OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO ANTONIA TIZZANA
przedstawiona w dniu 6 maja 2004 r.1
1. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2002 r.
Verwaltungsgerichtshof w Wiedniu zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą
cym wykładni art. 202 ust. 3 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 paździer
nika 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (zwany dalej „kodeksem cel
nym")2. Sąd krajowy dąży do ustalenia, czy przepis ten stoi na przeszkodzie ustawodaw
stwu Państwa Członkowskiego, zgodnie z którym na pracodawcy lub zleceniodawcy ciąży dług celny powstały wskutek narusze
nia przez jego pracownika (lub zlecenio
biorcę) obowiązków celnych przy wykony
waniu powierzonych mu zadań.
I — Ramy prawne
Przepisy wspólnotowe
2. Artykuł 202 kodeksu celnego stanowi:
„1. Dług celny w przywozie powstaje w wyniku:
a) nielegalnego wprowadzenia na obszar celny Wspólnoty towaru podlegającego należnościom przywozowym [...].
[...]
3. Dłużnikami są:
— osoba, która dokonała nielegalnego wprowadzenia,
— osoby, które uczestniczyły we wprowa
dzeniu i które jednocześnie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że wprowa
dzenie to jest nielegalne,
1 — Język oryginału: włoski.
2 — Dz.U. L 302, str. 1.
— jak również osoby, które nabyty lub posiadały taki towar i które w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posia
danie wiedziały bądź powinny były wiedzieć, że jest to towar wprowadzony nielegalnie".
3. Następnie art. 213 stanowi:
„Jeżeli w odniesieniu do tego samego długu celnego występuje kilku dłużników, są oni solidarnie zobowiązani do pokrycia tego długu".
Przepisy krajowe
4. Paragraf 79 ust. 2 Zollrechts-Durchfüh- rungsgesetz (ustawy wprowadzającej prze
pisy wykonawcze w sprawie prawa celnego, zwanej dalej „ZollR-DG") 3 stanowi:
„Dług celny ciążący na pracowniku lub pełnomocniku przedsiębiorcy wskutek sprzecznego z prawem postępowania w zakresie obowiązków przewidzianych w prawie celnym, przy wykonywaniu zadań powierzonych mu przez jego pracodawcę lub zleceniodawcę, obciąża również z tą samą
chwilą pracodawcę lub zleceniodawcę, w zakresie w jakim nie stali się oni w tej samej sprawie dłużnikami na mocy innych przepisów".
II — Stan faktyczny i postępowanie
5. Z akt sprawy wynika, że Hassan Bas jest pracownikiem spółki Spedition Ulustrans, Uluslararasi Nakliyat ve. Tic. A. S. Istanbul (zwanej dalej „Ulustrans").
6. W dniu 5 grudnia 1996 r. Hassan Bas, prowadząc ciężarówkę zarejestrowaną na Ulustrans, przekroczył w Höchst granicę celną, nie okazując władzom celnym czte
rech przędzarek szpulowych, które trans
portował.
7. Decyzją z dnia 11 grudnia 1996 r. wydaną na podstawie art. 202 ust. 1 oraz ust. 3 kodeksu celnego Hauptzollamt Feldkirch (urząd celny w Feldkirch) powiadomił Has
sana Basa o ciążącym na nim długu celnym w wysokości 770 684 ATS (w tym 83 770 ATS tytułem cła i 686 914 ATS tytułem importowego podatku obrotowego).
3 — BGBl. 1994/659.
8. Ponadto decyzją z dnia 27 lutego 1997 r., wydaną w oparciu o art. 202 ust. 1 kodeksu celnego w związku z § 79 ust. 2 ZollR-DG, tenże Hauptzollamt powiadomił Ulustrans o ciążącym na niej długu celnym w wysokości równej kwocie obciążającej jej pracownika.
9. Od decyzji tej Ulustrans wniosła odwoła
nie, które zostało oddalone. Wobec tego złożyła ona przed czwartą izbą odwoławczą Finanzlandesdirektion odwołanie, które decyzją z dnia 21 listopada 2000 r. również zostało oddalone.
10. Ulustrans wystąpiła zatem do Verwal
tungsgerichtshof ze skargą o stwierdzenie nieważności decyzji Finanzlandesdirektion für Oberösterreich (zwanej dalej „pozwanym urzędem"), podnosząc w szczególności, że
§ 79 ust. 2 ZollR-DG jest sprzeczny z prawem wspólnotowym, ponieważ bez
prawnie rozszerza zawarte w art. 202 ust. 3 kodeksu celnego wyczerpujące wyliczenie dłużników celnych.
11. Wobec powyższej wątpliwości Verwal
tungsgerichtshof postanowił zwrócić się do Trybunału, na podstawie art. 234 WE, z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy § 79 ust. 2 [ZollR-DG] (zgodnie z którym powstanie długu celnego obciąża
jącego pracownika lub pełnomocnika przed
siębiorcy, ze względu na sprzeczne z prawem postępowanie w zakresie obowiązków prze
widzianych w prawie celnym podczas wyko
nywania zadań powierzonych mu przez pracodawcę lub zleceniodawcę, powoduje również — z tą samą chwilą — powstanie długu celnego obciążającego pracodawcę lub zleceniodawcę) dokonuje niedopuszczalnego w świetle art. 202 ust. 3 kodeksu celnego rozszerzenia pojęcia dłużnika i jest wobec tego sprzeczny z prawem wspólnotowym?".
12. W rozpoczętym w ten sposób postępo
waniu pisemne uwagi zostały przedstawione przez pozwany urząd, rząd austriacki i Komisję.
III — Analiza prawna
13. Sąd krajowy dąży zatem do ustalenia, czy
§ 79 ust. 2 ZollR-DG jest zgodny z art. 202 ust. 3 kodeksu celnego.
14. Jednakże, jak wiadomo w ramach postę
powania prejudycjalnego do Trybunału nie należy orzekanie w przedmiocie zgodności przepisów prawa krajowego z prawem w s p ó l n o t o w y m . T r y b u n a ł może jedynie „dostarczyć sądowi krajowemu wszystkich elementów wykładni prawa wspólnotowego", by umożliwić sądowi kra
jowemu „dokonanie oceny tej zgodności w celu orzeczenia w sprawie, o której roz
strzygnięcie się do niego zwrócono" 4.
15. Tak więc zgodnie z praktyką Trybunału w takich sprawach przedstawione przez Verwaltungsgerichtshof pytanie prejudy- cjalne musi zostać przeformułowane i rozumiane w ten sposób, że dochodzi się w nim ustalenia, czy wspomniany przepis wspólnotowy stoi na przeszkodzie przepi
sowi krajowemu, takiemu jak wskazany przepis austriacki, który stanowi, że na pracodawcy (lub zleceniodawcy) ciąży dług celny powstały wskutek naruszenia przez jego pracownika (lub zleceniobiorcę) obo
wiązków celnych przy wykonywaniu powierzonych mu zadań.
16. W tym zakresie pragnę przede wszyst
kim przypomnieć, że w razie nielegalnego wprowadzenia na obszar celny Wspólnoty towarów podlegających należnościom przy
wozowym art. 202 ust. 3 tego kodeksu przewiduje powstanie długu celnego
w odniesieniu do trzech kategorii podmio
tów: i) osoby, która dokonała nielegalnego wprowadzenia, ii) osób, które uczestniczyły we wprowadzeniu i które jednocześnie wie
działy lub powinny były wiedzieć, że wpro
wadzenie to jest nielegalne, iii) oraz osób, które nabyły lub posiadały taki towar i które w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posiadanie wiedziały bądź powinny były wiedzieć, że jest to towar wprowadzony nielegalnie.
17. By odpowiedzieć na przedstawione pyta
nie, należy na wstępie ustalić, czy powyżej przestawiona lista dłużników jest zamknięta, czy też Państwa Członkowskie mogą ją rozszerzyć o inne kategorie podmiotów.
18. Pozwany urząd oraz rząd austriacki opowiadają się za tą ostatnią tezą. Twierdzą, że art. 202 ust. 3 kodeksu celnego stanowi jedynie „podstawowy" przepis ograniczający się do wprowadzenia minimalnej harmoni
zacji pojęcia dłużnika. Przepis ten nie stanowi więc przeszkody dla przyjęcia przez Państwa Członkowskie późniejszych przepi
sów, takich jak § 79 ust. 2 ZollR-DG, zmierzających do rozszerzenia tego pojęcia w celu zapewnienia pokrycia należności celnych.
4 — Zobacz m.in. wyroki z dnia 30 kwietnia 1998 r. w sprawach połączonych C-37/96 i C-38/96 Sodiprem i in., Rec.
str. I-2039, pkt 22 i z dnia 29 listopada 2001 r. w sprawie C-17/00 De Coster, Rec. str. I-9445, pkt 23.
19. Ich zdaniem, wykładnia taka jest zgodna z art. 232 ust. 1 lit. a) kodeksu celnego oraz art. 8 decyzji Rady 2000/597/WE, Euratom z dnia 29 września 2000 r. w sprawie systemu środków własnych Wspólnot Europejskich 5, które powierzają odpowiednio krajowym władzom celnym i Państwom Członkowskim zadanie wykorzystania wszystkim możliwości przewidzianych w przepisach krajowych dla zapewnienia poboru należności celnych.
20. Nie mogę jednak zgodzić się z taką wykładnią. Moim zdaniem, art. 202 ust. 3 kodeksu celnego wskazuje w sposób wyczer
pujący podmioty stające się dłużnikami wskutek nielegalnego wprowadzenia towa
rów na obszar celny Wspólnoty.
21. Powyższa konkluzja wydaje się być potwierdzona już samym brzmieniem bada
nego przepisu.
22. Wymienia on bowiem w sposób szcze
gółowy podmioty, które „są dłużnikami", nie dając żadnego argumentu, który byłby oparty na brzmieniu tego przepisu, na poparcie stanowiska, że Państwa Członkowskie mogą uznać za takich dłużników również podmioty inne niż te, które wyraźnie wymieniono.
23. Z drugiej strony, wskazana konkluzja wydaje się być również potwierdzona przez wykładnię historyczną kolejno obowiązują
cych przepisów w tej dziedzinie.
24. Przed przyjęciem kodeksu celnego prze
pisy w tej dziedzinie były rozproszone w różnych aktach prawa pochodnego.
W szczególności problematyka osób zobo
wiązanych do pokrycia należności wynikają
cych z długu celnego była przedmiotem rozporządzenia Rady (EWG) nr 1031/88 z dnia 18 kwietnia 1988 r. (zwanego dalej
„rozporządzeniem nr 1031/88") 6 [tłumacze
nie nieoficjalne, podobnie jak wszystkich cytowanych dalej fragmentów tego rozpo
rządzenia].
25. Artykuł 3 akapit pierwszy tego rozpo
rządzenia stanowił, że gdy chodzi o dług celny powstały w wyniku nielegalnego wpro
wadzenia towarów na obszar celny Wspól
noty, „zobowiązanym do uiszczenia takich należności jest podmiot, który dokonał nielegalnego wprowadzenia towaru na obszar celny Wspólnoty". W drugim akapicie dodano jednakże, iż ,,[z]godnie z przepisami obowiązującymi w Państwach Członkowskich zobowiązanymi solidarnie do uiszczenia takich należności są również: [...] osoby, które uczestniczą w takim wprowadzeniu",
„nabywają lub przechowują taki towar" jak również „[...] wszelkie inne osoby, których odpowiedzialność powstaje wskutek takiego wprowadzenia [...]" 7.
5 — Dz.U. L 253, str. 42.
6 — Rozporządzenie w sprawie określenia osób zobowiązanych do pokrycia należności wynikających z długu celnego (Dz.U.
L 102, str. 5).
7 — Kursywa dodana.
26. Jak słusznie stwierdziła Komisja, rozpo
rządzenie nr 1031/88 upoważniało więc Państwa Członkowskie do późniejszego wskazania kategorii podmiotów, uczestniczą
cych w nielegalnym wprowadzeniu towaru, od których można było zażądać uiszczenia należności celnych.
27. Jak wiadomo, w celu ułatwienia działal
ności zarówno „podmiotów gospodarczych Wspólnoty, jak i władz celnych" kodeks celny zebrał w jednym akcie „przepisy prawa celnego zawarte [dotychczas] w licznych rozporządzeniach i dyrektywach wspólnoto
wych", wśród których znajdowało się rozpo
rządzenie nr 1031/88 (motyw pierwszy) 8, a ponadto tam, gdzie było to konieczne, dokonał ich zmiany w celu „zwiększenia [...]
spójności, uproszczenia" oraz „uzupełnienia"
wspólnotowych przepisów celnych (motyw drugi).
28. To w tym świetle należy dokonać oceny art. 202, który zastąpił art. 3 rozporządzenia nr 1031/88, wskazując szczegółowo dłużni
ków, bez odesłania — odmiennie niż w przeszłości — do przepisów krajowych.
29. W mojej opinii z przedstawionej ewolu
cji przepisów wynika, że zawarta w art. 202 lista dłużników jest efektem określonej decyzji podjętej przez ustawodawcę, który w celu „uproszczenia" i „uzupełnienia" regu
lacji, dokonał wyraźnego i wyczerpującego wyliczenia podmiotów, które można wezwać do pokrycia należności celnych wynikających z nielegalnego wprowadzenia towarów.
30. Wywodzę z tego, że po przyjęciu kodeksu celnego Państwa Członkowskie nie mogą przyjmować ani utrzymywać przepi
sów wskazujących podmioty zobowiązane do uiszczenia należności, w tym na zasadzie solidarności.
31. Stwierdziwszy powyższe, należy następ
nie ustalić, czy przepis tego rodzaju, jak ten, który znajduje się w ustawodawstwie austriackim, dotyczący odpowiedzialności pracodawcy za należności celne powstałe w wyniku nielegalnego postępowania jego pracownika, rozszerza enumeratywne wyli
czenie dłużników zawarte w art. 202 ust. 3 kodeksu, czy też mieści się w ramach jednej z trzech kategorii przewidzianych w nim podmiotów.
32. W tym zakresie stwierdzam na wstępie, że trzecia kategoria dłużników, to jest osoby, które nabyły lub posiadały nielegalnie wpro
wadzony towar, jest w niniejszej sprawie bez
8 — Zobacz art. 251 kodeksu celnego.
znaczenia. W tym przypadku bowiem przed
miotem analizy nie jest odpowiedzialność podmiotu, który po wprowadzeniu nabył lub posiadał towar, lecz podmiotu związanego stosunkiem pracy z osobą, która dokonała nielegalnego wprowadzenia towaru.
33. Pod uwagę należy natomiast wziąć przy
padki odpowiedzialności wskazane w art. 202 ust. 3 tiret pierwsze i drugie kodeksu celnego.
34. Jak wskazano powyżej, zgodnie z tiret pierwszym dłużnikiem jest „osoba, która dokonała nielegalnego wprowadzenia".
35. W odniesieniu do tego przepisu sąd krajowy w swym postanowieniu podkreślił, że zdaniem części doktryny w razie nielegal
nego wprowadzenia towarów przez pracow
nika dłużnikiem w rozumieniu cytowanego przepisu jest zawsze pracodawca. W świetle tego twierdzenia w takich przypadkach wprowadzenia towaru do Wspólnoty doko
nywałby zawsze pracodawca, choćby jedynie pośrednio poprzez swego pracownika.
36. Moim zdaniem, nie można zgodzić się z takim stanowiskiem.
37. Trybunał stwierdził wyraźnie już wcześ
niej, że dłużnikiem w rozumieniu art. 202 ust. 3 tiret pierwsze kodeksu jest „podmiot, który fizycznie wprowadził towar" 9, to jest jedynie podmiot, taki jak kierujący środkiem transportu, który sprawuje fizyczną kontrolę nad towarami w chwili ich wprowadzenia na obszar celny. W konsekwencji przepis tego rodzaju, jak przepis austriacki, który prze
widuje odpowiedzialność pracodawcy za naruszenia prawa, których dopuścił się pra
cownik, nie mieści się w ramach tego przepisu.
38. Pozostaje jednakże do rozważenia sfor
mułowanie zawarte w art. 202 ust. 3 tiret drugie kodeksu, zgodnie z którym dłużni
kami są również „osoby, które uczestniczyły we wprowadzeniu i które jednocześnie wie
działy lub powinny były wiedzieć, że wpro
wadzenie to jest nielegalne".
39. Jak słusznie wskazała Komisja, odpowie
dzialność pracodawcy za naruszenia prawa, których dopuścił się pracownik, może mieś
cić się w ramach tego przepisu, oczywiście pod warunkiem przestrzegania przedstawio
nych w nim przesłanek.
9 — Wyrok z dnia 4 marca 2004 r. w sprawach połączonych Viluckas i in., Rec. str. I-2141, pkt 29. Kursywa dodana.
40. W tym celu, jak wynika z brzmienia art. 202 ust. 3, w pierwszej kolejności musi wystąpić obiektywna przesłanka w postaci
„uczestnicz [enia] we wprowadzeniu" towaru na obszar celny. Wymóg taki jest oczywiście spełniony każdorazowo, gdy podmiot w sposób materialny lub moralny przyczynił się do wprowadzenia towaru do Wspólnoty, na przykład gdy, jak w niniejszej sprawie, pracodawca powierza pracownikowi zadanie przetransportowania określonych towarów do Wspólnoty i udostępnia mu będący jego własnością środek transportu.
41. Jest ponadto konieczne, by podmiot, który uczestniczy we wprowadzeniu, wiedział lub „powinien wiedzieć, że wprowadzenie [towaru] jest nielegalne". Należy wykazać, że był on istotnie świadom naruszenia, którego dopuścił się podmiot mający fizyczną kon
trolę nad towarem lub że znajdował się w sytuacji, w której można racjonalnie przyjąć, że wiedział lub powinien był wie
dzieć.
42. Moim zdaniem, przepis tego rodzaju, jak austriacki, który stanowi, że na pracodawcy (lub zleceniodawcy) ciąży dług celny powstały wskutek naruszenia przez jego pracownika (lub zleceniobiorcę) obowiązków celnych, „przy wykonywaniu zadań powie
rzonych przez jego pracodawcę lub zlecenio
dawcę" czyni zadość powyżej wskazanym warunkom. Ograniczając bowiem odpowie
dzialność pracodawcy do sytuacji naruszenia obowiązków celnych, którego dopuścił się pracownik przy wykonywaniu powierzonych zadań, powoduje on, że odpowiedzialność celna pracodawcy powstaje tylko i wyłącznie w sytuacji wskazanej w powyższym przepisie kodeksu.
43. Jest on bowiem odpowiedzialny przede wszystkim poprzez fakt powierzenia zadania transportu towarów do Wspólnoty oraz uczestniczenia w ten sposób we wprowadze
niu ich na obszar celny.
44. Ponadto pracodawca jest odpowie
dzialny, ponieważ ze względu na jego pozycję można racjonalnie założyć, iż wie (lub powinien wiedzieć), w jaki sposób pracownik wykonuje powierzone zadanie, oraz że spo
czywa na nim obowiązek zapewnienia prze
strzegania właściwych przepisów prawa przez pracownika w toku wykonywania powierzonych zadań.
45. W świetle przedstawionych powyżej argumentów stwierdzam zatem, że art. 202 ust. 3 kodeksu celnego nie stoi na przeszko
dzie uregulowaniu krajowemu tego rodzaju, jak § 79 ust. 2 ZollR-DG, który stanowi, że na pracodawcy lub zleceniodawcy ciąży dług celny powstały wskutek naruszenia przez jego pracownika (lub zleceniobiorcę) obo
wiązków celnych przy wykonywaniu powierzonych mu zadań.
IV — Wnioski
46. W świetle powyższych rozważań proponuję, by Trybunał odpowiedział w następujący sposób na pytanie prejudycjalne przestawione przez Verwaltungsge
richtshof:
„Artykuł 202 ust. 3 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny nie stoi na przeszkodzie przepisowi krajowemu tego rodzaju, jak § 79 ust. 2 Zollrechts-Durchführungsgesetz, który stanowi, że na pracodawcy lub zleceniodawcy ciąży dług celny powstały wskutek naruszenia przez jego pracownika (lub zleceniobiorcę) obowiązków celnych przy wykonywaniu powierzonych mu zadań".
I - 8643
