\
W O J E W Ó D Z K I U R Z Ą D S T A T Y S T Y C Z N Y W K A T O W I C A C H
Do użytku służbow ego
f y z . Nr ...
POTENCJAŁ
SPOŁECZNO - GOSPODARCZY WOJEWÓDZTWA KATOWICKIEGO
W 1981 ROKU
\
A A *2> 'i JII
\ \
Katowice 1982
r Województwo katowickie jest jednym z największych kompleksów przestrzenno-produkcyjnych nio tylko w kraju ale również w całej Europie. 0 charakterze tej specyficznej aglomeracji decyduję bogac
twa naturalne znajdujęce się na tyrn terenie oraz rozbudowany po
tencjał przemysłowy z dominację przemysłu ciężkiego*
Na terytorium stanowiącym 2,1 % powierzchni kraju, wojewódz
two katowickie skupiało w 1981 roku;
' / • ’ • '* ' 1 . ■
1 0 ,6 % ludności
13.4 % zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej 18.5 zatrudnionych w przemyśle uspołecznionym oraz wytworzyło ponad IG '% produkcji globalnej kraju,'
Na wyjętkowę koncentrację przemysłu na tym terenie oraz efektywne wykorzystanie, coraz cenniejszej ziemi wskazuje fakt, że na 1 km przypadało tu w 1981 roku 116,5 min zł wartości brutto produkcyj
nych środków trwałych, podczas gdy w kraju jedynie 16,8 min złotych.
Potencjał przemysłowy regionu katowickiego je3t głównę bazę
• I k
uprzemysłowienia kraju, wyznaczajęcę podstawy krajowych bilansów paliwowo-energetycznych oraz surowcowo-materiałowych. W produkcji globalnej wojowództwa 86,4 % stanowię środki wytwarzania, a tylko 13,6 % przedmioty spożycia. Wydobywa się tutaj 98,4 % polskiego węgla kamiennego. Wytwarza między innymi: 100 % produkcji cynku i ołowiu, ponad 29 % energii elektrycznej, prawie 30 % koksu, po
nad 50 % 3tall surowej, 47 % wyrobów walcowanych oraz wiele innych wyrobów i półproduktów niezbędnych dla gospodarki kraju. Potocznie województwo katolickie nazywane jest przemysłowym sercem Polski, lecz w 1981 roku "serce" to niestety pracowało słabo i prawie na połowie swoich możliwości.
Rok 1981 był dla kraju i województwa najtrudniejszy
i najgorszy na przestrzeni wielu minionych lat. Czynniki o cha
rakterze politycznym, o także skutki znalezienia się gospodarki w "pułapce zadłużonia" oraz zbyt silno w relacji
do eksportu uzależnienie się w latach siedemdziesiątych od importu z państw kapitalistycznych spowodowały znaczny ;spadek produkcji materialnej i dochodu narodowego.
. '• . . . . V . . . .
Począwszy od sierpnia 1980 roku produkcjo przemysłowa systematycznie zmniejszała się. W 1981 roku pogłębił się regroś.
Produkcjo większości wyrobów przemysłowych była w tym roku zna
cznie niższa ni? w latach poprzednich. Stan zaopatrzenia pogorszy
ła jeszcze niedostateczna jakość produkcji. Poza malojęcym impor- tom surowców, materiałów i elementów kooperacyjnych z krajów
kapitalistycznych kolejnym ważnym czynnikiem spadku produkcji było obniżonie wydajności i dyscypliny pracy spowodowane strajkami i innymi napięciami społecznymi w zakładach pracy. Rok 1981 przy
niósł załamanie gospodarki kraju, dozorganizację rynku wewnętrz
nego wskutek głębokiej dysproporcji pomiędzy zasobami pieniężnymi ludności o zasobami towarów przeznaczonych do sprzedaży. Nas tępił spodek poziomu życia ludności. Wyniki 1981 roku cofnyły gospodor kę kraju w zakrosio dochodu narodowego,p.odukojl przomyołowoj, wydobycia węgla.eksportu do krajów kopitalistycznych,budownictwo i spożycia mięsa o lat siedem, w zakresie importu i nakładów inwes
’• . •. * i
tycyjnych o lat osiom, w przypadku skupu żywca o lat dziewięć 0 pod względom liczby oddawanych do użytku mieszkań o lat czter-.
•
• , ’ i' ■ , •, *
• • ■ ’ • •* , * . .- ; • .1 •../ •; : nościo.
* ' *" .. ‘ ," ■ ■ : Wprowadzonio z dniom 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego spowodowało ozdrowieńczy wstrzęs dla "chorej" gospodarki.
Usunięto wielo czynników pogłębiajęcych kryzys 1 anarchizujęcych życie w zakładach procy. W rezultacie zwiększyło się w y d o b y c i e
węgla ornz produkcja niektórych innych wyrobów,' wzrósł., ład
*
1 dyscyplina w działalności gospodarczoj, otworzymy się szanso ożywionia gospodarczego oraz nadziejo,że nrzemys ł o w o /'sbrco?
- 2 -
kraju * województwo katowickie znów będzie swym potencjałem społeczno-gospodarczy« pracowicie służyć krajowi w procesie pro
dukcji.! reprodukcji gospodarki.
Potencjał społeczno-gospodarczy województwa określaję między innymi bogactwa naturalne i ich wykorzystanie, sytuacja demogra- ficzna rzutująca na zasoby pracy, środowisko naturalne oraz sieć i baza infrastruktury społecznej.
W niniejszym opracowa niu potencjał ten przedstawiono w nss- tępujęcym układzie:
I. Zasoby surowcowe II. Poziom urbanizacji III. Sytuacja 'demograficzna
•V IV. Zasoby pracy
V. Inwestycje i majętek trwały VI# Potencjał przemysłowy .
VII. Potencjał budowlano-montażowy VIII* Transport i łęcznoóć
. * . f •
IX. Rolnictwo v .
X. Substancja mieszkaniowa i usługi komunalne' ’ XI. środowisko naturalne
XII. Siec handlowa i usługowa
XIII. Sytuacja w oświacie i wychowaniu oraz kulturze XIV# Ochrona zdrowia
ł • * ’
XV. Podsumowanie i wnioski
Województwo katowickie - bogato w surowce- mineralno - posio*
da dużo złoża węgla kamiennego jak również zasoby rud cynkowo-oło
wiowych.
Podstawowym surowcem paliwowo-energetycznym i ważnym produk
tom przeróbki chemicznej jest węgiel kamienny, którego żłoża znaj
duję się na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego,oboJmujęcego w Polsce 4,5 tys .km . Oogo zasoby do głębokości 1000 ¡n szacuje ’ o się na 70 mld ton, przy wartości opałowej od 4,5 do 3 tys.kcal/kg.
Przeważa węgiel płomienny i gazowo-płomienny a jedynie w zachod
niej /rejon Zabrza i Gliwic/ i południowo-zachodniej /rojon Rybnika/
części aglomeracji występuje bardziej kaloryczny węgiel gaaowo- koksowy, którego udokumentowane^asoby wynoszę o k.1 2 mld ton.
Dzięki metodom wypracowanym przoz polskich uczonych wybiera eię również węgiel z filarów ochronnych pod miastami, drogami o r a z rze
kami. Pokładom ‘węgla koksującego towarzyszy metan, zużywany przoz przemysł i gospodarkę komunalnę. ' i
Rudy cynkowo-ołowiowe występuję w centralnej 1 wschodniej części aglomeracji. Obszar zalegania dolomitów kruszconośnych
? \
wynosi przeszło 500 km , koncentrując 3lę w nieckach :Dytomskiej, Tarnogónkioj i Siowiorsko-Olkuokioj. Występuję ono w postaci siarczków,u tlenionych rud cynku i ołowiu z n i e w i d k ę domieszkę 3robra, kadmu,talu.arsenu i innych. Gospodarcze znaczonio maję złoża w rojonach: Dytomia ,Slewierza-Zawiercia ,i Olkusza-Trzobini.
Ponad GO/o wydobycia przypada na rojon olkuski. W północnej części województwa, a zwłaszcza w rojonio Zawiercia znajduję się pokłady\
IV województwie katowickim znajduję się również bogate zasoby
« * ' ' ■ .
różnorodnych surowców budowlanych, głównie wapienie,dolomity,morgle piaski i iły. Z materiałów tych korzysta przemysł cemęntowo-wapien- niczy,szklarski oraz ceran\iki budowlanej /Będzin»Wojkowico Komorne, Wysoka»Ogrodzieniec,Szczakowa,Górka koło Trzebini,Płaza koło
Chrzanowa,rejony Tarnowskich Gór i Zawiercia oraz inne miejscowoóci województwa/. W okolicach Rybnika i Żor znajduję się pokłady soli kamiennej, kttirej złoża szacuje się na o k . 2 ,6 mld ton.
Te różnorodne bogactwa naturalne oraz ich rozmieszczenie decydowały o kształcie przestrzonnej struktury przemysłu na obszarze wojewódz
twa katowickiego,przesądziły o charakterze potencjału produkcyjnogo togo regicnu oraz jogo roli i znaczeniu jako głównej bazy uprzemy- słowienia kraju.
v • XI. P O Z I O M U R B A N I Z A C 3 I / • saaassetecaasBsaBsc jBusesscacsasBaaBseastsa
Województwo katowickie zajmując^6650 km powierzchni 2
joot jednym z najmniejszych województw w kraju'. Terytorialnie po-- równać jo można z tai< niewielkimi województwami jak{ciechanowskie, . kaliskie,łomżyńskie,ostrołęckie. Województwo to jest zarazem tere
nem o najwyższym w kraju stopniu urbanizacji.
. v ' . I ■ ; '' .
W układzie terenowym funkcje podstawowych ośrodków społecz
no-ekonomicznych spełniają miasta i gminy.Na obecny kształt przo-
V • ♦
atrzenny województwa katowickiego składają się 43 miasta oraz 45 gmin. Miast o liczbie mieszkańców po w . 50 ty3.jest 2,1, w tym
. I
11 liczących pow. 100 cys.. ludności. Największymi miastami sę:
Katowice /363 ,5 tys .mieszkańców/, Sosnowiec /251,9 tys/,Bytom /237,0 tys./ oraz Gliwice /202,2 tys.ludności/.
, Do najmniejszych miast pod względom liczby ludności
należą Ogrodzieniec /4510 mieszkańcóiV,Toszek /5234/,Siewierz /5281/.
W miastach zamieszkuje 87,6% / w 1975 - 35,9%/ludności
województwa, na wsi tylko 12,4%. IV kraju procent ludności miejskiej w 1981 roku wynosił 59,1%. W województwie katowickim tylko 3,8%
ludności utrzymuje się z rolnictwa.
¿Jednostkami chłonęcymi napływy migracyjne wewnętrz woje
wództwa jak i spoza jego granic w ostatnich latach, były miasta o najdynamiczniejszym rozwoju funkcji produkcyjnych i mieszkanio
wych, takie jak: Sosnowiec,Tychy,Żory»Rybnik i Dębrowa Górnicza, obarczone zarazem określonymi negatywnymi skutkami społecznymi, zwięzanymi z trudnościami adaptacyjnymi ludności. ^ \
Poza województwem stołecznym warszawskim i miojskihi łódzkim, województwo katowickie posiada największy wskaźnik zagęszczenia
2 ’ 2
ludności na 1 km , który w 1981 roku wyniósł 572,3 osób /I km , w kraju 115,3 osób /I km 2 , przy czym najwyższa gęstość zaludnie
nia utrzymuje się w takich miastach jak: Świętochłowice /4533
o p
osoby/l km /, Chorzów /4456 03Ób/l km /, Siemianowice Slęskle ' /3109 osób/l km2/, Sosnowiec /2762 osoby/l km2/ oraz. Zabrze /2446
2 • ^ . v
osób/l km /. O nadmiernym zagęszczeniu ludności w województwie świadczy fakt,że stopień zaludnienia w gminach /131 osób/l km /2
% /
przekracza poziom średniogo zaludnienia kraju / łęcznle z miastami/, Gęstość zaludnienia województwa katowickiego może być porównywana
' • •
jedynie z gęstościę zaludnienia wysoko uprzemysłowionych aglome
racji Europy Zachodniej.
Tak wysoka gęstość zaludnienia niesie za sobę szereg negatywnych y
konsekwencji, a zwłaszcza wzrost zjawisk z zakresu patalogil
f m ,
społecznej.
*. - 6 -
Województwo katowickie jest jednym z największych skupisk ludności w kraju. Roczny przyrost liczby ludności waha się tu śred-
^ *
nio w granicach .1-2%»
Według stanu w ostatnim dniu 1901 roku w województwie katowickim zamieszkiwało 3805,9 tys.ludności, t j . 10,6% ludności kraju, \’J stosunku do roku poprzedniego liczba ludności w wojewódz
twie wzrosła ó 1,9%, w kraju o 0,9^.
2 ogólnej liczby ludności 5 0,2% stanowiły kobiety.,
• ł . . ■ • i • ■ . . • ■
Na 100 mężczyzn przypadało w województwie 100,8 kobiet /w kroju 105,2/.
W aktualnej strukturze ludności przewaga liczby kobiet
nad liczbę mężczyzn odnosi się do roczników powyżej 50 roku życia, podczas gdy w młodszych rocznikach przeważaję mężczyźni. IV stanio ludności szeragy miastftych zwłaszcza, których następił w ostat- nich latach rozwój sfery produkcyjnej,clrłonęcej nowe siły robocze
' <
przeważaję mężczyźni,przy £;zym zachwiana równowaga płci mogęca już powodować negatywne skutki społeczne występiła najostrzej w Dębrowie Górniczej,gdzie na 100 mężczyzn przypadało w 1981 roku zalodv;ie 83,6 kobiet. Drak równowagi(aczkolwiek w nieco mniejszej 3kali|dotyczy także innych miast a zwłaszczn tych,, w których postę- pował rózwój przemysłu, zwłeszoza .górn:\qtw3, zwlęzar;v z napływem
■; ' ' . męskich oił rnboczycli, ktjre w znacznej części zgrupowano został/
"t. * . ; .
w hotelach robotniczych.' Dotyczy to między innymi: Oastrzębia,
Oaworzha »Knurowa,Kuźni Raciborskiej,Loszczyn,L ibięża,Łaziok Górnyęh
■ . _ ' ■ !’ ; “ .i'.". \ ' • • ' - V . '• *" ••' Mysłowir,Rudy olęekieJ,Trzebini,Tych : .Żor.
Trzy przewadzo kociąt w mxasvac'i wynoszęcej 0,8%,na wsi zjawisko to sięga 3,2J£.
Przyrost naturalny niższy był
w
województwie aniżeli w kraju i wynosił w 1981 roku w województwie 9 ,S%„, podczas gdy w kraju 9 ,7%0. Przyrost ten kształtował się pod wpływem naturalnego ruchu' ' c * . \ W . .
ludnościowy rażonego w przeliczeniu na 1000 ludności:
w województwie"’ w kraju
liczba, urodzeń żywych 17,7 13,9
li czbr¥ zgonów ’ 9,1 1 9,2
. ’ • ‘ ^
. N • , • •
W stosunku do kraju sytuacja w województwie w 1981 roku charaktery
zowała się niższym wskaźnikiem urodzeń żywych oraz analogicznym wskaźnikiem zgonów.
Liczba zgonów niornowlgt przeliczona na 1000 urodzeń żywych była o 1 2,2^ wyższa aniżeli w kraju.
. .7 stukturzo ludności według wieku było:
2 02,0 tys. dzieci w wioku żłobkowym / 0 -2 lat/
256.7 tys.dzioci w wieku przedszkolnym /3-6 lat/
* ■ /
454.7 tys.dzioci w wioku szkoły podstawowej /7-15
‘ lat/
408,G tys.rałodzioży w wioku 18-24 lat 336,3 tys .ludnościpowyżej 65 lot.
17 ogólnej populacji udział ludności:
. / . /,
w woj ewództwio w kra.1 u w wioku przedprodukcyjnym
wynosił 26,7% 28,8?;
w wieku produkcyjnym
62,7%
1
wynosi ł 59,4%
w wieku poprodukcy j nym,
10 lJL,8łfc
'wynosił
Z powyższego wynika,że w województwie katowickim w stosunku
do kraju raniej.było dzioci.mnioj starców więcej natomiast ludzi
■ * . ; •
w wioku zdolności do pracy /mężczyźni 18-64 lat^kobioty 18-59 lat/
Na niższe niż w kraju ukształtowanie się odsetka grupy przedproduk
cyjnej i wyższe grupy produkcyjnej, rzutował w województwie mniejszy przvrost naturalny oraz intensywne ruchy migracyjne,które wzmocniły grupę produkcyjny .Zjawiska te mogę mieć na dziś ujemne skutki
w s y t u a c j i ograniczonej chłonności rynku pracy oraz na przyszłość
> ' . . •
w wyniku zmniejszenia potencjalnych rezerw siły roboczej,które • będę dodatkowo uszczuplano na skutek starzenia się ludności z obecnie licznej grupy produkcyjnej.
Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały:
- w województwie 59,7 osoby w wieku nieprodukcyjnym - w kraju , 63,4 osoby w wieku nieprodukcyjnym Pod tym względom sytuacja kształtowała się korzystniej w wojewódz
twie.
« ' • .
W 1981 roku zawarto w województwie ponad 34 tys .małżoństw, tj . o 1590 małżeństw Więcej aniżoli w roku poprzednim, i o 4070 małżeństw więcoj niż w 1975 roku.
Dzieci urodziło się ponad 66,6 tys., czyli nieco mniej niż w 1900 roku lecz o prawie 10 tys.więcej niż w 1975 roku.
Rozwodów było w 1981 roku ponad ą,Z t>8., co w przeliczeniu na 1000 zawartych małżeństw wynosi 133,0 / w 1975r - 164,8/
a na 1000 ludności 1 ,7 / w kraju 1,1/.
- 10 -
IV. Z A S O B Y P R A - C Y ■■
'iassssssssssasassśssssscpsss.
Wzrost liczby ludności oraz struktura ludności według płci i wieku stanowię o rozmiarach zasobów pracy. W ostatnim dniu'
1981 roku w województwie katowickim zatrCidnionych było w gospodar
ce narodowej /uspołecznionej i nie uspołecznionej/ 1618/7 tys.osób1 w tym 1601,4iys w gospodarce uspołecznionej . i W stosunku do stanu
z końca poprzedniego roj<u zatrudnienie to było niższe w całej
’ ’ . , 'i . • , ’
gospodarce narodowej o ponad 25,5 tys.osób, a w gospodarce uspo
łecznionej o niecałe 25,9 tys.osób. *
W gospodarce uspołecznionej zatrudnionych było 9 8,9 %^zatrudnio
nych o g ó ł e m ^ kraju 98,6 ^zatrudnienie w gospodarce uspołecznio
nej województwo stanowiło 13,4 % zatrudnienia w kraju.
1iJ gospodarce uspołecznionej w 1981 roku pracowało 12,8 tys.osób'
' ’* \ .. . • •
wykonujęcych procę nakiadczę /chałupników/, prawie 16,4 tys.agentów - zdecydowana większość kobiet.
IV gospodarce nio uspołecznionej pracowało w tym*roku 39,5'tys.
osób.
. . * ■' " ’ '• •
Z ogólnej liczby zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej 36,7^ to kobiety, przy czym odsetek ton jest niższy w stosunku do przeciętnego w kroju /44,2(ż<j/f i jednoczośnio jest najniższy wśród wszystkich województw w kraju. Przyczyny tego sę złożone 1 wynikaję między innymi;
- z przewagi sfory produkcyjnoj z dominujęcym udziałom przemysłu surowcowego, znacznie mniej chłonnego na kobiece siły roboczo, - z cięgłego niedorozwoju sfery społecznej,szczególnie sprzyjaję-
cej aktywności zawodowoj kobiet, tak ze względu na podaż pracy jak i pomoc w obsłudze rodziny,
- ze specyficznych stosunków społecznych, w których model niepracujęcej ¿ony i matki, zwłaszcza w lepiej sytuowanych rodzinach-- uzyskał znowu swojg dawnę aktualność,czego dowo dem jest znaczna liczba kobiet korzystających z urlopów wychowawczych / I I ,5 .tys./, a także z wyjętkowo trudnych warunków życiowych wymagających obecnie znacznego nakładu
sił i czasu na zaopatrzenie rodziny w podstawowe środki
spożycia. , y
2 ogólnej liczby zatrudnionych w gospodarco uspołecznio nej pracowało:
867.3 tys. /54,2iJ/ w przemyśle 2 0 0 ,1 tys. /12,5ij/ w budownictwie
107,9 tys. /G,7r,V w transporcie i łęczności 119,8 tys. /7,5/,i/ w .handlu
235.3 tys. /14,7ft/ poza sforg produkcji materialnej
. ( ■ * * i * )
IV przeliczeniu na 1000 ludności pracowało w gospodarce
uspołecznionej:. *
'< w województwie w kraju
ogółem ' 421 osób 333 osoby
w tym: w przemyśle 228 osób 130 osób w budownictwie 53 osoby ' 31 osób W 1981 roku w stosunku do roku poprzedniego zatrudnienie spadło w całej gospodarce uspołecznionej o 25,9 tys.osób, z tego 91,4% tj. 23,6 tys.osób przypadało na budownictwo. W roku tym zatrudnienie w sferze produkcji mpterialnej zmalało o 2,lr,o nato
miast w sferze poza produkcję materialną zwiększyło się o 1,7%.
/ • '
'• Ą . ,
Największy wzrost zatrudnienia miał miejsce w: , oświacie i.wychowaniu o 3,7%
ochronie zdrowia i opiece społecznej o 3,6%
rolnictwie o 3,0%'
finansach i ubezpieczeniach o 2,7 %
Zaznaczyły się również w stosunku do roku ubiegłego przesu
nięcia w grupach społeczno-zawodowych, cu ilustruje poniższe zosta
wienie : ,
I . ■
Udział procentowy w ogólnym zatrudnieniu pracowników na stanowiskach
- 12 -
1980 1981’
robotniczych nierobotniczych
w gospodarce uspołecznionej
70.771.8 29,3
28,2 \
19801981
19801981
19801981
81,5 82,7
70,4.
69,9
w przemyśle
i w budownictwie
18,717,3
29,630,1.
w sferze poza produkcją materialną
31.137.1 68.9
62.9
W układzie terytoriolnym najwięcej zatrudnionych było w Katowicach /231,3 tys./, Gliwicach /114,8 tys./, Bytomiu /1Q2,9
tys ./^ Sosnowcu / 95,0 tys./,Dębrowio Górniczej /77,3 tys./.
. ' • • ' i
We wszystkich tych miastach zatrudnienie było mniejsze aniżeli w 1980 roku od 3,6% w Katowicach dq 10,3%, w Dębrowie Górniczej*
W 1981 roku dalszej poprawie uległ odsetek kadr kwalifi
kowanych, zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Zwiększył się w ogólnym zatrudnieniu udział pracowników z wykształceniem ponadpodstawowym z 61,1%-do 62,2%. W szczegółach problem ten przed
stawiał się następująco:
13 -
. województwo Icra.j
1900 1931 1981
» • •
Udział praccwników
z wykształcaniem: •
wyższym 6 ,7% 6,8% 3,3%
średnim
- zawodowym \ 18,6% ' 19,0% 21,5%
- ogólnokoztałcęcym 5,2% 5,3% 6,4%
zasadniczym zawo
dowym 30,6% 31,1% . 24,8%
Na tle kraju województwo katowickie przedstawia się mniej korzyst
nie. Oedynie kadr z przygotowaniem zasadniczym zawodowym było tu znacznie więcej co wynikało głównie re specyfiki regionu. Neleży 1 jednak podkreślić,że tompo przyrostu osób z i.ykształceniem wyższym
* • i’ • • • , »
jost większe aniżeli ogólno tompo przyrostu zatrudnienia, co popra
wia strukturę kadr kwalifikowanych woj©wództwie.
" • ■' - , • ‘ • > | * , i ’ ‘ i Największy odsetek osób z wyż-szym wykształceniem znaj- dowal aię oświacie i wychowaniu /35,4%/, w nauce /34,1%/ oraz w dziale administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości /27,9%/.
Z przygotowaniem zasadniczym zawodowym najwięcej kadr było w handlu ' w . . . \ ; . , . , r
/35,9%/ , ,w przemyśle / 3 5 ,5%/,budownictwie /33,4%/ orgz w transpor
cie i łęczrości /32,1%/.
Najwięcej osób bez kwalifikacji pracuje w gospodarce komunal
nej / 4 7 ,8% / » w rolnictwie /43,1%/, w transporcie i łęczności f '' ■ .
/42,3%/ oraz leśnictwio/41,7%/.
*
Kobiety pracujęce w gospodarce uspołecznionej posiadają
, 0 ' '
zdecyduwanę przewagę nad mężczyznami w zakresie wykształcenia na poziomie wyzszym 1 średnim, tío ilustruje poniższe zestawienie:
_ — 14 -
1980- 1981
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Pracownicy peł-
nozatrudnioni
z wykształceniem: 1 0 0,0% 1 0 0,0% 1 0 0,0% 1 0 0,0%
- wyższym 6,5% 7,1% 6 * 5% 7,4%
- średnim zawodo
wym 15,7% 23,3% 15,9% 24,2%
- średnim ogólno
kształcącym 2,1% 1 0,6% 2,2% 10,9%
- zasadniczym
zawodowym 36,9% 19,8% •; 37,4% 2 0,1%
- podstawowym /pełnym i nie
pełnym/ 38,8%
/
39,2% 38 ,0% 37,4% 1
W .1.901 roku przyjęto o'o procy w gospodarce uspołecznionej 283,0 tys.osób /połnozatrudnionych/. W porównaniu z 1980 rokiom
liczba ta uległa zmniejszeniu o 50 tys. t j . o 15%.Zwolniono z procy w tym czasicj 308/9 tys.osób, czyli o 25,5 tys. /o 7,6%/ raniej niż przed rokiom. W.zwięzku z powyższym współczynniki - przyjęć
i zwolnień,/stonowięco stosunek procentowy liczby przyjęć lub
■* ' , ' i •
zwolnień w danym roku do stanu zatrudnionia w ostatnim dniu roku poprzedniego/ kształtowały się w 1981 roku na poziomie najniższym’
na przestrzeni ostatnich lat:
1975 1980' ' 1981
/w % ogółu zatrudnionych/
współczynniki:
przyjęć 26,3 20,8 17,4
zwolnień 23,3 19,8 17,2
' 1 ’ 1 " ■
Wśród pracowników przyjętych^18,2% stanowili absolwenci szkół ponadpodstawowych wszystkich typów, którzy podjęli,po raz piorwszy procę, 7,4% były to osoby inne podejmujęco po raz piorwszy
*
pracę, o l,3%;to ci którzy przeszli do procy z indywidualnych
gospodarstw rolnych*
Strukturę zwolnieri z pracy ilustruje poniższe zestawienie:
1980 1981
/ w % ogółu zwolnień/
Zwolnieni w"drodze wypowiedzenia przez:
- 15 -
zakład pracy 4,1 4,7
pracownika 24,9 17,5
Porzucili pracę 22,5 16,9
Przeszli na emeryturę
lub rentę 1 1 , 1 16,2
W 1981 roku wy3tępiła zdecydowanie mniejsza liczba przypad-
• ■ 1 ' ■
ków porzucenia pracy;
w 1979 roku - 81,7 *-ys.
w 1980 r:>ku - 75,'2 tys.
w 1981 roku - 52,1 tys.
W stosunku do ogółu zatrudnionych pracę porzuciło ogółem 3,4% osób, W tym 4,4% mężczyzn. Najliczniejsze przypadku samowolnego porzucę-
* • • ' ' ' ’
nia pracy miały miejsce w gospodarce komunalnej / 6% zatrudnionych/
budownictwie / 4% zatrudnionych/^ a następnie w przemyśle /3,8% zatrudnionych/.
W 1981 roku z urlcpów wychowawczych korzystało 77,5 tys.
kobiet, w tym z płatnych 49,8 tys.,tj. o 13,3 tys. / o 2 0 ,7 % / kobiet więcej niż w 1980 roku.
W końcu ‘1981 roku w urzędach zatrudnienia na.terenie
województwa kfctowickiego było 19,7 tys.wolnych miejsc pracy., w tym 4,5 tys.miejsc zgłcszonych przez zakłady pracy jako dostępna dla kobiet, oznacza to,że było tu prawie 17% wszystkich wolnych miejsc
pracy w kraju.
»'■ x
V. I N W E S T Y C J E I m A J A T c K T R W A Ł Y
z s a s s s s s s s s s s a s s s s s s s a s s c K s s s s a a c s r a s a u s ^ s s s s s s s s s s s s
Inwestycjo, były w przeszłości jedńę z .przyczyn pogłębiania się trudności gospodarki kraju. Wobec ograniczonych możliwości gospodarczych podjęto w 1931 roku działania majęce na colu ograni-
' ‘ ' i .' , : . ' * -
czenie frontu inwestycyjnego. W kraju zatrzymano realizację około 1,5 tys. inwestycji o wartości kosztorysowej około 439 mld złotych«
Ograniczenie to w sposób ewidentny dotknęło również województwo katowickie.
W 1931 roku w gospodarce uspołecznionej województwa wydano na inwestycjo, w cenach bieżących,72,0 mld złotych, co w odniesieniu do kroju stanowiło 17,3%; 2 kwoty tej na inwestycje produkcyjne
• «K
przeznaczono 52,9 mld złotych, no inwestycje nieprodukcyjne 19,1 mld złotych. Na 1 mieszkańca nakłady te wyniosły 19,1 tys. złotych, podczas gdy w 1930 roku wynosiły joszcze 31,3 tys.złotych.
Na 1 km powierzchni województwa zainwestowano 10,3 tys.zło tych, w 1930 roku 17,4 tys.złotych.Jakkolwiek wielkości to w 1931 roku były wyższe od średnich krajowych to jednak znacznie niższe niż w lotach poprzednich.Liczęc w cenach bieżęcych w porównaniu z 1930 rokiem zmniejszenie poziomu inwestowónia przekroczyło w województwie 62%.
Wśród realizowanych inwestycji zadania kondynuowano z lot
*
.» 7 , " y , , • • , , . ' " « 1 • \ ’ • i >
wcześniejszych stanowiły ponad 38',¿. Na konioc 1981 roku nakłady
ł ' ' -; 0 . f
zamrożono w inwestycjach nie ukończonych wyniosły 155,6 mld złotych, wobec 113,2 mld złotych w 1980 roku. Do zakończonio wszystkich
nio ukończonych z a d a ń .budownictwa inwestycyjnego konieczno jest zaangażowanie w najbliższych latach prawie 304 mld złotych.
Wartość ua3zyn i urzędzoń nio przekazanych do eksploatacji lub montażu, pochodzących z zakupów inwostycyjnych wyniosła na konioc
- 16 -
- 17 -
•' j ■ ■
grudnia 1981 roku 17,6 mld złotych. Przeważająca część /14,5 mld złotych/nie zagospodarowanych maszyn przypadała na inweśtycje wstrzymane.
'; il '
Z przewidzianych do przekazania do eksploatacji w 1981 roku zadań budownictwa inwestycyjnego, w gospodarce uspołecznionej
przekazano 62,1& /liczęc w wartości kosztorysowej inwestycji/.
, W roku tym zrealizowano w województwie katowickim 867 z:vdań inwes
tycyjnych, c łącznej wartości 24,2 nrld złotych .W licżbie tej oddano - 384 zadania w jednostkach państwowego planu centralnego,
w tym 1 0 1•inwestycji w przemyśle, >
- 86 zadań w jednostkach państwowego planu terenowego#
~ 394 zadania w jednostkach spółdzielczych.
Dla wymienionych inwestycji przeciętny rzeczywisty cykl realiza
cji wyniósł 36,8 miesięcy a ,dyroktywny 28,9 miesięcy*przakroczenie zatem wyniosło 27,3',J-. /średnia w kraju 45,1C,V. W 1980 roku zreali-
.1
zowanych było w wojwództwio 850 „zadań o wartości 27,6 mld złotych, o środnie przokroczenie cykli dyrektywnych wyniosło 2 1,6%.
W 1981 «-oku przy brednim przekroczeniu cykli inwestycyjnych o 2 7 ,Z%, p-zekroczenie to wynosiło:
. v
■ * • ■». •
- w jednostkach państwowych planj centrałr.ego 2 1,0C/Ó
, - ■ _ \ ' ' ' > , • . . •' •' :
- w jednostkach państwowego planu toreno^ngD 48,3^
i
- w jednostkach spółdzielczych 44,1% •
¡41m > ograniczeń w poziomie inwectowenia, w.x981 roku front inwestycyjny był ciggle za ..bzeroki w stosunku do aktualnych możliwo
ści, Niekorzystna była ^akże struktura inres: tycj i .Charakteryzowała
< • *
f»ir ona dużyn, udziałem budów o wysokich wskaźnikach «apitałochłon^
ności, długim cyklu realizapji i długim okrosio zwortu oraz niskim udziałom inwestycji słuźęcych wzrostowi produkcji rynkowej i pro
dukcji eksportowej.
Uzyskane z działalności inwestycyjnej w 1981 roku środki trv;a.łe osiggnęły w województwie katowickim wartość ponad 59 mld złotych, w kraju 432,9 mld złotych. Współczynnik odnowienia
środków trwałych, stanowiący 3tosuńek procentowy wartości brutto środków trwałych uzyskanych ż działalności inwestycyjnej do warto-
■s \ „ ’
¿ci brutto środków trwałych z poczętku roku - wyniósł dla wojewódz
' ' ! *.■ •
twa 7,1%, dla kraju 5,9%.
Wartość brutto .¿ajgtku trwałego w gospodarce narodowej w końcu 1931 roku przekroczyła 1086,8 mld złotych, w tym w gospo
darce uspołecznionej 996,3 mld'złotych. Z ogólnoj wartości środków trwałych w gospodarce uspołecznionej przypadało na: , •
przemysł - 62,6% -
• • <
budownictwo - 5,6*1
transport 1 łgezność - 8,3%
handel . - 1,5%
gospodarka komunalna - 5,0%
gospodarka mieszkam©-^
wa i niomatorialno
usługi komunalne -1 1,1% oświata i wychowanie - 1,5%
, ochrona zdrowia
.i c-pioka społeczna - 0,7%
Najwięcej środków trwałych skupionych było w przemyśle, w gospodarce mieszkaniowej, transporcie i łęczności,budownictwie 1 gospodarce
komunalnej. • .
W gospodarce uspołecznionej w ogólnej wartości brutto środków trwałych 76,2% stanowiły produkcyjno środki trwało o*roz - 23,C% środki trwałe nieprodukcyjne.Ze środków nieprodukcyjnych naj-
więcej ,bo 76% przypadało na, gospodarkę mieszkaniową? a następnie 7,6% na oświatę i wychowani© oraz 4,4% no ochro.ię zdrowio i opinkę cpołecznę.
Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach uspołecz
nionych ogółem według grup środków przedstawia poniższo, zestawienie 1901
ogółom w tym w przemyśle oęiółem w tym .w przemyśle
- 19 -
/ w mld złotych-cony bieżęco/
Ogółom 927,2 budynki
i budow
lo 513,5
maszyny i urzą
dzanie. 332,1 środki
trans
portu 71,3 pozosta-'
ło środki trwałe ' 10,3
623,1
303,7
232,4
23 ,0
6,0
/ w odsetkach/
100,0 100,0
55,4 40,7
35,0 46,9
7,7; 3,4
1,1 • 1,0
Udziały przedsiębiorątw przemysłowych w poszczególnych grupach środ*
ków były dominujęco i przedstawiały się w 1981 roku następujęco:
w budynkach i budowlach 59,1%
v maszynach i urzgdzeniach 8 8,0% w środkach transportu 29,5%
w pozostałych środkach
trwałych 58,3%
•VI. P 0 T 5 N C 0 A Ł P R Z E M Y G Ł 0 aBisBBsciscsacssacaBSBEisssaaaaasssssaBBaadBaBBB
fJigdzie w kraju nio ma przykładu tak intensywnego^ nasycenia dużych zwartych obszarów zakładami przemysłowymi jak w regionio katowickim. No obszarze tym zlokalizowane były w ostatnim dniu
1981 roku 4374 zakłady przemysłowe/łącznie z zakładami pomocniczymi/.\-
ujęte organizacyjnie lub nie ujętew ramach 4/9 przedsiębiorstw przemysłowych. IV liczbie tej było 375 przodsiębiorstw pakotwowych,
« •
99 przedsiębiorstw spółdzielczych oraz 5 przedsiębiorstw organizacji społecznych.
\’J okresie.1981 roku liczba zakładów przemysłowych upadło o 1237.
W ogólnej liczbie zakładów zaliczonych do działu przemysł /3087 bez pomocniczych/, było 46 dużych zakładów pracy zatryc!ni&-
jgcych powyżej 5 tys.osób»jak -ównioż 1456 zakładów z liczbę po
niżej 10 pracowników.
IV 1981 roku przeciętne zatrudnienie w przemyśle uspołecznionym
wynosiło 070,5 tys.osób, tj. 18,5C,Ó zatrudnienia w tym działo w kraju, fiu 1000 ludności w przemyśle pracuje w województwie 229 osób,
w kraju 130 osób. Wskaźniki to określajg wysoki stopień koncentracji przemysłu w województwie katowickim, przy czym poziom tej koncentra
cji najwyższy jest w rejonach Górnośląskiego Okręgu Przemyałowogo
*
oraz jogo piast .Największymi centrami przemyć łowami w województwie - 3 <3 ! .
- 20-
Katowice 04, Z. tys. zatrudnionych W 297 zakładach
Bytom 57,9 tys. •• w 194 • •
Gliwic© ' - 57,6 ty3. • • w 226 — M — Sosnowiec 53,0 tys. •i w 137 _ «• ^
Uębrowa G. - 47,8 ¿ys. mm •Itm w i• 93 II
Zabrze 43,5 tys. • ł * w 153 u
Oastrzęblo-
Zdrój 41,0 tys. • f\ w 6 C mm• i
Ruda olę3ka- 3.9,1 tys „ • i w 115 — ^ — Tychy 37,1 tys . a w 114 «** • 1m»
Chorzów 35,1 tys . • • -w 131 •1
Rybnik 30,3 tys. II w 108 1»
Przemysł województwa katowickiego charakteryzuje duża różno
rodność struktury, .'ystępuję tu. prawic wszystkie gałęzie przemysłu,
jednakże największy udział w krajowej produkcji globalnej maję:4 górnictwo węglowe»hutnictwo żelaza i hutnictwo motali nieżelaznych oraz energetyka. Stanowig ono podstawę kowple);ou produkcyjnego województwa.
W 1901 roku oksploatocjg węgla kamiennego prowadziły na te
renie województwa 62 kopalnie, z których kilka to kolosy zatrudnia-
. ,• . . . ' C
jgee ponad 8 tys .pracowników /KWK "Ziemowit" 9000, KWK *' Zabrzo"
9002, KWK "Gliwice' 0960, KWK "Jaworzno" 8 G 3 1 , KWK"Powstańców Ślgskich"
8521, KWK ^Jastrzębie*1 0508 , KWK^tianif OS t Lipcowy" '8438, KWK"fioszcze- nica*8309, KWK'Brzeszcze' 8219. Kopalnie o najwyższym wydobyciu
i najwyższej wartości sprzedaży, przekraczajęcej 2 mld złotych w okoli roku /w conach z 1981 roku/ to.; KWK"Moszczenica' /2,6 mld zł/, KWK "Zabrzo1' / 2 ,3 mld z ł / ,KWK"Ziemowit*/2,2 mld zł/, KWK"0astrzę*
bic" /2,2 mld zł/, K W K 'Powstańców ilęskich“ /2,0 ihld zł/.
Potencjał produkcyjny górnictwa węglowogo stanowię storo, eksploatujące węgiel od dziosigtków lat kopalnie alo równloż nowo
czesno kopalnio wybudowane'w latach siodemdziosigtych,w których w wyniku powa żn yc h’ nakładów finansowych wprowadzony został postęp w mochanizacji robót pracochłonnych.przoz zainstalowanie nowoczos-i '
'
nych maszyn górniczych do wybierania, ładowania i transportu węgla- IV 1981 roku w budowlo były trzy nowo kopalnie - ''Suszod^Kaczyco*, Czeczotti*Budry!«** Niemniej węgiol kamienny wydobywany jost w coraz
trudniejszych warunkach geologicznych i przy coraz bardziej rosng- ( cych kosztach wydobycia. Obniżyło się jakoćć wydobywanego węgla o spadek jakoóci jost w dużej miorzo konsokwencję pogorszajgcych się warunków geologicznych.sięgania do złóż uboższych, o niższęj kalofyczności.
- 21 -
Przemyśl energetyczny slcupio na teranie województwo katowickiego 17 przedsiębiorstw. Przemysł motalurgiczny reprezentowany joot przez 2’1 przedsiębiorstw przemysłu hutnictwa żelaza, w tyra IG hut oraz 12 przedsiębiorstw przemysłu metali nieżelaznych.To dominujące
1 • i
w strukturze przemysłu /liezge w produkcji globalnej i-w zatrudnie
niu/ gałęzie przemysłu przoegdzajg o surowcowym charakterze poten-
cjału wytwórczego regionu, co ma niebagatelny wpływ no jogo wyniki ofek tywnośoiowe* Przemysł surowcowy stanowi znacznie większo obcigżonie dla gospodarki narodowej aniżeli przemysł przetwórczy, cechuje go
• ( *
wyższa kopitałochłonność oraz wyższo pracochłonność produkcji.
Wydajność pracy jest tu relatywnie niższa/ dłuższy jest również
cykl realizacji inwestycji. Surowcowa struktura przemysłu woj ©wódz- twa pozostaje w bezpośrednim zwigzku z kształtowaniem się poszcze
gólnych czynników wytwórczych, czynnika pracy, środków pracy,
/
wielkości i kierunków inwestowania, ponadto niokorzyetnie oddziały- wujo na warunki procy i życia mieszkańców.
* •
Niezależnie od rangi i znaczonia przemysłu surowcowego /
w województwie katowickim^również przemysł przetwórczy reprozentowa-
*
ny jest przez liczno gałęzie i przedsiębiorstwa. Wymienić tu można;
przemysł metalowy skupiojgey .45 przedsiębiorstw, przemysł maszynowy 67 przedsiębiorstw, przemysł precyzyjny 14 przedsiębiorstw, przemysł środków transportu 13 przedsiębiorstw, przemysł elektrotechniczny i elektroniczny 27 przedsiębiorstw, przemysł chemiczny 33 przed
siębiorę twa,przemysł mineralny 30 przods-iębiorstw, przemysł drzew- no-papierniczy 12 przedsiębiorstw, przemysł włókienniczy 9 przed
siębiorstw »odzieżowy 18 przedsiębiorstw,skórzany 10 przedsiębiorątw,
*
przemysł spożywczy 39 przedsiębiorstw, utylizacyjny 1 przodoiębior- stwo, poligraficzny 7 przedsiębiorstw or.az inne pozostało branżo przemysłu 19* przedsiębiorstw.
IV otruUturzo gałyziowej przemysłu udział poszczególnych brani:
iv produkcji globalnej i 'zatrudnieniu przedstawia poniższo zosta-
wionie: 1931
udział procentowy
Grupy gałęzi w produkcji globalnej w zatrudnianiu
/ g r u p o w a n i e n o t o d ę ~ ....
za kła do wg/
- 23 -
Przemysł uspcłaczniony
ogółom 10 0 ,0 10 0 ,0
w tym przemysł:
poliwouo-enorgetyczny 27,1 47,0
metalurgiczny 20,6 13,5 *
elektromaszynowy 25,1 21,3
chomiczny 5,9 3,0
mineralny 2,0 3,0
drzowno-papicrniczy i,0 1 , 1
lekki 3,0 3,9
•spożywczy 5,9 3,7
pozostało gałęzio przomyełu 0 ,6 » 1 ,9
‘ \
Przemysły paliwowo-energetyczny oraz motalurSliczny doły łgernio
, ■ /
55,7ió produkcji globalnej oraz zatrudniały 60,5^ wszystkich pra- cujgcych w przomyćlo uspołecznionym województwa.
'.7 skali całego przemysłu produkcja globalna w 1901 roku wyniosło 394,0 mld złotych /w cenach porównywalnych z 1979r/, co w stosunku do roku 1900 oznacza spadok o 53,7 mld złotych, a do 1979 roku o 60,0 mld złotych.
IV przeliczeniu na 1 mieszkańca produkcjo globalna w wojewódz
twie wyniosło 103 tys.złotych, w kroju 66 tys. złotych.
Produkcja sprzeebna przemysłu w cenach biożgcych wyniosła 435,6 mld zł, co w warunkach porównywalnych w stosunku do. roku
’ * s
1980 oznacza zmniejszenie o 72,7 mld złotych czyli o dwumiesięczny wartoóó produkcji cołogo przemysłu województwa.
- 24 -
Roolizacja zadari produkcyjnych przemysłu uspołecznionego przebiegała w 1901 roku w warunkach. głębokiego kryzysu społeczno- ekonomicznego. W roku tym nasiliły się i ostro dały znać o oobio braki w zaopatrzeniu iv surowce »materiały i energię, zakłócania
• *
w dostawach kooperacyjnych»skrócenie czasu pracy, spadek wydajności pracy, obniżenie dyscypliny zawodowej i społecznej, zła organizacja pracy i brak gospodarności.
Wydobycie węgla kamiennego w kopalniach śląskich w wysoko
ści 160,4 min ton spadło w porównaniu z 1900 rokiem o ponad 29 min ten, a w stosunku do 1979 roku o .36 min ton. Wydobycie w 1901 roku kształtowało si^ na poziomio 1974 roku.
IV onorgotyce spadek produkcji energii ©loktrycznoj wyniósł 1 0,01’j.
Deficyt węgla, energii 1 surowców rzutował na wynikach w hutnictwie, gdzie zamknięto rok poważnymi niedoboiami w produkcji
podstawowych wyrobów. %
Szczególnie ostro zaznaczył się spadek produkcji w przo- r..yśle prze twórczym, w znacznym stopniu uzależnionym od do'staw
z importu z krajów zachodnich.
•W 1901 roku. mimo trudności gospodarczych, na inwestycjo” * i w przemyśle uspołecznionym wydatkowano ponod 37,5 mld złotych,
tj. ponad połowę wszystkich nakładów w województwie oraz 23,3^
nakładów na przemysł w kroju. 'V stosunku do 1900 roku nakłady
• * ... ' • ,1 •
to były niższo o 23,6 mld złotych.
' ' • 1 ' '•
IV przekazanych do oksploatacji'w tym roku obiektach budow
nictwa inwestycyjnego znajdowały się między inny.nl takie zadania jol.:
- budowa poziomu wydobywczego" 1030 m o zdolności produkcyjnej 610 tys.ton/r " Kopalni Węgla Kamiennego "Halemba"
- budowa poziomu wydobywczego III o zdolności wydobywczoj 457,5 tys. ton/r w Kopalni Węgla Kamiennego "Ziemowit"
- . I . ,
- rozbudowa poziomu 530 m o zdolności produkcyjnej 9'14#5 tys.
ton/r w Kopalni Węgla Kamiennego "Makoszowy" .
W ostatnim dniu roku wartość brutto środków. trwałych ogółom w przemycie uspołecznionym w cenach bieżących wynosiła 623,3 mld złotych i w porównaniu z 1900 rokiem wzrosła o 23,5 mld złotych.
Produkcyjne środki trwałe /grupowanie według rodzaju działalności/
w przemyśle uspołecznionym wynosiły w tym okresie ponad 561,0 mld złotych i również zwiększyły się o 10,4 mld złotych. W przemyśle koncentrowało się ponad 74^ całego produkcyjnego majątku trwałego
' \ 1
w gospodarce uspołecznionej województwa.
Mimo relatywnego wzrostu -wartości brutto środków trwa łychy
• /
w przamyśl© województwa zaznaczył sig dalszy wzrost stopnia
zużycia majgtku trwałego, co w ujęciu gałęziowym przedstawia poniż*
szo zestawiania: . ■
Grupy nałgzl
Przemysł uspołeczniony ogółem w tym przemysł-;
paliwowo-energetyczny metalurgiczny
elektromaszynowy chemiczny
mlnorałny
drzowno-papiorniczy lokki
spożywczy
Stopień zużycia środków trwałych w
1900 37,0
30.0 30.1 39,7 44.643.7 42.6 30 ,2 41.7
1901 39, G
41,0 33,7 42.5 45,944.5 45.6V O T*
J O | «-*
43,9
Powyższe wskazuje - na stosunkowo wysokie zużycie potencjału przemy
słowego w katowickim regionie.
,/artość produkcji sprzedanej przypadającej na 1000 złotych przocivt.noj wartości brutto środków trwałych. produkcyjnych użytko
wanych w przemyśle wyniosła tyiko w 1981 roku 77 złotych, przy 912
złotych w 1900 i^oku. ^
Świadczy to 9 niewykorzystaniu potencjału wytwórczego przemysłu i o ogromnych rezerwach produkcyjnych tkwigcyćh w tej -dziedzinie.
VII. P Q T c N C J A Ł D U O O wV L A N O-fi O N T A 1 ■ • ' Ż O 'W Y
q s K c r: s =; c: r: s ; r : a i a R C S = rszsssjriraisssssrzcszassssriscicssssszssz ssn assrsrsssssssa ssss:::.:« s ^ z s c: rz es =: z z e:
ostatnim dniu 1931 roku na terenie województwa katowickiego zlokalizowanych było 205 przedsiębiorstw pracujących na rzecz
budownictwo:
w tym;. 3G biur projektowych
4 przedsiębiorstwa'geologiczno
?. przedsiębiorstwa goodezyjno-kartograficzne 1G3 przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, w tym:
G3 przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego
40 przodsiębiorstw budownictwa produkcyjno-usługowogo 30 przodsiębiorstw budownictwo specjalistycznego
14 przedsiębiorstw pomocniczych budownictwa
«
./urtość brutto środków trwałych w budownictwie wynioała na koniec 1931 roku ponad 55,3 nld złotych.
o topień zużycia togo majętku był niższy niż w przemyśle i wynosił 35,7'j. Jartość brutto produkcyjnych środków trwałych /grupowanych motody rodzaju działalności/ osiggnęła w tym działo 50,6 nld zło
tych. Nakłady inwestycyjne w 1931 roku na ton dział gospodarki / w cenach biożęcych/pp^gi^poc^yiy ^ mld złotych, iv 1930 roku
3,1 mld złotych.
Przeciętno zatrudnienie uspołecznionych przedsiębiorstw budów- Irmo-montnżowych wynosiło -w 1981 roku 187 tys .osób K t j . 19% zatrudnie
nia tych przedsiębiorstw w kraju. ’.V stosunku do roku poprzedniego zatrudnienie vt województwie spadło o 15,3 tys. osób. Obrót globalny u wysokości 00,5 mld złotych stanowił 21% obrotu globalnego kraju, w tym produkcja podstawowa, w kwocie 56 mld złotych, wynosiła 23%
w skali kraju.
W 1901 roku przedsiębiorstwa z terenu województwa katowickiego podobnie Jak w poprzodnich latach, prowadziły praco również na te
renie prawic wszystkich województw w kraju, a produkcjo podstawowa wykonana poza granicami województwo przekroczyła 16% wartości wyko
nanych prac.
17 1901 roku przedsiębiorstwa budowlano-montażowe prowadziły przede wszystkim roboty inwestycyjne, remonty oraz budownictwo tymczasowo na takich obiektach jak:budynki mieszkalno i użyteczności publicznej, budynki i halo przemysłowo produkcyjno i energetyczne;budowlo prze- mysłowo i .składowe naziemne .budynki produkcyjna rolnictwa i leś
nictwa, budynki i halo transportu i łączności,handlowo-usługowo, budynki górniczo dołowe,budowle inżynisrskie lądowe i wodne,linio i sieci olektroenorgotyczno ,oloktrotrakcyjne 1 telekomunikacyjne.
Ponadto przedsiębiorstwa te prowadziły roboty rolne i lo^no/W tym melioracyjne oraz inno praco związano z montażom maszyn i urządzeń.
Wartość wykonanych y: 1981, roku na tych ooiektach robót inwesty
cyjnych wyniosłe 30,5 mld złotych, remontów 14,0 mld złotych,robót budownictwa tymczaoowa-jo zo środków wykonawcy - 1 , 1 mld złotych ot e.z robót pozostałych - 9,'1- rrld złotych. Wartuśu wykonanych remon
tów na budynkach mieszkalnych w wysoKOŚcl 0,7 ąld złotvoh w stosun- ku do 1500 rokj była niższa o 0,3 mld rłotych. Spadek produkcji
•niał miejsce Ł^osztą na wszystkich odcinkach działalności budowlano-
- 27 -
*
nona o 25,1%.
Nasilajęcy się kryzys gospodarczy w 19C1 roku ostro dotkn-ęł przedsiębiorstwa budowlano. Brakowało sprzętu, paliw,, transportu części zamiennych»ogumienia,podstawowych matoriałów budowlanych
i wykończeniowych*brakowało' równioż kadr o różnoj specjalności.
Obniżonio się dyscypliny zawodowej i społecznej pogłębiało trudi
ności produkcyjno budowlanych. Przeciętnie na 1 robotnika grupy wytwórczej przypadało poza urlopem ponad 28 dni nie przepracowa
nych z różnych przyczyn w cięgu 1931 roku. Wydajność pracy 1 za
trudnionego była środnio niższa, o 19,G%.
Najbardziej odczuwalne społecznie były opóźnienia w budownic
twie mieszkeniowyn NP8G na rok 1981 w zakresio oddanych do użytku
*■ • 1 * •
i.iio -zkań wykonany został tylko w 79,3%. W pórównaniu z 1980 rokiem ofokty mieszkaniowo w budownictwie uspołecznionym były niższe
o 11,2,a, w tym w budownictwio spółdzielczym o 8,9%. Tymczasem, w końcu 1981 roku no mioszkania spółdzielczo czekało w wojowódz- twio, około 55 tys.członków i ponad 55 tys .kandyda tów pełnoletnich.
VTTX. T R A N S P O R T I Ł Ą C Z N O Ś Ć
Ci . ¿ 3 S 5 W S 3 3 5 s c : K a : * w s ; i 3 s s x 3 S ł c : a s s a E i y i 5 3 s s i s = 3 K s : : s s ^ a s : t ! « £ S K S Ł 3 c : c : s ; s a s 5 S 3
VI 1 81 roku długość lini kolejowych eksploatowanych przez PKP na torenio-województwa wynosiła:
ogółom w tym :
- normalnotorowych
lf.OU km 1430 km w tym zelektryfiko
wanych 917 km
170 km -wąskotorowych
Województwo katowickie .charakteryzuje skomplikowano sytua-
O S
cjo w kolejnictwie. Na .100 km powierzchni województwa przypada tu 24,1 km linii kolejowych,w tym 21,5 km linii kolejowych normal
notorowych* tj. prawie trzykrotnie więcej aniżeli w kroju. Nie ma na świecio regionu o bardzinj przocigżonyćh i intensywnej eksploa
towanych liniach kolejowych. Wprawdzie w trudnym gospodarczo 1981 roku przewozy ładunków były niższe o 18,2io, niemniej olnska.
DOKP przewiozła ich łęcznie 179 min ton, w tym węgla 1 2 5 'min ton.
Prze,-¿ozy ta stanowiły ponad 45% wszystkich przewozów kolejami normalnotorowymi w kraju. Bilans.przewozów ładunków, kolejami nor
malnotorowymi , stanowiący różnicę między' ładunkami nadanymi o przy
jętymi do przewozu był dodatni i wynosił za 1981 rok 111,4 min ten.
\
\ h ' s
Sioć dróg publicznych o twardej nawierzchni ulepszonej
/kostkowej»klinkierowejyz płyt kamienno-betonowych i bitumicznej/wyno- siła 3592 1<n, t j . 93,2','J. Na .100 km powierzchni przypadało:o
w województwie 5ff,0 km dróg o nawierzchni twardej Vi kraju • 47,9 km dróg o nawierzchni /twardej Długość drrtg publicznych pokrytych siecig l.inii regularnej komunikacji autobusowej PKS wynosiła w końcu 1981 roku 2752 km
/ , •, r ,
i w stosunku do 1980 roku zwiększyła się o 55 ku. Na 100 km*“
powierzchni województwo przypadało tych linii:
w województwie 41,4 km w kraju 35,2 km
i
Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej /P K S / przewiozło prawie 18,3 min ton ładunków, tj. o 8,9 nln ton mniej niż przed rokiem oraz 152 min pasażerów, tj. również rnniej o 13,7 fnln osób,
Większy udział w przewozach ładunków miał niewątpliwie transport
- 29 -
samochodowy branżowy, który przewiózł w 1981 roku ponad 145,3 min ton,ijjdna'< i tu przewozy były niższe niż przed rokiem o 54,3 mir ton, tj o 2 7 ,2 % .
IV końcu 1981 roku zarejestrowanych było w urzędach admi
nistracji terenowej ;
312,1 tyy. samochodow osobowych, w tym 308,7 tys.prywatnych
• • • f f
7080 gutobusów
54.9 tys.samochodów ciężarowych, ' t
w tym 1 2 ,1 tys.prywatnych 110.9 tys.motocykli i skuterów,
w tym 110,5 ty3.prywatnych
Tabor ter. w 1981 roku nic był w pełni wykorzystany. Każdego mie
siąca znaczna część taboru autobusowego ciężarowego wyłączona była z ruchu no skutek przestojów z przyczyn technicznych i ekspl
* . . . • ’ j
atacyjnych. 2 poWodu przestojów n przyczyn technicznych i eksploa
tacyjnych nie pracowało w 1981 roku średnio każdego dnia 54,5%
ciężarowych pojazdów samochodowych/ w 1980 roku - 61,754/ .
Brakowało części zamiennych, akumulatorów., ogumienia,paliwo limi
towanego oraz kierowców.
Według stanu z końca 1981 roku usługi pocztowo-telekomu- nikacyjne realizowały na teranie Województwa 492 placówki pocztowo
telekomunikacyjne, z których 364 d z i a ł e ł y w m i a s t a c h * a 128 n a
2 .
wsi. Na 100 km powierzchni województwa przypadało' ogółem ”/,4 pla cówki, z tego v; miastach 11,9 na wsi 3,6. Na 10 tys.ludności
przypadało 1,3 placówki pocztowo-telekomurii^acy jne , w kraju 2,3.
-s. ( .
Abonentów telefonicznych było w ostatnim dniu 1 9 8 1 -roku:
ogółem - 168,0 tys.
iv tym zakłady pracy:
uspołeczniono - 40,1 tya.
prywatna' - 2 , 1 tys.
osoby prywatno -115,6 tys.
[Ja 10C0 ludności,przypadało w wojowództwio ogółom 41,5 abonentów tolefonioznych, w kraju 56,1, w województwie stołecznym warszaw
ski m-145 ,0 , w województwie bydgoskim - 63,9, gdańskim - 73,6, miejskim. łódzkim - 91,5, szczecińskim - 03,5, wrocławskim 30,5.
Na 1000 ludności'w województwie katowickim było 30,3 abonent-' telefonów zainstalowanych w mieszkaniach prywatnych, w-kraju
37,2. . >
Mak łady inwestycyjno przeznaczono■na transport i łgcżnoćć wyniosły w 1931 roku 4,4 mld złotych /w 1900 - 9,6 mld złotych/.
’Jortoćć brutto ćrodków trwałych w tym dziale gospodarkiwynosiło 73,1 mld z ł o t y c h S t o p i e ń zużycia w końcu 1931 'roku kształtował się na poziomlo 32,6io /w 1900 roku 30,6%, w kraju 4 1 , 5 ^ .
IX. R O L N I C T IV 0 '
««jRcssscacisaEsesęsKSscassESŁssscissr: >* / /
. ' ,, .
Rolnictwo województwo katowickiego w 1901 roku reprezentowano« .
było przez ponad 107 tys, indywidualnych gospodarstw rolnych, 04 rolniczo spółdzielnio produkcyjne, 19 państwowych gospodarstw
• * * 1
rolnych Min.Rolnictwa oraz 132 pozostałe gospodarstwo rolno.
' 4 *
/ • * ' .. , . •
W 1931 roku rolnikom indywidualnym sprzedano z Państwowego Funduszu Ziemi i gruntów państwowych 531 ho, co w porównaniu do 1980 roku stanowiło wzrost prawie 3-krotny. .
Rolnictwo województwo katowickiogo j03t rozdrobnione. Indywidual nych gospodarstw rolnych o 'powierzchni od 0,5- 2,0 ho jest tu ot 67,
*7 O- ' - od ~
od 2,0 - 5,0 ha 2 1, 3%, a większych obozrrowo noopoclaratw o po-
' i , i.
wierzchni powyżej 10 ha j< t.tylko 2,6%. Ponad 36% gospodarstw indywidualnych powyżej 0 , 5 ha nio sprzedaje jednostkom uspołecznio- nym żadnych produktiv; rolnych. Niecałe 4% ludności województwa utrzymuje Gig wyłącznie z rolnictwa. ."Jakość gruntów według klas bonitacyjnych przedstawia poniższo zestawienie:
Klasy bonitacyjne
Województwo Kraj
I-II III IV V • VI -
ri procentach
2 ,8 22,3 44,6 23 ,2 7,1
3,7 23,7 38,3 20,8 ^ 12,5
Powierzchnia użytków rolnych w 1981 roku /stan y czerwcu/
wynociła 325,8 tys.ha, powierzchnia leśna obejmowała 188,3 tys.ha, a pozostało grunty 150,8 tys.ha. W strukturze użytkowania gruntów
• • ■. . ' ■ / . * ’ , a , % ■
w wojowćdztwie
użytki rolne stanowiły. , 49 ,.0% . 28,3%jr.f
• i AJ lasy i grunty lośne,
pozostało grunty o o 7"' •»‘ /g
Z ogólnoj powierzchni użytków rolnych 23,2% przypadało no gospo- darkę uspołecznioną, w kraju 25,1%. ■ . '<
y . ■
t
W użytkach rolnych w czerwcu 19D1 roku 77,5% stahowiły grunty orno
1,9% sady 15,2% łąki
5,4% pastwiska ' < .
. * > * • " *V ' ! • .* • I •
‘ * * / <•
IV s t r u k t u r z e upraw największy areał ,bo 48,6,^ zajmowały
* . !" ■1 1 ;
zboża,w ś r ó d k t ó r y c h dominowało żyto. P r a w i o 18% p o w i e r z c h n i zajmo~
wa^y ziemniaki# 3% okopowe pastewne, niecało 2% buraki cukrowe
i t y l e ż s a m o r z e p a k .
i%
W 1981 ro!;u w wyniku sprzyjajęcej pogody w okresie wegetacji i sprzętu upraw uzyskano pomyślne wyniki w produkcji roślinnej.
K o r z y s t n o b y ł y zwłaszcza warunki zbiorów buraków cukrowych, ziar
niaków i upraw pastewnych.
1 •
Plony głównych ziemiopłodów zc zbiorów w 1981 roku ilustruje poniższe zostawienie:
1 ^ ' *
Plony z 1 ha w q
Dynamika kraj , województwo- w wojowódz- ---- ' ■ --- --— — twio
/l980=100/
Zboża ’ .24,9 25,8 94,0
W tym: 4 zboża
/bez miesza- .
nelc/ 25,0 2G,9 94,4
pszenica 29,6 30,4 101,Ó
żyto 22,4 24,9 95,4
jęczmień 27,3 26,8 * 88,7
owies 23,G 25,3 93,5
Ziomniaki • 189 192 164,1
Buraki cukrowe 338 347 147,0
Oleisto 17,5 20,8 100,4
Siano łękowe , 59,4 66,0 108,5
Oak z powyższego wynika plony głównych ziemiopłodów,jakkolwiek w niektórych uprawach niżg z o niż przed rokiem,były w .wojewódz
twie z n a c z n i e wyższe aniżeli średnio w kraju.
W 1981 roku p o g u b i ł y oi§ trudności w zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji. W cięgu całego roku występowały dotkliwe braki wielu asortymentów części zamiennych do ciągników i maszyn rolniczych
\‘
Pod zbiory 1981, roku zużyto w całym rolnictwie 64,4’ tys.ton nawozów
, '
sztucznych /w czystym składniku/i tj. o 6% więcej niż pod zbiory
'.9yO roku. .V przeliczeniu nu 1 .ha użytków rolnych zużycie tych nawozów wynosiło w roku goąpodarczym 1980/81 ponad 201 kg, t j .
:
o 12,5 kg więcej niż w poprzednim roku gospodarczym, '.'/zrost zużycia nawozów sztucznych ogółom był.wynikiem większego zużycia nawozów sztucznych w gospodarce nie uspołecznionej ze 159,7 kg na 1
użytków rolnych do 102,4 kg no 1 ha. Sprzedaż nawozów sztucznych w okropic lipiec-grudzień 1981 wyniosła 14,4-tys.ton i było wyższa o 23,4^ od :iprzedaż.v w tym samym okresie 1980 roku.
fiu zaopatrzeniu jesiennej kampanii siewnej 1981 roku rozprowadzo
no ogółom 6,7 tys. ton nasion zbóż ozimych, z togo na planowe odnowienie wgospodnrstwach indywidualnych 2 tys.ton, o na wolno
■. \ • 1
zasiewy ponad 2,5 tys.to.i.
IV czerwcu 1981 roku tak w rolnictwie uspołocznion'.*". jak x nie ' uspołecznionym w porównaniu z czerwcom 1980. roku nastąpił spadek
pogłowie zwierząt gospodarskich /za wyjątkiem owiec/co przedsta
wia poniższo zostawienie:
Dynamika /l980«10u/
Całe rolnictwo Gospodarka Gospodarka
uspołeczniona nie uspołecznione
- 34 -
Bydło 96,1 1 95,1 9 6 ,4
Trzoda chlewno 84,3 75,8 89,8
Owce 104,9 103,2 105,0
• / *
.ahanowanio produkcji zwiorzęcc.J w 1981 roku spowodowano było pr- de wszystkim niskimi zasobami paszowymi ze zbiorów 1980 roku,
j' ,
Jakkolwiek w drugim półroczu w gospodarce nio uspołecznionej ra bozie zwiększonych zasobów pasz własnych przy występujących
/ ■
trudnościach rynkowych, zarysowała się tendencja ao okresowego przetrzymywania stada towarowego i odbudowy pogłowia zwierząt gospodarskich.
