m m m
Z e s z y t 3/1924 K a t o w i c e , G r u d z i e ń 1 9 2 4 T o m . VI.
Ü
Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym
R e d a k t o r n a c z e l n y : E d w a rd C hw atczyński
R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al . Jackowski, ul. M arszałkow ska 33.
S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś__________ ______________ _____________
Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Redaktor E d w a rd C hw atczyński i D yr. Tadeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : K atow ice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.
za 1 egz. z pnesyiKq: w Kraju 10 zł. Kwarf.
„ 1 „ „ z a g r a * 15 ił. „ iofllDSiei i s i r . u i i
T r a i i . Inż. JO B R E I: K ooperacja czy też praca niezrzeszońa. -
In i. M . S Ł O M C Z Y Ń S K I: C z y znam y dobrze czynniki od których zależą koszta w łasne produkcji.
A R N A U L D F A L Q U E : Z naczenie obliczania kosztów w łasnych w przed- siębiofstw ach przem ysłow ych.
Inż'. L. T I U K A : O rganizacja — K oszta własne — S tatystyka.
Inż. R S Z W A J N O C H : N au k o w a organizacja ruchu.
P. E D L U B : Zagadnienia gospodarcze, a sposoby obliczania zarobków.
Inż. O S K A R Z D R A L E K : W spółczynnik w ydajności i w pływ jego na gospo- darczość elektrowni.
A R N O M . F A L K : R um unja jako rynek zbytu
Spraw ozdanie gospodarcze oraz charakterystyka sytuacji w ważniejszych działach produkcji.
K R O N IK A Z A G R A N I C Z N A — K om unikaty Izb przem ysłow o handlow ych.
Patenty udzielone przez U rząd Patentow y w W arszaw ie.
W yciągi z rejestrów handlow ych S ądów G órnośląskich.
© e » a # # & 1 .8 0 Z ł.
Ferrom etal
T s w a r i y s l w e ł s l a i e - e e l a l e w e s P. % ©ar. ©#.
ul. Poprzeczna (Querstr.) Nr. 2
Telefon 1726,1980,2287,2835 / A dres depesz: Ironmetal<Rud. M osseC ode)
Oddz.
M e t a l i
N ow e metale, stare metale, materjaty do rafinowania. K om po
zycje. - Półfabrykaty W łasna odlewnia metali
Oddz.
Smowodw
a) F e rro m an g a n , F erro sili- cium i wszelkie inne F e rro - sto p y
b) S urow iec stalis ty, G iserski, H e m aty t,Z w ierc ia d lis ty itd.
c) R u d a żelazn a i m angano
w a, R uda c y n k o w a i oło
w iana
Oddz.
femęlolk
S z m e l c wszelkiego rodzaju dla pieców wielkich, m artynow - skich,odlewnia żelaza ,, ,, i t. d. ,, ,,
e Oddz.
Z o laza h a n d lo w e g o i m ateriałów kole|ewyeh
Żelazo sztabowe, D ru t w alcow any, Blachy, Pół
fabrykaty, K ęsy, Bloki i t. d. S zyny i wszelkie materjały umacniające, Lokom otywy, w ozy i t. d.
W arszawa
Ż ó raw ia 27 / Tel. 406-03, 402-20
F1LJE:
K r a k ó w
Brodzińskiego 19 / Telefon 11-86 Pijarska 7 / Telefon 45—46 Z A S T Ę P S T W A :
Poznań Ł M i Bil
Jasna 16 G dańsk 135
■ a ia sy n y 1 Odlewnia przy Szybie Alfreda
o Lwów
Kościuszki 8 / Tel, 709
H U T A H O H E N L O H E <P. G órny Śląsk).
Prxemysi i Handel
Górnośląski
Kopalnie
= na Górnym Śląsku =
~ S p ó ł k a d z i e r ż a w n a . ™
= SOClfeTfe FERMIERE DES MINES FIS CALE S ==
= DE L’ETAT POLONAIS EN HAUTE - SILESIE =
1 K r ó l . - H u l a 1
“ Rynek L.9 -1 5 :: Telefon 1 3 6 -1 4 0 =
| S p r z e d a ż |
| W ę g l a , K o k s u |
| B r y k i e t ó w |
= z kopalń: Król, Btelsszowice, Knurów =
O
lllilllllMlillllliJfttlllllilli4LllllllllJMllHIII1iil.llllllllWI'llllllJiLllllHII]fflllllllll.|iŁillllll^JlllllillitHllllllJAŁlllllliii|JlllllllM
Przemysł 1 Handel
Górnośląski
D y r e k c j a K o p a l ń Księcia Pszczyńskiego
Fürstlich PlessSsche Bergwerksdirektion — KATOWICE
T elefon: K atow ice, nr. 666, 667, 668, 669 — Adr. telegraficzny: Plessergruben, K atowice
W ę g i e l k a m i e n n y
z kopalń: Em anuelssegen-, F ürsten-, B öera-, H einrichsfreude-, Brade-, H e i n r i c h s g lü c k - , P r in z e n - , Neuglückauf-, B a r b a r a -, A leksander
Wyroby cementowe, cegły i dolomit
w łasnego przedsiębiorstw a
Sprzedaż węgla i brykietów
przez „U N IT A S“, Spółka w ęglow a z ogranicz, odpow iedz., K atow ice ( „ U N I T A S", K o h l e n h a n d e l s g e s e l l s c h a f t m .b .H ., K a t o w ic e ) Telefon K atow ice Nr. 666, 667, 668, 669 — A dres telegr.: „ U n i t a s "
Wspólność interesów z:
F a b ry k a k a m ie n n o w ę g la n y c h b r y k ie tó w , S p ó łk a z o gr. odp., D z ie d z ic e , (Steinkohlenbrikettfabrik G, m. b. H., D ziedzice), brykiety formatach 700 gr., 3 i 5 kg.
Sprzedaż przez „U nitas“, Spółka z ogr. odp.
G ó r n o ślą sk a F a b ry k a m a te r ja łó w w y b u c h o w y c h , S p ó łk a A k cy jn a , Łaziska- Górne, G.-Ś1-, (O berschlesische Sprengstoffw erke, Spółka Akcyjna, Ober-Lazisk) Telefon: M ikołów 55 i 64 — A dres telegr.: „ O s w a g " , M ikołów.
M a t e r j a ł y w y b u c h o w e dla górnictw a, dynam it w szelkiego rodzaju, materjały w yb u ch ow e bezpieczne dla użycia w kopalniach zagrożonych gazem lub pyłem w ęglow ym , materjały w ybuchow e do karczow ania pniaków — W łasne chodniki d o
św iadczalne, spłonki w ybuchow e, lonty i inne przybory zapalcze.
Z a k ła d y E lek tro w Ł a z isk a c h G órnych, Sp. z o. p., (daw n.: Kraft- u. Schm elz
w erke Prinzengrube G .m .b.H .), Tel.: M ikołów 5, 115 i 135, Adr. tek: „Elektro", M ikołów.
Przedsiębiorstw o prowadzi elek trow n ię o m ocy 25 000 KW., pracującą na wspólnej sieci z Elektrow nią O kręgow ą Pszczyńską i w yrabia karbid, krzem ian żelaza oraz smołę, w yd ob ytą przy nieskiej tem paraturze z w ęgla kam iennego.
E le k tr o w n ia O k r ę g o w a L ig o ta Sp. z o.p., (daw n.: Ü berlandwerk Pless, T e l: K atow ice Nr. 2695 w Ligocie — D ostarczanie prądu elek tryczn ego gminom i przem ysłow i p o
łudniowej części polsk. G órnego Śląska — Zużyw ane napięcia: 20.000~Wolt, 380/220 W olt.
Przemyśl 1 Handel
Górnośląski
1 1
HAJDUKI WIELKIE
G Ó R N Y Ś L Ą S K
♦
P R O D U K T Y :
S u ró w k a , k o k s , s ia r c z a n a m o n ia k a ln y , b e n z o l su ro w y , c e g ły ż u ż lo w e , w o d ó r , tlen .
Ż eliw o i o d le w y s t a lo w e w e d łu g m o d eli
Ż e la z o gru b o i drobno z ia r n iste , ta ś m o w e i f a s o n o w e
S ta l S iem en s-M a rtin , s p r ę ż y n o w a , r e s o r o w a , n a h a c e le , n a le m ie s z e K ute, ż ło b k o w a n e p o d k o w y , p ó łfa b ry k a t.
Zim no w a lc o w a n e ż e la z o o b r ę c z o w e i t a ś m o w e w e w s z e lk ic h w y m ia ra ch , s ta l ta ś m o w a do c z ó łe n e k p o k o jo w y c h (k a rto n y ).
C ien k a b la c h a b a jco w a n a do s z ta n c o w a n ia , z a g in a n ia , e m a ljo w a n ia , do k ry c ia d a c h ó w , c y n o w a n ia , b la ch y do d y n a m o m a sz y n s t o p o w e i n ie s to p o w e
B la c h y g ru b e n a cy stern y , k o tły , o k ręty , b la c h y C oum pound n a p łu g i, do b u d o w y sk a r b c ó w .
S ta l n a r z ę d z io w a i k o n stru k cy jn a , w a lc o w a n a i k u ta w prętach, ta śm a c h , b la c h a c h i form ach do b u d o w y m a sz y n , s a m o c h o d ó w i a e r o p la n ó w . S p ec ja ln e so r ty d la w y ro b u b ron i i o p a n c e r z e ń p o c is k ó w , m in, luf k a r a b in o w y c h , ta r c z och ro n n y ch , s ta l ś w i
d r o w a do w s z y s tk ic h g a tu n k ó w s k a l.
K u to ż e la z n e rury: g a z o w e , k o łn ie r z o w e , k o tło w e , s z la m o w e , w ie r t n ic z e , do r u r o c ią g ó w ro p n y ch , b e z s z w ó w , tę p o sp o jo n e, sa m o ro d n ie s p a w a n e do 1 5 0 0 m m p rzek roju , k s z t a łt k i i fa so n y ru ro w e.
M aterjały k o le jo w y do b u d o w y n a w ie r z c h n io w e j ja k : z łą c z a s z y n o w e , z a c is k i i p o d k ła d k i, szy n y w ą s k o t o r o w e i k o p a ln ia n e .
8
B 9
W 9
8
Przemysł i Handel
Górnośląski
ZAKŁADY
HOHENLOHEGO
H O H E N L O H E - W E R K E
S P Ó Ł K A A K C Y J N A
WEŁNOWIEC G.ŚL.
H O H E N L O H E H Ü T T E O .-S.
T E L E F O N Z A R Z Ą D U G Ł Ó W N E G O : K A T O W I C E , N r. 8 6 4 - 8 7 2 , 4 5 4
O d d z i a ł L W ę g i e l
W ę g i e l p ł o m i e n n y z k o p a l ń : MAKS — WUJEK — GEORG Zjednoczona H ohenlohe-Fanny
O d d z i a ł IL M e t a l e
Blacha cynkow a Cynk H. H. Korona
(podwójne rałin.)
Cynk H ohenlohe Pył cynkowy
(rafin. i nierafin.)
Oryginalny ołów hutniczy
O d d z i a ł IIL K w a s y
Kwas siarkowy (60° Be) techn. czysty.
Kwasy siarkow e od 92— 100%
Oleum 12% Oleum 12%
Przemysł 1 Handel
Górnośląski
ZWIĄZEK KOPALŃ G Ó R N O Ś L Ą S K I C H
ROBUR
IS -K A Z O . O .
w K A T O W I C A C H
Przemyśl 1 Handel
Górnośląski
> • • • • e * • • • • • • • • • • # *# • • • • • ### » • # • • • • * # * # # # * * • • t tT ilL * #70 € !!•• i '
FRjĘDĘNSHDTTĘ
Spółka Akc. / NOWY BYTOM / Górny Śląsk
ZAKŁADY: a) Zakłady „Friedenshütte" w Nowym Bytomiu (Wielkie piece), Stalownia i Walcownie, K ok
sownie, zakłady wyrobów ubocznych.
b) Kopalnia węgla kamiennego „Friedensgrube"
w Nowym Bytomiu.
c) Kopalnie rudy żelaznej wT ar no ws kich Górach.
d) Kopalnie rudy żelaznej w Czerny (Małopolska).
♦
WYROBY:
Surów ka, k o k s, a m o n ia k , b e n z o l, d z ie g ie ć , o le je , sm o ln e , żu żel fo sfa to w y , b lo k i s ta lo w e T hom a- s o w e , S iem en s-M arten ow sk ie, n a n ik lo n e i e le k tr o - sta lo w e , bram y, su r o w e i p ó lw a le o w a n e , p latyny
ż e la z o p ła sk ie , k ęsy .
Szyny k o le jo w e n o r m a ln o to r o w e , d o k o le je k p o lo w y ch i k o p a ln ia n y c h , p o d k ła d y (p rogi), łu b k i,
płyty p o d k ła d k o w e i z a c isk o w e .
K ształtow niki w s z e lk ie g o rod zaju d o w y so k o śc i 550 mm ścian k i p io n o w e j. U n iw ersa ln e ż e la z o s z ta b o w e , ta śm o w e , k ą to w e, T- i Cowe i in n e g a tu n k i. B lacha g ru b a , ż e b e r k o w a n a , śr e d n ia , cien k a , b lach a d o w ytłaczan ia i za w ija n ia , dy- n a m o w a , tran sform atorow a i inna sp e c ja ln a . W yroby k u te i p r a s o w a n e : o s ie d o w o z ó w k o le jow ych , o b r ę c z e , k o ła b o s e , g o t o w e z e sta w y k ół.
♦
FRIEDENSHÜTTE
Spółka Akc. / NOWY BYTOM / Górny Śląsk
• • • • • • • • • . » . * * * * * . M * « . — » 1 M M t J M * » i « » » M • • • « » • • M. • • • • • • • • • *JLß • • ♦ .»!.« » M »-
6
'Txoxixxz.rxi'xs-Lxxsxzxxy'rgxoxo:
Przemyśl 1 Handel
Górnośląski
O b e r s c h le s is c h e
QsenbahnBedtirfsM.
Wyroby koncernu:
(Zakłady S i e m e n s - M a r t e n o w s k i e , odlew nie żelaza i stali wygniatarki, w a rsztaty): B u t l e b ezszew n e do gazu w sz e l
kiego rodzaju: węglan, w odór i tlen, naczynia b ezszew ne Ramy sam ochodow e i w szelkie części składow e prasow ane dla budowy autom obili, rury Kardanowe — Kute części dla budow y wagonowej, blachy w ypukłe, dna okrągłe i kwadra
tow e, p łaskie i w k lęsłe — W yroby kute i prasow ane dla potrzeb kolejow ych: osie w agonow e, obręcze, koła bose, gotow e zesta w y kół, r u s z t o w n i k i z odlewu twardego
2, R u r k o w n i e w G l i w i c a c h
(W alcow nie rur spaw anych i b ezszew n y ch ): Specjalności:
W ę ż o w n i c e , r u r y d o w i e r c e n i a i k o ł n i e r z o w e , r u r y s t a l o w e ciągnione na zimno, r u r y w o d n e marynarkowe, p arow ozow e i kotłow e, r u r y c y n k o w a n e
3. Fabr. wyrób, blaszanych w Gliwicach
O p a k o w a n i a b l a s z a n e , p u s z k i do konserw w szelk iego rodzaju, z blachy c y n o w a n e j , c y n k o w a n e j i c z a r n e j , z a d r u k o w a n e i n i e z a d r u k o w a n e
4 L ^ a k ł a d y J i u i l n j £ z e J Ę ^ j ¥ £ d j ^
( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e ) (W alcownie żelaza sztabow ego, kuźnia formowa, w arsztaty kolejkow e, f a b r y k i z w r o t n i c , pojazdów i wagonów
5 O d l e w n i a ż e la z a C o l o n n o w s k a
( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e )
O d l e w y ż e l a z n e , odlew szary, szczególnie kokile
Górnośląskie Towarzystwo akc. dla
dostaw koleiow., Zarząd w Gliwicach
Przemysł i Handel
Górnośląslcl
1
» 1
1
L
WĘGIEL, CYNK
BLACHA OŁOWIANA, OŁÓW, RURY OŁOWIANE KADMIUM, KWAS SIARKOWY
G I E S C H E S P Ó Ł K A A K C Y J N A
PR Z E M Y SŁ i HANDEL
G rudzień 1924. Nr. 3/1924 G Ó RNO ŚLĄSK I
R y b n i k e r S t e i n k e h i e n - < B e w # r k s e h e l i
Eyltonlelkle Cwereelwe Węglowe
K o p a l n i e w ę g l a :
„ A N N A " w Pszowie
„ E M M A " w Radlinie
„ R V M E R " w N iedopczycach
Węgiel koksujący, gazowy, płomienny Sortym enty do 70 mm płukane Lista la konwencji węglowej
W artość opałowa 7400 — 7800 kał.
B r y k i e t o w n i e :
kop. „ E M M A " i „R Y M E R "
R. G. Brykiety 1, 3, 6 kg z mytego miału Listy 1 a
Ilość kalorji 7500 K o k s o w n i a :
kop. „ E M M A "
Koks wysoko piecow y i opałowy Siarczan am onowy
W y t w ó r n i a b e n z o l u i s mo ł y : kop. „ E M M A "
Benzol automobilowy 90"/n
zwyczajny, Toluol, Solvenmafta, Teeröl
^abryka przetworów smołowych
zWielkich Hajdukach:
Oliwa palna, Oliwa do impregnat, Oliwa do motorów, Kresol, Fenol, Kwas karbolowy, Pirydyna, Naftalina w łuskach Antrazen
*
Zakłady Impregnowania w G ross - Chełm Wronka Schulitz:
Impregnacja smołowa,systemem Rüpi ng'a K o p a l n i a k ó w , progów kolejowych i słupów telegr.
*
Fabryka papy dachowej w Dębie, k. K a to w ic:
Papa dachowa, Smoła dach. (Dacii pech) B i u r a s p r z e d a ż y :
W ęgla brykietów i koksu:
„R O B U R ", Związek Kopalń G órno- śląskich, Sp. z o. p., Katowice, Zam kowa 3 Benzol Amoniak, Produkty smołowe oraz w ytwory Zakładów Impregnacyjnych:
„ Z W IĄ Z E K K O K S O W N I" ,
Sp. z o. Katowice, ul. Zam kowa 3.
K atow loęB ul. P o w stań
i
PR Z E M Y SŁ i H ANDEL
G Ó RNO ŚLĄSK I G rudzień 1924. Nr. 3/1924
W Ę G I E L :
Kop. G ottessegen
Szyb A sch en b o rn i H ildebrand
Kop. H ugozw ang
Szyb M enzel
Kop. Radzionków
C Y N K , KA DM p y L c y N K O w y :
H u ta cynkow a „Ł a z y "
H u ta „H ugo"
Liebeshittte
KWAS S I A R K O W y K W A S S O L N y SÓL G L AU B E R S K A:
Fabr. chemiczne przy hucie
„Ł a zy "
O G N I O T R W A Ł E w y R O B y z G L i N y
i K A M I E N I E F O R M O W E :
F abryka w yrobów szam otowych w W irku
W A P N O : Zakłady wapienne N a cło i Szarley
F A R B y : Fabryka farb w W aldenstein w A ustrji
#4
§6
L E P O N : T A R N O W S K I E G Ó R y nr. 6M1 i 1036, 1206, 1207
P R Z E M Y SŁ i HANDEL
Grudzień 1924. Nr. 3/1924 G Ó RNO ŚLĄSK I
Gdańsko-Katowickie Towarzystwo Handlu Żelazem i Metalami z o. p.
K a t o w i c e , Poprzeczna (Querstr.) 2
A d r e s te le g r a fic z n y : „ D A K E M " / T e le f o n y : 488, 489, 490
D A K E M
Dział nowego żelaza:
Ż e la z o sz ta b o w e i fa s o n o w e / D r u t w a l
co w a n y , B la ch a , R u ry, Ć w ie k i, K ę s y , B lo k i, S ta l / P r o d u k ty w a lc o w n . w s z e lk ie g o
rod zaju
Dział kolejowy:
S z y n y d la r o ż n y c h to r ó w , Z w r o tn ic e , L o k o m o ty w y , W a g o n y , W ó z k i k o le b o w e i g ó r n ic z e , S p rz ę ty z ż ela zn ej M a ch y , w s z e lk ie
m a ter ja ły z a p o tr ze b o w a n ia k o le jo w e g o
Dział techniczny:
M a s z y n y p r z e m y s ło w e i r o ln ic z e / L o k o m o b ile M a s z y n y p a r o w e / K o tły / K o tły sk r z y n io w e Z b io r n ik i / M a s z y n y e le k tr y c z n e / M o to r y
« « « « C a łk o w ite u r z ą d z en ia fa b r y c z n e » » » »
Dział szmelcu:
S z m e lc w s z e lk ie g o ro d za ju d la p ie c ó w , w ie lk ic h , m a rty n o w sfcich , to m a so w n i, b e - se m e r n i, o d le w n i ż e la z a , sta li itp. / Z a k u p i r o z b ie r a n ie n ie c z y n n y c h z a k ła d , p r z em y sł.
Dział metali:
S ta r e m e ta le , n o w e m e ta le / B la c h a m ie d zia n a , c y n k o w a i m o s ię ż n a / M a te r ja ły d o r a lin o w a n ia , S to p y m e ta lo w e etc.
F M P a n M .ll.I M
M IK O Ł O W G. SI.
T E L E F O N : M I K O Ł Ó W N R . 1
A d res te le g r a fic z n y : F a b r y k a p ap ieru M ik o łó w
Wytwórnia papieru
do opakowania oraz &o wyrobu torebek , specjalnego p a pieru dla walców kalandera, papieru z celulozy i t. p.
3
PR Z E M Y SŁ i H ANDEL
G Ó RNO ŚLĄSK I
Grudzień 1924. Nr. 3/1124« e ^ H H e e e e e e e e w » * # # # # # # # # # # # # ^ # ^
Gwarectwo Waterloo I
K o p a ln ia węgla Em ineneja |
Poczta Załęże, powiat K atow ice G, SI. ^
A dres telegraficzny: Kopalnia Em inencja Z ałęże — Telefon: K atow ice nr. 37 i 595 Stacja kolejow a: Katow ice, bocznica kopalni Eminencji
f ’ i
W E t i l E L , 1
© dł ug i m p ł o m i e n i u p i e r w s z e j jakowe!
w gatunkach zwykłych i kombinowany cli.
f r ■ - ^
Oddział Towarowy
Śląskiego Banku Eskomptowego w Bielsku
W yłączna sprzedaż węgla z kopalni Hohenlohego i Plessa
Hurtowny handel węgla wszystkich kopalń d l a k r a j u i z a g r a n i c y
P r z e d s ta w i c i e l s t w a w K a t o w i c a c h i W i e d n i u
Poleca się jako solidny dostawca w ęgla dla przemysłu i opału domowego po najniższych cenach dnia oraz na najdogodniejszych warunkach,
' ' .
Grudzień 1924. Nr. 3/1924
PRZEMYŚL i HANDEL GÓ RNO ŚLĄSK I
O d d z ia illl
FABRYKA M A /Z Y H i KOM/TRUKCJI ŻELAZNYCH
O d d ział IV.
Oddzi
V .W I E L K O / C Z A B U D O W A N E J
POWIERZCHNI Ł Ą C Z N I E z
3 5 2 8 m
7 * W l Ü E K M 11 i 61
P'"'
Specjalna fabryka maszyn górniczych i urzrdzeń górniczych i hutniczych.
O r l r G i a ł T B u d o w a n o w y c h k o s z y k o p a ln ia n y c h w y c ią g o w y c h ,w o z ó w w y w r o t n y c h , ta c z e k ż e la z n y c h , w y w r o ty , wózki g ó r n ic z e.
w u u z i a i r. naTzędzia r ę c z n e g ó r n ic z e , o k n a ż e la z n e , m ły n y tr a n sp o r to w e , k o ło w r o ty tr a n sp o r to w e , fr e zo w a n e k o ła z ęb a te, czerp ak i, o si do w o z ó w k o p a ln ia n y c h , b u d o w a i n a p ra w a w a g k o le jo w y c h i k o n n y c h , b a lo n y dla p y łu c y n k o w e g o , z w r o tn ic e k o p a ln ia n e r ó żn eg o ro d za ju , w y r ó b w s z e lk ic h k o n str u k c ji ż e la z n y c h , b u d o w a p r z ew ie tr z n ik ó w k o p a lń .
O d d z i a ł TI N a p ra w a w o z ó w k o le j, w ą z k o to r ., p a r o w o z ó w , lo k o m o b il p łu g ó w p a ró w ., s p a w a n ie ic h e lek tr. ap a ra tem o u u u i u t i i i . ,ira,jjr z m ien n y m n a m ie js c u p o trz e b y przez n ajl. w p r a w io n y p e r so n a l p od sp e cj. w y k s z t a łć , n a d zo rem i k ie r o w n . N a w ija n ie i p r z ew ija n ie m o to r ó w e le k tr y c z n y c h sta łe g o i tr ó jfa z o w e g o p rą d u i tr a n sfo r m a to r ó w ró żn eg o rod zaju na n o w ą b u d o w ę ap a ra tu e le k tr y c z n e g o do sp a w a n ia prąd em e le k tr y c z n y m z m ie n n y m S y s te m u «S ilesia«. y W sz e lk ie g o r o d z a j u o d le w y m e ta lo w e m ied ź, bronz i m o sią d z do w y s o k o ś c i w a g i 500 k g w jedn ym k a w a łk u . S p a w a n ie e l e k tr y c z n e p r ą d e m z m ien n y m n a p o d sta w ie w ła sn e g o p o s tę p o w a n ia o 30 p r o c . o szc z ęd n . prądu i 70 p roc.
o s z c z ę d n . c z a s u w y k o n a w c z e g o n a p rz e ciw sp a w a n iu e le k tr . prąd em sta ły m i d a ją c 90 p ro c. daw n. s iły m a terja ln ęj.
-..zź ... s ; s w « i i e W SSdfcich u s z k o dz, c y lin d r ó w o d s a m o c li. i w y k o n y w uj. n a p ra w y i sp a w a n ia p od w sz e lk ą g w a r a n c ją .
1. K opalnie w ęgla kam iennego:
B r a n d e n b u r g ...stacja kolej: Ruda
W o l f g a n g , W olfgang
G raf F r a n z ... „ „ 2. K oksow nia „W olfgang" ... „
3. F ab ryk a C egł- „ C a r o l E m anuel" . . . ,, ,, „ 4. T artak K o k o t e k ... „ „ „ P R O D U K T Y : W ęgiel p ło m ie n n y i g a z o w n ic z y , k o k s i p r z e tw o r y uboczn e
Benzol surow y, amoniak, dziegieć, naftalina surow a
W y r o b y ceg ieln ia n e, ogniortwała cegła m aszynowa, cegła pusta, dachówki i gonciary, cegła sufitowa
Spółka sprzedażna dla węgla i koksu:
„ R O B U R “, Z w ią ze k K o p a lń G ó rn o ślą sk ic h , S p .z ogr. p o r., K a to w ic e , Z a m k o w a 3 Spółka sprzedażna dla produktów kamienno=węglowych:
.ZW 1 Ą ZT .K K O K S O W N I S p ó ł k a z ogr. p o r ., K a to w ic e , u lic a Z a m k o w a 3
Wschodnio=górnośl. Zakłady przemysłowe Mikołaja hr. Ballestrema w Rudzie W°<-S|3skie
Telefon: R U D A nr. 3, 4, 5 / Adres telegraficzny; Administracja Kopalń Ruda / Telefon: R U D A nr. 3, i , 5
PR Z E M Y SŁ i HANDEL
G Ó RNO ŚLĄSK I Grudzień 1924. Nr. 3/1924
G w a r e c t w o W ę g l o w e
CHARLOTTE
P o c z t a : Rydułtowy. Polski G ó rn y Ś l ą s k — S t a c j a kolej,: Rydułtowy A d r e s t e l e g r a f i c z n y : „Charlottewęgiel" — T e l e f o n Nr, 2. 22, 23, 3 3
JEST W ę g i e l p ł ó k a n y
p i e r w s z o r z ę d n e j j a k o ś c i w e w s z y s t k i c h g a t u n k a c h
I i
i i
•2^
FitznerowskaFabrykaŚrub i Nitów
R o k z a ł o ż e n i a 1868
Spotka
Z O g r .por.
L iczb a urz. i rob. 500H U T A L A U R A S I E M I A N O W I C E G . - Ś I .
T elefon 50 i 51 A d r. te le g r.: „ N ieten fa b rik " T elefo n 50 i 51.
Śruby, sw o rzn ie i n akrętk i z że la z a i m etalu, czarne cynkow ane albo obtaczane, dla w s z e l k i c h k o n s t r u k c j i , do budow y m aszyn, okrętów, w agonów kolejowych i t. d.
Ś ru by b ud yn kow e, p o cią g o w e, za ty czk i, n ity, z żelaza i stali niklowej, lub zwykłej w wszelkich wym iarach, i jakościach do budow y kotłów, m ostów, w agonów kolejowych i okrętów .
M aterjaty do p rzy m o co w a n ia szyn , budow y, p rzew od ów te le g ra ficz n y c h i te le fo n ic zn y ch oraz w sz e lk ie r o b o ty k o w a lsk o -fa so n o w e i t. d.
i i
i
G rudzień 1924. Nr. 3/1924
P R Z E M Y SŁ i HANDEL G Ó RNO ŚLĄSK I
ę o d u ł l c r S p ó ł k a
w Ghebziu ę. Śl.
Telefon Król. 3{uta 34-0-34-5, J\uda 77
K o p a l n i e w ę g l a k a m i e n n e g o : szyb ęo tth a rd , szyb Qodulla, kopalnia X ithandra K o k s o w n i a i f a b r y k a b e n z o l u : szyb Qotthard-Cegielnie, Q orzelnia-paniow y
'Wyroby: Węgiel\ koks, amortjak, dziegieć, benzol smoła twarda, naftalina surowa, pralnik, cegły f i r m a s p r z e d a ż n a : %&%%%;%"&%%%
y/ * . ^ — - s iu s K ic n , •j/j. < o. w c r r o ł v / c e , z^ a m K O w a n r. 3
d l a k o k s u i b o c z n y c h p r o d u k t ó w w ę g l a k a m i e n n e g o : „Carbochemia“ Sp. z o. p., Katowice
«SAM»
Spółka Akcyjna, Münstermann
O d l e w n i e ż e l a z a i b r o n z u , b u d o w a m a s z y n i a r m a t u r
Raciborska 8 K / \ T O W I C E Raciborska 8 Telefon nr. 11 i 577. Adres telegr.: SAM, KATOWICE
O d le w y
w szelkich form i w ielkości z o r y g in a ln e g o b ro n zu f o s fo r o w e g o D . K iin z ła , n ik lo fo s fo r o w e g o b r o n zu fo s fo r o w e g o odp o rn eg o na d ziałan ia k w a su i z la . spiżu. M a te r jat k u t y z b r o n z u sp e c ja ln e g o w s z ta b ach o w ysokiej w y trz y m a ło ś c i, a m ianow icie : B ronz m an g an o w y , b ronz stalo w y , bronz afum injow y, bron z d jam en to w y . S z ta b y k u te z la . m ie d zi e le k t r o lity c z n e j, la . b ia ły m eta l lo ż y k o w y , la . sz la g lu t, la . c y n a d o lu to w a n ia . ... ...
C ię ż k ie a rm a tu ry
dla p a ro w y c h , w o d n y c h i g a zo w y c h p rzew o d ó w z żelaza albo z m etalu , w szczeg ó ln o ści z a w o r y , z a s u w y i k u rk i, Z a w o r y z la n ej s ta li do w y so k ic h ciśnień lub do p rz e grzanej p ary . O d w a d n ia c z e , h y d r a n ty . K a talo g i bez
płatnie. F a c h o w a r e p a r a c ja m a sz y n g ó r n ic z y c h , p o m p i k o m p r e s o r ó w e tc . O d le w y ż e liw n e w s z e l
k ie g o r o d z a ju , s u r o w e lu b o b r o b io n e , a p rz e- dew szytkiem o d lew y m aszynow e i b u d o w lan e, ru ro w e i fasonow e, ru s z ty o g n io trw ałe ...
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
>
►
7
PRZEMYSŁ i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Grudzieri 1924. Nr. 3./1924
A
>■; f , - y T F L - £T‘' : ’ r^ : y % TT;..':-
Fulmen
Górnośląskie T ow arzystw o Handlu W ęglem
Katowice, ul. Poprzeczna 6.
Dostawa wprost z hut i fabryk i własnych składów w y r o b ó w p r z e m y s ł u ż e l a z o
Żelazo - Blachy - Stal - Emalja
S u ró w k a - S zm elc - M etale
M aterjały kolejow e - P od k o w y - N aczynia em aljow ane
Kocks i S il Spółka Akcyjna
C en trala K atow ice
T elefo n N r. 179 i 2007 u lic a P o c z to w a nr. 8 A d r. telegr.: K o ck sco
Filje i S k łady:
B iała= B ielsko K raków L w ów
R ynek 12, telefon 46 B aszto w a 17, telefon 4125 plac K a p itu ln y 7, tel. 1740
Grudzień 1924. Nr. 3 /1924
PR Z E M Y SŁ i HANDEL G Ó R N O Ś L Ą S K I
Przemysł żelazno-drzewny, Bielsko
d a w n i e j R o b e r t K e l l e r ' S ) J ó z e f L a n g f e l d e r
d o s t a r c z a w n a j l e p s z e m w y k o n a n i u m e b l e forniero- w a n e i z d r z e w a m ię kkie go p rzyjm uje z a m ó w i e n i a n a u r z ą d z e n i a s k l e p o w e , b a n k o w e , p o d e j m u j e p r a c e b u d o w l a n e j a k o t e ż w c h o d z ą c e w z a k r e s s t o l a r s t w a .
imwrwHWłmł
Z jednoczone Kopalnie G órnośląskie
Sp. Z O. P.
T e l e f o n y : Nr. 1162, 2 5 2 3 . 2180, 1 3 6 9 A d r e s te le g r a fic z n y : „ P ro g re s " K a to w ic e
l l l l i y i l i l M I l l M l I l i l l l l l l l l l H l I l l i t t l i i i l i l i i l l t t i i l i l i l j l i l i i l l l l l i l l l l l l l l l l i l l l j i i j l i i l M t l W I I I I I l i l l l l l l l i l l W
K a t o w i c e , ulica S ta w o w a nr. 13
mm
PRIFDSIEBIOHSTIO DLA BUDOWLI FABRYCZNYCH
ul. Straszew skiego 11/1
Spółka z ogr. por. W K R A K O W I E P r o j e k t u j e i w y k o n u j e :
Nowoczesne budowy cegielń, fabr. dachówek, wapienników, cementowni, materja=
łów szamotowych i t. d. — Budowy kominów fabrycznych — Podwyższanie i naprawa kominów bez przerwy w ruchu — Obmurowanie kotłów parowych i destylacyjnych — Budowa generatorów i wszelkich zakładów przemysłowych
T elefon nr. 439o
9
,
liii®
Gen. zastępstwo: K. G ottschalk, H urtow nia żelaza, K rólew ska Huta G.-Śl.
FABRYKA MASZYN GÓRNICZYCH
fabryka: Załęże G.-Ś.
ul. Szeroka 17 (Breitestr. 17)
Tow. z ogr. por.
T e/.: K ato w ic e 515 i 599 / S k ró t teleg ra »B ergbaum aschine«
I Bytom G.-Ś.
G artenstrasse 11
D ział I O dlew nia Żelaza i m etali:
S p e c j a l n o ś ć ; O d le w y żeliw ne n a w ysokie tem p eratu ry . O d lew y części m aszyn do 3 tonn. B ro n zy alu
m iniow e, fosforow e, m anganow e i D - r a K iinzela b ro n zy kow afne. O d le w y m iedziane, m osiężne o raz odlew y z in n y ch m etali n a łożyska. O d le w y do celó w tech n iczn y ch i chem icznych.
Dział II F ab ry ka M aszyn ;
a> O n a p ę d z i e p o w i e t r z n y m : K o ło w ro ty , w iertarki obro to w e, szlifierki w rębów ki, ręczne drążki żłobiące, w en ty lato ry , a p a ra ty do n atry sk u cem entem , m o to ry do rynien p o trząsaln y ch .
b> O n a p ę d z i e e l e k t r y c z n y m : K ołow roty, w iertarki obrotow e, szlifierki, m aszyny w rębow e, ręczne drążki żłobiące, m a szyn ki elektryczne do zap alan ia naboi, w en ty lato ry , m o to ry do ryniem potrząsalnych.
c) B u d o w a m a s z y n w o g ó l e : R ew izja i kom pletny rem o n t w szelkich m aszyn, a w szczególności m aszyn g ó rn iczy ch , pom p i t. p. przez specjalistów m onterów rów nież i n a m iejscu. O d s ta w y linow e z k o m - pletnem urządzeniem , urządzenie rynien p o trząsaln y ch , tarc ze ham ulcow e, rolki i t. p. Ś w id ry końców ki, specjalne z B ism arkhütte d łu ta do d rą żk ó w żłobiących i t p.
Dztał III Naw ijanie i budowa m otorów:
M o to ry elektryczne w łasnego ty p u do 25 K M . P rzełączniki w gw iazdę i trójkąt. S krzynki łącznikow e, mufy kablow e i t. p.
___ ostrz świdrowych do nasadzania.
PRZEMYSŁ i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Grudzień 1924. Nr. 3/1924
Z eszyt 3/1924 Katowice, Grudzień 1924. „ Tom. VI.
1 Handel
U ś m e S l ^ s M
Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym
R e d a k t o r n a c z e l n y : E d w a rd C hw atczyński
R e d a k t o r w W a r s z a w i e : A l. Jackowski, ul. M arzalkow ska 33 S e k r e t a r z r e d a k c j i : Jozef Banaś
Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : R edaktor E d w a rd C hw atczyński i D yrektor T adeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : K atow ice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.
K onto bankow e : Bank Przem ysłow ców , K atow ice K onto P. K. O . K atow ice, N r, 301 900
K3T Przedruk dozw olony tylko za w yraźnem podaniem źródła. * $ $
XXX)QQC)0000000C?CO30000000(X)00000000(XXX)00C)0000000000CX300000000000000088
Alimeisier
R o z d z m e ó ^ S z o p i e n i c e
T el. n r. 571 / R o k z a ł 1897
*
fa b r y k a specjalnych likierów W ina doborowe
Alimeisier
W y l w ó r n i a w ó d e k
U r z ą d p o c z t o w y K a t o w i c e
*
S kłady dla s p r ze d a ż y d e f a i / i c z n ej w Katowicach
u lic a 3 ~ g o f l a j a 2 ^ i u lica Z i e l o n a 16.
^5o000000000cxx»00000000(xxxx)0000000000000000000000000cxxxxxxxx)000000000000
Telefon 852.
S p. z o g r. o d p.
< P A P >
Telefon 852.K A T O W I C E , u l i c a 3 - g o M a j a 36
P a p i e r y k a ż d e g o r o d z a j u / P a p i e r y t e c h n i c z n e / K a l k a - t a ś m y R e p r e z e n t a c j a n a P o ls k ą «Derby»
Ksiągi h a n d l o w e / N a jw ią k sz y w y b ó r A rtykułów b iu ro w y c h / d.et. i hurt.
635
P R Z E M Y S Ł i H A N D E L
G Ó R N O Ś L Ą S K I G rudzień 1924. Nr. 3./1924
Kooperacja czy też praca niezrzeszona?
lnż. J o b r ei , K a t o w i c e .
G w a łto w n y w z r o s t w y t w ó r c z o ś c i i h a n d lu , ja k i m ia ł m ie j
sce w c z a s ie p r z e d w o je n n y m i c o r a z b a r d z ie j s k u tk ie m te g o w z r a s ta j ą c a k o n k u r e n c ja , w y w o ły w a ł y p o tr z e b ę je d n o c z e n ia się p o je d y n c z y c h p r z e d s ię b io r s tw w k o n c e r n y , k o ła , s y n d y k a ty i t r u s t y . Z a d a n ie m p ie r w s z y c h t r z e c h je s t je d n o lite r e g u lo w a n ie p r o d u k c ji to w a r o w e j i c e n s p r z e d a ż n y c h , o s ta tn ie z a ś d ą ż ą d o z je d n o c z e n ia m o ż liw ie d u ż e j ilo ś ci p r z e d s ię b io r s tw w je d n y c h r ę k a c h . O ile p o c z ą tk o w o e g z y s to w a ł a te n d e n c ja je d n o c z e n ia p r z e d s i ę b io r s tw je d n e j b r a n ż y w t. z w . s z e r e g p o z io m y , o ty le w la ta c h o s ta tn ic h z a u w a ż y ć s ię d a je ró w n ie ż je d n o c z e n ie s ię w s z e r e g p io n o w y , s k u tk ie m k tó r e g o p o w s ta ł y i n a d a l p o w s ta ją k o m p le tn ie m o n s tr u a ln e t w o r y g o s p o d a r c z e , k tó r e o k r e ś la ją i m a ją w p ł y w d y k t a t o r s k i n a p ro d u k c ję , k s z ta łto w a n ie się c e n i s p r z e d a ż , p o c z y n a ją c o d p r a - s u r o w c a , a k o ń c z ą c n a g o to w y m f a b r y k a c ie i d o s ta w ie je g o k o n s u m e n to w i. Z ja w is k o to z a s łu g u je b e z s p r z e c z n ie n a b a c z n ą u - w ą g ę i z a ję c ie w te j s p r a w ie s ta n o w is k a p r z e z n a js z e r s z y o g ó ł, g d y ż o d n ie g o z a le ż n ą je s t p r ę d s z a lu b p o w o ln ie s jz a , e f e k ty w n ie - o s ta te c z n a lu b te ż p r z e m ija ją c o -w ą tp liw a o d b u d o w a i u z d r o w ie n ie n a s z e j k o m p le tn ie z r u jn o w a n e j g o s p o d a r k i o g ó ln ej. A c z k o lw ie k w P o ls c e fe n o m e n p o w y ż s z y nie je s t je s z c z e z ja w is k ie m p o s p o lite in , to w s z a k ż e z a u w a ż y ć się ju ż d a ją p e w n e w ty m k ie r u n k u z a m ie r z e n ia . O d te g o , c z y o rg a n iz m g o s p o d a r c z y k w e s tię tę r o z s tr z y g n ie p r z y c h y ln ie i p o p ie r a ją c o , c z y t e ż ją o d r z u c i i z w a lc z a ć b ę d z ie — u z a le ż n io n ą je s t a k tu a ln o ś ć p y ta n ia . D la k r y ty c z n e g o z b a d a n ia te g o p r o b le m a tu r o z w o jo w e g o i d a n ia n a m o d p o w ie d z i, m ia r o d a j
nemu je d y n ie m o g ą b y ć s k u tk i d z ia ła n ia z je d n o c z o n y c h w ten s p o s ó b o lb r z y m ic h p r z e d s i ę b io r s tw n a i n te r e s a g o s p o d a rc z e , s o c ja ln e i p a ń s tw o w e .
Z a n im p r z y s tą p im y d o tej s p r a w y , z b a d a jm y o k o lic z n o ś ci, w k t ó r y c h p o w s ta ł ro z w ó j p o w y ż s z e g o je d n o c z e n ia p r z e d s ię b io r s tw . O fic ja ln y p r o g r a m je s t n a s tę p u ją c y : z m n ie js z e n ie k o s z tó w a d m in is tr a c y jn y c h i w e r b u n k o w y c h , je d n o lite i b a r d z ie j in te n s y w n e , w celu z w ię k s z e n ia o b ro tu , z a b ie g a n ie o p r z y s p a r z a n ie k lije n te li, u je d n o s ta jn ie n ie p racy : i le p s z e w y k o r z y s ta n ie p o je d y n c z y c h p r z e d s ię b io r s tw , a co z a te m id zie, z r e d u k o w a n ie 1 k o s z tó w w ła s n y c h i o b n iż e n ie c e n s p r z e d a ż n y c h ; o s ta tn ia o k o lic z n o ś ć z w ię k s z a z a p o tr z e b o w a n ie , s k u t k iem c z e g o s tw o r z o n e b y ć m o g ą w a r u n k i u s u w a ją c e z a g r a n ic z n ą k o n k u r e n c ję . D o ty c h c z a s je d n a k o w o ż k o n s u m e n c i nie ty lk o , że nie m o g li z a u w a ż y ć z b a w ie n n y c h s k u tk ó w te g o o- s ta te c z n e g o celu , k t ó r y n o w y s y s te m g o s p o d a r c z y o b ie c u je , le c z o d w r o tn ie , f a k te m je s t, że c e n y r o s n ą ! I je s t to ła tw o z r o z u m ia łe m , g d y się g łę b ie j w n ik n ie w is to tn e p o b u d k i, w y w o łu ją c e te g o r o d z a ju k o o p e ra c je .
;lak n a w s tę p ie ju ż z a z n a c z o n o , p o w a ż n ą p r z y c z y n ą d la łą c z e n ia się je d n o lity c h p o je d y n c z y c h p r z e d s ię b io r s tw w w ię k s z e je d n o s tk i w y tw ó r c z e , b y ła c o r a z o s t r z e j s z a k o n k u r e n c ja i z łą c z o n e z te rn z m n ie js z e n ie się s u m y z a r o b k o w e j ; łą c z e n ie s ię ta k ie d a w a ło m o ż n o ś ć u s ta la n ia r e n to w n ie js z y c h c en s p r z e d a ż n y c h , a w ię c p o w ię k s z e n ia z y s k ó w . S to p n io w y r o z w ó j ty c h łą c z e ń się m o ż n a o k r e ś lić p r z y p o m o c y p o ję ć : w o ln a k o n w e n c ja cen , z je d n o c z e n ie s p r z e d a ż n e , w r e s z c ie s y n d y k a t. O ile z p o c z ą tk u p o je d y n c z y k o n t r a k t k o n w e n c ji c e n z o b o w ią z y w a ł s ię do s p r z e d a ż y s w y c h w y r o b ó w p o p e w n e j n ie n iż s z e j n iż u s ta lo n a c e n ie , s p r z e d a ż je d n a k ż e u s k u te c z n ia n ą b y w a ł a p r z e z p o s z c z e g ó ln e p r z e d s ię b io r s tw a , o ty le te n lu ź n y z w ią z e k w k r ó t c e s ię z a c ie ś n ił b a r d z ie j, g d y ż z je d n o c z e n ie s p r z e d a ż n e ju ż s a m o u s k u te c z n ia ło i s p r z e d a ż c a ł
k o w ite j p r o d u k c ji n a le ż ą c y c h do te g o z je d n o c z e n ia w y t w ó r c ó w . Z c h w ilą n a le ż e n ia do o w e g o z je d n o c z e n ia , n ie m ia ł p o e jd y n c z y p r o d u c e n t ju ż n ic w ię c e j d o c z y n ie n ia , z u s t a la n iem c e n s p r z e d a ż n y c h i w e r b o w a n ie m k lije n tó w . Im b a r d z ie j o n a to li z w ię k s z a ł s w ą w y tw ó r c z o ś ć , te rn w ię k s z e b y ł y jeg o z y s k i. R ó w n ie ż nie p o tr z e b o w a ł o n s ię m a r tw ić o to , c z y z d o ła s p r z e d a ć c a łk o w itą z w ię k s z o n ą s w o ją p ro d u k c ję , g d y ż
t r o s z c z y ło się o to z je d n o c z e n ie s p r z e d a ż n e . T o o s ta tn ie p o w in n o b y ło z a d o ś ć u c z y n ić d w o m w y m o g o m s w y c h c z ło n k ó w : z b y w a ć ich t o w a r y z z y s k ie m i w c o r a z w ię k s z y c h ilo ś cia ch , Z c h w ilą a to li, g d y z c z a s e m c o r a z tr u d n ie js z e m się s ta w a ło o s ią g n ię c ie p o w y ż s z y c h w a r u n k ó w , a je d n o c z e ś n ie p r z y b y w a li n o w i c z ło n k o w ie , s to ją c y d o ty c h c z a s n a u b o c z u , z w a b ie ni fa k ty c zn e ,m i k o r z y ś c ia m i, k tó r e t a k a o r g a n iz a c ja d a w a ła — p o s u n ię to się o k r o k n a p r z ó d i z a c z ę to się tr o s z c z y ć n ie ty lk o o d ro b n e c e n y i c a łk o w ity z b y t to w a r ó w , le c z r ó w n ie ż i o to , a ż e b y z a c h o w a n y m b y ł w a r u n e k k u te m u , a m ia n o w ic ie : u sta le n ie w y s o k o ś c i produ kcji. W te n s p o s ó b m ia ło s ię r y n e k z b y tu c a łk o w ic ie w r ę k u . S z e r e g p o z io m y b y ł w ię c w ten s p o s ó b u k o m p le to w a n y (lip rz. S y n d y k a t w ę g lo w y , S y n d y k a ty ż e la z n e , S y n d y k a t so li p o ta s o w y c h , S y n d y k a t y n a fto w e i t. d.) S y tu a c ja r y n k o w a n ie b y ł a w ię c e j d la S y n d y k a t u m o m e n te m d e c y d u ją c y m (a te rn s a m e m i d la p o je d y n c z e g o p r z e d s ię b io r c y ) , g d y ż o n w ła ś n ie n a d a w a ł jej s w e p ię tn o i p r z e z n ieg o b y ł a o n a ,,ro b io n ą " .
C z y n n ik ie m n ie p e w n y m , c z y n n ik ie m od k tó r e g o się b ą d ź co b ą d ź w p e w n e j m ie rz e z a le ż a ło , b y li p r z y ty m s y s te m ie d o s ta w c y s u r o w c ó w i p ó łf a b r y k a tó w . A ż e b y się i w ty m k ie ru n k u u n ie z a le ż n ić , s ią g n ię to do z s z e r e g o w a n ia się pio
n o w e g o . W łą c z o n o w ię c do k o m p le tn ie z s z e r e g o w a n e g o u- k ła d u p o z io m e g o w a r s z t a t y w y t w ó r c z e s u r o w c ó w i p ó łf a b r y k a tó w , ś r o d k ó w lo k o m o c ji ( t r a n s p o r t m o rs k i), h u rto w n ie , s p r z e d a ż d e ta lic z n ą i t. d. W te n s p o s ó b u k s z t a ł t o w a n y z o s t a ł n a jm ło d s z y o k r e s . D a ls z y m s to p n ie m r o z w o ju b ę d z ie z łą c z e n ie te g o r o d z a ju n a d - o rg a n iz a c ji w je d n ą c a ło ś ć . W ó w c z a s ś w ia t s ta ć b ę d z ie p r z e d fa k te m , że c a ła g o s p o d a r k a a b s o lu tn ie u z a le ż n io n ą je s t od d o b r e j lu b złej w o li z n ik o m e j ilo ści o s ó b i p r z e z n ic h k o n tr o lo w a n ą .
W ła ś c iw y m i m o ty w a m i te j, w k r ó tk ic h z a r y s a c h n isz k i-- c o w a n e j e w o lu c ji s ą ; w y k lu c z e n ie o b n iż a ją c e j c e n y k o n k u re n c ji, n ie z b ę d n e u tr z y m a n ie r e n to w n o ś c i p r z e d s i ę b io r s tw i.
ja k o r z e c z n a d p r o g r a m o w a , — z w ię k s z e n ie r e n to w n o ś c i p o n a d n o rm a ln ą m ia rę .
Z w y e lim in o w a n ie m k o n k u r e n c ji u s u n ię ty z o s ta n ie z ż y cia g o s p o d a r c z e g o te n c z y n n ik , k tó r y je s t b o d ź c e m d la p o s tę pu i m ia ro d a jn y m d la u s ta n o w ie n ia w y s o k o ś c i z y s k u . P r o d u c e n t i k u p ie c s ta n ą się z w y k ły m m a n e k in e m b e z o s o b o w e g o n a d - tw o r u — S y n d y k a tu . O s o b is ta d z ie ln o ś ć i f a c h o w o ś ć b ę d ą m u s ia ły u s tą p ić m n ie js c a s to s u n k o m i p r o te k c ji, g d y ż nie k a ż d y , k to c h c ia łb y p r a c o w a ć w s w o im z a w o d z ie , d o s tą p i te g o z a s z c z y tu , b y b y ć p r z e z S y n d y k a t z a o p a tr y w a n y m w n ie z b ę d n e d la n ie g o p r z e d m io ty , lub to w a r y . N ie r a z te ż w s tr z y m y w a n e b y ć m o że n a w ią z y w a n ie in te r e s ó w w k ra ju lub z a g r a n ic ą , c h o c ia ż b y to z w ią z a n e rn b y ć m ia ło z e s z k o d ą d la u c z e s tn ik ó w . M y ln e m je s t a lb o w ie m z d a n ie s y n d y k a li- s ty c z n y c h je d y n o w ła d c ó w , że k a ż d y in te r e s i ta k , b e z z b y t nich w y s iłk ó w , z a r a z lu b w c z e ś n ie j c z y p ó ź n ie j w ich rę c e w p a ś ć m u si. O ile c h o d z i o in te r e s k r a jo w y , to m o ż e t e o r e t y c z n e i m a ją oni ra c ję . In a c z e j w s z a k ż e r z e c z s ię p r z e d s t a w ia p r z y in te r e s ie z a g r a n ic z n y m . A u to ro w i n in ie js z e g o a r t y k u łu z n a n y c h je s t w ie le w y p a d k ó w s t r a t, p o w s ta ły c h d la k r a jo w e j g o s p o d a r k i z te g o t y tu łu , że k o n w e n c ja w ę g lo w a nie c h c ia ła z a o p a tr y w a ć k lije n te li z a g r a n ic z n e j z a p o ś r e d n ic tw e m te g o lub in n e g o k u p c a . S k u tk ie m p o w y ż s z e g o k lije n te la ta p o k r y w a ł a s w e z a p o tr z e b o w a n ie z a p o ś r e d n ic tw e m te g o ż s a m e g o k u p c a , le c z b r a ła w ę g ie l i k o k s a n g ie ls k i, n iem iec k i lub c z e sk i.
U s y n d y k a liz o w a n a g o s p o d a r k a p o n o si s t r a t y r ó w n ie ż i z te g o pow odu,., że p r z y u s ta la n iu k o n ty n g e n tu b r a n e b y w a ją p o d u w a g ę p r z e d s ię b io r s tw a p r z e s t a r z a ł e , a n a w e t n ie c z y n ne, k tó r e o c z y w iś c ie nie s ą w s ta n ie w y k o n a ć d a n y c h im z le c e ń . W s z y s tk o to z a ś d z ie je się z e s z k o d ą o g ó łu i n a r a c h u n e k k o n s u m e n tó w ; ja s n ą je s t b o w ie m r z e c z ą , ż e p r z y w o l
n ej k o n k u re n c ji, k a ż d y p o je d y n c z y p r o d u c e n t, o ile m u c h o d z i
PR Z E M Y SŁ i HANDEL Grudzień 1924. Nr. 3./1924 Kooperacja czy też praca niezrzeszona? G Ó R N O Ś L Ą S K I
0 u tr z y m a n ie się n a p o w ie r z c h n i ż y c ia g o s p o d a r c z e g o , s t a r a ć się b ę d z ie tr z y m a ć s w ą f a b r y k a c ję n a w y s o k im p o z io m ie , o d n o śn ie, z a ś do c e n , a w ię c u s ta la n ia s w e g o z y s k u , to z a d o - w o ln ić się b ę d z ie m u s ia ł s k ro m n ie js z y m z a r o b k ie m , a co n a j
w a ż n ie js z a , s to s o w a ć on m u s i ja k o ś ć s w y c h w y r o b ó w d o w y m a g a ń k lije n te li. P o je d y n c z e p r z e d s ię b io r s tw o , k tó r e m u si s ię lic z y ć z k o n k u r e n c ją , b ę d z ie p o n a d to d ą ż y ć d o z m n ie js z e n ia d o m in im u m n i e p r o d u k ty w n y c h k o s z tó w o g ó ln y c h , n a k tó r e się s k ła d a ją z b y t n ie r a z w y s o k ie g a ż e p e rs o n e lu r e p r e z e n ta c y jn e g o i c z ę s to n ie p o tr z e b n y n a d m ia r o s ó b z z a r z ą d u lu b p e r s o n e lu n a d z o r c z e g o . P o w y ż s z e o b n iż e n ie k o s z tó w o- g ó ln y c h p r z y c z y n i się d o o d c ią ż e n ia k o s z tó w w ła s n y c h c z y li do p o le p s z e n ia s y tu a c ji g o s p o d a r c z e j. D a ls z y m s k u tk ie m d z ia ła n ia w o ln e j k o n k u r e n c ji je s t tw o r z e n ie się i u m o c n ie n ie ś re d n ie g o s ta n u p o s ia d a n ia , te g o s ta n u , k t ó r y s ta n o w i s z k ie le t k a ż d e g o p a ń s t w a i k a ż d e j g o s p o d a rk i. S ta n te n n i e s te t y z o s ta ł w o k r e s ie in fla c y jn y m s k u tk ie m u s y n d y k a liz o w a n ia p r z e m y s łu i h a n d lu p r a w ie d o s z c z ę tn ie z r u jn o w a n y .
K o n k u re n c ja b y ł a i je s t ty m d o d a tn im c z y n n ik ie m , k t ó r y p ę d z ą c s o k i ż y c io w e p r z e z o rg a n iz m g o s p o d a r c z y , s ta le go o d n a w ia i o d m ła d z a . Z c h w ilą u s ta n ia k o n k u r e n c ji z a c z y n a się s ta g n a c ja , p o w s ta ją n a c ie le g o s p o d a r c z e m z ło ś liw e n o w o tw o r y , k tó r e p r ę d z e j c z y p ó ź n ie j d o p r o w a d z ić m u s z ą do c ię ż k ic h p rz e s ile ń .
Z a c h o d z i p y ta n ie , k tó r e z p r z e ja w ó w p o w s ta ły c h w d z ie d z in ie s o c ja ln e j i p a ń s tw o w e j s k u tk ie m n a d - u s y n d y k a liz o w a n ia s ą j n n i e j lub w ię c e j n ie p o ż ą d a n e ?
P r a w i e c a łk o w ite w c h ło n ię c ie p r z e d s ię b io r s tw je d n e g o ty p u , w o s ta tn ic h z a ś c z a s a c h i d o s ta w c ó w s u r o w c ó w i p ó - f a b r y k a n t ó w p r z e z S y n d y k a t y — o lb r z y m y , s t w a r z a p o d z ia ł s p o łe c z e ń s tw a n a d w a s k r a jn ie s ię w z a je m n ie z w a lc z a ją c e o- b o z y .
P o je d n e j s tr o n ie z n a jd u je się z w a r t a fa la n g a p r o d u c e n tó w i p r a c o d a w c ó w , k t ó r a w s p r a w a c h k s z t a ł t o w a n i a cen , z a r o b k ó w i ilo ś c i p r o d u k o w a n y c h w y r o b ó w , p r z e p r o w a d z a b e z w z g lę d n ie s w ą d y k t a t o r s k ą w o lę p r z y p o m o c y b e z o s o b o wej. in s ty tu c ji, o p a r te j li ty lk o n a z a s a d z ie w ła s n e j k o r z y ś c i 1 re n to w n o ś c i. P o d ru g ie j s tr o n ie s to i z d e z o rg a n iz o w a n a m a s a k o n s u m e n tó w i p r a c o b io r c ó w , k tó r a w s p r a w a c n d o t y c z ą c y c h t y c h s a m y c h k w e s tji p r z y jm o w a ć m u s i n a r z u c o n e jej w a ru n k i, g d y ż je s t b e z s iln ą do w y w a lc z e n ia so b ie c h o c ia ż b y z n o ś n e g o k o m p ro m is u . M a s a t a m a je d y n ie p r a g n ie n ie z a s p o k o je n ia s w y c h n a jn ie z b ę d n ie js z y c h c o d z ie n n y c h p o tr z e b , o ś r o d k a c h z a ś s łu ż ą c y c h do te g o z a s p o k o je n ia d e c y d u je s u w e r e n n ie s t r o n a p r z e c iw n a . O n a o k r e ś la w y s o k o ś ć c e n y t o w a r u i je g o ilo ś ć o r a z u s ta la w a r u n k i z a p ła ty , g d y ż o n a
„ r o b i“ ry n e k . O n a je s t tą. p o tę g ą , tern p a ń s tw e m w p a ń s tw ie , z k t ó r ą to o s ta tn ie z m u s z o n e je s t s ię lic z y ć .
S to s u n k i ta k ie w o d n ie s ie n iu do p o lity c z n e j d z ie d z in y p a ń s tw a n a z y w a m y b o ls z e w iz m e m i d la te g o t e ż m o ż e m y b e z z a s tr z e ż e ń n a z w a ć n a d - s y n d y k a liz o w a n ie g o s p o d a r c z y m b o l
s z e w iz m e m . N ie n a le ż y tw ie r d z ić , że te n g o s p o d a r c z y b o ls z e - w iz m o fic ja ln ie i ta k d a le c e ja k to p o n iż e j n a s z k ic o w a n o ju ż s ię p o s u n ą ł (n a jm n ie j je s z c z e w P o ls c e ) , le c z z a z n a c z y ć w y p a d a , że z n a jd u je się on n a n a jle p s z e j i p r o s ts z e j k u te m u d r o d z e . B e z o b a w y r z e c z o w e g o s p r z e c iw u , t w i e r d z ić m o ż e m y , żę i w n a s z y m k r a ju is tn ie je ju ż p e w ie n p a s e k p o m ię d z y s p r z e d a w c a m i i p r o d u c e n ta m i, k t ó r y n ie je s t je s z c z e p o p r a w d a u ję ty w ż a d e n s t a tu t a n i u m o w ę , le c z , k t ó r y w k w e s tji c e n w y w ie r a ju ż n a k o n s u m e n tó w s w ó j t e r r o r ,
R z e s z a k o n s u m e n tó w , k tó r a z n a t u r y r z e c z y n ie je s t s o lid a r n ą , g d y ż k a ż d y b e z w z g lę d u n a d r u g ie g o i n a o g ó ł, c h c e w p ie r w s z e j lin;i z a d o w o ln ić sie b ie , nie p o s ia d a ż a d n e j b ro n i d o w a lk i z n a d - u s y n d y k a liz o w a n ie m się w y t w ó r c ó w i s p r z e d a w c ó w . P o w in n o te d y p a ń s tw o , ja k o p r z e d s ta w ic ie l n a ro d u , u ją ć tę s p r a w ę w s w e r ę c e i u c h r o n ić p o je d y n c z ą je d n o s tk ę , ą i c a łą g o s p o d a r k ę od z ły c h s k u tk ó w te g o r o d z a ju p o s tę p o w a n ia , D o b rz e z r o z u m ia ły tę s y tu a c ję S ta n y Z je d n o c z o n e P . A. P a ń s t w o N ie m ie c k ie , w y d a j ą c p ie r w s z e u s ta w ę p r z e c iw t r u s t o w ą , d ru g ie z a ś u s t a w ę k a r te lo w ą . O te rn , c z y w P o l- s s e z a jd z ie k ie d y k o lw ie k p o tr z e b a w p r o w a d z e n ia p o d o b nych p r a w n y c h ś r o d k ó w z a p o b ie g a w c z y c h , o b e c n ie nie
m ó w im y . N a ra z ie z n a j d o w a ły b y się o n e w p e w n e j s p r z e c z n o ś c i do w s z e la k ic h m o n o p o li p a ń s tw o w y c h , k tó r e p r z e c ie ż nie s ą riie c z e m in n em ja k p o s u n ię ty m do n a jd a ls z y c h g r a n ic u s y n d y k a liz o w a n ie m p o je d y n c z y c h g a łę z i p r z e m y s łu .
D o ty c h c z a s w s k a z a n e b y ł y s k r a jn ie s z k o d liw e s k u tk i s y n d y k a liz o w a n ia p r z e h o lo w a n e g o . T e m s a m e m w s z a k ż e nie je s t p o w ie d z ia n e , że w s z e lk ie z r z e s z e n ie się, p o d ja k ą b y to nie b y ło p o s ta c ią , m a b y ć p r z e z g o s p o d a r k ę z a r z u c o n e i, że s ło w o m a m ie ć ty lk o p o je d y n c z y w y t w ó r c a . N ie r a z b o w ie m z łą c z e n ie się p o je d y n c z y c h o d p o w ie d n ic h p r z e d s ię b io r s tw w je d n o s tk ę g o s p o d a r c z ą , nie ty lk o n ie je s t n ie p o ż ą d a n e m , lec z K o n ie cz n em ze w z g lę d u n a k o r z y s t n ie j s z ą i t a ń s z ą p ro d u k c ję . P u n k t c ię ż k o ś c i a to li z n a jd u je tu ta j nie w o sią g n ię c iu ty lk o p e w n e g o z y s k u , le c z w n a jd o g o d n iejszem i n ajgru n tow n iej- s z e m w y k o r z y s ta n iu p o s z c z e g ó ln y c h p r z e d się b io r stw . W y k o r z y s ta n ie ta k ie p o z w o li z m n ie js z y ć k o s z ta w y t w ó r c z e , a te m sam em o b n iż y ć c e n y sp rz e d a ż n e . M y ś lą p r z e w o d n ią p r z e to d la p o w y ż s z e g o z r z e s z a n ia się p r z e d s ię b io r s tw , p o w in n a b y ć s p e c ja liz a c ja ty c h ż e , a co z a te rn id zie , ja k n a jd a le j p o s u n ię te u d o s k o n a le n ie p o s z c z e g ó ln y c h je d n o s te k f a b r y k a c y jn y c h . Z a s a d a p o w y ż s z a z a b r a n ia ju ż s a m a w s o b ie tw o r z e n ia się t y c h m a m u to w y c h o r g a n iz a c y j, o k t ó r y c h w y ż e j b y ła m o w a i w y k a z a n e b y ł y ich s z k o d liw e s k u tk i d z ia ła n ia . N ie b a c z ą c n a to , s z e r e g o w a n ie p o z io m e z p io n o w e m je s t w ty m m a ły m , le c z g o s p o d a r c z o p r a w id ło w y m o b r ę b ie d z ia ła n ia , n a jz u p e łn ie j u p ra w n io n em u Z asad a, ż e te g o rodzaju z r z e s z e n ie m p r z e d się b io r stw pod ż a d n y m w a ru n k iem , je ż e li ch o d zi o r y n e k w e w n ętr zn y , nie w o ln o się łą c z y ć w o r g a n iza cję w y k lu cz a ją c ą k on k u ren cję — p o w in n a b y ć n ien a ru sza ln ą w z g l. z a g w a r a n to w a n a p ra w em . S y tu a c ja n a r y n k u w e w n ę tr z n y m nie p o w in n a i nie m o ż e b y ć „ r o b io n ą “ z je d n e g o m ie s jc a p r z e z s y n d y k a t, le c z w y p ł y w a ć m u s i z w o ln e j k o n k u re n c ji, g d y ż je s t to K o n ieczn em d la u z d r o w ie n ia i r o z w o ju g o s p o d a r k i k r a jo w e j.
In a c z e j r z e c z się m a z e k s p o r te m . T u ta j d ą ż y ć s ię p o w in n o do m o ż liw ie s o lid a r n e g o p o s tę p o w a n ia (nie o p ie r a ją c się n a s z a b lo n o w y c h z a s a d a c h ) , g d y ż p r z y e k s p o r c ie b a r d z ie j je s z c z e n iż p r z y t r a n z a k c j a c h k r a jo w y c h p o tr z e b n ą je s t p e w n o e la s ty c z n o ś ć i s w o b o d a r u c h ó w .
P r z y o m a w ia n iu n in ie js z e j k w e s tji, n ie z o s ta ła d o ty c h c z a s p o r u s z o n ą p e w n a o k o lic z n o ś ć , a to z e w z g lę d u n a to , że ro lę w k o n w e n c y jn y m ru c h u w y b in ą z a c z ę ła o n a g r a ć d o p ie ro w c z a s a c h p o w o je n n y c h , a o b e c n ie n a w e t, w w ie lu w y p a d k a c h je s t m o m e n te m d e c y d u ją c y m . O k o lic z n o ś c ią t ą je s t k w e s tja f in a n s o w a n ia i k w e s tja k r e d y to w a . T o k o lo s a ln e z n a c z e n ie i te n a d z w y c z a jn e tr u d n o ś c i, k tó r e p o w s ta ją p r z y r o z s tr z y g n ię c iu te j k w e s tji, s ą t a k d a le c e z n a n e , ż e z b ę d n e m je s t 0 n ich tu ta j w s p o m in a ć . W id o k i n a p o w ię k s z e n ie k a p ita łó w z a k ła d o w y c h i o s ią g n ię c ie k r e d y tó w , a o to p r z e w a ż n ie c h o d zi p r z y r o z m a ity c h m n ie js z y c h i w ię k s z y c h fu z ja c h , b e z s p r z e c z n ie s ą te rn le p s z e , im w ię k s z e i w ie lo s tr o n n ie js z e je s t p r z e d s ię b io r s tw o .
N ie ch n a to m ia s t b e z o d p o w ie d z i p o z o s ta n ie p y ta n ie , c z y te g o r o d z a ju z r z e s z a n ia b e z w z g lę d n ie d a ją k a p ita lis to m w ię k s z ą g w a r a n c ję . W y p a d k i n ie d a le k ie j p r z e s z ło ś c i n ie b a r d z o p r z e m a w ia ją z a tern . P r z e d s i ę b i o r s t w o d o b r z e p ro w a d z o n e 1 p r a w d z iw ie ra c jo n a ln ie p r a c u ją c e , to z n a c z y ta k ie , k tó r e w p e łn i w y k o r z y s t u j e w s z e lk ie ś ro d k i, k tó r e m i r o z p o r z ą d z a ć m o ż e — d a je g w a r a n c ję d a le k o p e w n ie js z ą i o b lic z o n ą n a d łu g i c z a s . W a r u n k i p o w y ż s z e a to li m o g ą b y ć w m n ie js z y c h z r z e s z e n ia c h ( s ło w o „ m n ie js z y c h “ u ż y te z o s ta ło tu ta j w p r z e c iw s ta w ie n iu d o w s z y s tk ic h o b e jm u ją c y c h w ie lk ic h k o n c e r n ó w ) z n a c z n ie p r ę d z e j i d o k ła d n ie j o s ią g n ię te , n iż w p r z e d s ię b io r s tw a c h o lb rz y m ic h , g d y ż te z n a tu r y r z e c z y s ą m n iej p r z e jr z y s te i o m y łk i w k ie r o w n ic tw ie z n a c z n ie d ro ż e j tu ta j k o s z tu ją . W k a ż d y m b ą d ź ra z ie , o ile c h o d z i w y łą c z n ie o k w e s tję f in a n s o w a n ia i k r e d y to w e , to z r z e s z e n ie s ię w s z y s t k ic h k ó ł p ro d u k u ją c y c h , d a je m o ż n o ś ć le p s z e g o i lż e js z e g o o s ią g n ię c ia r e z u lta tu . Z r z e s z a n ie s ię n a to m ia s t w ty m ;y lk o celu , w y k lu c z a te r o r y z o w a n ie o g ó ln e j g o s p o d a rk i, w s z c z e g ó ln o ś c i z a ś o d b io r c ó w , p r z e z n a d - s y n d y k a ty , k tó r e h o łd u ją je d y n ie z a s a d z ie c z y s to e g o is ty c z n e j, o s ią g n ię c ia m a k s y m a l
n y c h z y s k ó w ,