Zbigniew Skiełczyński
"Biblioteka przy Kościele św. Jakuba
w Nysie", Józef Mandziuk, "Roczniki
Biblioteczne" 20, 1976, s. 27-78;
"Księgozbiór przy kościele św. Jakuba
w Nysie : analiza zawartości", Józef
Mandziuk, "Roczniki Biblioteczne"
20, 1976, s. 479-660 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 16/2, 294-295
1978
2 9 4 Z B IG N IE W S K IE Ł C Z Y Ń S K I [1 4 1
w duszpasterstwie zam yka się cyfrą 353 osób a nieco dalej: „W 198 parafiach i tzw. ekspozyturach pracowało 353 k sięży”. D uchow nych parafialnych nazywa autor czasami księżm i diecezjalnym i, a in nym razem św ieckim i. Im ię Matki Boskiej pisze stale „Maria” za m iast „Maryja”. Znana m iejscowość k. Brzozowa ma pisow nię łączną
„Starawieś”, a nie „Stara W ieś”. Szkoda, że Dobrzański dokładnie opra cował tylko najw ażniejszą 10-letnią działalność D unajewskiego, a jego uprzednie lata i koniec życia potraktował raczej m arginesowo. W praw dzie skoncentrował się na dziejach diecezji, ale przy tej okazji mógł dać całościową m onografię tego w ybitnego biskupa.
K azim ierz Drzymała
Józef M a o d z i u k, Biblioteka p r z y kościele św. J akuba w
Nysie, Roczniki B iblioteczne 20 (1976) s. 27— 78 (nr 1— 2);
Księgozbiór p rzy kościele św. Jakuba w Nysie (Analiza za w ar
tości), tam że 20 (1976) s. 479— 660 (nr 3— 4).
W Rocznikach Bibliotecznych w e W rocławiu ukazały się dwa artykuły, dotyczące biblioteki parafialnej w N ysie, włączonej w 1938 r. do Biblio teki Kapitulnej w e W rocławiu. A rtykuły stanow ią fragm enty pracy dok torskiej ks. Józefa Mandziuka o nyskiej bibliotece. Zaskakujący może w ydać się fakt pośw ięcenia obszernego studium jednej parafialnej b i bliotece. Była to jednak biblioteka nieprzeciętna. Początkam i swym i sięga średniowiecza. D zieje jej związane są z dziejami kultury um ysło w ej w N ysie, która w XVI w. stała się ośrodkiem życia kulturalnego na Śląsku. Służyła znakomitej szkole nyskiej tj. założonem u w 1624 r. jezuickiem u kolegium Carolinum, w którym kształcił się m. in. Michał Korybut W iśniow iecki i Jan Sobieski. W 1679 r. w jej skład w szedł księgozbiór biblioteki sem inaryjnej w N ysie, obejm ujący ok. 2 tys. w o luminów. W XVIII w. liczyła ok. 4 tys. dzieł, w tym 306 inkunabułów. Okres najw iększego rozwoju biblioteki w iąże się z postacią w ybitnego bibliofila polskiego pochodzenia J.F.A. P e d e w i t z a zm. w 1705 r. i stąd okres ten wzbudził szczególne zainteresow anie autora.
W pierwszym z artykułów autor przedstawił dzieje pierwotnego k się gozbioru szkoły parafialnej oraz księgozbioru seminaryjnego, jak rów nież życie i bibliofilską działalność Pedew itza, a następnie historię bi blioteki do najnowszych czasów. Na podkreślenie zasługuje oparcie się na badaniach proweniencyjnych oraz opatrzenie poszczególnych ofiaro dawców w notki biograficzne. Ponadto om ówione zostały rękopisy oraz inkunabuły pod w zględem czasu ich powstania i treściowej zawartości. W artościowe jest też podobne opracowanie starych druków (XVI— XVIII w.) ze wskazaniem ich m iejsca powstania oraz języka i w yróż nieniem grupy poloników. Statystyczne zestaw ienie w przejrzysty spo sób ilustruje w pływ y kulturalne ośrodków w ydaw niczych Europy na nyskie środowisko.
Drugi artykuł pośw ięcony jest analizie zawartości księgozbioru pod w zględem treści, z podziałem na 10 działów: 1) encyklopedie i słowniki, 2) biblia i patrystyka 3) teologia dogmatyczna, polem iczna i moralna, 4) teologia praktyczna, 5) dzieła innowierców, 6) prawo kościelne i c y w ilne, 7) historia i literatura polityczna, δ) filozofia, m edycyna i nauki m atematyczno—(przyrodnicze, 10) literatura piękna, językoznastwo, ep
i-1 i-1 5 ] R E C E N Z JE 2 9 5
stolografia i retoryka. W ramach każdego działu w ażniejsze dzieła om ów ion e są chronologicznie. Metoda, jaką się posłużył ks. Mandziuk, stosow ana była przez w ytraw nych historyków w odniesieniu do k sięgo
zbiorów prywatnych, m niej licznych, pozwalając poznać kierunki zainte resow ań i poziom intelektualny jednego uczonego czy bibliofila. Nato m iast analiza zespołu księgozbiorów prywatnych, jakim była biblio teka nyska, stworzyła podstaw y do całościowego obrazu inteligencji ny skiej w ciągu kilku wieków , utrzymującej żyw e kontakty z w szystkim i ośrodkami intelektualnym i Europy.
Przypuszczać należy, że autor swej pracy sporządził dokładny katalog ‘księgozbioru z naniesionym i danym i co do proweniencji, glos marginalny, ok ładek itp. W ydanie drukiem takiego katalogu m iałoby duże znaczenie .naukowe. Biblioteka nyska posiada swój drukowany katalog z 1865 r. opracow any przez ks. S c h u p p e , o czym autor zaledwie w spom niał {s. 50). Być może, katalog ten został dokładniej przedstawiony w n ie- w ydanej części pracy, ale tu pow inien się znaleźć przynajmniej jego -opis bibliograficzny z podaniem ilości uwzględnionych dzieł. Podobnie przy om awianiu istotnego dla pracy inw entarza z 1681 r. brak jest w ia dom ości o liczbie zawartych w nim pozycji.
Jak wiadomo, prac z zakresu historii bibliotek jest jeszcze w pol sk iej literaturze naukowej bardzo mało. Dlatego życzyć by należało
rów nież innym ośrodkom, aby podjęły się podobnych opracowań, jak studium ks. J. Mandziuka, stanowiących niezastąpiony m ateriał dia h istoryk ów kultury.
