Wincenty Urban
Szkice z dziejów diecezji
wrocławskiej : biskup Rudolf z
Rüdesheim (1468-1482)
Studia Theologica Varsaviensia 4/1, 123-166
SZK IC E Z D Z IEJÓ W D IE C E Z JI W R O C ŁA W SK IEJ (cd.)
B ISK U P RU DO LF Z RÜ DESHEIM (1468— 1482)
1. „N iechętnie znosili w ro cław ianie rząd y bpa Jodoka (1456— 1467), któ rego k ró l W ładysław z Czech n a rz u c ił k a p i tu le ” *, d lateg o też z u lgą p rz y ję li jego następcę.
P o rządach Czecha, bpa Jodoka, n a stolicy biskupiej we W ro cław iu zasiadł bp R u d o l f z R i i d e s h e i m (1468— 1482), leg at papieski.
W spółczesny p isa rz m iasta W rocław ia, P io tr E s c h e n - 1 o e r, opisu jący w y p a d k i z la t 1440— 1479, z radością podał, że szczęśliw y będzie Kościół w rocław ski, k tó ry po „zepsutym w ilk u ” o trzy m ał „praw dziw ego oblubieńca i p a s te rz a ” 2, p r a w dom ów nego, spraw iedliw ego, roztropnego, dobrego, w iernego, stanow czego, w ykształconego, cnotliw ego. Bp R udolf, m im o posiadanych w artości, nie spodobał się od razu poddanym Kościoła, w asalom i m ieszczanom , aż ostatecznie w siąkła t r u cizna pozostaw iona przez bpa J o d o k a 3.
W dość k ry ty c z n ej chw ili po śm ierci bpa Jodoka k a p itu ła k a te d ra ln a w e W rocław iu szukała odpow iedniego k a n d y d a ta
1 M e y e r , S tu d ien , 4.
2 E s c h e n l o e r , H istoria, SR S il. V II, s. 177: „B eata itaq u e eris, alm a W ra tisla v ien sis e cclesia , quae n u n c p o st lu p u m d ep erd itu m v eru m sp o n - sum et pastorem sortita es, qui in serm on e v e r a x est, in iu d icio iu stu s, in co n silio provid u s, in b o n ita te cosp icu u s, in com m isso fid e lis, in in - te rv en tu stren u u s, tim oratu s, litera tu s, ocu latu s, cordaotus, gratus, accep -
tus, v irtu o su s e t in om ni m orum v e n u sta te p recla ru s”. 3 E s c h e n l o e r , 4: „ v en en u m J o d o ci”.
1 2 4 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 3 8 ]
n a stolicę biskupią. N a jp ie rw w zięto pod uw agę księcia P r z e m y s ł a w a z O p a w y , kan o nik a k a te d raln e g o i k a n to ra u św. K rzy ża w e W rocław iu. Do jego elek cji nie doszło 4 z po w odu p ersw azji posłów k ró la polskiego K azim ierza Ja g ie llo ń czyka i panów czeskich.
W ówczas oczy k a p itu ły p a d ły na hpa R udolfa z R üdesheim , leg ata apostolskiego, bpa L a w a n tu w K a ry n tii, zdecydow anego przeciw nika k ró la Jerzeg o z P o d iebrad u, cieszącego się w zglę d am i w rocław ian.
K a p itu ła w y b ra ła go p raw ie jednom yślnie w d n iu 20 stycz nia 1468 r. Bp R udolf p rz y ją ł w ybór, ale pod w aru n k iem , że m iasto zapew ni m u obronę i pomoc we w szystkich w y p a d kach 5.
W aru n k i polity czne w, czasie jego elek cji b y ły ju ż inne, aniżeli za jego poprzednika.
P ap ież P iu s II pozbaw ił ju ż Jerzego z P o d ieb rad u , jako h e re ty k a, „h onoru i kró lestw a czeskiego” 6.
Do W rocław ia p rz y b y li na elek cję posłow ie polscy z p ole cenia k ró la K a z i m i e r z a J a g i e l l o ń c z y k a , p a m ię ta jącego o poselstw ie pap iesk im i zaw arciu p okoju pruskiego, w osobach S tan isław a z O tw ocka, w ojew ody kaliskiego, J a k u b a de D am bno, podskarbiego królew skiego, J a n a Długosza, k a n o n ika krakow skiego, p rzy ja cie la bpa R udolfa i innych m ożnych. A rcyb isk u p gnieźnieński J a n G ruszczyński przy słał też po słów, by przekonać k a p itu łę w spraw ie elekcji bpa R udolfa z R üdesheim .
G dy k an o n icy zam ierzali w y b rać n a b iskupa księcia P rz e m ysław a z O paw y, w ów czas n a w niosek polskich posłów i k a tolickich panów czeskich, w śród k tó ry c h głów ną rolę o d g ry w a ł S tan ek de S t e r n b e r g , odstąpiono od sposobu elekcji i drogą p o stu la c ji (20 sty czn ia 1468 r.) w y b ra n o R udolfa na biskupa w ro c ła w sk ie g o 7. W praw dzie n ie k tó rz y z członków
4 H e y n e, III, 719. 5 H e y n e , III, 719.
6 S o m m e r s b e r g , II, 171.
7 AAW . III a 1: „ P o stu la v e r e n t-in P astorem v ia scru tin i p roced en d o”. E s c h e n l o e r , H istoria, 176, SR S il. VII, pod aje, że dokonaną e le k c ję bpa R u d olfa „tota P o lo n ia lib en tissim e a u d iv it”.
k a p itu ły nie byli za tak im rozw iązaniem w yb oru i w p ły w y te w y d a w ały się n iek tó ry m za zbyt uciążliw e; uw ażali oni, że k a n d y d a t w łasny, pochodzący ze sw ojego środow iska, b y łb y p ożyteczniejszy od obcego. W tej sy tu a c ji zaw ażył też w iele głos papieski. Celem unikn ięcia rozłam u w czasie elek cji p a pież polecił w y b ra ć n a b isk u pa w rocław skiego R u d o l f a n a w e t w b re w stan ow isk u członków k a p itu ły 8. P rz y tak im n asta w ie n iu bp R udolf o trzy m ał 20 g ło só w 9.
P o raz p ierw szy bp R udolf p rzy b y ł do W rocław ia w ro ku 1465 jak o leg at i sw oim zapałem przeciw ko Czechom porw ał i ta k zjed nał sobie życzliwość duchow ieństw a, jak to zazn a czył w spółczesny ty m w ydarzeniom kro n ik arz, że po śm ierci bpa Jodoka w y b ra li go n a swego biskupa w ro c ła w sk ie g o 10.
P o p rzeprow adzen iu p o stu la c ji p rep o z y t k a te d ra ln y w raz z k a p itu łą zaw iadom ił 20 styczn ia 1468 r. papieża P a w ła II o w yborze legata papieskiego, bpa R udolfa, na bisk u p a w ro cław skiego po śm ierci bpa Jodoka i poprosił o zatw ierdzenie w y b o ru n .
Z d o k um en tu, w ystaw ionego w e W rocław iu 4 lutego 1468 r., do w iad u jem y się, że now o o b ran y biskup p rz y ją ł w y b ó r k a p i tu ły i polecił zaw iadom ić p apieża P a w ła II o dokonanej elek cji, oraz że p rzy jm ie decyzję papieża w sp raw ie objęcia b i sk u p stw a w rocław skiego, o ile tak a zapadnie, pom im o bardzo ciężkiego położenia tegoż bisku p stw a; poprosił też papieża o pozw olenie połączenia a n n a t i pozostaw ienia m u chociaż na kilk a la t b isk up stw a L a w a n t u i p a ra fii św. W ik to ra w M o gu n cji „ p e r com m endam ” 12.
W ty m sam y m term in ie (4 lu ty 1468) w ydano d o k u m en t po lecający złożyć przysięg ę len n ą p rzez m ieszczan i u rz ę d n i
8 S o m m e r s b e r g , II, 171: „ipsis etia m in v itis ”.
9 S o m m e r s b e r g , II, 171. H o f f m a n n , A u fzeich n u n g en , s. 89 za znacza, że 22 k a n o n ik ó w oddało sw e g ło sy za bpem R u dolfem .
10 С u r e u s, s. 170: „ fervore suo contra B oh em os ita sibi c o n cilia v it stu d ia sacerd otu m , u t m ortuo Jodoco elig eretu r in E piscopum V r a tisla -
v ie n s e m ”.
11 A A W. S. 3. N a od w rocie zapisano: „d ecretum p o stu la tio n is”. 12 A A W. S. 4ab.
1 2 6 B P W I N C E N T Y U R B A N 1 4 0 ]
ków K ościoła w rocław skiego nowo obranem u bpow i R ud ol f o w i13. W d n iu 24 k w ie tn ia 1468 r. bp R udolf ślubow ał w ie r ność k a p itu la c jo m w yborczym , przedłożonym p rzez k ap itu łę , k tó re on sam jeszcze jako leg at p ap iesk i z a tw ie rd z ił14 (8 s ty cznia 1468 r,).
P o p rzy b y ciu do W rocław ia bp R udolf złożył w k ated rze
6 florenów w ęgierskich i udzielił zebrany m benedykcji. P o tem u d a ł się do N ysy, b y odebrać tam hom agium . Po zała tw ie n iu tam tejszy ch sp raw ponow nie p rz y b y ł do W rocław ia w dniu św. U d alry k a (4 lipca) i b y ł p rz y ję ty z czcią przez duchow ień stw o i w ierny ch k o ło kościoła św. M aurycego 13.
W m iędzyczasie papież P iu s II zatw ierd ził bpa R udolfa n a biskup stw ie w rocław skim 25 k w ietn ia 1468 г. 16, a k a p itu ła k a te d ra ln a upow ażniła 27 czerw ca 1468 r. czterech kanoników do o debrania ze s tro n y obow iązanych do hołd u m iast i zam ków przy sięg i w ierności bpow i R u d o lfo w i17.
N asuw a się p y tan ie : kim b y ł biskup R udolf i co spow odo w ało to żyw e zain tereso w an ie się nim , k tó re doprow adziło do jego elekcji n a bpa w rocław skiego.
Bp R udolf uro d ził się w N ad ren ii, w m iejscow ości R üdes- h eim w diecezji M o g u n c ja 18. Jak o d a tę urod zin p rz y jm u je się rok 1402. Rodzice jego, H e n ry k i K atarzy n a, należeli do sfe r m ieszczańskich, m ieli nosić n azw isko — H e c k e r 19. Do piero w 1463 r. został zaliczony do sta n u szlacheckiego 20 p rzez cesarza F ry d e ry k a III.
T ru d n o u stalić ośrodki, w k tó ry c h bp R udolf p o b ierał po czątkow e n auk i, m oże R üdesheim , Lorch. Ja k o 20-letni m ło
13 A A W. S. 4c. 14 A AW . S. 27.
13 S o m m e r s b e r g , I, 67— 8. 16 P o l , II, 64.
17 A A W . S. 16.
18 C u r e u s , 386: „N atus fu it in oppido n on cele b r i ad M ogu n tiam ”. 19 D atę urodzi n a rok 1402 p rzy jm u jem y na tej p o d sta w ie źró d ło w eg o przekazu: „anno 1482... R od u lp h u s u tpote octogen ariu m e x c e d e n s v ita fu n c tu s e s t”. Por. S t e n z e 1, C atalogu s abbatum S agan en . I, 385.
20 A AW . II b 3, fol. 2. O dpis dok u m en tu , W ien er-N eu sta d t 21.11.1463. Por. B a u c h , A η n a 1 e к t e n, s. 36.
dzieniec b ył ju ż k lery k iem w m ogunckiej diecezji. W dniu 23 czerw ca 1422 r. zapisał się na w ydział filozoficzny u n iw e r sy te tu w H eidelberg, pośw ięcając się stud io m h u m an isty c z nym , w ieńcząc je 28 sty czn ia 1424 r. b a k a la u re a tem , a 14 m a r ca 1426 r. złożył egzam in lic e n c ja c k i21. N astępnie u d a ł się do R zym u n a stu d ia p raw n icze i w ich zakresie zdobył stopień doktora p ra w 22. N a jp ie rw p raco w ał jako a u d y to r Roty, a po tem w K am erze A postolskiej i pośw ięcił się służbie K u rii R zym skiej do końca 1428 r. Z początkiem rok u 1429 został p rep ozy tem św. P aw ła w W orm acji. W ro ku 1431 był znowu na stu d iach w K olonii. W rok u 1435 o trzym ał godność k an o nika p rz y k a te d rze w orm ack iej. Z ram ien ia k a p itu ły w orm ac- kiej b ył jej zastępcą n a Soborze w B azylei w roku 1438, gdzie zaprzyjaźnił się z Eneaszem Sylw iuszem Piccolom inim , póź niejszym papieżem P iu sem II. W m iędzyczasie został dzieka nem w W orm acji, p rep o zy tem św. W iktora w M oguncji i p r e pozytem w F reisingen. W Baizylei opow iedział się po stro n ie p a rtii refo rm isty czn ej i został n a w e t m ian o w an y gen eraln y m au d y to rem „sądu K a m e ry S oborow ej” . W R zym ie p rze b y w ał w lata ch 1442— 1452. N a stano w isku a u d y to ra generalnego zetk nął się po raz p ierw sz y z b isk u p stw em w rocław skim w 1442 r., k ied y to poruczono m u sp raw ę M ikołaja G ram isa, p rep o zy ta we W rocław iu, zbierającego w im ieniu synodu b a - zylejskiego i n a jego cele pieniądze w p ro w in cji k ościelnej G niezna i P rag i. P re p o zy t G ram is zarezerw ow ał po w iększej części zebrane pieniądze. W dniu 4 m arca 1444 r. bp R u d o lf obłożył G ram isa ek sk om u nik ą i polecił m u zapłacić 1000 g rzy w ien srebra.
N astęp n ie bp R udolf był na służbie d w orskiej u F ry d e ry k a i abpa D y try ch a w M oguncji, k tó reg o n a w e t zastępow ał w 1454 r. n a S ejm ie w R egensburgu.
21 S c h a r 1 a, s. 9.
22 S e p p e 1 1, D es B isch o fs Jodocus, s. 16. B p R u d o lf b y ł „doctor d e c r e - torum , m agister in arb itu s”. K s. S e p p e lt p od aje tę w ia d o m o ść n a p od sta w ie r ę k o p is u . B ib lio te k i k się c ia L o b k o w ica w P rad ze. F a m a , G. 3: „decretorum d octor”.
1 2 8 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 4 2 ]
P ap ież P iu s II pow ołał go do słu żb y w K u rii Rzym skiej w ro k u 1458 jako leg ata papieskiego; tu ta j został a rc y b isk u pem L a w a n tu w ro k u 1463, zatw ierd zo n y w rok u 1464.
P ap ież P iu s II i P a w e ł II, uzn ając jego uzdolnienia, używ ali go do różnych legacji w in teresie K o śc io ła 23, zanim potem p rzeszed ł do diecezji w rocław skiej, ab y jej poświęcić koń cow e la ta swego życia.
Ja k o swego k o ad iu to ra w y b rał sobie pod koniec rządów w diecezji w rocław skiej J a n a R otha, b isk up a L aw an tu .
P apież P iu s II i k ró l w ęgierski M aciej I pow ierzy li m u po selstw o do k ró la polskiego, K azim ierza Jagiellończyka, oraz
do Jerzego z P o d ie b ra d u w Czechach. Bp R udolf b ra ł udział w synodach p ro w in cjo n aln y ch i diecezjalnych i różne p la n y d oprow adzał do szczęśliw ych w y n ik ó w 24.
W ro ku 1465 pap ież P a w e ł II zam ianow ał go legatem apo sto lsk im n a W ęgry, Polskę, Czechy i Śląsk i polecił m u po śred n iczen ie w sp raw ach w y nik ły ch z pow odu w yb oru króla
Jerzeg o z P o d ieb rad u . W zw iązku z ty m bp R udolf działał w e W rocław iu w 1465 r . 25.
Do jego sukcesów zalicza się zakończenie w o jn y polsko- k rzy żack iej w P ru sie c h i zaw arcie pokoju w T orun iu 19 p aź d ziern ik a 1466 r. 26.
23 С u r e u s, 396, podał, że bp R u d o lf b y ł to „vit p o liticu s, et in a lis n e g o tiis v ita m su am con su m p sit”. D ł u g o s z , H istoria, II, 415, tak p isze o bpie R u d olfie: „vir m a n su eti, p eriti et relig io si in g en iii, n o b ilis g é n é r é ”. N a ep ita fiu m b y ł nap is. M issu s ab urbe fu it leg a tu s p raesu l in is ta s R u d olp h u s terras, R h en u s eu m gen u it. Et. L a v e n tin a a clero accitu s atq u e pop ello, Sed su m m u s m eritis accip it h eic cathedram . F au ste quam ten u it, terris a g ita tu s in annis, in D om ino tan d em m ortu u s astra petit. Рог. H e y n e , III, 721— 722. S o m m e r s b e r g , III, 17. E s c h e n l o e r , H istoria, s. 177 S R S II.V II, dodaje, że bp R udolf, sed is ap ostolicae m e - retu r gracian e t fe r e om n iu m regu m et p rin cip u m a m icicia m sibi co n ci- lia v it ”. Z a u n , s. 66, p od aje m y ln ie, że bp R u d olf um arł 9 sty czn ia 1482 г., a p ogrzeb o d b ył się 17 sty czn ia 1482 r.
24 H e y n e , III, 718— 719.
25 С u г с u s, 170, w roku 1465 „ v en it etia m V ra tisla v ia n n ovus leg a tu s P o n fic iu s R udophus, hom o G erm anus, sed im b u tu s arte et d ign itate Italica.
20 F a m a , G. 3: „P acem P r u te n ic a m ” za ła tw ił Os. 9771. I. w roku 1466 n astał: „ P ax cru cigeroru m cum P o lo n is”.
Ja k o p rzeciw n ik k ró la Jerzeg o i p a rtii husyck iej cieszył się on w e W rocław iu wzięciem w śró d m ieszczan. On to nap o m i n ał k ró la K azim ierza Jagiellończyka w 1466 r. do zw alczania i naw rócen ia „h erety k ó w czeskich”, a w n a stę p n y m ro k u (1467) był p rz y ję ty z p ro cesjam i przez m ieszkańców i u n iw e rsy te t K rak ow a i p rosił k ró la w m yśl m a n d a tu papieskiego, a b y p rzy ją ł sam lub przez sw ego syn a k ró lestw o c z e sk ie 27. Ja k o legat pap iesk i bp R udolf skiero w ał 4 m arc a 1466 r. pism o do proboszczów, kaznodziejów w Św idnicy, Jaw orze, Strzegom iu i w in n y ch m iastach w sp raw ie k a r nałożonych w procesach; należy zaczekać w ty m w zględzie na dalsze rozkazy papieża. U trz y m u je się k a ry za prześlado w an ie k atolików 28. Bp R udolf zajął „w śród dostojników Kościoła w X V w ieku n a jw y b itn ie j sze m iejsce” 29.
W „C ronica p rin cip u m P olo n iae” określono b pa R udolfa jako człow ieka nieposzlakow anego 30. W życiu sw oim d ał w y bitn e dow ody roztropności, spraw iedliw ości, łagodności, u p rz e j m ości 31. P olskiego języ k a nie znał, ale s ta ra ł się załatw iać sp ra w y sw ych p o dd an y ch polskich p rzez tłu m acza 32.
Bp R udolf z R üdesheim zm arł n a apopleksję 17 stycznia 1482 r., g dy izamierzał po odpraw ien iu M szy św. w sw ej k u rii odbyć podróż do N y s y 33. P och ow an y został w k a te d rze w roc ław skiej, gdzie też pam ięci jego kano n icy pośw ięcili specjalne ep itafiu m 34.
2. P row adzone w o j n y przeciw ko h u sy to m w y c z e r p ał y m a t e r i a l n i e b i s k u p s t w o w r o c ł a w s k i e , a na
27 M i e c h o w i t a , s. 320. 28 AAW . dok. chronol.
29 S c h a r 1 a, s. 7. Z a u n , w stęp .
30 S crip tores, I, 170: „vir procu ld u b io in teg errim u s”. 31 H e y n e , III, 722.
32 AAW . III a 1: „p olon ici id eo m a tis ign aru s cau sas su b d itoru m p o lo - n oru m non n is i p er in terp rétés e x p e d ie b a t”.
33 H o f f m a n n , A u fzeich n u n g en , s. 89.
34 B u r g e m e i s t e r , D ie K u n std en k m ä ler der S ta d t B resla u , I, 94. A AW . III d 7, S ta tu ta vic a r io r u m : „anno d om in i 1482 fe r ia q u in ta ante fe s tu m san ctoru m F a b ia n i e t S e b a stia n i o b iit R. Dom . p ater d om inus
R u d olp h u s ep isco p u s W rat. in curia sua W rat. etc .”. Э — S tu d ia T h e o lo g ic a
ISO B P W I N C E N T Y U R B A N [ 4 4 1
w ielu odcinkach d o prow adziły do k o m p letn ej ru in y . Ó w czesne czynniki państw o w e n ie d o k ład ały sta ra ń , by podnieść ten sta n gospodarczy bisk u p stw a w rocław skiego, ale raczej u siło w ały w yciągnąć z niego jak n ajw ięcej k o rzyści dla siebie.
Dla ilu s tra c ji w y sta rc z y przypom nieć w ty m w zględzie m ow ę k ró la M acieja do b iskupa w ro c ła w sk ie g o 35. R elacjo nu jąc y o ty m С u r e u s zaznaczył, że k ró l M aciej nie opływ ał w p ie n ią d z e se. Bisikup w rocław ski p rosił króla, by nie o b a r czał m ają tk ó w kościelnych now ym i ciężaram i. W praw dzie kró l polecił żołnierzom , by oszczędzali m a ją tk i duch ow ień stw a, ale w n e t dodał w żartob liw y ch słow ach w przem ow ie do biskupa, że m a on tak w ielkie tro sk i i kłopoty, iż nie je st w stan ie sam w szystkiego pow strzym ać i zdzierżyć; w ypada, a b y duchow ieństw o też dźw igało p rz y n a jm n ie j część ja k ą ś „w spólnych, k lę s k ” 37 i nie m yślało n a próżno o słow ach śp ie w an y ch p rzez siebie w św iąty niach : „P in guis est panis C hristi, p ra e b e b it d elicias reg ib u s” 38.
Od sam ego m ia sta W rocław ia k ró l w ydobył 12 tys. złotych. Z działalności gospodarczej hpa R udolfa R üdesheim zacho w ało się nieco d o k u m en tó w św iadczących o jego trosce n a tym polu.
Ju ż jako leg at p ap iesk i bp R udolf p o tw ierdził we W rocła w iu 5 m aja 1466 r. tra n s u m p t doku m en tu , w ydanego 26 w rz e śnia 1368 г., o sp rzed aży zam ku i ziem i w M ilic z u 39. W dniu 14 sierp n ia 1466 r. ro zstrzy g n ął on spór k a p itu ły k a te d ra ln e j z rajcam i m iasta W rocław ia o pół kopy czynszu, należnego k a p itu le od ogrodników na P rzedm ieściu Św idnickim 40. W dość pow ażne kło p o ty m a te ria ln e w pędził bpa R udolfa książę H en ry k I z K łodzka p rzez nałożenie n a księstw o nyskie i obszar
35 С u r e u s, 187: „M athiae serm o ad E piscopum V r a tisla v ie n se m ”. 36 С u r e u s, 187: „non abundabat p ecu n ia ”.
37 С u r e u s, 187: „oportet vos etiam p artem aliq u am com m u n iu m m a - loru m fe r r e ”.
38 С u r e u s, 187.
39 A A W. K.4. S t e n z e 1. B istu m su rk u n d en , s. 357. 40 AAW . F .l.
G rodkow a p o d atk u w w ysokości 800 d u k ató w w ęgierskich, k tó ry zm usił bisku p a do p rzek azan ia w jego ręce m a ją tk u U jazd, w ydzierżaw ionego przez bpa Jodoka ks. Jan o w i z O św ię cim ia i G liw ic, o czym m ów i d o k u m en t z dnia 13 g ru d n ia
1466 r. 41.
M a ją tk i kościelne d o zn aw ały ciągle niepokojów .
Bp R udolf, leg at papieski, pow iadom ił 9 stycznia 1467 r. duchow ieństw o diecezji w rocław skiej, zwłaszcza Ś w idnicy i Jaw o ru , o napadzie dokonanym n a wieś k a p itu ln ą W y s o c - k o koło Ja w o ru 42.
Bp R udolf w y d ał też d o k u m en t w e W rocław iu 12 g ru d n ia 1467 r. w spraw ie k o n fisk a ty m ają tk ó w h e re ty k ó w w oparciu 0 d e k re t p ap ieża P a w ła II i upow ażnił w nim S tan isław a B e- ren w alta, proboszcza w Ścinaw ie, i jego b ra ta J a n a do w zię cia w posiadanie dom u K a ta rz y n y B a rtu sc h Bochennickin, k tó ry p rzekazała ona sw em u w ujow i Błażejow i, n o to ry cznem u h e re ty k o w i43. W dniu 29 łipea 1468 r. bp R udolf w y staw ił do k u m e n t w e W rocław iu, w k tó ry m zw raca się do k a p itu ły k a te d ra ln e j i św ięto k rzy sk iej z poleceniem doprow adzenia do porządku m o stu p rz y k a p lic y św. P io tra i P aw ła; biskup m a w yznaczyć m a jstra , sam też pokryć 2/3 kosztów , a 1/3 w in n y ponieść obydw ie k a p itu ły u . W n a stę p n y m dokum encie z 1 sie r pnia 1468 r. bp R udolf zaznaczył już, że obie k a p itu ły m ają pokryć połow ę a on 1/3 kosztów n a p ra w y m o s tu 45. D la p o k rycia m nożących się w y d atk ó w bp R udolf m usiał się zapoży czać u różnych osób, oraz spłacać długi swoich poprzedników . 1 tak 21 k w ietn ia 1468 r. J a n Bes pośw iadczył odbiór 910 g u l denów, pożyczonych u niego przez bpa Jodoka 46.
W d n iu 7 lipea 1468 r. bp R udolf n a b y ł za 200 guldenów w ęgierskich dla b isk u p stw a zam ek i m iasto F r e i w a l d e w raz z sołtysostw em , w sią i jej przyn ależno ściam i od B e rty
41 H e y n e , III, 721. 42 A A W. YY.15. 43 A A W. dok. chronol. 44 A A W. A.41. 45 A A W. A .42. 46 A A W. dok. chronol.
1 3 3 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 4 6 ]
N y m p tsc h itz 47. W dokum encie z dnia 1 p aźd ziernika 1468 r., w y staw io ny m w e W rocław iu, bp R udolf zeznał o p rzejęciu b isk up stw a w rocław skiego, obciążonego długam i, z w y d z ie r żaw ionym i dobram i kościelnym i, w w ielu w y p ad k ach ob ra bow anym i, z poddanym i, k tó rz y doznali w iele szkód i p rz e różnych nieszczęść od „in fid elibu s Bohem is h a e re tic is”, przed k tó ry m i biskup m u siał bronić Kościół. S tą d n a cele obrony nie w y starczały środ k i kościelne, d latego sk o rzy stał' z „sub- sidium c h a rita tiv u m ”, w reszcie sp rzed ał za 600 w ęgierskich guldenów miaisto i zam ek w K ą ta ch 48. N a g en eraln ej k a p itu le 23 stycznia 1469 r. pow iadom ił członków k a p itu ły , że „dla obrony w ia ry c h rześcijań sk iej” p rzed n ap a d am i h e re ty k ó w m usiał sprzedać rycerzow i, H ynke M eynholt z K ald en stein , klucz i m iasteczko C erekw icę koło T rzebnicy z jego p rz y n a - leżnościam i celem zdobycia środków n a opłacenie n a je m n y ch żołnierzy pieszych i konnych za 700 w ęgierskich g u ld e n ó w 49. N a pok ry cie kosztów w ojenn y ch przeciw h e re ty k o m bp R udolf sprzedał 8 czerw ca 1470 r. wieś Ł ą c z k i koło N ysy za 100 w ęgierskich g u ld e n ó w 50. W dniu 30 sierpnia 1471 r. bp R u dolf zeznał n a g en e ra ln e j k a p itu le , że bp Jodok sp rzed ał k a nonikow i w rocław skiem u, P rzem ysław ow i, księciu z O paw y, w celu w a lk i z h e re ty k a m i za 2 tys. w ęgierskich guldenów roczn y czynsz 200 guldenów na m a ją tk u kościelnym w G ło gowie. Bp R udolf odkupił połow ę m ają tk u , a Przem ysław ow i zapisał jeszcze roczny czynsz 100 guldenów n a m a ją tk u i w szy stk ich jego m iastach z przynależnościam i z praw em odkupu za 1000 g u ld e n ó w 31. W ro k u 1469 bp R udolf w y kup ił czynsz 60 grzyw ien w Nysie, odkupił wieś G o ś с i с e koło N ysy; ugodził się z Jo rg e m .S w a rc z w spraw ie m ły n a w O tm u chowie: b isk u p m a spłacić 12 g rzy w ien h alerzy . N astępnie sp rzed ał za 300 w ęgierskich guldenów wsie M i ł o s z y c e
47 Z a u n , s.46. 48 A AW . dok. chronol. 49 A A W . dok. chronol. 50 A AW . dok. chronol. 61 A AW . 11.43.
koło W rocław ia i R a t o w i c e k o ło Jelcza w O ław skim . Za w ypożyczone u k ano n ik a P io tra W a rten b e rg a 150 w ęgierskich guldenów w y kup ił w ieś G o w o r o w i c e koło G rodkow a od H e n ry k a Z a d lo 52. Za zgodą k a p itu ły zapisał (14 listo pad a 1469 r.) w dożywocie M atern u so w i Schrom i jego synom z a m ek F re iw ald a u w ra z z m iasteczkiem , folw arkiem , w ójtów ką, ko p alniam i żelaza i h u tą. Za to oni m ieli obow iązek zabez pieczenia dróg i obro n y ich p rz e d r a b u s ia m i5S.
W edług treści dokum en tu, w ystaw ionego w G rodkow ie 21 g ru d n ia 1469 r. M ikołaj C hotuliński, n a m ie stn ik grodkow - ski, zrezygnow ał z w szy stk ich sum pieniężnych, należny ch m u od k a p itu ły jeszcze z czasów bpa P io tra N ow aka i o statnio od b pa Rudoilfa za to, że k a p itu ła w rocław sk a zatw ierd ziła m u n a w łasność zam ek M irsk, n a d a n y m u przez bpa J o d o k a 5i. Toczący się sp ó r m iędzy k a p itu łą k a te d ra ln ą a k laszto ram i św. K la ry i św. K a ta rz y n y w e W rocław iu bp R udolf ro z strz y g n ą ł (3 k w ie tn ia 1470 r.) n a korzyść k a p itu ły : m ieszkańcy z P io tro w ic P olskich zobow iązani są do p łacen ia k a p itu le dzie sięciny p o ln ej; n a pod staw ie sta ry c h a k tó w w ieś m a płacić k a p itu le z każdego ła n u n a św. M arcina jed n ą m ia rę ziarn a p o tró jn eg o (4 m ia rk i pszenicy, 4 żyta, 4 owsa); w razie n ie pokojów lu b w o jn y część w y m ienionych pow inności m oże być daro w an a 55. Za n ieu reg u lo w an ie dotychczas obciążenia m iesz k a ń cy w in n i zapłacić 12 g rzyw ien w niedzielę Ju b ila te , a n a św. B a rtło m ie ja jed n ą grzy w n ę h alerzy .
Na g e n e ra ln e j k a p itu le (4 czerw ca 1470 r.) bp R udolf ośw iad czył, że za w ie rn ą służbę n a d a ł M ikołajow i Z ytsche z S a r now ie (Z arlow icz-Sarlew itz) koło O tm uchow a dziedzictw o i czynsz n a staw ie tzw . „ P e lk e n teic h ”, należącym dotychczas do zam ku otm uchow skiego 56.
52 A AW . dok. chronol.
53 A A W . 11.11. Por. SD S., X X , nr 208, s. 90. 54 A A W . 11.18.
55 A AW . dok. chronol.
1 3 4 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 4 8 ]
N a g en eraln ej k a p itu le 1 w rześn ia 1470 r. bp R udolf zeznał w spraw ie k an o nik a P rzem y sław a Starszego, księcia z Opaw y, odnośnie zam ku kościelnego w K ald en stein z folw arkiem , s ta w am i, w ójto stw em oraz m a ją tk u K o p e r n i k i i ich odku pienia oraz o sprzedaży w si K ł ę b a n o w i c e koło N ysy za 500 guldenów . M a ją tk i te zapisano w dożywocie księciu P rz e m ysław ow i. Po jego śm ierci m ają pow rócić do Kościoła bez zw ro tu 500 guldenów , k tó re książę przeznaczył na w y k u p m a ją tk u K operniki. W ro k u 1471 książę P rzem y sław u stąp ił z zam ku K ald en stein , a za to bp R udolf zapisał m u zam ek i m a ją te k W i e r z b n o koło O tm uchow a z d ob ram i oraz wieś K o p ern ik i w dożywocie 57.
H ynko M e i n h o l t , naczeln ik z O tm uchow a, potw ierdził (1 w rześnia 1470 r.) um ow ę z bpem R udolfem o odstąpieniu jem u zam ku K ald en stein i C e r e k w i c y oraz o zapisie W i d n a w y 58.
19 k w ietn ia 1471 r. biskup zeznał, że jego poprzednik bp K o n rad zapisał r e n ty i czynsze zbożowe n a w si kościelnej K a m i e n i c a koło P aczkow a za 100 guldenów , a później rów nież i K a r c z u n k i koło Paczkow a za 60 guldenów W olfartow i von Reyne. Bp Jodok odeb rał z pow rotem K a r czunki, ale w ieś z dochodam i zapisał jego synowi, B altaza row i, za 160 guldenów . A k tu tego dokonał bez zgody k ap ituły . Obecnie bp R udolf zaw arł um ow ę z B altazarem von R eyne za zgodą k a p itu ły i zapisał wieś i m a ją te k z p rzynależnościam i jem u i jego żonie K a ta rz y n ie oraz potom kom za 100 guldenów z praw em w y k u p u 30.
O pactw o w H e n r y k o w i e w sk u tek ciężkiego położenia spow odow anego przez „ h e re ty k ó w ” z Czech sprzedało (24 m aja
57 A A W. dok. chronol. O poprzednim n ad an iu k sięciu P rzem y sła w o w i z O paw y zam ku K a d len stein por. też CDS., X X , nr 209, s. 91.
58 A A W. dok. chronol. CDS., II, nr 214, s. 92, H ynko M eyn h old o trzy
m a ł 1 lu teg o 1473 r. od bpa R u d olfa p raw o k o rzy sta n ia z k op aln i w K a l d en stein . W rok u 1505 bp Turzo zb u rzył zam ek K a ld en stein i w 1509 r. w y b u d o w a ł zam ek J o h an n esb erg jako le tn ią rezy d en cję b iskupią.
1471 r.) za 150 w ęgierskich guldenów m ły n w N ysie nieszcza- ninow i A ndrzejow i L ynke i jego potom kom z p raw em w y k u p u 60.
W rok u 1471 k an o n ik P rzem y sław , książę O paw y, w y ku p ił za 659 guldenów m a ją tk i i wsie L u b i a t ó w i L i p n i k i . Bp R udolf sprzedał za 500 guldenów m a ją te k C z e r n i c a koło Jaw o ru . K a p itu ła k a te d ra ln a za zgodą bpa R udolfa w y dzierżaw iła wieś b isk u pią B i s k u p i c e koło T rzebnicy, w ieś niedochodow ą i nieużyteczn ą oraz dziesięciny od chłopów w Biskupicach, K łokoczycach, Paw łow icach n a okres 12 la t za roczny czynsz 30 grzyw ien. P re p o zy t od św. D ucha w e W ro cław iu, F ranciszek, k o n se rw ato r p ra w i p rzy w ilejó w ducho w ień stw a k a te d raln e g o n a p o dstaw ie b u lli papieża P a w ła II
ogłosił (9 g ru d n ia 1471 r.) duch o w ień stw u diecezjalnem u, że książę żagański, B altazar, pożyczył z kasy k a te d ra ln e j 100 w ę gierskich florenów ; te rm in zw ro tu już m inął; ad resaci więc pow in n i upom nieć księcia, a b y pod groźbą k a ry ekskom uniki spłacił d ługi w ciągu 30 dni.
W ro k u 1472 bp R udolf dla w y k u p ienia klucza P r z y - c h o w a od księżnej Salom ei i in n y ch oraz u zysk ania n a te n cel środków odstąpił Z ygfrydow i Busw o za 553 w ęgierskich guldenów wsie z tegoż klucza: O l s z a n y i G w i z d a n o w. Na te n sam cel odstąpił F ritczo w i za 300 w ęgierskich gu ld e nów wieś B u s z k o w i c e M a ł e 61. N a g en eraln ej k a p itu le
(2 czerw ca 1472 r.) bp R udolf zeznał, że zw olnił m a ją te k P rz y - chowa, zastaw io n y przez bpa Jodoka, z rą k księżnej Salom ei z O paw y, p an i n a Ścinaw ie, i jej m a tk i A n n y i siostry, a za p isał go H annu so w i U n ru h , jego żonie M ałgorzacie i potom kom z w y ją tk ie m czterech łan ó w w B uszkow icach i m iejsco wości K rzelów oraz lasów biskupich za 523 g u ld e n ó w 62. Za 100 guldenów bp R udolf odstąpił w ieś i m a ją te k C z a r n o l a s koło N y s y 63.
«» A W. QQ.37. 61 AW . dok. chronol. 82 AW . 11.28.
1 3 6 B P W I N C E N T Y U R B A N ] 5 0 [
W d n iu 1 w rześn ia 1472 r. biskup zapisał ponow nie dla H einke M ey n h o lt zam ek K ald e n ste in i inne m a ją tk i. W obec R ad y M iejskiej w e W rocław iu J a n H oppe przyo biecał 23 m arc a 1473 r.), że nie będzie odnosił się w dalszym ciągu w rogo w zględem k a p itu ły k a te d ra ln e j w e W rocław iu 61.
K o n w en t cystersó w w K rzeczow ie zeznał (13 g ru d n ia 1473 r.), że J a n S w an feld Paschkow icz, b a k a ła rz sz tu k i d ek retó w , dziekan w O tm uchow ie i k an o n ik k a p itu ł w rocław skich, ko rz y sta ł jak o posiadacz p re b e n d y w P o p o w i c a c h koło Strzegom ia, n a m ocy fu n d a c ji k siężnej B e a try c y ze Ś w idnicy, z in k orp o row an y ch dziesięcin polnych z p rzy n ależn ej do klasz to ru w si Z a s t r u ż e . W o sta tn ic h lata ch p o w sta ły n a tle uiszczania dziesięciny sp o ry m iędzy p o d d an y m i k lasz to ru i p o d d any m i k an o n ik a; za w a rto więc po rozum ienie w te j spraw ie, że k o n w e n t zam iast dziesięcin Z a stru ż a odstąpił czynsz 5 g rzyw ien n a g ran iczn y m lesie z Popow ic koło R u - s к a; i w pieniądzach 60 g rzyw ien groszy.
N a w y k u p ien ie w si m en sy biskupiej W s z e m i r ó w koło T rzebnicy od dzieci S te fa n a T h ad era w 1473 r. bp R udolf po życzył 100 g rzyw ien czeskich groszy u k a p itu ły św. K rzyża. K siążę opaw ski P rzem y sław , k a n o n ik w rocław ski, odstąpił biskupow i zapisany m u w dożyw ocie zam ek W i e r z b n o koło N y sy z w y ją tk ie m trzech w iększych staw ów , k tó re m u zapisano w dożywocie 65. W ro k u 1473 biskup zeznał n a g ene ra ln e j k ap itu le, że zapisał w dożywocie księciu P rzem y sław o w i m a ją te k i w ieś K o p ern ik i za 500 w ęgierskich guldenów ; w ieś odkupił od księcia H e n ry k Dober. Bp R udolf o trzy m ał od księcia P rzem y sław a 500 guldenów n a w y k up ienie w si W sze m irów . D nia 15 w rześnia 1473 r. w gospodzie w W szem irow ie m iejscow i chłopi (M ikołaj K olibaba, M ateusz S arkela, Szcze pan K arczn a i inni) upow ażnili m g ra B en edy kta D itterich a do zobow iązania ich p rze d oficjałem b isk upa do p łacenia k a p itu le św. K rzy ża w e W rocław iu 10 g rzyw ien czynszu.
54 A A W. W.27. 65 A A W. 11.41.
W tym że ro k u (1473) bp R udolf ku/pił sądow nictw o i fo l w a rk w K opern ik ach z przynależnościam i. K ró l M a c i e j w y staw ił 9 p aźd ziern ik a 1473 r. dok u m en t, w k tó ry m z a tw ie r dził K ościołow i w rocław skiem u posiadanie zburzonego zam k u E delstein z m iastem C ek m u n tel (Z uckm antel) oraz k o p aln ią z d o bram i i w ioskam i, a k tó ry zyskał b ył w sw oim czasie bp Jodok. W obozie zaś koło M uchoboru (15 listo pada 1474 r.) n ad ał uroczyście bpow i R udolfow i w ym ienione dobra. W ro k u n astęp n y m , m ianow icie 12 m arc a 1475 r. w zam ku w R aci borzu, k ró l M aciej n a d a ł p rzy w ilej bpow i Rudolfow i, n a m ocy którego w ziął w obronę kró lew sk ą dobra, p raw a, p rz y w ile je i im u n ite ty K ościoła n a Ś ląsk u i p rzy rz e k ł ich bronić p rzed n ieprzyjaciółm i. Bp R udolf zaś zw rócił księciu H en ry k o w i S tarszem u jego dotychczasow ą w łasność Ziębice, zd ob ytą n a w ojnie. W d n iu 15 g ru d n ia 1474 r. bp R udolf zw rócił się do k a p itu ły k a te d ra ln e j z w yjaśn ien iem , że św iadom jest tego, co dobrego uczynił w zględem zm arłego p rep o z y ta k a te d ra l nego, J a n a D u s t e r a, w sp raw ie fo lw ark u K o t o w i c e koło W rocław ia, zapisanego przez hpa K o n ra d a H en ry k o w i K e m m e rer i w dow ie p o nim ; stało się to w ty m celu, aby załagodzić gniew D u ste ra p rzeciw pop rzedn im biskupom w ro cław skim i p o d dany m K ościoła, k tó rz y w zięli udział w u w ię zieniu p repozyta, o raz p rzeciw k ap itu le, k tó ra go nie oswo bodziła, a b y ty m sposobem n ie dopuścić do podania sk arg i w Rzym ie przeciw ko w ym ienionym osobom. Bp R udolf nie w iedział w te d y ja k w ysokie b y ły dochody z tego fo lw ark u , m ianow icie przeszło dw a raz y w yższe, niż wów czas p rz y p u sz czano. D latego odw ołał obecnie w szystkie poprzednie p o sta now ienia i zażądał od k a p itu ły zw ro tu ak tu . P oniew aż ten zw ro t nie n a stą p ił, biskup polecił to w ykonać w p rzeciągu
6 dn i pod groźbą suspensy. K a p itu ła k a te d ra ln a postanow iła 16 g ru d n ia 1474 r. po p rze c z y ta n iu pism a biskupiego (z dnia 15 g ru d n ia 1474 r.) okazać p e łn e posłuszeństw o bpow i R u do l fowi, poprosiła jed y n ie o zwłokę w zwrocie listu, poniew aż nie m iała listu pod ręk ą. N o tariu sz k a p itu ły , W e rn e r de P u tte n , o trzy m ał polecenie usunięcia w pisanego a k tu z ksiąg sy g n a
1 3 8 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 5 2 ]
tu ry . W d n iu 22 g ru d n ia 1474 r. k an o n ik J a n H eilsberg oddał w im ieniu k a p itu ły bpow i R udolfow i a k t zapisu K otow ic n a korzyść p rep o z y ta D u stera. B iskup p rz y ją ł te n a k t 66.
W dniu 4 sty czn ia 1475 r. bp R udolf zeznał, że zapisał M elchiorow i Loben i jego potom kom m a ją te k P r z y c h o w a koło Ścinaw y, w ieś o tej sam ej nazw ie z folw arkiem , m łynem , z w szystkim i przynależn o ściam i oraz wsie: O l s z a n y , G w i z d a n o w, B u s z k o w i c e , B u s z k o w i c e M a ł e w raz z czterem a łan am i z Buszkowie, k tó re M elchior L oben zw olnił z rą k H e n ry k a H augw icz. Poniew aż P o lacy sp a lili w ieś P r z y - c h o w ą, fo lw ark i m ły n, p rze to bp R udolf zaw arł um ow ę z M elchiorem , że tenże na sw ój koszt odbudow uje folw ark, m ły n i będzie go u trz y m y w a ł n adal, uży w ając drzew a b u dow lanego z lasów biskupich. ' Za to o trzy m ał przyrzeczenie, że m a ją tk i te za życia jego sy n a nie będą p rzekazy w an e w inne ręce. M elchior Loben zobowiązał się 5 stycznia 1475 r. d o trz y m ać um ow y w sp raw ie m a ją tk u w P rzych ow ej 8T.
6 lutego 1475 r. bp R udolf zw olnił k a p itu łę k a te d ra ln ą od płacen ia cła za przyw óz piw a św idnickiego, sprow adzanego n a jej w ła sn y u ż y te k 68.
W skutek sk arg i w niesionej przez bpa R udolfa polecił król w ęgierski i czeski, M aciej, do k um en tem w yd an ym w R aci b orzu 12 m arca 1475 r. książętom , baronom i staro sto m k ró lew sk im w diecezji w rocław skiej zmusić złoczyńców do za p rze stan ia szkodliw ej działalności i zadośćuczynienia kościel nem u im u n iteto w i p o d groźbą k a r doczesnych 69.
Bp R udolf zeznał 2 czerw ca 1475 r., że n a żądanie k ró la czeskiego i w ęgierskiego, M acieja, zgodził się, aby Kościół
66 A AW . D D .la . L ib er n iger, fol. 475a. D u p lik a t D D .lb . T ryp lik at D D .lc . T ran su m p ty L. 10/15.XI.1571; L. 11. 13.IV.1579; 31.XII.1733’. H e y n e , III, 721. W sp ra w ie ak tu zapisu K o to w ic d la D u stera — por. A AW .
EE.3.
67 AAW . 11.30. T ra n ssu m p t 5.1.1475. 68 A AW . DD.16. L iber n ig er 480a.
w rocław ski, podobnie jak i cały k ra j śląski i m iasta, p rz y czynił się pew n ą sum ą pien iężn ą do uw olnienia przez k ró la z zastaw u k ilk u zamków. I tak Joachim Sm ed, sta ro sta i w ó jt w K ątach , m iał w zastaw ie za 900 w ęgierskich guldenów lenno zam kow e w Środzie Ś ląskiej. Bp R udolf zapisał m u m iasto K ą ty z w ójtów ką i m ły n em C z i r n e r za 1000 w ęgierskich guldenów aż do czasu zw olnienia tego m a ją tk u za tak ą sam ą sum ę. Sm ed zaś odstąpił k ró lo w i lenno zam kow e w Środzie Śląskiej 70.D okum entem z dnia 5 liipca 1475 r., w y staw io ny m w Nysie, zaśw iadczył bp R udolf, że w jego obecności i p re pozyta k lasz to ru św. M ichała, k an o n ik a reg u larn eg o w K łodz ku, R ein h a rd a de Stoffel, dziedzica w G rodkow skim , p o tw ie r dził sprzedaż rocznego czynszu 26 guldenów n a swoich m a jątk a ch w P n i e w i u m ag istro w i K asprow i F e u e re r, a lta - rzyście kościoła p ara fia ln eg o w N ysie i darow iznę tegoż czy n szu k a p itu le w K łodzku 71.
W tym że ro k u 1475 G unczel C z i r n e zeznał, że kano nicy w im ieniu bpa R udolfa w ręczy li m u 400 guldenów i k u p ili dla b isk u p stw a w ójtostw o w K ątach 72. M ikołaj G otsche z G łu chołaz, jak ośw iadczył bp R udolf, sp rzed ał (19 listop ad a 1475 r.) czynsz roczny jed n ej g rzy w n y h a le rzy n a sw oim dom u oraz fo lw ark w W i e l o w s i D o l n e j za 70 w ęgierskich gu ld e nów A n to n iem u Sw em m elw icz, m istrzo w i bożogrobców w N y sie i jego n a stę p c y z p raw em zastaw u i odkupu 73. Za zgodą k a p itu ły bp R udolf postanow ił (14 listopada 1475 r.) nadać za w ie rn ą służbę H anusow i L eippe i jego żonie, B arbarze, w dożywocie dw a m a ją tk i i wsie, m ianow icie: B r e i t e n f u r t i S i e m к ó w koło F ry w ald o w a w raz z p rzy n a leż n o śc ia m i7i.
W m yśl d o k u m en tu (W rocław 20 stycznia 1476 r.) bp R udolf ro zstrzy g n ął spór m iędzy B artło m iejem R ym er, a lta rz y s tą oł
70 A AW . D D .lla . K opia DD.20. 71 A AW . Qu.36.
72 A AW . dok. chronol. 73 A AW . A A .44. 74 AAW . dok. chronol.
1 4 0 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 5 4 ]
ta rz a „w dużej bibliotece k a te d ra ln e j”, a Ja n e m Seidlicz z K ojszków koło L egnicy w sp raw ie czynszu 6 g rzyw ien z m a ją tk u P ę c z k ó w w pow iecie Strzegom . Za zgodą k a p itu ły czynsz zniżono do w ysokości 4 grzyw ien; a lta rz y sta zrezygno w ał z zaległych czynszów i opuścił połow ę czynszu n a p rz y szłe 4 l a t a 75. W rok u 1476 bp R udolf spłacił m ły n „ K rö te n m ol” . W n a stę p n y m ro k u (29 k w ie tn ia 1477 r.) k o n w en t jo a n - n itó w p rz y kościele Bożego Ciała w e W rocław iu sp rzedał bpow i R udolfow i za 200 w ęgierskich guldenów p rzy p ad ającą zakonow i część m ły n a „ K rö te n m ü h le ” leżącego koło św. M au rycego z pow odu „zniszczenia m ają tk ó w przez Polaków i w ro gów Ś lą sk a ” 76.
D okum entem w y staw io ny m we W rocław iu 13 k w ietnia 1477 r. bp R udolf zezw olił m ieszczanom w rocław skim d opro w adzić do p o rząd k u i uruchom ić s ta rą i opuszczoną kopaln ię koło C ekm un tla; po w y ró w n a n iu i w y k o n an iu w łożonych p ie n iędzy przez ek sp lo atację k o p aln i m ają oni uiszczać biskupow i d a n in y w ed łu g zw yczajów obow iązujących w kopalniach 77. Na g en eraln ej k a p itu le (2 czerw ca 1477 r.) zeznał bp R udolf, że w yp łacił księciu H e n ry k o w i S tarszem u z Ziębic 1600 w ęg ier skich guldenów za zam ek E delstein i m iasteczko C ekm un tel 78. W dniu 4 czerw ca 1477 r. bp R udolf zeznał we W rocław iu, że odeb rał z po w ro tem m ałą w ioskę K oźle koło Paczkow a, sp alo ną i zniszczoną, k tó rą swego czasu bp Jodok zapisał w dożywocie jako „g racia” Czechowi, z pow odu jego w ro giego usposobienia i oddał ją w dożywocie Je rz e m u Jo rd an o w i von Buczen; tenże posiadał ją p rzez k ilk a la t i odbudow ał w tak im stopniu, że znow u było w n iej od 5 do 6 odbudow a ny ch gospodarstw ; wieś zapisał jem u i jego żonie oraz potom kom n a te j w si za 50 w ęgierskich guldenów , k tó re należy spłacić z chw ilą p o w ro tu w ioski w p o siadanie b is k u p a 79.
75 A AW . SS.4. 76 AAW . QQ.53. 77 A AW . H.4
78 AAW . dok. chronol. 7» A AW . 11.63.
Bp R udolf w y staw ił w N ysie 15 czerw ca 1477 r. ciekaw y dokum ent, w k tó ry m zeznał, że n a początku w o jn y „dla p o ra to w a n ia w ia ry c h rz e śc ijań sk ie j” zaciągnął do słu żby H e r m an a B a p ty stę i w n a g ro d ę za zasługi w ojen ne zezwolił m u kopać n a te re n a c h kościelnych ru d ę żelazną oraz zakładać h u ty ; jed n ą tak ą h u tę, zniszczoną w czasie w ojny, doprow adził do p o rząd k u i s ta n u używ alności w e wsi biskupiej D r o g o s ł a w oraz spłacił daw n ych w łaścicieli: J a n a Z inchesa i S te fan a P ezo lta; poza ty m założył sam dw ie h u ty , sta w i do ku p ił p a rę m ajątk ó w . Bp R udolf zatw ierdził to w szystko na w łasność jem u i jego potom kom , jak też p rzy w ileje n a zakup piw a, m ięsa i chleba 80.
W d n iu 7 listo p ad a 1477 r. bp R udolf zezwolił księciu H e n ry kow i z Ziębic i K łodzka, k tó ry zobowiązał się popierać zbiórkę w iard u n k ó w dla b isk u p a na tere n ie Ziębic i Ząbkowic, pobrać połow ę tego w ia rd u n k u n a okres 10 la t po odciągnięciu
10 g rzyw ien kosztów zbiórki, za w y ją tk ie m tego w ia rd u n k u , k tó ry b isk u p pozostaw ił w dożywocie Jan o w i B ischoffsheyn i Ja n o w i Schoff w B iskupinie 81. K siążę p o tw ierd ził tę um ow ę
11 listo p ad a 1477 r.
W czasie trw a n ia o b rad g e n e ra ln e j k a p itu ły we W rocław iu 18 listo pad a 1477 r. bp R udolf zeznał, że po śm ierci bpa J o doka zapisał za zgodą k a p itu ły czynsz 100 florenów w N ysie za 1067 w ęgierskich guldenów K o n rad o w i E lsterb erg , k tó re tenże pożyczył biskupow i w czasie w ojny; zap isan y czynsz R ada M iejska w N ysie m iała płacić biskupow i; p rze d p a ru la ty p rz e ją ł tenże czynsz książę P rzem ysław , k an o n ik w ro cław ski. Bp R udolf w yznaczył egzekutorów te sta m e n tu k an o n ik a P io tra W arten b erg a i p o ro zu m iał się z nim i, a b y w y k u p ili resz tę tegoż czynszu z księciem P rzem ysław em , z k tó ry m biskup już uzgodnił 67 flo ren ó w czynszu; eg zek uto rzy dali
80 A AW . 11.65.
81 A A W . K.2. T ran su m p t 11.XI.1477 K łodzko. N a odw rocie: „D onatio d im id ieta tis ferto n u m E p iscop aliu m in d istrictib u s M o n sten b erg en si et F r a n ck en stein en si dom ino du ci M on sterb ergen si X decen n iu m .
1 4 2 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 5 6 ]
500 floren ów n a w yk u p ienie czynszu 40 florenów w Nysie, dla zaoszczędzenia jed n a k rocznie 10 flo renó w zapisał biskup egzekutorom za ty ch 500 florenów czynsz 40 florenów na m ieście N ysa 82.
W edług te k stu d o k u m en tu (Kłodzko 23 listop ada 1477 r.) H e n ry k S tarszy, książę Ziębic, odstąpił bpow i R udolfow i z W rocław ia sw oje p re te n s je do E delstein, C ekm un tel i ta m tejszych kopalni, poniew aż biskup w y p ełn ił w a ru n k i ugody przep ro w ad zo n ej p rzez ry cerza J a n a Z y ro tin a w F u ln e k 83.
B racia jego w y razili rów nież zgodę n a ten akt.
Do tej sp ra w y pow rócono jeszcze w dokum encie (Kłodzko 30 listopada 1477 r.), w k tó ry m książę H en ry k S ta rsz y ogło sił, że dzięki p o śred n ictw u ry cerza J a n a de Z y rotin a została za w arta ugoda m iędzy nim a bpem R udolfem w spraw ie zam ku. E delstein, m iasta C ekm u ntel i kopalni. B iskup m a zwolnić n a ogrodach i m ły n ach m iasta Ziębic 210 grzyw ien czynszów. W ystaw ca jed n a k zadow olił się tym , że biskup m a zwolnić czynsze, k tó re posiadała k a p itu ła otm uchow ska na ogrodach poza m iastem Ziębice; za pozostałe czynsze bisku p m a uiścić księciu 1600 w ęgierskich guldenów . Poniew aż to w szystko zostało w ykonane, przeto książę zrzekł się w szel kich p re te n s ji do E delstein i C ek m u n tel oraz w y dał b isk u pow i w szystkie odnośne a k t a 84. Do tej tra n sa k c ji pow rócił jeszcze k siążę H e n ry k S ta rsz y w dokum encie w ystaw io ny m w K łodzku 4 g ru d n ia 1477 r., w k tó ry m ogłosił, że sprzedał p raw a sw oje i swoich braci: W ik to ryn a i H e n ry k a M łodszego oraz p raw a Boczko von K o n sta d t i P o dieb rad , w zględem znisz czonego zam ku E delstein i do m iasteczka C ekm u ntel z ko p al niam i złota i in n y m i przynależnościam i bpow i R udolfow i z W rocław ia oraz że w y d ał m u odnośne listy. Z atrzy m ał sobie
82 AAW . dok. chronol. 83 A AW . DD.4. 84 A AW . DD.2.
ty lk o list W ikto ry na, poniew aż jest w nim m ow a o zam ku P odstein, w ażna dla księcia 8δ.
C elem u trz y m a n ia w sp okojnym i p e łn y m p o siadaniu przez Kościół w rocław ski zam ku E d elstein i m iasta C ek m u ntel bp R udolf zapłacił 1 lipca 1478 r. H en ry k o w i S tarszem u z Ziębic, p a n u z P o dieb rad , w iększą sum ę i dlatego pożyczył od K o n rad a E lstirb e rg 400 guldenów , a po jego śm ierci od R ady M iejskiej w N ysie n a roczny czynsz 24 grzyw ien; od A u g u sty n a de W aldaw w L indew cze pożyczył 200 guldenów za zapis dochodów biskupich w Lindew cze. N a zw olnienie ty c h czynszów przezn aczy ł dochody ze złota z k o p a ln i w C ekm untel. Z ałatw ić m a w szystko k a p itu ła k a te d ra ln a 86. W dniu 13 s ie r pnia 1478 r. bp R udolf ro zstrzyg n ął jako rozjem ca spó r o w ieś S z y d ł o w i c e koło B rzegu: wieś m a należeć do sch o lasty ka św. K rzy ża w e W rocław iu, d ra F ab ian a 87.
D nia 22 g ru d n ia 1478 r. U rb a n Stusch, zam ieszkały w В i e- c h o w i e N y s k i m , po n ab y ciu zam ku F re iw ala d u z p rz y - należnościam i złożył bpow i R udolfow i i K ościołow i w ro cław skiem u przy sięg ę n a w ierność p o d d a ń c z ą 88. J a n i M ikołaj C hotu liński w e F rie d e b e rg obiecali uroczyście bpow i R u d o l fow i d o trzy m ać w aru nk ó w , n a jakich swego czasu bp Jodok oddał ich ojcu w y m ien io n y z a m e k 80.
Bp R udolf sprzed ał (9 czerw ca 1480 r.) kościelny fo lw ark B i s k u p i c e W i d a w s k i e koło W rocław ia z p rzy n ależ- nościam i i polam i w S i e d l a k o w i c a c h za 200 w ę g ie r skich guldenów K rzysztofow i E g ra i jego potom kom za czynsz
10 grzyw ien oraz służbę z jed n y m koniem 90.
W d niu 24 lipca 1480 r. b p R udolf ingerow ał w spraw ie spadk u rodzicielskiego m iędzy rodzeństw em : Ja n em i M iko
85 A A W . L iber n iger, fol. 479b. 86 A AW . E E .l.
87 A AW . dok. chronol. 88 A AW . II .l.
89 A A W . 11.19. 90 A AW . A A .13.
144 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 5 8 ] ła je m C hotulińskim , a ich siostrą M agdaleną, k tó ra m iała
otrzym ać roczny czynsz 12 grzyw ien i 3 m ia r bez jednej ć w ie r ci pszenicy ze w si B r z e z i n a koło N ysy do zw olnienia za
100 kóp groszy lub 200 w ęgierskich guldenów do zam iany na
8 groszy za szefel, 2 suknie, pościel i bieliznę, z pow odu jej ciężkiego położenia. W yszła ona za m ąż za P a w ła N eum ana w O tm uchow ie. Postanow iono, że m a ona otrzym ać rocznie 12 grzyw ien, 3 m ia ry pszenicy, a zam iast odzieży jednorazow ą w p ła tę 16 g u ld e n ó w 91.
Z do k u m en tu w ystaw ionego w H ulczynie 13 października 1480 r. m ożem y się przekonać o kosztach opłacenia ówczesnego posłańca. Otóż J a n B ielik de Corniez p isał do bpa R udolfa we W rocław iu zaw iadam iając o p rzy sła n iu posłańca do N ysy z rew ersem w dn iu św. Ja d w ig i i pro sił b iskupa o w ypłacenie posłańcow i, P io tro w i Sikorzow i, 2 g u ld e n ó w 92.
Na g en eraln ej k a p itu le (2 stycznia 1481 r.) zeznał bp R udolf, że ze w zględu na w ielk i ucisk, jakiego do znają biedni ludzie dw óch wsi: L u b i a t ó w i L i p n i k i koło G rodkow a, od d anych w dzierżaw ę F ry d e ry k o w i Stosch z N euenhause, od w dow y po nim , A nny, w form ie robót dw orskich i czynszów, zam ierzył te wsie w ykupić, a dla uzysk ania n a ten cel p ie niędzy postanow ił sprzedać za zgodą k a p itu ły Jan o w i N ym ptsch i M ikołajow i A m lu n g o raz ich spadkobiercom wieś P r z e ł ę к koło N ysy za 150 w ęgierskich guldenów 93.
W dokum encie z dnia 26 stycznia 1481 r. bp R udolf zeznał, że bp W acław sp rzed ał roczny czynsz 82 grzyw ien na b isk u pim m ieście W iązów i na k ilk u w siach trzem m ieszczanom w rocław skim za 1148 grzyw ien. Z biegiem czasu czynsz ten przeszedł na ry cerza H e n ry k a Czirne, k tó ry um arł, a zięć jego, Z y g m u n t K eule, w niósł p re te n sje do tegoż czynszu; po lubow nie zapisano m u n iek tó re d o c h o d y 94.
91 A AW . NN.7. 92 A AW . dok. chronol. 93 AAW . dok. chronol. 84 A AW . KK.23.
Zgodnie z treścią d o k u m en tu (6 lu ty 1481) siostrzeniec bpa R udolfa, R ey n ald de S taffel, odstąpił biskupow i sta w y ry b n e w P n i e w i e koło G rodkow a; z połow u ry b n eg o z ty ch s ta w ów około św. M ichała m ają być dostarczone kanonikom w ro cław skim dw ie kopy k arp i, kopa śred n ich szczupaków ; wieś tę dzierżaw iła N ysa, d lateg o n ależało ją w yku p ić ze staw am i za 200 grzyw ien i 200 w ęgierskich g u ld e n ó w 9S. A gnieszka z C ieszyn w raz z sy n am i sp rzed ała (27 lu ty 1481) 10 grzyw ien czynszu n a w siach C i e s z y n y i Ł a z i s k u koło Sycow a za 120 w ęg iersk ich guldenów P io tro w i z Toszku, prep ozy tow i św. Idziego i Jan o w i P au law , m an sjo n arzo w i k ap lic y M ariac kiej w k a te d rz e 96.
B ulla papieża S y k stu sa IV, w y d an a w Rzym ie 14 k w ietn ia 1481 r., u pow ażniła p rep o zy ta św. D ucha w e W rocław iu i k a noników n a p rośb ę p re c e n to ra i m an sjo n a rz y k ry p ty św. K rz y ża do zastosow ania kościelnych k a r w zględem w zb ran iający ch się oddać im n ależne czynsze; do w zb ran iający ch należeli głó w nie: K asp er, M elchior, H en ry k , K o n rad Seydlicz z K o m o r n i k koło Ś rod y Ś lą s k ie j97. O ficjał M ikołaj T au chan w y d ał w y rok (30 czerw ca 1481 r.) n a księcia K o n rad a Białego z O le śnicy, W ołowa i Sycow a i n a jego staro stę, K o n rad a z W ołowa, k tó rz y zm uszali m ieszkańców bisk u p iej w si, Stobno, do św iad czenia u słu g i dan in 98. Z d o k u m en tu w ystaw ionego 7 czerw ca
1481 r. d ow iad u jem y się o n ab yciu przez bpa R udolfa fol w a rk u K a l i n a koło T rz e b n ic y 99; d ok u m en t z 15 czerw ca
1481 r. m ów i o oddaniu przez b p a R udolfa k a p itu le w si B i e l i c e koło N ysy z p raw em w y k u p u za 470 w ęgierskich g u l denów 10°.
K a te d ra ln i m an sjo n arze k u p ili 22 czerw ca 1481 r. u bpa R udolfa czynsz 20 florenów w ęgierskich za 300 floren ó w n a
85 A AW . EE.15. 96 A A W. dok. chronol. 97 A AW . dok. chronol. 98 AAW . 82 ( W . 82). 99 A AW . A A .21. 100 A A W. A A .61. 10 — S tu d ia T h e o lo g ic a
1 4 6 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 6 0 ]
w siach: Z a w o n i a i Ł o z i n a 101. P o śm ierci U rb an a S to - scha, k tó ry p o siad ał jako len n o od b isk u p a zam ek i m iasteczko F ried ew ald e z fo lw ark iem w ójto stw a, bp R udolf zapisał (W ro cław 29 listop ad a 1481 r.) te m a ją tk i B altazarow i M otczelnicz, ew en tu aln ie jego b r a tu M elchiorow i i jego potom kom . Biskup, za trzy m a ł sobie jed y n ie p raw o do polow ania n a g ru b ą zw ie rzy n ę oraz kopalnię. D la żony i córki p o zm arły m U rb an ie Stosch przeznaczono 150 w ęgierskich guldenów n a tychże m a ją tk a c h 102.
W edług do k u m en tu (Wołów 18 sty czn ia 1481 r.) książę K on r a d B iały z Oleśnicy, W ołowa i Sycow a odstąpił Kościołow i w rocław skiem u m a ją te k S to b n o los, za b ra n y bezpodstaw nie.
P io tr D o rffir w O leśnicy i załoga oraz członkow ie „polskiego p ra w a p rzysięgłego” zeznali (21 stycznia 1482 r.), że bp R u dolf ogłosił c z te ry ra z y zgodnie z przepisem p ra w n y m o n a byciu dziedzicznym fo lw ark u K a l i n a od W ilhelm a Mosche. N ik t nie zgłosił w ty m czasie żadnych roszczeń. W obec tego uznano m a ją te k za w łasność b isk u paa i K ościoła w ro cław skiego 104.
Dodać też tu należy, że bp R udolf odbudow ał zniszczony p rzez h u sy tó w zam ek w O tm uchow ie 105,
Bp R udolf z R üdesheim odegrał też w ażną rolę w życiu o rg an izacyjn y m k a p itu ły k a te d ra ln e j we W rocław iu. Dnia
8 stycznia 1468 r. zatw ierd ził on tzw. „ a rty k u ły w yborcze” przedłożone m u przez k a p itu łę celem zaprzysiężenia ich p rz e z przyszłych biskupów w ro c ła w sk ic h 106. A rty k u ły te nie b y ły czym ś now ym , poniew aż w eszły one w życie już w czasie elek cji bpa P io tra II N ow aka w ro k u 1447. P rzez a k t z a tw ie r dzający bpa R udolfa n a b ra ły one w iększej m ocy. T enor ty ch układów przypom inał, że biskup „kościoła św. J a n a ”, k a te d ry
101 A AW . V ica rien -C o m m u n itä t.
us A AW . 11.12.
юз A AW . AA.67. 104 A A W . AA.24. 105 Z a u n, s. 46.
w rocław skiej m a być w iern y m zarządcą i obrońcą sp ra w d u chow nych i św ieckich, bez zgody k a p itu ły nie może zm ieniać i darow ać zam ków , dochodów i dó b r stołow ych. Z atw ierdzone u k ła d y przez bpa R udolfa w ro k u 1468 o trzy m ały nazw ę w h i sto rii k a p itu ły w rocław skiej „ S t a t u t a ” l ub „ C a p i t u l a R u d o l p h i n a ” .
R ed akcja w ym ienionych a rty k u łó w w yborczych stan ow iła zakończenie sporów pom iędzy w rocław skim i b isku pam i a k a p itu łą. P o śm ierci bpa P io tra II N ow aka (f 1456 r.) k a p itu ła n a czele z p repozytem , Ja n e m D usterem , skierow ała do K u rii R zym skiej p ro śbę o zatw ierd zen ie a rty k u łó w , k tó re biskupi w rocław scy w in n i zaprzysięgać za w zorem bp a N ow aka. Do zbadania przyczy n ta rć m iędzy bisk u p am i a k a p itu łą papież K a lik st III u pow ażnił b u llą, w y d a n ą d n ia 11 m a ja 1456 r. „Apostolice s e rv itu tis o ffic iu m ”, opata z n o rb ertań sk ieg o k lasz to ru pod w ezw aniem św. W incentego w e W rocław iu n a O łbi- nie: W y konanie tego polecenia n ie n a stą p iło w czasie rządów bpa Jodoka z R osenberga z pow odu tru d n o śc i ów czesnych i p olityczn y ch zaburzeń. Do pom yślnego re z u lta tu doprow adził całą tę sp raw ę dopiero bp R udolf z R üdesheim w form ie w y m ienionych „C apitula R u d o lp h in a” 107.
Później bp R udolf w y d ał w ro k u 1479 s ta tu t w oparciu o k o n sty tu c ję bpa Jodoka z R osenbergu o oddaniu k w a rty dochodów z beneficjów kanonickich drugiego ro ku n a rzecz k a te d ry . N a k a p itu le po św. W incen ty m w 1480 r. bp R udolf zam ienił czas przy jm o w an ia duch o w ień stw a przez biskupa z w igilii Bożego N arodzenia i W ielkanocy n a w to rek po W iel kanocy i n a uroczystość św. J a n a z pow odu p o stu p rz y p a d a jącego w te w igilie. W dniu 16 m arca 1481 r. s ta tu te m „Ex debito po n tificalis officii” w prow adził p o p raw k ę do s ta tu tu bpa W acław a Legnickiego z ro k u 1411, n akazu jąc ciągłość s tu diów odbyw anych p rzez kanoników n a u n iw e rs y te ta c h 108.
107 A AW . HH.4. oraz tra n su m p ty S.27, S.2a. » A AW . HH.47.
1 4 8 B P W I N C E N T Y U R B A N [ 6 2 ]
W d n iu 18 sie rp n ia 1480 r. zatw ierd ził n a stę p u ją c e s ta tu ty , przed staw io n e m u przez k anoników S cultetiego i T auchena w im ieniu k a p itu ły , k tó re dotyczyły: a) zm iany w aru n k ó w odnośnie preb en d , p ieniędzy za obecność, refekcji, o ile ktoś w nosił p re te n sje do zajęteg o urzęd u ; b) celem u niknięcia n ie porozum ień i sporów nie w olno kan o n ik o m an i p ra ła to m opto wać dla siebie w ak u jącej p rebendy, o ile jest zarezerw ow ana S to licy A postolskiej, lub w in n y sposób obciążona; c) prałaci i k an o n icy m a ją nosić w czasie, k ied y je s t zw yczaj noszenia,' komżę, w niedziele oraz w podw ójne i p o tró jn e św ięta, na w ierzchu zaś alm u ciu m pod su ro w ą k a rą ; d) dopiero po od byciu 6 m iesięcy w k a te d rz e m a się p raw o do tu rn u s u n a b e n eficja i opcje p reb en d ; e) zabronił pod k a rą kopy groszy w y rzucać do O d ry naw óz, siano, słom ę, śmiecie, ziem ię 109. Dnia 29 g ru d n ia 1481 r. w y d ał on s ta tu t „Ne n u dita s sive quicpiam dedecoris in d im n o ru m o fficio ru m sacrificantibus”. Z końco w ych la t rządów bpa R udolfa pochodzą s ta tu ty k a p itu ły k a te d ra ln e j, w łaściw a ich kod y fik acja, k tó ry m i k a p itu ła w ro c ław ska p osługiw ała się w sw ym życiu organizacy jny m aż do roku 1821, to je s t do w y d an ia b u lli c irk u m sk ry p c y jn e j przez P iusa V II „De salute a n im a ru m ”, k tó ra przeorganizow ała w ów czas k apitu łę.
K o d y fik acja w łaściw a sta tu tó w bpa R udolfa zaw iera we w stępie: fo rm u łę przysięgi biskupiej, fo rm u łę przysięgi k a p itu ln e j, C apitula R udo lp h i, ro tę p rzy sięg i sk ład an ej now em u biskupow i p rzez w asalów , urzęd n ik ów i poddan ych Kościoła w rocław skiego. T ek st k o d y fik acji poprzedza r e je s tr czyli spis ru b ry k i dzieli się on n a n a stę p u jąc e działy: S ta tu ta , Con- su etu d in es, O rdinationes, Conclusiones. K od yfikację bpa R u dolfa zam yka s ta tu t k a p itu ły z ro k u 1410 o adw okacie k a p i tu ln y m i jego obow iązkach; k a p itu ła żąda od adw ok ata zna jom ości języka niem ieckiego i. polskiego uo. Od następców bpa
109 A AW . III a. 1. A AW . HH.45.
110 AAW . III a 1, f. 62: „Item quod sciad lig n a g ia siv e id eo m a ta th e o - ton icu m et p o lo n icu m ”.
R udolfa p rzypuszczalnie od bpa J a n a R otha, pochodzą dalsze części k odyfikacji: „ S e q u u n tu r onera p re la tu ra ru m et officia
p rela to ru m ” n l .
Z in n y ch szczegółów w a rto podnieść i to, że bp R udolf jako leg at p a p iesk i rozstrzy g n ął w sporze (11 k w ie tn ia 1467) m ię dzy w rocław ską k a p itu łą k a te d ra ln ą a opactw em św. M acieja o polne dziesięciny w e w si M o k r o n o s G ó r n y koło W ro cław ia, k tó re p rzy zn an o k a p itu le i polecono jej płacić 8V2
grzy w n y 112.
W ro ku 1477 bp R udolf przen ió sł kolegiatę z O tm uchow a do św. J a n a C hrzciciela i J a n a E w angelisty, do k tó ry c h dołączył jako w sp ó łp atro n a św. M ikołaja, w S ta ry m M ieście w N ysie u s, ab y u łatw ić tu ta j okazałość w o d p raw ien iu nabożeństw , osła bionych w czasach p oprzednich w ojen husyckich; m iasto O t m uchów m im o zam ku nie było ta k obw arow ane, ab y k a n o nicy bezpiecznie m ogli tu ta j rezydow ać i w spokoju Bogu służyć 1U. K a p itu le i jej prepozytow i i dziekanow i p rzy zn ał biskup o fia ry pły n ące z kolegiaty, k ap elan ii k ap lic y M atk i Boskiej i św. M ikołaja n a przedm ieściu. N a k a p itu łę spadł obowiązek d u sz p aste rstw a из, k tó re m ogła spełniać sam a, przez
111 A AW . III a 1. J e st to k od ek s p ergam in ow y, dobrze zach ow an y, op raw n y w d eski, p o k ry ty p od w ójn ą skórą, w ie c h n ia skóra jest koloru zielon ego, m o siężn e ok u cia zab ezp ieczają okładki, d w ie k lam ry do za pinania, zap in k i zn iszczone, pism o jest zasadniczo jed n ej ręk i z X V w ie ku, z w y ją tk ie m kart, 54 55, 59, 60, 61, 95. K od ek s ozdobny jest w d w ie pięk n e, ca ło stro n ico w e m in ia tu ry (fol. 1, 2). P ie r w sz e p o sta cie św . Jana C hrzciciela, św . Jan a E w a n g e listy i św . W in cen tego trzym ają k a rtę z tek stem p rzy sięg i b isk u p iej; druga m in iatu ra p rzed sta w ia w m an d orli C hrystusa S ęd ziego. Por. A.i N o w a k, D as G erich tsb ild ed in den R u d ol- p h in isch en S ta u ten des B resla u er D om k ap itels. S ch le sisc h e s P a rto ra l b la tt 10: 1929.
llä A AW . F .30.
113 A AW . In corp oration sb u ch R udolphi, f. 100. H e y n e , II, 931 nn-: „In suburbio civ ita tis siv e opidi N is s e n s is ”, „a ld esta d ”.
114 A AW . In corp oration sb u ch , f. 100: „ o fficia diurna n octu tn a q u e p era - g ere”.
