dr Marek Masztalerz
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
wykład I
POJĘCIE RACHUNKOWOŚCI
język biznesu system
informacyjny księgowość i podatki
system ewidencyjny
RACHUNKOWOŚĆ
SYSTEM RACHUNKOWOŚCI
© Marek Masztalerz RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA
RACHUNEK KOSZTÓW
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
RACHUNKOWOŚĆ PODATKOWA
SYSTEM INFORMACYJNY RACHUNKOWOŚCI
GROMADZENIE GROMADZENIE
DANYCH DANYCH
PRZETWARZANIE PRZETWARZANIE
DANYCH DANYCH
PREZENTACJA PREZENTACJA INFORMACJI INFORMACJI
• obserwacja
• pomiar i wycena
• dokumentacja
• ewidencja
• rozliczanie
• kalkulacja
• sprawozdawczość finansowa
• raportowanie wewnętrzne
• deklaracje podatkowe
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
© Marek Masztalerz Rachunkowość zarządcza (menedŜerska) to system gromadzenia, przetwarzania i prezentacji informacji finansowych i niefinansowych na temat firmy oraz jej otoczenia, którego celem jest wspomaganie menedŜerów w podejmowaniu decyzji operacyjnych i strategicznych.
PLANOWANIE PLANOWANIE
ORGANIZOWANIE ORGANIZOWANIE
MOTYWOWANIE MOTYWOWANIE
KONTROLA KONTROLA RACHUNKOWOŚĆ
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA ZARZĄDCZA
Rachunkowość zarządcza czy controlling???
RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA I ZARZĄDCZA
dowolne raporty i analizy sprawozdanie finansowe
Prezentacja informacji
nie tak
Obligatoryjność
brak wysoki
Stopień standaryzacji
dowolny ściśle określony
Częstotliwość informacji
róŜne jednolite
Metody wyceny
ex post dokładność, rzetelność,
wiarygodność określony przepisami przepisy prawne i standardy
zewnętrzni i wewnętrzni RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA
dowolny Horyzont czasowy
istotność i szybkość pozyskania Cechy jakościowe informacji
dowolny Zakres informacji
brak Wymagania prawne
wewnętrzni UŜytkownicy informacji
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
CONTROLLING
© Marek Masztalerz CONTROLLING
≠≠≠≠
KONTROLACONTROLLING
=
REGULACJA, STEROWANIEControlling to instrument wspomagający zarządzanie poprzez spójny, ponadfunkcjonalny system informacyjny wspierający podejmowanie decyzji w róŜnych obszarach funkcjonowania organizacji.
Według róŜnych koncepcji CONTROLLER w firmie to:
nawigator na statku,błazen królewski lub duszpasterz w parafii.
ang.
ang.
to control to control
FIRMA JAKO SYSTEM CYBERNETYCZNY
KAPITAN
NAWIGATOR NAWIGATOR
STERNIK
KRONIKARZ WIOŚLARZE
Wytyczanie celu podróŜy
Wyszukiwanie dróg, obserwacja nieba i oceanu, prognozowanie pogody
Utrzymywanie kursu
Wiosłowanie
Prowadzenie dziennika pokładowego
O O
C
C
E
E
A A
N
N
Czym powinien się zajmować controlling ?
© Marek Masztalerz rachunek ekonomiczny
analiza finansowa
firmy kalkulacja
raportowanie wewnętrzne analiza
odchyleń od budŜetu
budŜetowanie
zarządzanie kosztami i efektywnością
biznesplany
wspomaganie zarządzania
Czym (czasem) zajmuje się controlling ?
„Dział Controllingu składa się z dwóch osób. Pani X zajmuje się kontrolą firmy a pan Y robi prognozy i analizy rentowności.”
W praktyce pani X chodziła po firmie i dokonywała wyrywkowej kontroli, np. magazynów, a pan Y najwięcej czasu poświęcał na przeglądanie
faktur i innych dokumentów księgowych, Ŝeby zrobić zestawienia kosztów w innym przekroju niŜ ten stosowany w księgowości.
„Dział Controllingu zajmuje się sporządzaniem sprawozdań finansowych i kontrolą finansową.”
„Nie mamy działu controllingu. PrzecieŜ księgowość się zajmuje finansami firmy, więc ma kontrolę nad tym, co się w firmie dzieje.”
Czemu się nie lubią?
© Marek Masztalerz KSIĘGOWOŚĆ nie lubi CONTROLLINGU
CONTROLLING nie lubi KSIĘGOWOŚCI
„My tutaj harujemy a oni spijają całą śmietankę: biorą nasze dane, robią kolorowe tabelki w Excelu i jeszcze dostają za to więcej od nas!”
„PrzecieŜ tych ich analiz nikt nie czyta! Komu to potrzebne?”
„Ciągle nam zawracają głowę i próbują wcisnąć dodatkową robotę.”
„Nie szanują nas: myślą, Ŝe my tutaj tylko klepiemy faktury.”
„Oni nie rozumieją, Ŝe rachunkowość to nie tylko podatki i ZUS-y.”
„W ogóle nie chcą współpracować. Robią problemy z przekazywaniem danych. W dodatku nie szanują naszej pracy i uwaŜają, Ŝe jest zbędna.”
„Nie śpieszą się z księgowaniami – muszę czekać do 20., Ŝeby mieć dane z poprzedniego miesiąca. A ja potrzebuję danych aktualnych!”
Wspomaganie zarządzania...
RACHUNEK KOSZTÓW
EWIDENCJA EWIDENCJA KOSZTÓW KOSZTÓW
KALKULACJA KALKULACJA
KOSZTÓW KOSZTÓW
ZARZĄDZANIE ZARZĄDZANIE
KOSZTAMI KOSZTAMI PLANOWANIE PLANOWANIE
KOSZTÓW KOSZTÓW
gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w róŜnych przekrojach
kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze
prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budŜetu, ustalanie standardów/normatywów kosztowych
kształtowanie poziomu i struktury kosztów
© Marek Masztalerz
POJĘCIE KOSZTÓW
koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR)
KOSZTY ≠≠≠≠ WYDATKI
Nie kaŜdy wydatek jest kosztem,
ale kaŜdy koszt pociąga za sobą wydatek.
KLASYFIKACJE I KATEGORIE KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
• koszty bezpośrednie i koszty pośrednie
• koszty stałe i koszty zmienne
• koszty produkcyjne i koszty pozaprodukcyjne
• koszty kontrolowane i koszty niekontrolowane
• koszty istotne i koszty nieistotne
• koszty uŜyteczne i koszty puste
• koszty rzeczywiste i koszty normatywne
• koszty zapadłe (utopione)
• koszty utraconych korzyści
KOSZTY ZMIENNE
KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES
KOSZTY ZMIENNE CAŁKOWITE
KOSZT ZMIENNY JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji
wielkość produkcji wielkość produkcji
wielkość produkcji
KOSZTY STAŁE
© Marek Masztalerz
KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES
KOSZTY STAŁE CAŁKOWITE
KOSZT STAŁY JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji
wielkość produkcji wielkość produkcji
wielkość produkcji
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
metoda księgowa (werbalna) metody statystyczne, np. MNK
∑
∑
=
=
−
−
−
=
nt
t n
t
t t
Q Q
K K
Q Q
kzj
1
2 1
) (
) )(
(
Q kzj K
KS = −
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
© Marek Masztalerz
Okre s
Wie lko ść pro dukcji
Qt
Śre dnia pro dukcja
Q*
Qt - Q*
Ko szty pro dukcji
Kt
Śre dnie ko sz ty pro dukcji
K*
Kt - K*
Ko w a ria ncja (Qt - Q*) x (Kt - K*)
Wa ria ncja (Qt - Q*)^2
sty 852 1 000 - 148 82 568 100 000 -17 432 2 579 936 21 904 lut 923 1 000 - 77 91 452 100 000 - 8 548 658 196 5 929 ma r 966 1 000 - 34 98 362 100 000 - 1 638 55 692 1 156 kw i 1 067 1 000 67 105 478 100 000 5 478 367 026 4 489 ma j 1 085 1 000 85 110 463 100 000 10 463 889 355 7 225 cze 1 102 1 000 102 106 330 100 000 6 330 645 660 10 404 lip 1 130 1 000 130 108 501 100 000 8 501 1 105 130 16 900 sie 1 089 1 000 89 103 774 100 000 3 774 335 886 7 921 w rz 1 037 1 000 37 99 668 100 000 - 332 - 12 284 1 369 pa ź 985 1 000 - 15 101 537 100 000 1 537 - 23 055 225 lis 902 1 000 - 98 97 804 100 000 - 2 196 215 208 9 604 g ru 862 1 000 - 138 94 063 100 000 - 5 937 819 306 19 044
12 000 1 200 000 7 636 056 106 170
Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt.
Koszty stałe = 100 000 – 1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies.
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
K = 71,92 Q + 28 077
80 000 85 000 90 000 95 000 100 000 105 000 110 000 115 000
800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150
Wie lko ść pro dukcji
Koszty produkcji
