGDQLX NOLQLF]Q\P EąGĨ NOLQLF]Q\P L HOHNWURPLRJUD¿F]Q\P >2, 12, 1@
7UXGQR MHVW MHGQDN ]QDOHĨü MDNLHNROZLHN GDQH GRW\F]ąFH Z\VWĊ- SRZDQLD =.1 Z SRSXODFML SROVNLHM
&HOHP WHM SUDF\ E\áR RNUHĞOHQLH F]ĊVWRĞFL Z\VWĊSRZDQLD REMDZyZ WHJR SRZLNáDQLD X FLĊĪDUQ\FK SRFKRG]ąF\FK JáyZQLH ] :LHONRSROVNL RUD] RNUHĞOHQLH F]\ VWRVRZDQH MHVW MDNLHNROZLHN OHF]HQLH WHJR ]HVSRáX Z FLąĪ\
3U]\F]\QD Z\VWĊSRZDQLD ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND Z FLąĪ\
QLH MHVW GR NRĔFD RNUHĞORQD -DNR MHGQą ] PRĪOLZ\FK SU]\F]\Q Z\PLHQLD VLĊ NRPSUHVMĊ QHUZX SRĞURGNRZHJR VSRZRGRZDQą ]ZLĊNV]RQą UHWHQFMą Sá\QyZ VSRW\NDQą Z F]DVLH FLąĪ\ :HGáXJ SLĞPLHQQLFWZD REMDZ\ QDMF]ĊĞFLHM GRW\F]ą SLHUZLDVWHN, X NWyU\FK Z\VWĊSXMą REU]ĊNL ,QQD WHRULD PyZL, ĪH SU]\F]\Qą Z\VWĊSRZD- QLD XFLVNX PRJą E\ü ]PLDQ\ KRUPRQDOQH VSRW\NDQH Z FLąĪ\
1LH EH] ]QDF]HQLH MHVW UyZQLHĪ FXNU]\FD FLĊĪDUQ\FK, NWyUD PRĪH VSRZRGRZDü VSRZROQLHQLH SU]HZRG]HQLD LPSXOVyZ QHUZRZ\FK D SU]H] WR SU]\F]\QLü VLĊ GR Z\VWĊSRZDQLD REMDZyZ, MDNNROZLHN QLHNWyU]\ DXWRU]\ PDMą QD WHQ WHPDW RGPLHQQH ]GDQLH >2, , , @
: SU]\SDGNX ]JáDV]DQLD SU]H] SDFMHQWNĊ REMDZyZ ZVND]X- MąF\FK QD NRPSUHVMH QHUZX SRĞURGNRZHJR QDOHĪ\ SU]HSURZDG]Lü EDGDQLH SU]HGPLRWRZH XNLHUXQNRZDQH QD ]HVSyá NDQDáX QDG- JDUVWND 1DOHĪ\ ]EDGDü UyZQLHĪ F]XFLH QD UĊFH Z FHOX Z\NU\FLD HZHQWXDOQ\FK ]DEXU]HĔ ZUD] ] GZXSXQNWRZą UR]G]LHOF]RĞFLą F]XFLD ,VWRWQD MHVW UyZQLHĪ RFHQD HZHQWXDOQHJR Z\FKXG]HQLD PLĊĞQL UĊNL ĞZLDGF]ąFHJR R ]DDZDQVRZDQ\P SURFHVLH FKRUR- ERZ\P 'RGDWQL PRĪH E\ü REMDZ 7LQHOD ± RSXNLZDQLH QHUZX SRĞURGNRZHJR QD Z\VRNRĞFL NDQDáX QDGJDUVWND SRZRGXMH EyO LOXE GUĊWZLHQLD SURPLHQLXMąFH G\VWDOQLH Z ]DNUHVLH XQHUZLHQLD QHUZX SRĞURGNRZHJR 2SUyF] REMDZX 7LQHOD QDOHĪ\ ]EDGDü RSL- VDQ\ XSU]HGQLR REMDZ 3KDOHQD : SU]\SDGNX Z\VWąSLHQLD GUĊ- WZLHĔ Z REV]DU]H XQHUZLRQ\P SU]H] QHUZ SRĞURGNRZ\ REMDZ MHVW GRGDWQL L ĞZLDGF]\ R XFLVNX QHUZX 1DOHĪ\ MHGQDN SDPLĊWDü, ĪH ZVSRPQLDQH SRZ\ĪHM REMDZ\ PRJą E\ü GRGDWQLH X RVyE ]GUR- Z\FK L EDGDQLH NOLQLF]QH QDOHĪ\ SRSU]HG]Lü ]DZV]H SRGPLRWR- Z\P >@
8ZDĪD VLĊ, ĪH OHF]HQLH ]HVSRáX NDQDáX QDGJDUVWND Z FLąĪ\
QDOHĪ\ UR]SRF]ąü RG SRVWĊSRZDQLD ]DFKRZDZF]HJR REHMPXMą- FHJR VWRVRZDQLH ¿]MRWHUDSLL, ]DNáDGDQLH RUWH]\ WM XV]W\ZQLDF]D QDGJDUVWND RUD] GLHWĊ QLVNRVROQą >2, 1, 11@ : EDUG]LHM QDVLOR- Q\FK SU]\SDGNDFK VSRUDG\F]QLH VWRVRZDQD MHVW EORNDGD ]H ĞURG- ND VWHU\GRZHJR : SU]\SDGNX QLHVNXWHF]QRĞFL OHF]HQLD ]DFKR- ZDZF]HJR OXE EDUG]R ]DDZDQVRZDQ\FK SU]\SDGNDFK ] ]DQLNLHP PLĊĞQL XQHUZLDQ\FK SU]H] QHUZ SRĞURGNRZ\ GRSXV]F]DOQH MHVW OHF]HQLH RSHUDF\MQH ± SROHJDMąFH QD RSHUDF\MQ\P RGEDUF]HQLX NDQDáX QDGJDUVWND Z ]QLHF]XOHQLX PLHMVFRZ\P >2, 1, 11@
: QDV]\P EDGDQLX ZV]\VWNLH SDFMHQWNL RGSRZLHG]LDá\ QD S\WDQLD GRW\F]ąFH Z\VWĊSRZDQLD Z WUDNFLH FLąĪ\, Z GRZROQ\P MHM PRPHQFLH, REMDZyZ FKDUDNWHU\VW\F]Q\FK GOD =.1 6SRĞUyG
1 SDFMHQWHN ELRUąF\FK XG]LDá Z EDGDQLX 2, ]JáRVLáR Z\VWąSLHQLH SU]\QDMPQLHM MHGQHJR REMDZX =.1 Z\PLHQLRQHJR Z DQNLHFLH :\QLN WHQ MHVW SRGREQ\ GR F]ĊVWRĞFL SU]HGVWDZLRQHM Z SUDF\ 6DSXDQ L ZVS >1@ Z\QRV]ąFHM Z LFK EDGDQLDFK 2,
1DMF]ĊĞFLHM ]JáDV]DQ\PL REMDZDPL E\á\ GUĊWZLHQLD Z ]DNUHVLH XQHUZLHQLD SU]H] QHUZ SRĞURGNRZ\ RUD] EXG]HQLH VLĊ Z QRF\
] SRZRGX ]GUĊWZLDá\FK SDOFyZ, RGSRZLHGQLR L 1 SDFMHQ- WHN
: QDV]\FK EDGDQLDFK ZDUWRĞFL WH E\á\ QLĪV]H L Z\QRVLá\
RGSRZLHGQLR 21, RUD] 1 , 'UĊWZLHQLD QRFQH XZDĪDQH Vą ]D MHGHQ ] NODV\F]Q\FK SRGUĊF]QLNRZ\FK REMDZyZ =.1 5yZ- QLHĪ Z FLąĪ\ Vą X]QDZDQH ]D MHGHQ ] F]ĊVWV]\FK REMDZyZ >11@
: SU]HSURZDG]RQ\FK SU]H] QDV EDGDQLDFK QDMPQLHM SDFMHQWHN ]JáDV]DáR XWUXGQLRQH F]\QQRĞFL SUHF\]\MQH MDN ]DSLQDQLH JX- ]LNyZ RUD] Z\SDGDQLH SU]HGPLRWyZ ] UąN RE\GZD WH REMDZ\
]JáDV]Dá\ SDFMHQWNL 11,
:ĞUyG SU]HEDGDQ\FK SDFMHQWHN QLH ]QDOHĨOLĞP\ LVWRWQ\FK UyĪQLF Z PDVLH FLDáD SU]HG FLąĪą RUD] PDNV\PDOQą Z F]DVLH FLąĪ\
Rycina 1.
W\FK GROHJOLZRĞFL 7H Z\QLNL Vą ]JRGQH ] REVHUZDFMDPL LQQ\FK EDGDF]\ >1, 1, 1, 1, 1, 1 @ -HGQDNĪH ZJ LQQ\FK DXWRUyZ SU]\URVW PDV\ FLDáD ]ZLĊNV]D U\]\NR =.1 Z FLąĪ\ > , 1, 1 @
1DV]H EDGDQLH Z\ND]DáR, ĪH SRQDG NRELHW Z FLąĪ\ GR- ĞZLDGF]D GROHJOLZRĞFL Z ]DNUHVLH UąN, NWyUH PRJą VXJHURZDü Z\VWĊSRZDQLH =.1 :EUHZ RF]HNLZDQLRP WD JUXSD RND]DáD VLĊ OLF]QD :V]\VWNLH SDFMHQWNL Z\SHáQLDMąFH DQNLHWĊ RGSRZLHG]LDá\
UyZQLHĪ QD S\WDQLH F]\ Z F]DVLH FLąĪ\ ]OHFRQR MDNąĞ IRUPĊ OH- F]HQLD W\FK GROHJOLZRĞFL 2ND]DáR VLĊ, ĪH MHG\QLH Z SU]\SDG- NDFK SRGMĊWR OHF]HQLH X GZyFK ]DVWRVRZDQR OHNL SU]HFLZ EyORZH D X MHGQHM ZGURĪRQR ¿]MRWHUDSLĊ
3RJOąG\ L Z\QLNL EDGDĔ GRW\F]ąF\FK XWU]\P\ZDQLD VLĊ GR- OHJOLZRĞFL ]ZLą]DQ\FK ] =.1 SR ]DNRĔF]HQLX FLąĪ\ Vą EDUG]R UR]ELHĪQH 1LHNWyU]\ DXWRU]\ SRGDMą, ĪH Z LFK JUXSDFK EDGDQ\FK GROHJOLZRĞFL XVWąSLá\ X ]QDF]QHM ZLĊNV]RĞFL SDFMHQWHN ± SR]RVWD- á\ X SR URNX RG SRURGX > @, SRGF]DV JG\ LQQL ]DREVHUZRZDOL GáXJRWUZDáH Z\VWĊSRZDQLH REMDZyZ SR ]DNRĔF]HQLX FLąĪ\ SR URNX L SR ODWDFK X SDFMHQWHN, PLPR ĪH R LVWRWQLH VáDEV]\P QDVLOHQLX >1, 1@ : DVSHNFLH W\FK GDQ\FK Z\GDMH VLĊ ]DVDGQH VWZLHUG]HQLH, ĪH ZDUWR ]ZUyFLü ZLĊNV]ą XZDJĊ QD WH GROHJOLZRĞFL L RGSRZLHGQLR SRNLHURZDü SDFMHQWNL GR SRUDGQL RUWRSHG\F]QHM OXE QHXURORJLF]QHM FHOHP GLDJQRVW\NL L HZHQWXDOQHJR ZGURĪHQLD OHF]HQLD : ]QDNRPLWHM ZLĊNV]RĞFL SU]\SDGNyZ OHF]HQLH ]DFKR- ZDZF]H MHVW VNXWHF]QH
&]ĊĞü DQNLHW\ VWDQRZLá\ S\WDQLD R FKRURE\ WRZDU]\V]ąFH FLąĪ\ L REMDZ\ SR]RUQLH QLH]ZLą]DQH ] Z\VWĊSRZDQLHP =.1
: RFHQLDQHM SU]H] QDV JUXSLH VWZLHUG]LOLĞP\ LVWRWQLH F]ĊVWV]H Z\VWĊSRZDQLH REU]ĊNyZ X NRELHW GHPRQVWUXMąF\FK REMDZ\ =.1 Z F]DVLH FLąĪ\ 1DOHĪ\ SDPLĊWDü, ĪH MHGQą ] KLSRWH] UR]ZRMX =.1 X FLĊĪDUQ\FK MHVW UHWHQFMD Sá\QyZ L REU]ĊNL 1LH XGDáR VLĊ MHG- QDN RGV]XNDü MDNLHJRNROZLHN GRQLHVLHQLD GRW\F]ąFHJR ZSá\ZX OHF]HQLD SU]HFLZREU]ĊNRZHJR QD F]ĊVWRĞü Z\VWĊSRZDQLD =.1 Z FLąĪ\ 3D]DJOLD L ZVS >1@ Z\ND]DOL ]ZLą]HN PLĊG]\ REU]ĊND- PL D REUD]HP QHXUR¿]MRORJLF]Q\P =.1
1LH VWZLHUG]LOLĞP\ LVWRWQ\FK UyĪQLF Z F]ĊVWRĞFL Z\VWĊSR- ZDQLD FXNU]\F\ FLĊĪDUQ\FK L QDGFLĞQLHQLD LQGXNRZDQHJR FLąĪą 1,& PLĊG]\ JUXSą SDFMHQWHN ]JáDV]DMąF\FK L W\FK QLH]JáDV]D- MąF\FK REMDZyZ =.1 : SU]\SDGNX FXNU]\F\ MHVW WR ]JRGQH ] GRQLHVLHQLDPL, ĪH Z SU]HFLZLHĔVWZLH GR JHQHUDOQHM SRSXODFML FXNU]\FD FLĊĪDUQ\FK QLH MHVW F]\QQLNLHP U\]\ND =.1 > @ 1DWR- PLDVW 1,& MHVW X]QDZDQ\ SU]H] QLHNWyU\FK DXWRUyZ ]D F]\QQLN ]ZLą]DQ\ ] F]ĊVWV]\P Z\VWĊSRZDQLHP =.1 >@
Wnioski
: SRGVXPRZDQLX QDOHĪ\ VWZLHUG]Lü, ĪH ]HVSyá NDQDáX QDG- JDUVWND MHVW F]ĊVW\P DOH U]DGNR UR]SR]QDZDQ\P SRZLNáDQLHP Z F]DVLH FLąĪ\ :F]HVQH UR]SR]QDQLH VWZDU]D V]DQVĊ QD SRGMĊFLH WHUDSLL, QDMF]ĊĞFLHM ]DFKRZDZF]HM :DUWRĞü SUR¿ODNW\NL, NWyUHM ]DGDQLHP E\áRE\ ]PQLHMV]HQLH GROHJOLZRĞFL, QD SU]\NáDG NRQWUR- OL L WHUDSLL REU]ĊNyZ Z F]DVLH FLąĪ\, Z\PDJD SRGMĊFLD NROHMQ\FK EDGDĔ
1. Maciej Bręborowicz – koncepcja pracy, przygotowanie ankiety, opracowanie wyników, interpretacja wyników, dyskusja, napisanie pracy – autor zgłaszający – odpowiedzialny za manuskrypt.
2. Karolina Gruca-Stryjak – zbieranie danych klinicznych.
3. Mariola Krzyścian – zbieranie danych klinicznych.
4. Leszek Romanowski – nadzór merytoryczny, interpretacja wyników.
5. Grzegorz H. Bręborowicz – koncepcja pracy, opracowanie wyników, dyskusja.
Źródło finansowania: badania własne Klinik uczestniczących w badanich – bez kosztów.
Piśmiennictwo
1. Sapuan J, Yam K, Noorman M, [et al.]. Carpal tunnel syndrome in pregnancy - you need to ask!
Singapore Med J. 2012, 53, 671-675.
2. Osterman M, Ilyas A, Matzon J. Carpal tunnel syndrome in pregnancy. Orthop Clin North Am.
2012, 43, 515-520.
3. Atroshi I, Lyren P, Gummesson C. The 6-item CTS Symptoms Scale: a brief outcome measure for carpal tunnel syndrome. Qual Life Res. 2009, 18, 347-358.
4. Levine D, Simmons B, Koris M, [et al.]. A self-administered questionnaire for the assessment of severity of symptoms and functional status in carpal tunnel syndrome. J Bone Joint Surg Am.
1993, 75, 1585-1592.
5. Meirelles L, dos Santos J, dos Santos L, [et al.]. Evaluation of Boston Quetionnaire applied at late post-operative period of carpal tunnel syndrome operated with the Paine retinaculatome through palmar port. Acta Ortop Bras. 2006, 14, 126-132.
6. Brüske J, Bednarski M, Grzelec H, Zyluk A. The usefulness of the Phalen test and the Hoffman- n-Tinel sign in the diagnosis of carpal tunnel syndrome. Acta Orthop Belg. 2002, 68, 141-145.
7. Ekman-Ordeberg G, Salgeback S, Ordeberg G. Carpal tunnel syndrome in pregnancy. A pro- spective study. Acta Obstet Gynecol Scand. 1987, 66, 233–235.
8. Wand J. Carpal tunnel syndrome in pregnancy and lactation. J Hand Surg. 1990, 15B, 93–95.
9. Turgut F, Cetinşahinahin M, Turgut M, [et al.]. The management of carpal tunnel syndrome in pregnancy. J Clin Neurosci. 2001, 8, 332-334.
10. Sax T, Rosenbaum R. Neuromuscular disorders in pregnancy. Muscle Nerve. 2006, 34, 559- 571.
11. Heckman J, Sassard R. Musculoskeletal considerations in pregnancy. J Bone Joint Surg Am.
1994, 76, 1720-1730.
12. Eogan M, O’Brien C, Carolan D, [et al.]. Median and ulnar nerve conduction in pregnancy. Int J Gynaecol Obstet. 2004, 87, 233-236.
13. Stolp-Smith K, Pascoe M, Ogburn P Jr. Carpal tunnel syndrome in pregnancy: frequency, seve- rity, and prognosis. Arch Phys Med Rehabil. 1998, 79, 1285-1287.
14. Pazzaglia C, Caliandro P, Aprile I, [et al.]. Multicenter study on carpal tunnel syndrome and pregnancy incidence and natural course. Acta Neurochir Suppl. 2005, 92, 35-39.
15. Mondelli M, Rossi S, Monti E, [et al.]. Prospective study of positive factors for improvement of carpal tunnel syndrome in pregnant women. Muscle Nerve. 2007, 36, 778-783.
16. Padua L, Aprile I, Caliandro P, [et al.]. Italian Carpal Tunnel Study Group. Symptoms and neu- rophysio- logical picture of carpal tunnel syndrome in pregnancy. Clin Neurophysiol. 2001, 112, 1946–1951.
17. Siegal J, Rengachary S. Carpal tunnel syndrome in pregnancy. In: Neurosurgical Aspects of Pregnancy. Ed. Loftus C. Illinois: The American Association of Neurological Surgeons. 1996, 71–75.
18. Gould J, Wissinger H. Carpal tunnel syndrome in pregnancy. South Med J. 1978, 71, 144–145.
19. Padua L, Aprile I, Caliandro P, [et al.]. Carpal tunnel syndrome in pregnancy: multiperspective follow-up of untreated cases. Neurology. 2002, 59, 1643-1646.
