Analiza płodności i założenia prognostyczne

Konferencja naukowa

ó

„ Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 roku”

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

Założenia prognozy ludności Założenia prognozy ludności

płodność, umieralność

Małgorzata Waligórska

Departament Badań Demograficznych p g y Główny Urząd Statystyczny

Warszawa, 25 czerwca 2009r.

ś

Analiza płodności i założenia prognostyczne

p g y

Do najważniejszych zmian dotyczących płodności w latach 2000-2006 należy zaliczyć:

• wzrost liczby i natężenia urodzeń w miastach od 2003 r.

• zahamowanie spadku natężenia urodzeń na wsi od 2004 r;zahamowanie spadku natężenia urodzeń na wsi od 2004 r;

• korzystną strukturę subpopulacji kobiet w wieku prokreacyjnym - wzrost udziału kobiet w wieku 20-24, 25-29 i 30-34 lata (co spowodowało osłabienie spadku urodzeń w latach 2000-2003, a w następnych latach korzystnie wpływało na wzrost liczby urodzeń);

• kontynuacja przekształcenia wzorca płodności według wieku polegające na przesuwaniu wiekukontynuacja przekształcenia wzorca płodności według wieku polegające na przesuwaniu wieku największego natężenia urodzeń do starszych grup wieku, (co oznaczało odkładanie urodzeń w czasie);

• stopniowe upodobnianie się wzorców płodności według wieku w miastach i na wsi;

• wzrost w strukturze urodzeń udziału urodzeń pierwszych i drugich kolejności przy jednoczesnym

• wzrost w strukturze urodzeń udziału urodzeń pierwszych i drugich kolejności, przy jednoczesnym przesunięciu intensywności urodzeń w kierunku starszych roczników wieku, prawdopodobnie wskazywał na pewną kompensatę odłożonych urodzeń;

• spadek średniej kolejności urodzenia – zdecydowany wśród kobiet z wykształceniem średnim i znaczny wśród kobiet z wykształceniem policealnym i wyższym (co potwierdza znaczenie znaczny wśród kobiet z wykształceniem policealnym i wyższym (co potwierdza znaczenie wykształcenia dla decyzji o dziecku);

• wzrost liczby i odsetka urodzeń pozamałżeńskich;

• spadek liczby zawieranych małżeństw do 2004 r.

i i j i k t ż i łż ń t d t h i k

• przesuwaniu się największego natężenia małżeństw do starszych grup wieku,

• wzrost liczby rozwodów i separacji do 2004 r

• Zahamowanie niekorzystnych trendów dotyczących zawierania i rozwiązywania związków małżeńskich w latach 2005 i 2006

Urodzenia żywe w latach 1950 – 2006, Polska, miasta wieś

miasta, wieś

Współczynniki dzietności ogólnej 1950 – 2006, Polska miasta wieś

Polska, miasta, wieś

Współczynniki płodności kobiet 2000 - 2006, Polska

Współczynniki płodności miasta, wieś 2000 2003 2006

2000, 2003, 2006

Udział płodności w poszczególnych grupach wieku we współczynniku dzietności ogólnej (w odsetkach) współczynniku dzietności ogólnej (w odsetkach)

Średni wiek macierzyństwa 2000 – 2007, Polska, miasta, wieś

Liczba małżeństw zawartych w latach 1990 - 2006

Mediana wieku nowożeńców

Liczba rozwodów w latach 1990 – 2006

Ekonomiczne i społeczno-kulturowe uwarunkowania zmian płodności uwarunkowania zmian płodności

• Konflikt kulturowy - dynamicznym przemianom w y y y p sferze ekonomicznej nie towarzyszą zmiany w

postrzeganiu ról społecznych kobiety i mężczyzny

p g p y y ę y y

• Konflikt strukturalny - Trudności w godzeniu życia rodzinnego i zawodowego wynikające z niedostępności rodzinnego i zawodowego wynikające z niedostępności instytucjonalnych form opieki nad dziećmi

• Koszty pośrednie i bezpośrednie rodzicielstwa

• Koszty pośrednie i bezpośrednie rodzicielstwa

Warianty prognozy płodności

4 warianty prognozy płodności

• Wariant niski – niewielki wzrost współczynnika dzietności nie przekraczające 1,3, spadek po 2015 r do wartości ok. 1, 21

• Dwa warianty średnie – oznaczające umiarkowany wzrost współczynnika dzietności ogólnej do wartości 1,37 lub 1,40 do roku 2035

W i t ki kł d j ół ik

• Wariant wysoki – zakładający znaczny wzrost współczynnika dzietności ogólnej – do 1,6 od 2030 r.

Za najbardziej prawdopodobny uznano zmodyfikowany wariant 2 średni, zwiększając docelową wartość

ół ik d i t ś i ól j d t ś i 1 45 k li współczynnika dzietności ogólnej do wartości 1,45 w skali kraju (1,44 w miastach oraz 1,46 na wsi).

Ostateczny wariant prognozy dzietności

W uzasadnieniu wyboru - za najważniejsze czynniki utrzymania wzrostu urodzeń w perspektywie horyzontu

prognozy uznano:

prognozy uznano:

• Reformowanie systemu zabezpieczenia społecznego (systemu zasiłków rodzinnych emerytur);

rodzinnych, emerytur);

• Poprawa sytuacji zawodowej osób młodych;

• Względnie trwały wzrost gospodarczy;

• Wprowadzanie rozwiązań polityki państwa dotyczącej zarówno zmniejszania

• Wprowadzanie rozwiązań polityki państwa dotyczącej zarówno zmniejszania kosztów bezpośrednich i pośrednich dzieci (reforma transferów pieniężnych – zasiłki pieniężne, płatne urlopy wychowawcze – odejście od polityki wspierania tylko rodzin najuboższych, zmniejszenie podatków bezpośrednich, ulgi y j y , j p p , g

podatkowe, tanie usługi opiekuńcze odpowiedniej jakości, niższe koszty edukacji, organizacja pracy dostosowana do obowiązków opiekuńczych pracowników);

P ji k i k ń

• Poprawa sytuacji na rynku mieszkań;

• Stopniowe łagodzenie konfliktu kulturowego poprzez działania na rzecz

promowania odpowiedzialności obojga rodziców za łączenie pracy z rodziną.

Analiza umieralności oraz założenia prognostyczne

p g y

Longina Rutkowska Longina Rutkowska

Surowe współczynniki zgonów

na 1000 ludności

10,6

10,2 10,4

9,8 10,0

9,4 9,6

9,0 9,2

8,6 8,8

1980 1985 1990 1995 2000 2005

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Przeciętne trwanie życia w Polsce 1950 - 2006

80

Kobiety 75

Kobiety

70

życia

Lata ż 65

Mężczyźni

60

55

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Rok

Różnice przeciętnego dalszego trwania życia (e0) kobiet i mężczyzn Polska 1950- 2007

kobiet i mężczyzn, Polska 1950- 2007

9,50

8,50 9,00

7 50 8,00

7,00 7,50

6,00 6,50

5,00 5,50

1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2

Zgony niemowląt w Polsce (na 1000 urodzeń żywych) 35

25 30

Chłopcy Dziewczynki

20

15

5 10

0

1980 1985 1990 1995 2000 2005

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Trwanie życia

77

79 Kraje rozwinięte

Kraje rozwinięte (wygładzone) Polska

73

75 Polska (wygładzone)

21 lat 22 lata

22 lata

69

71 ^{30 lat}

65 67

61 63

57 59

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

3 warianty prognozy umieralności

• Pierwszy wariant zakłada równomierny, ale niewielki spadek poziomu natężenia zgonów. Opóźnienie Polski w stosunku do krajów rozwiniętych będzie utrzymywało się na obecnym

poziomie, tj. 21 – 22 lata.

poziomie, tj. 21 22 lata.

• W wariancie drugim przewiduje się, iż w Polsce nadal będzie obserwowane korzystne zjawisko spadku natężenia zgonów. Nie będzie ono tak znaczne jak w latach dziewięćdziesiątych jednak.

szacuje się, że w 2035 roku przeciętne trwanie życia w Polsce będzie zbliżone do wielkości osiąganych w krajach rozwiniętych będzie zbliżone do wielkości osiąganych w krajach rozwiniętych 15 lat wcześniej.

• Wariant trzeci stanowi „wypadkową” wyżej zaproponowanych wariantów. Przewiduje się, że przeciętne trwanie życia w Polsce w 2035 roku będzie zbliżone do wielkości osiąganych w krajach

rozwiniętych 17 lat wcześniej.

rozwiniętych 17 lat wcześniej.

Trwanie życia w Polsce do 2035 r.

85

80 85

75 80

Kobiety

75

70

Mężczyźni

65

Wariant 1

60 Wariant 1

Wariant 2 Wariant 3

55

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030

Prognozowane przeciętne trwanie życia w latach 2007 2035

ROK 2007 2010 2015 2020 2025 2030 2035

Prognozowane przeciętne trwanie życia w latach 2007-2035

Wariant 1

Mężczyźni 71,0 71,4 72,3 73,4 74,6 75,8 77,1 Kobiety 79,7 79,8 80,2 80,8 81,5 82,2 82,9

Wariant 2 Wariant 2

Mężczyźni 71,1 71,8 72,9 74,0 75,3 76,6 78,0

Kobiety 79,7 80,1 80,7 81,3 82,0 82,7 83,4

Wariant 3

Mężczyźni 71,1 71,7 72,8 73,9 75,1 76,3 77,7

Kobiet 79 7 80 1 80 6 81 2 81 9 82 5 83 2

Kobiety 79,7 80,1 80,6 81,2 81,9 82,5 83,2

Uzasadnienie wyboru pierwszego wariantu Ocenia się, że korzystne zmiany jakie dokonywały się w

procesach umieralności po 1991 r., były przede wszystkim

p p , y y p y

skutkiem poprawy kondycji zdrowotnej Polaków realizowanej przez prozdrowotny styl życia. Wydaje się jednak, że w

prognozowanym okresie tempo spadku natężenia zgonów będzie wolniejsze, na co wpływ będą miały następujące okoliczności:

St i i l d ś i łt 2020 k

• Starzenie się ludności – gwałtowne po 2020 roku.

• Już od kilku lat tempo spadku natężenia zgonów jest mniejsze niż notowane w dekadzie lat dziewięćdziesiątych i prawdopodobnie notowane w dekadzie lat dziewięćdziesiątych i prawdopodobnie taka tendencja utrzyma się w perspektywie.

• Długie oczekiwanie na usługi specjalistyczne i dysproporcje w

• Długie oczekiwanie na usługi specjalistyczne i dysproporcje w rozmieszczeniu ośrodków intensywnej opieki kardiologicznej

G ł i ś i i l ść h

• Gwałtownie rośnie umieralność na nowotwory w starszych grupach wieku,

• Wzrost średniego wieku kobiet rodzących dzieci może być

• Wzrost średniego wieku kobiet rodzących dzieci może być

przyczyną zahamowania obniżania się umieralności niemowląt

• Korzystne dla ochrony zdrowia ludności efekty restrukturyzacji

• Korzystne dla ochrony zdrowia ludności efekty restrukturyzacji służby zdrowia mogą być widoczne dopiero w odległej

perspektywie. Efekty wynikające z lepszej diagnostyki oraz

p p y y y ją p j g y

bardziej skutecznych metod leczenia mogą oddziaływać mniej skutecznie na poprawę stanu zdrowia ludności z uwagi na

k d j fi ł żb d i

kondycję finansową służby zdrowia.

• Brak systemu medycyny szkolnej pociągający za sobą narastanie

ż ń i bl ó d t h ł d k l i W

zagrożeń i problemów zdrowotnych młodego pokolenia. W

konsekwencji nie będzie możliwości osiągnięcia w populacji osób dorosłych należytego postępu w zakresie prewencji pierwotnej

dorosłych należytego postępu w zakresie prewencji pierwotnej chorób układu krążenia i chorób nowotworowych.

Urodzenia i zgony w latach 1990-2007 oraz prognoza na okres 2008-2035

prognoza na okres 2008-2035

550 000 600 000

400 000 450 000

500 000 Urodzenia

Zgony

300 000 350 000 400 000

200 000 250 000 300 000

200 000