• Nie Znaleziono Wyników

Osobowościowe uwarunkowania występowania sytuacji konfliktowych u młodych małżeństw

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Osobowościowe uwarunkowania występowania sytuacji konfliktowych u młodych małżeństw"

Copied!
18
0
0

Pełen tekst

(1)

Małgorzata Urbańska, Jan Tylka

Osobowościowe uwarunkowania

występowania sytuacji

konfliktowych u młodych małżeństw

Studia Psychologica nr 1, 17-33

(2)

Studia Psychologica UKSW 1 (2000) 1_____

MAŁGORZATA URBAŃSKA, JAN TYLKA

OSOBOWOŚCIOWE UWARUNKOWANIA WYSTĘPOWANIA SYTUACJI KONFLIKTOWYCH U MŁODYCH MAŁŻEŃSTW

1. WPROWADZENIE

Rodzina to najstarsza instytucja społeczna. M imo wielu prze­ m ian społeczno-politycznych oraz kulturowych, jest ona nadal śro­ dowiskiem, w którym kształtuje się człowiek fizycznie i psychicznie oraz społecznie i duchowo. K ażda rodzina bierze swój początek od zawarcia m ałżeństwa przez dwoje ludzi. W ychowując się w rodzinie osoba dorasta do wieku dojrzałego i potrzebuje obecności drugiej osoby, wspierającej i rozum iejącej.

W spółczesność stała się jed n ak poważnym wyzwaniem dla całej rodziny poprzez w prowadzenie i tolerow anie wzorców zachowań naruszających naturalny m odel m ałżeństw a i rodziny.

Obserwuje się wyraźną tendencję do w prowadzania wartości, które m ożna nazwać antyrodzinnym i. Pracujący zawodowo m ał­ żonkowie przebywają wiele godzin poza dom em kosztem życia ro ­ dzinnego i m ałżeńskiego. Z naczenie rodziny dla rozwoju jednostki i społeczeństwa jest podkreślane przez wielu autorów

Zdaniem Adamskiego (1984, s. 46): „rodzina jest instytucją realizu­ jącą podstawowe funkcje społeczne, to znaczy takie, bez których nie można sobie wyobrazić istnienia i funkcjonowania społeczeństwa”.

A utor wyróżnia funkcje rodziny: 1. instytucjonalne:

- prokreacyjną;

- opiekuńcza, która m a zabezpieczać członków rodziny w okre­ ślonych sytuacjach życiowych;

- socjalizującą;

- stratyfikująca gw arantująca członkom rodziny określony status życiowy;

(3)

- integracyjną, która jest funkcją społecznej kontroli zachowań poszczególnych członków rodziny, w tym zachow ań seksualnych małżonków, a także dorastających dzieci,

2. osobowe:

- m ałżeńską, zaspakajająca potrzeby życia intym nego m ałżon­ ków;

- rodzicielską, k tó ra zaspakaja potrzeby uczuciowe rodziców i dzieci,

- braterską, zaspakajającą potrzeby uczuciowe braci i sióstr. Tak zarysowane cele i zadania rodziny m ogą zrealizować tylko osoby, których decyzja o założeniu rodziny i m ałżeństwa o parta jest na ich dojrzałości em ocjonalnej, intelektualnej i społecznej. Jeżeli jed n ak tak się nie stanie, w życiu małżonków mogą pojawić się sytu­

acje psychologicznie trudn e - konfliktowe.

M imo postępów w diagnostyce psychologicznej nadal trudno o kre­ ślić zarówno źródła konfliktów jak i opisać różnorodność ludzkich reakcji związanych z przeżywaniem sytuacji konfliktowych.

Sytuacją konfliktow ą jest właściwie każda sytuacja, w której człowiek zm uszony jest do dokonywania wyboru. Podejm ow anie usilnych prób uniknięcia konfliktów w życiu również prowadzi do sytuacji konfliktowych.. W pewnej m ierze m ożna i należy zm niej­ szyć częstotliwość ich występowania, nauczyć się zapobiegać im, a także rozwiązywać. Im wcześniej człowiek uświadomi sobie sp ra­ wę z tego, że codzienne życie obfituje w wiele sytuacji konflikto­ wych, tym lepiej m oże przygotować się na unikanie ich, a także na rozwiązanie.

Wg Sujak (1972) w każdym konflikcie następuje zderzenie prze­ ciwnych sobie dążeń lub wymagań wykluczających się wzajemnie. N ieom al każdej sytuacji konfliktowej towarzyszy napięcie uczucio­ we o natężeniu w prost proporcjonalnym do intensywności pragnie­ nia i subiektywnie przeżywanej wartości dobra będącego celem d ą­ żenia.

Szczepański (1970) uważa, że konflikt powstaje wtedy, kiedy je d ­ na strona dąży do podporządkow ania sobie czy narzucenia drugiej stronie własnych postaw czy sposobów działania.

M ałżeństwo to związek dwojga ludzi, w którym mogą występo­ wać liczne konflikty. W śród autorów panuje przekonanie, że liczne są przyczyny konfliktowych sytuacji w małżeństwie. M ogą być nimi

(4)

właściwości osobowościowe (różnice intelektualne, różnice zainte­ resowań, preferow ane wartości), lub czynniki socjo-kulturowe (po­ chodzenie, wykonywanie określonych ról, konieczność pracy zawo­ dowej przez kobietę itp.)

Czynnikiem mającym istotne znaczenie dla powstawania m ał­ żeńskich konfliktów jest ingerencja osób „trzecich”. Spory procent młodych m ałżeństw zmuszonych jest zamieszkiwać z rodzicam i co nie dzieje się bez szkody dla jednych i drugich. Powoduje to wiele problem ów i nieporozum ień a zwłaszcza różnice pokoleniowe, któ ­ re mogą być przyczyną konfliktów wewnątrzm ałżeńskich, a nawet m ogą prowadzić do rozpadu m ałżeństwa. Zazwyczaj konflikty do ­ tyczą teściowej i synowej.

N ie zawsze m łodzi m ałżonkow ie m uszą dośw iadczać przym u­ su zależności ze względów socjalnych. Są rów nież m ałżeństw a, k tó re m ieszkają sam odzielnie i w ydaw ałoby się że m iędzy ro d zi­ cam i a m łodym i nie pow inno być konfliktów . Je d n a k rodzice n a ­ w et przez sporadyczny k o n tak t p ró b u ją czasam i n arzucać swoje racje i ukazywać błędy k tó re m łodzi p o p ełn iają. N ie zawsze rady rodziców m uszą być konfliktotw órcze, bywają rów nież b ard zo cenne.

Jednym ze znaczących zjawisk konfiktogennych jest zbyt silna więź między rodzicam i a dziećmi. Jeżeli syn jest bardzo m ocno związany z m atką to może ujawniać większą lojalność wobec matki niż żony. Podobnie jest z więzią miedzy córka a ojcem. Rodzice in­ gerując w związek m ałżeński swoich dzieci, często uważaj a, ze dzie­ ci sa krzywdzone albo wykorzystywane przez współm ałżonka co może generow ać konflikty.

2. CEL PRACY, METODY BADAŃ

Potoczna obserwacja życia, a także dane z piśm iennictw a były wyzwaniem do podjęcia powyższego tem atu.

Celem pracy było dokonanie psychologicznej oceny relacji za­ chodzących pom iędzy właściwościami osobowości a występowa­ niem konfliktów wśród młodych małżeństw. Przyjęto, iż takie zm ienne jak brak dojrzałości em ocjonalnej oraz nasilenie niektó­ rych potrzeb pozostają w określonej zależności z występowaniem konfliktów w m ałżeństwie. B adania oparto na koncepcji osobow o­ ści Eysencka oraz teorii potrzeb M urraye, z wykorzystaniem właści­ wych m etod badania psychologicznego.

(5)

Sform ułowano następujące hipotezy, które były spraw dzane w tej pracy:

1. poziom neurotyczności pozostaje w istotnej zależności ze wskaź­ nikiem powodzenia małżeństwa;

2. ekstraw ersja dodatnio koreluje ze wskaźnikiem powodzenia w małżeństwie;

3. potrzeby psychiczne pozostają w znam iennej zależności z wymia­ rami: ekstrawersja, neurotyczność oraz z doświadczeniem powo­ dzenia w małżeństwie;

4. występują znaczące różnice dotyczące związków pom iędzy b ad a­ nymi p aram etram i ze względu na płeć.

Badaniam i objęto 60 osób t.j. 30 par małżeńskich w wieku od 23 do 40 lat, gdzie staż m ałżeński wnosił od 1 roku do 12 lat średnio 7 łat.Osoby badane zamieszkiwały m iasta wojewódzkie: Warszawa, Radom i w przeważającym procencie posiadały wykształcenie śred­ nie. W badaniach zastosowano następujące m etody psychologiczne: 1. Skalę Pow odzenia M ałżeństw a

2. Kw estionariusz M PJ Eysencka

3. Kwestionariusz samooceny Steina w opracowaniu Choynowskiego. D la oceny związku pom iędzy neurotycznością, ekstraw ersją oraz potrzebam i a pow odzeniem m ałżeństwa zastosowano analizę ko re­ lacyjną wg. Pearsona dla całej badanej grupy 30 par m ałżeńskich oraz z podziałem na pary zgodne i niezgodne. „Zgodność” pom ię­ dzy wynikami badanych par ustalono w oparciu o kryterium braku rozbieżności, przyjm ując jako graniczną wartość tej rozbieżności 10 punktów w skali 100 punktowejw skali powodzenia w małżeństwie. N atom iast pary niezgodne to pary, których rozbieżność przekra­ czała 10 punktów w tej skali.

3. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

W badanej próbce osób pary m ałżeńskie znalazły się takie, u których stw ierdzono występowanie nasilonych objawów m ierzo­ nych właściwości psychicznych. I tak:

1. wysoki poziom ekstrawersji stwierdzono u 29 osób (48,3 %), w tym u 19 (31,6 % ) mężczyzn i 10 (16,6 % ) kobiet

2. średni i niski poziom ekstrawersji występował u 30 osób (50,0%) tj. u 10 (16,6%) kobiet i 20 (33,3 % ) mężczyzn.

3. nasilenie poszczególnych potrzeb ujmowanych poprzez kwestio­ nariusz Steina u mężczyzn ilustruje diagram 1. W śród badanych

(6)

D iag 1.

D iagram ilustrujący nasilenie potrzeb psychicznych w badanej grupie mężczyzn (n = 3 0 ).

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5.0 6,0 7.0

potrze b a w yczyn u po trze b a In fo rm o w a n ia in nych

po trze b a po zn a w cza

po trze b a tw orze nia

po trzeb a be z p ie c z e ń s tw a (u n ika n ia ura zu ze s tro n y In nych )

po trzeb a be z p ie c z e ń s tw a (u n ika n ia ura zu fiz yczn e g o )

potrze b a na byw ania po trzeb a b e z p ie c z e ń s tw a (un ikan ia p o n iże n ia w e w ta sn ych

o cza ch )

p o trze b a sto w a rzysza n ia się p o trze b a u leg łości

p o trzeb a żyw ie nia I o p ie kow an ia się p o trze b a po rząd ku potrze b a zab aw y po trzeb a d o zn a w a n ia p rz yje m n ych w yra żeń z m ysło w ych

p o trzeb a se ksu a ln a

po trze b a do zna w an ia o p ie ki i op arcia po trzeb a a uto nom ii p o trz e b a iz o lacji i od rzu ce n ia

po trzeb a a g re syw n o ści p o trze b a do zna w an ia ap ro b a ty I u zn an ia z e s tro n y in nych

ludzi

p o trzeb a d o m ino w an ia

p o trzeb a e ksh ib ic jo n iz m u potrze b a poniżan ia

p o trzeb a k o m p e n sa cji po trze b a usp raw ie dliw ian ia sie bie

(7)

D iag 1.

D iagram ilustrujący nasilenie potrzeb psychicznych w badanej grupie kobiet (n = 3 0 ). 0,0 1,0 2,0 3.0 4,0 5,0 6.0 po trzeb a w y c z y n u po trze b a In fo rm o w a n ia In nych p o trze b a po zn a w cza p o trze b a tw o rze n ia

p o trzeb a b e z p ie c z e ń s tw a (u n ika n ia u ra z u z e s tron y In nych )

po trze b a b e z p ie c z e ń s tw a (u n ikan ia u ra z u fiz yczn e g o )

p o trze b a na byw a nia po trze b a b e z p ie c z e ń s tw a (u n ika n ia po n iże n ia w e w ła s n y c h

o cza ch )

potrze b a s to w a rzysza n ia się p o trz e b a u le g łości p o trze b a żyw ie nia i o p ie kow an ia się potrze b a po rząd ku po trze b a zab aw y p o trzeb a d o zn a w a n ia p rz yje m n ych w yra że ń z m ysło w ych

p o trze b a se ksu a ln a

po trze b a do zna w an ia opieki I op arcia

potrze b a auto no m ii

potrze b a izo lacji I o d rzu ce n ia po trze b a a g re s y w n o ś c i po trzeb a d o zn a w a n ia a p ro b a ty I uzn an ia z e s tro n y In nych

ludzi

p o trze b a d o m ino w an ia

potrze b a e k s h ib icjo n izm u p o trze b a p o niżan ia

po trze b a k o m p e n sa cji

(8)

potrzeb psychicznych w grupie mężczyzn wyróżniają się następują­ ce potrzeby: potrzeba porządku, po trzeb a żywienia, stowarzyszania się nabywania.

4. nasilenie potrzeb w grupie kobiet przedstaw ia diagram 2. N aj­ wyższe nasilenie wykazują: potrzeba stowarzyszania się, żywienia i opiekow ania się, porządku, a następnie potrzeba poznawcza oraz inform ow ania innych.

Uwzględniając opisany przez Eysencka wymiar ekstrawersja-in- trow ersja oraz występujące u badanych potrzeby psychiczne ujm o­ wane w autoportrecie Steina dokonano obliczenia wskaźników ko­ relacji pom iędzy ekstrawertywnością a potrzebam i Tab. 1.

Tabela I

W skaźniki korelacji pom iędzy ekstraw ersją a potrzebam i.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.40 0.32 2. potrzeba informowania innych 0.61 0.62 3. potrzeba poznawcza 0.51 0.32 4. potrzeba tworzenia 0.14 0.19 5. potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.14 0.26 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.28 0.31 7. potrzeba nabywania 0.31 0.24 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania

poniżenia we własnych oczach 0.23 0.27 9. potrzeba stowarzyszania 0.70 0.51 10. potrzeba uległości 0.14 0.40 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.44 0.37 12. potrzeba porządku 0.08 0.29 13. potrzeba zabawy 0.58 0.16 14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.72 0.43

15. potrzeba seksualna 0.67 0.17 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.82 0.15 17. potrzeba autonomii 0.62 0.31 18. potrzeba izolacji i odtrącenia -0 .7 4 -0 .8 4 19. potrzeba agresywności 0.42 0.35 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.23 0.29 21. potrzeba dominowania 0.12 0.49

(9)

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.51 0.47 23. Potrzeba poniżania 0.08 0.24 24. potrzeba kompensacji 0.07 0.12 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.24 0.72

W grupie mężczyzn stw ierdzono występowanie 10 statystycznie istotnych korelacji wskazujących na silną zależność ekstrawertyw- ności z takimi potrzebam i jak: potrzeba inform ow ania, poznawcza, stowarzyszania się, zabawy, doznawania wrażeń zmysłowych, sek­ sualna, doznaw ania opieki i oparcia, autonom ii, izolacji i od trące­ nia, ekshibicjonizm u. W grupie kobiet zależność taka dotyczy: p o ­ trzeby inform ow ania, stowarzyszania się, usprawiedliwiania siebie, izolacji i odtrącenia, oraz tendencja trend dotyczący potrzeby d o ­ m inow ania i ekshibicjonizmu.

Kolejnym krokiem analizy było obliczenie korelacji między pozio­ mem neurotyczności a nasilenie z nasileniem potrzeb psychicznych (Tab. II). Znam ienne statystycznie wskaźniki korelacji w grupie męż­ czyzn dotyczą następujących potrzeb: wyczynu, poznawczej, bezpie­ czeństwa, stowarzyszania, porządku, izolacji i odtrącenia, kom pensa­ cji. W grupie kobiet stwierdzono 6 istotnych wskaźników korelacji po ­ między neurotycznością a następującymi potrzebami: bezpieczeństwa, izolacji i odtrącenia, agresywności, dominowania, ekshibicjonizmu.

D okonano również oceny współzależności pomiędzy wynikami Skali Powodzenia M ałżeństw a a ujawnianymi potrzebam i psychicz­ nymi przez bad an e osoby (Tab. III). Tylko w grupie kobiet zano to­ wano wystąpienie dwóch znam iennych korelacji pom iędzy wynika­ mi Skali Pow odzenia M ałżeństw a a potrzebą bezpieczeństwa, oraz potrzebę agresywności. O bie korelacje m ają wartość ujem ną. Pozo­ stałe wskaźniki okazały się nieistotne.

W toku analizy wyników bad ań dokonano ich pogrupow ania w zależności od występowania zgodności pom iędzy oceną m ęża i żony. W Skali Powodzenia M ałżeństwa, za kryterium zgodności przyjęto rozpiętość pom iędzy wynikami pary małżeńskiej nie prze­ kraczającą 10 punktów w skali 100 punktowej. O trzym ano w ten sposób podział na dwie grupy gdzie w grupie „zgodnych” znalazło się 15 par, a w grupie „niezgodnych” również 15 par. Obliczono związki korelacyjne pom iędzy ekstrawersją a nasileniem potrzeb oraz neurotycznością a potrzebam i w obrębie wyszczególnionych

(10)

grup „zgodne”- „niezgodne”. U kobiet z grupy „zgodne” (Tab. IV) z neurotycznością istotnie korelują potrzeba bezpieczeństwa, p o ­ trzeba kom pensacji oraz - wspólnie z grupą mężczyzn - potrzeba izolacji i odtrącenia. W grupie „niezgodnych”(Tab. V) - u kobiet - z neurotycznością istotnie korelują: potrzeba seksualna i potrzeba agresywności oraz potrzeba dom inow ania zaś u mężczyzn potrzeba bezpieczeństwa zarów no unikanie urazu ze strony innych jak i uni­ kanie urazu fizycznego, potrzeba poniżenia oraz kompensacji.

A naliza związków korelacyjnych pom iędzy ekstrawersją a p o ­ trzebam i w grupie „niezgodnych” wykazała co następuje (Tab. VI): Tabela II

W skaźniki korelacji pom iędzy neurotycznością a potrzebam i psy­ chicznymi badanych osób.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.52 0.34 2. Potrzeba informowania innych 0.30 0.34 3. Potrzeba poznawcza 0.65 0.36 4. potrzeba tworzenia 0.22 0.23 5. Potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.89 0.91 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.61 0.22 7. potrzeba nabywania 0.39 0.27 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we wżasnych oczach 0.66 0.64 9. potrzeba stowarzyszania 0.49 0.16 10. potrzeba uległości 0.32 0.39 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.29 0.35 12. potrzeba porządku 0.48 0.24 13. potrzeba zabawy 0.27 0.34 14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.02 0.06

15. potrzeba seksualna 0.09 0.19 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.93 0.06 17. potrzeba autonomii 0.07 0.03 18. potrzeba izolacji i odtrącenia 0.48 0.56 19. potrzeba agresywności 0.07 0.81 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.08 0.05 21. potrzeba dominowania 0.25 0.64

(11)

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.24 0.74 23. potrzeba poniżania 0.00 0.32 24. potrzeba kompensacji 0.51 0.04 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.20 0.04

Tabela III

W skaźniki korelacji pom iędzy Skalą Powodzenia M ałżeństwa a p o ­ trzebam i badanych osób.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.06 0.07 2. potrzeba informowania innych 0.28 0.27 3. potrzeba poznawcza 0.32 0.30 4. potrzeba tworzenia 0.11 0.07 5. potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.36 0.27 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.06 0.03 7. potrzeba nabywania 0.05 0.14 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we własnych oczach 0.26 0.81 9. potrzeba stowarzyszania 0.27 0.08 10. potrzeba uległości 0.22 0.05 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.16 0.24 12. potrzeba porządku 0.01 0.08 13. potrzeba zabawy 0.25 0.07 14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.14 0.09

15. potrzeba seksualna 0.17 0.10 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.40 0.37 17. potrzeba autonomii 0.18 0.17 18. potrzeba izolacji i odtrącenia 0.30 0.13 19. potrzeba agresywności 0.12 0.61 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.32 0.34 21. potrzeba dominowania 0.19 0.32 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.20 0.24 23. potrzeba poniżania 0.07 0.17 24. potrzeba kompensacji 0.02 0.30 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.21 0.14

(12)

Tabela IV

W skaźniki korelacji pom iędzy neurotycznością a potrzebam i psy­ chicznymi badanych osób u 15 par zgodnych.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.25 0.26 2. potrzeba informowania innych 0.32 0.08 3. potrzeba poznawcza 0.33 0.24 4. potrzeba tworzenia 0.14 0.07 5. potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.04 0.56 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.37 0.35 7. potrzeba nabywania 0.12 0.08 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we własnych oczach 0.32 0.26 9. potrzeba stowarzyszania 0.32 0.16 10. potrzeba uległości 0.12 0.09 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.24 0.08 12. potrzeba porządku 0.29 0.41 13. potrzeba zabawy 0.22 0.13 .14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.29 0.32

15. potrzeba seksualna 0.31 0.21 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.09 0.33 17. potrzeba autonomii 0.14 0.24 18. potrzeba izolacji i odtrącenia 0.53 0.69 19. potrzeba agresywności 0.14 0.10 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.22 0.12 21. potrzeba dominowania 0.25 0.35 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.35 0.10 23. potrzeba poniżania 0.12 0.22 24. potrzeba kompensacji 0.12 0.56 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.06 0.05

Tabela V

W skaźniki korelacji pom iędzy neurotycznością a potrzebam i psy­ chicznymi badanych osób u 15 par „niezgodnych”.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.02 0.30

(13)

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 2. potrzeba informowania innych 0.01 0.12 3. potrzeba poznawcza 0.08 0.33 4. potrzeba tworzenia 0.34 0.22 5. potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.68 0.14 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.51 0.24 7. potrzeba nabywania 0.37 0.08 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we własnych oczach 0.00 0.10 9. potrzeba stowarzyszania 0.00 0.09 10. potrzeba uległości 0.21 0.33 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.27 0.18 12. potrzeba porządku 0.16 0.28 13. potrzeba zabawy 0.31 0.24 14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.22 0.09

15. potrzeba seksualna 0.26 0.75 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.08 0.04 17. potrzeba autonomii 0.30 0.19 18. potrzeba izolacji i odtrącenia 0.13 0.18 19. potrzeba agresywności 0.34 0.62 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.36 0.05 21. potrzeba dominowania 0.06 0.60 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.26 0.25 23. potrzeba poniżania 0.56 0.13 24. potrzeba kompensacji 0.57 0.24 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.21 0.26

Tabela VI

W skaźniki korelacji pom iędzy ekstraw ersją a potrzebam i psychicz­ nymi badanych osób u 15 p ar „niezgodnych”.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. potrzeba wyczynu 0.71 0.27 2. potrzeba informowania innych 0.91 0.14 3. potrzeba poznawcza 0.50 0.22 4. potrzeba tworzenia 0.53 0.34 5. potrzeba bezpieczeństwaa uraz ze strony innych 0.13 0.30 6. potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.06 0.28

(14)

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 7. potrzeba nabywania 0.32 0.24 8. potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we własnych oczach 0.22 0.25 9. potrzeba stowarzyszania 0.04 0.05 10. potrzeba uległości 0.01 0.15 11. potrzeba żywienia i opiekowania 0.33 0.44 12. potrzeba porządku 0.25 0.93 13. potrzeba zabawy 0.00 0.64 14. potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.07 0.47

15. potrzeba seksualna 0.11 0.08 16. potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.41 0.84 17. potrzeba autonomii 0.21 0.10 18. potrzeba izolacji i odtrącenia 0.02 0.04 19. potrzeba agresywności 0.16 0.35 20. potrzeba doznawania aprobaty 0.16 0.31 21. potrzeba dominowania 0.63 0.81 22. potrzeba ekshibicjonizmu 0.79 0.69 23. potrzeba poniżania 0.12 0.21 24. potrzeba kompensacji 0.15 0.25 25. potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.06 0.12

1. u kobiet zanotow ano znam ienną korelację ekstrawersji z takimi potrzebam i jak: potrzeba zabawy, doznaw ania opieki i oparcia, do ­ m inowania oraz ekshibicjonizmu;

2. u mężczyzn natom iast ekstraw ersja pozostaw ała w istotnej zależ­ ności z potrzebą wyczynu, inform ow ania innych, poznawczą, two­ rzenia, jak również z potrzebam i dom inow ania i ekshibicjonizmu. W grupie „zgodnych” (Tab. V II) ekstraw ersja korelowała:

1. u kobiet z potrzebą stowarzyszania się.

2. u mężczyzn z potrzebą bezpieczeństwa unikania urazu fizyczne­ go: potrzebą zabawy oraz potrzebą seksualną.

4. DYSKUSJA WYNIKÓW

W yróżniony za Eysenckiem, w oparciu o wyniki kwestionariusza, wymiar ekstrawertywności i neurotyczności oraz nasilenie potrzeb psychicznych opisanych przez M urraya m ierzonych Inw entarzem osobowości Steina stanowiły podstaw ę analizy przeprow adzonej

(15)

w tej pracy. W skaźnikiem wyrażonej aprobaty (zadowolenia) z m ał­ żeństwa byt wynik uzyskany przez badanych w kwestionariuszu Skali Pow odzenia M ałżeństwa.

O trzym ane na drodze analizy statystycznej wyniki wskaźniki k o re­ lacji ukazały zdecydowanie większą ilość znam iennych powiązań pom iędzy wymiarem ekstrawersji a potrzebam i szczególnie u m ęż­ czyzn niż pom iędzy poczuciem powodzenia w m ałżeństwie a p o ­ trzebam i psychicznymi. Tylko dwa wskaźniki (obydwa korelujące ujem nie) w grupie kobiet pozostawały w istotnej zależności z pow o­ dzeniem w m ałżeństwie, a mianowicie:

- p otrzeba bezpieczeństwa wyrażająca się poprzez unikanie p o ­ niżenia we własnych oczach (0.81)

- potrzeba agresywności (0.61)

M ożna zatem powiedzieć, że dla badanej grupy kobiet ich powo­ dzenie w m ałżeństwie jest znacząco zależne od niskiego poziom u agresywności oraz niskiego poziom u doznań związanych z poczu­ ciem poniżenia we własnych oczach. W grupie mężczyzn - brak znam iennych statystycznie korelacji w tym zakresie. Trzeba więc uznać, że częściowo potw ierdziła się hipoteza czwarta, która mówi o występowaniu znacznych różnic dotyczących związków pomiędzy badanym i p aram etram i ze względu na płeć.

W badanej grupie małżonków stwierdzono występowanie staty­ stycznej zgodności wyników neurotyczności z potrzebą bezpieczeństwa a także potrzebą izolacji i odtrącenia oraz z potrzebą agresywności.

Dwie pierwsze potrzeby wskazują na tendencje badanych przed naganą(odw etem ) ze strony innych osób, a także unikania okolicz­ ności w których m oże dojść do ośmieszenia, pogardy, obojętności ze strony innych (w tym współm ałżonka), a także powstrzymywania się od działania z pow odu lęku przed niepow odzeniem . Powyższe wyniki stanow ią potw ierdzenie hipotezy pierwszej.

Tabela V II

W skaźniki korelacji pom iędzy ekstraw ersją a potrzebam i psychicz­ nymi badanych osób u 15 par „zgodnych”.

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 1. Potrzeba wyczynu 0.09 0.29 2. Potrzeba informowania innych 0.90 0.08 3. Potrzeba poznawcza 0.42 0.16

(16)

L.p. Potrzeby Mężczyźni Kobiety 4. Potrzeba tworzenia Ü.34 0.42 5. Potrzeba bezpieczeństwa uraz ze strony innych 0.08 0.30 6. Potrzeba bezpieczeństwa uraz fizyczny 0.64 0.07 7. Potrzeba nabywania 0.41 0.34 8. Potrzeba bezpieczeństwa unikania poniżenia

we własnych oczach 0.16 0.19 9. Potrzeba stowarzyszania 0.40 0.72 10. Potrzeba uległości 0.22 0.25 11. Potrzeba żywienia i opiekowania 0.05 0.39 12. Potrzeba porządku 0.16 0.10 13. Potrzeba zabawy 0.56 0.28 14. Potrzeba doznawania przyjemnych doznań

zmysłowych 0.08 0.06

15. Potrzeba seksualna 0.59 0.17 16. Potrzeba doznawania opieki i oparcia 0.17 0.37 17. Potrzeba autonomii 0.17 0.46 18. Potrzeba izolacji i odtrącenia 0.30 0.08 19. Potrzeba agresywności 0.02 0.40 20. Potrzeba doznawania aprobaty 0.25 0.47 21. Potrzeba dominowania 0.22 0.41 22. Potrzeba ekshibicjonizmu 0.17 0.23 23. Potrzeba poniżania 0.07 0.27 24. Potrzeba kompensacji 0.23 0.12 25. Potrzeba usprawiedliwiania siebie 0.06 0.16

Przypuszczenie o istnieniu zależności pom iędzy wynikami Skali Pow odzenia M ałżeństwa, a reprezentow anym i przez badane osoby m ałżonków potrzebam i, zostało potw ierdzone jedynie przez dwa wskaźniki: potrzebę bezpieczeństwa rozum ianą jako unikanie poni­ żenia we własnych oczach i potrzebę agresywności (0.61). Im wyż­ szy jest zatem wynik w Skali Pow odzenia M ałżeństw a tym niższe jest natężenie potrzeby bezpieczeństwa i potrzeby agresywności, tym bardziej pozytywnie określają swoje m ałżeństwo badane kobie­ ty im niższa jest potrzeba agresywności i niższy poziom odczuwania poniżenia we własnych oczach związany z potrzebą bezpieczeń­ stwa. Jest to zatem częściowe potw ierdzenie hipotezy trzeciej.

D okonanie podziału wyników ze Skali Pow odzenia M ałżeństwa na „zgodne” i „niezgodne” i przeprow adzenie analizy korelacyjnej

(17)

pom iędzy czynnikami ekstrawersja, neurotyczność a potrzebam i w obrębie wyszczególnionych podgrup, w pewnym sensie pokazały istnienie odrębności dotyczących specyficznych właściwości psy­ chicznych pom iędzy badanym i osobam i z w yodrębnieniem grup, jak również w obrębie płci.

I tak u kobiet z grupy „niezgodnych” niezrównoważenie em ocjo­ nalne powiązane jest z podwyższoną tendencją do nawiązywania kontaktów erotycznych, co może ujawniać się w zachowaniach tych kobiet jako nawiązywanie przygodnych znajomości, szukaniu przy­ gód. Zw iązek neurotyczności z agresywnością to tendencja do p rze­ zwyciężania siłą opozycyjnych nastawień, pom niejszania i ośm ie­ szania innych czy obniżania ich wartości.

Ekstrawertywność wiąże z tendencjam i do dom inowania, m ani­ festowania z przesadnym zwracaniem uwagi na siebie, oraz po trze­ bę zabawy. U mężczyzn z tej grupy neurotyzm pozytywnie koreluje z potrzebą bezpieczeństwa, rozum ianą jako unikanie potępienia ze strony innych, a także w przeżywaniu lęku przed chorobą, wysił­ kiem lub sytuacjami trudnym i.

E kstraw ersja w spółw ystępuje z p o trz e b ą wyczynu a więc te n ­ dencją do przezw yciężenia przeszkód, rozw ijaniu uczucia am bi­ cji, czerpaniu radości ze w spółzaw odnictw a, dalej z p o trzeb ą in ­ form ow ania innych, poznaw czą oraz p o trz e b ą tw orzenia, w resz­ cie z p o trz e b ą dom inow ania p rag n ienie kontrolow ania i przezwy­ ciężania oporów środow iska oraz p o trz e b ą ekshibicjonizm u te n ­ dencje do próżności budow ania p rzek o n ań do własnej w artości i unikalności.

Zam ieszczony opis powiązań właściwości psychicznych badanych z grupy „niezgodnych” m ożna odczytać jako uzasadnienie dla wy­ stępow ania tej „niezgodności” w Skali Powodzenia Małżeństwa. Bowiem ujaw nione przez kobiety tendencje do zachowań agresyw­ nych, dom inow ania bądź nadm iernego m anifestowania siebie, jak i nawiązywania przygodnych znajom ości (nasilenie potrzeby seksu­ alnej przy podwyższonej nierównow adze em ocjonalnej) należy przyjąć jako wskaźnik znacznego ryzyka utraty trwałości i stabilno­ ści m ałżeństwa a także uznać za wyznacznik „braku powodzenia w małżeństwie. D opełnieniem ryzyka są m anifestow ane „słabości’ osobowości badanych mężczyzn a mianowicie napięcie lękowe przed sytuacjami trudnym i co jak m ożna przypuszczać jest rów no­ znaczne z brakiem um iejętności radzenia sobie z trudnościam i

(18)

w kontaktach m ałżeńskich czy ujaw nienie tendencji do próżności oraz przezwyciężenia oporów środowiska.

5. WNIOSKI

1. Powodzenie w m ałżeństwie wyrażone w subiektywnej ocenie małżonków pozostaje w pewnej zależności z ich właściwościami osobowości takim i jak niezrównow ażenie em ocjonalne, ekstrawer- tywność oraz nasilenie potrzeb psychicznych zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa.

2. Wyniki badań wskazują również na znaczne odrębności płci w percepow aniu i doświadczaniu poczucia zadowolenia z m ałżeń­ stwa.

3. Istnieje potrzeba doskonalenia narzędzi m etod oceny pow odze­ nia w małżeństwie, a także m etod oceny wybranych obszarów i re ­ akcji osobowości współmałżonków.

4. Specyfika oddziaływań psychologicznych w ram ach poradnictw a (pomocy) m ałżonkom (rodzinom ) winna uwzględniać wagę indywi­ dualnych (ze względu na osobowość i płeć) właściwości życia ro ­ dzinnego.

BIBLIOGRAFIA

A dam ski F. (1984): Socjologia małżeństwa i rodziny. Warszawa: PWN.

B raun-G ałkow ska M. (1985): M iłość aktywna. Psychiczne uwarunkowania powodzenia w małżeństwie. Lublin: RW KUL.

Braun-G ałkow ska M. (1992): Psychologiczna analiza systemów

rodzinnych osób zadowolonych i niezadowolonych z małżeństwa.

Lublin RW KUL.

Sujak E. (1972): Sprawy ludzkie. Kraków.

Szczepański J. (1970): Elementarne pojęcie socjologii. Warszawa: PWN.

Cytaty

Powiązane dokumenty

We give below a simple proof of the fixed point theorem of [B] for order preserving maps of a bounded interval into itself (nonexpansiveness is needed explicitly only in order to

Michael [11] has proved that every metric space can be embedded isometrically as a closed, linearly independent subset of a normed linear space, while Arens and Eells [1] have

In particular, it turns out that the mixed measure-category product of ideals (i.e. the product of the ideal of all meager sets and the ideal of all sets having measure zero)

Si on note H 1 le sous-groupe de R form´e par tous les nombres r´eels x tels que la s´ erie de terme g´ en´ eral kxn!k 2 converge, cela se traduit donc par le r´ esultat suivant,

If R is continuous, we can extend it by continuity onto the whole of X, and since relations (2) will be satisfied for all x in X, by continuity of the involved operators, we can

We shall prove (Section 5) that (∗) and (∗∗∗) are equivalent at every point of a 4-dimensional warped product manifold at which the tensor S − (K/n)g does not vanish, where K is

Evidently, for the multiplicativity of a topological property the choice of a product metric is inessential.. But, in general, it is essential for the multiplicativity of a

(After the first manuscript of this paper was submitted, the author could get Assani’s paper Rota’s alternating procedure with non-positive operators (to appear in Adv. in Math.),