"Vox P a tru m " 8 / 1 9 8 8 / z . 14
KONTAKTY ŚW. AUGUSTYNA
Z PAPIESKIM RZYMEM
P r z e z "Rzym p a p i e s k i " rozum iem y tu o so b ę k a ż d o ra z o w e g o b is k u p a rz y m s k ie g o o r a z j e g o n a j b l i ż s z y c h w s p ó łp ra c o w n ik ó w . C i o s t a t n i to p r z e d e w s z y s tk im l u d z i e z K u r i i R z y m sk ie j o r a z l e g a c i p a p i e s c y , w y s y ła n i w s p ra w a c h k o ś c i e l n y c h do A f r y k i ł a c i ń s k i e j . P r z y j ę t y w t y t u l e t e r m i n n i e z a w ie r a w ię c w s o b i e p r z e c i w s t a w i e n i a wobec "Rzymu c e s a r s k i e g o " , bo te g o o s t a t n i e go w c z a s a c h św. A u g u s ty n a p r a k t y c z n i e w naszym r o z u m ie n iu n i e b y ł o . C e s a r z e z a c h o d n i dawno p r z e s t a l i j u ż re z y d o w a ć w R zym ie: p r z e b y w a li p r z e w a ż n ie w M e d io la n ie , a od ro k u 4 0 2 /4 0 4 c e s a r z
H o n o riu s z o b r a ł s o b i e z a s i e d z i b ę R aw ennę. " K o n ta k ty św . Augu s t y n a z p a p ie s k im Rzymem" t o po p r o s t u k o ś c i e l n a w s p ó łp r a c a
B isk u p a llip p o n y z k o l e j n o po s o b i e n a s tę p u ją c y m i p a p ie ż a m i i i c h n a j b l i ż s z y m o to c z e n ie m .
T r z e b a t u je d n a k od r a z u u św ia d o m ić s o b i e r z e c z n i e c o z a s k a k u j ą c ą . Św. A u g u sty n j a k o k a p ł a n i j a k o b is k u p n ig d y n i e b y ł w R zym ie. O zn ac za t o , że p r z y sw o ic h w s z y s tk ic h m o ż liw o ś c ia c h
n i e z ł o ż y ł on - j a k o duchowny - a n i r a z u w iz y ty p a p i e ż o w i .
A p r z e c i e ż o b o w ią z k i k a p ł a n a i b is k u p a p e ł n i ł w su m ie n ie m a l 40 l a t , gdy r ó w n o c z e ś n ie p o d ró ż s t a t k i e m z H ippony c z y K a r t a g i n y
do W ieczn eg o M ia s ta t r w a ł a w tedy 3 -4 d n i .
W R zym ie je d n a k św. A u g u sty n k i e d y ś b y ł . Z d a r z y ło s i ę t o po r a z p ie r w s z y j e s i e n i ą 383 r . , k ie d y w p o s z u k iw a n iu l e p s z e j p r a c y w z a w o d z ie n a u c z y c i e l s k i m o p u ś c i ł K a r t a g i n ę . O s ia d ł w ted y n a p a r ę m i e s i ę c y n ad T ybrem . Po r a z d r u g i i j u ż o s t a t n i b a w ił w Rzym ie j a k o ś w ie ż o p o z y s k a n y d l a K o ś c i o ł a n e o f i t a . Po o tr z y m a n iu c h r z t u w M e d io la n ie z r ą k św . Am brożego w r a c a ł z m a tk ą i p r z y j a c i ó ł m i do o j c z y s t e j A f r y k i . Ś m ie rć św . M o n ik i w O s t i i sp o w o d o w ała n a j p i e r w o c z y w is tą p rz e rw ę w p o d r ó ż y , a n a s t ę p n i e z m u s ił a św . A u g u s ty n a do z a t r z y m a n i a s i ę na d ł u ż e j w W iecznym M i e ś c i e . C a ły t e n d r u g i , d u żo w a ż n i e js z y od p i e r w
s z e g o p o b y t, t r w a ł m n ie j w ię c e j od l i s t o p a d a 387 do w r z e ś n i a 388 r o k u l .
278 P o b y t w I t a l i i w l a t a c h 3 8 3 -3 8 8 s t a n o w i ł w ła ś c iw ie j e d y n ą p o z a a f r y k a ń s k ą p o d ró ż św. A u g u s ty n a . W ie le n a p is a n o o p r z y c z y n a c h owej je g o n i e c h ę c i do p o d r ó ż o w a n ia , w s k a z u ją c p r z e d e w s z y s tk im n a n ie p e w n e z d ro w ie B is k u p a H ip p o n y . S k ą d in ą d je d n a k w iadom o, że n i e s t r u d z e n i e b r a ł u d z i a ł w l i c z n y c h s y n o d a c h a f r y k a ń s k i c h , z a s i a d a ł w ó w c z e sn y c h k o m is ja c h k o ś c i e l n y c h , c z ę s t o p odejm ow ał p u b l i c z n e d y s p u ty z p r z e c iw n ik a m i, a j u ż b ez k o ń c a p rz e m a w ia ł p o d c z a s r o z l i c z n y c h u r o c z y s t o ś c i k o ś c i e l n y c h . To
w s z y s tk o w ym agało z d r o w ia . I c h o c i a ż w ierzym y św. A u g u sty n o w i, 2 k ie d y p r z e z c a ł e ż y c i e u s k a r ż a ł s i ę n a r ó ż n e d o l e g l i w o ś c i , t o p r z e c i e ż chcemy r ó w n ie ż w ie r z y ć j e g o u c z n io w i, b is k u p o w i P o s s y d iu s z o w i z K alam y, k t ó r y z a p e w n i a ł , że n ie m a l do o s t a t n i e j c h w i l i ż y c i a t e n 7 6 - l e t n i s t a r z e c z a c h o w a ł d o b ry w zrok, - 3 d o b r z e s ł y s z a ł i b y ł w n i e z ł e j k o n d y c j i o g ó l n e j . W ydaje s i ę z a te m , że do uw arunkow ań f i z y c z n y c h n a l e ż y k o n i e c z n i e dodawać
o k o l i c z n o ś c i z e w n ę tr z n e , j a k n a p r z y k ł a d t o , że e p i s k o p a t a f r y k a ń s k i ja k o c a ł o ś ć z m i e r z a ł do o g r a n i c z e n i a w yjazdów b is k u p ic h
n a dwór c e s a r s k i do Raw enny, n i e p o p i e r a j ą c tym samym z b y t c z ę s t y c h w ędrów ek b i s k u p i c h do Rzymu. Św. A u g u s ty n b y ł z b y t p r o
s t o l i n i j n y , aby s i ę do te g o samemu n i e s to s o w a ć . M ogło t o wy p ły w a ć ró w n ie ż z e w zględów n a j b a r d z i e j o s o b i s t y c h , k t ó r e go
p o w strzy m y w ały od w ędrów ek z a m orze - j a k n p . w sp o m n ie n ie p o ż e
g n a n i a ze św. M oniką w O s t i i ^ . B ędąc c z ło w ie k ie m b a r d z o w rażliw ym
w K a r t a g i n i e / p o r . G. B a rd y , Ś w ię ty A u g u s ty n . C z ło w ie k i d z i e ł o , tłu m . Z. K o b y la ń s k a , W arszaw a 1 9 5 5 , 124; t a k ż e J . C z u j, Ży w ot ś w ię te g o A u g u s ty n a , W arszaw a 1952, 9 1 / . 2 P o r . F. v a n d e r M eer, S a i n t A u g u s tin p a s t e u r d 'a m e s , t . i , P a r i s 1955, 41 i 363 n . / z e s t a w i e n i e c h o ró b i n ie d o m a g a ć św. A u g u s ty n a /. 3 P o s s i d i u s , V i t a s . A u g u s t i n i 3 1 , PL 3 2 , 6 4 , POK 11, X C I I I . 4 P o r . C o n f e s s io n c s IX 1 1 , 2 7 , PL 3 2 , 7 7 5 , tłu m . J . C z u j, POK 9 , 219: g d z i e d y s p o z y c j a u m i e r a j ą c e j M o n ik i b rz m i j a k n i e n a r u s z a l n y t e s t a m e n t i w skazów ka d l a j e j synów : " Z ł ó ż c i e - r z e k ł a - t o c i a ł o g d z i e k o l w i e k ; n i e c h wam t r o s k a o n i e n i e s p r a w ia k ł o p o t u ; o to was t y l k o p r o s z ę , a b y ś c i e p r z e d o ł t a rzem P ań sk im o om ie p a m i ę t a l i , g d z ie k o lw ie k b ę d z i e c i e " ; ta m że IX 11, 2 8 , PL 3 2 , 7 7 6 , POK 9 , 2 1 9 -2 2 0 : "O la Boga n ic n i e j e s t d a l e k i e i n i e n a le ż y s i ę l ę k a ć , aby On p r z y k o ń c u ś w ia
- 279 mógł ze s łó w m a tk i w y c ią g n ą ć w n i o s k i , d l a n as j u ż n i e z r o z u m i a ł e , by n i e w ra c a ć w i ę c e j na t e n g r ó b . W t e j s y t u a c j i k o n t a k t y św. A u g u sty n a z p a p ie s k im Rzymem b ę d ą s i ę o g r a n i c z a ć do k o r e s p o n d e n c j i z p a p ie ż a m i i do s p o tk a ń o s o b i s t y c h z w y s ła n n ik a m i p a p i e s k i m i - a l e t y l k o na z ie m i a f r y k a ń s k i e j . W s p ra w a c h k o r e s p o n d e n c j i z Rzymem św. A u g u sty n b e z o p o ru i c h ę t n i e p o s łu g iw a ł s i ę p o ś re d n ic tw e m p r z y j a c i ó ł i z n a jo m y ch , k t ó r z y d l a w ła s n y c h powodów w ę d ro w a li d o I t a l i i . Takim
n ie s tru d z o n y m p o d r ó ż n ik ie m " z a m o rz e " b y ł n p . u c z e ń św . A u g u s ty n a , a p ó ź n i e j je g o w s p ó łp ra c o w n ik i s e r d e c z n y p r z y j a c i e l , b is k u p T a g a s t y , A l i p i u s z . Do I t a l i i j e ź d z i l i P o s s y d iu s z z K alam y, F o r - t u n a t u s z S i c c a V e n e r ia i w ie lu in n y c h , k tó ry m św. A u g u sty n p is e m n ie i u s t n i e p o w i e r z a ł s w o je sp ra w y do p r z e d ł o ż e n i a w p a p ie s k im R zy m ie.
P y tajm y j e d n a k do k o ń c a : czy św . A u g u sty n w i d z i a ł w sw ej m ło d o ś c i b i s k u p a Rzymu, czy z nim r o z m a w ia ł, k ie d y t o d w u k r o tn ie
z a trz y m y w a ł s i ę w W iecznym M ie ś c ie ? O dpow iedź n e g a ty w n a n i e j e s t t a k a o c z y w is ta , ja k b y s i ę z p o z o ru m ogło w ydaw ać.
To p raw d a , ż e m i l c z ą na t e n te m a t ź r ó d ł a . J e d n a k ż e z n a j ą c z a c h o w a n ie s i ę św. A u g u sty n a wobec b i s k u p a M e d io la n u i b i o r ą c pod uwagę z w i ę z ł o ś ć o p is u w ła s n e g o c h r z t u , można z a k ł a d a ć , że j u ż p o d c z a s p ie r w s z e g o p o b y tu w Rzym ie t e n p o s z u k u ją c y i n i e s p o k o jn y , a p rz y ' tym n ie c o ro z c z a ro w a n y do m a n ic h e iz m u m łody
c z ło w ie k , z c z y s t e j c ie k a w o ś c i b r a ł u d z i a ł w p a p i e s k i c h c e l e b r a c h i p ew n ie s ł u c h a ł c z a s e m , j a k p rz e m a w ia ł sę d z iw y Damazy / 3 6 6 - 3 B 4 / . T rudno t e ż s o b i e w y o b r a z ić , aby p o d c z a s d r u g ie g o p o b y tu w R zy
m ie ś w ie ż o o c h r z c z o n y , p o ru s z o n y ś m i e r c i ą m a tk i i m a rz ą c y o ż y c i u m niszym , św . A u g u sty n n i e p r z e p ę d z a ł n aw et c a ł y c h g o d z in
w t a m t e j s z y c h b a z y l i k a c h i n i e p r z y b l i ż a ł s i ę tym b a r d z i e j do
k a t e d r y P i o t r a . N ie p o w ie d z ia ł nam j e d n a k , c z y t y l e p r z y n a j m n i e j ro z m a w ia ł z p rz y c h y ln y m ż y c i u m o n asty czn em u p a p ie ż e m S y ry c ju s z o m / 3 S 4 - 3 9 9 / , i l e p r z e d n i e w i e l u l a t y m ówił ze św . Ambrożym w Me
d i o l a n i e .
W ydaje s i ę , że k o n t a k t te g o r o d z a j u m u s in ł m ieć m i e j s c e . Wiemy p r z e c i e ż s k ą d i n ą d , że św. A u g u sty n z n a ł o s o b i ś c i e i b y ł
w p r z y j a ź n i z k a p ła n e m B o n ifa c y m , p ó ź n ie js z y m p a p ie ż e m . N ie j e s t w y k lu c z o n e , ż e z n a ł o s o b i ś c i e ta k ż e t a k i c h p ó ź n i e j s z y c h p a p ie ż y j a k I n n o c e n ty I / 4 0 2 - 4 1 7 / i C e l e s t y n I / 4 2 2 - 4 3 2 / ^ . D z i a ł a l n o ś ć
280
-b is k u p a A u g u sty n a i j e g o p is m a z d a j ą s i ę w sk azy w ać, że g łó w n e p o s t a c i e K u r i i R z y m sk ie j na p r z e ło m ie IV i V w. b y ły mu w j a kim ś s t o p n i u o s o b i ś c i e z n a n e . P o z n a ł ty c h l u d z i p r z y n a jm n ie j z w id z e n ia c h y b a w te d y , gdy po ś m i e r c i m a tk i z a tr z y m a ł s i ę w Rzym ie na o k r e s k i l k u m i e s i ę c y . T en rz y m s k i c z a s n a l e ż y na pewno z a l i c z y ć do s z c z e g ó ln y c h d a ró w , j a k i e D o k to r Ł a s k i o t r z y - m ał w swym ż y c i u z r ą k O p a tr z n o ś c i .
I . KATOLICKI RODOWÓD ŚW. AUGUSTYNA
N a p is a n o o św . A u g u s ty n ie , ż e j e s t on n a j p i ę k n i e j s z ą , n a j b a r d z i e j z ło ż o n ą i n a j b a r d z i e j p o c i ą g a j ą c ą o s o b o w o ś c ią w K o ś c ie l e Z ach o d n im , a p rz y tym w ie lk im a r t y s t ą s t a r o ż y t n o ś c i c h r z e ś c i - j a ń s k i e j .' S z c z e g ó ln a ł a s k a Boża t o w a r z y s z y ł a mu od momentu
p r z y j ś c i a n a ś w i a t . Gdy bowiem A fry k a ł a c i ń s k a IV w. r o z d a r t a b y ł a b o l e ś n i e na dwa n ie m a l je d n a k o w e obozy - ^ k a t o l i k ó w i d o -
n a ty s tó w - on u r o d z i ł s i ę je d n a k w r o d z i n i e k a t o l i c k i e j . O jc ie c b y ł w p ra w d z ie "w iecznym k a te c h u m e n e m ", a l e i o n o tr z y m a ł w "Wy z n a n ia c h " w i e l e c i e p ł y c h s łó w . K a t o l i c k a g o r l i w o ś ć m a tk i w y p e ł n i a ł a z r e s z t ą ta m te n b r a k w n a d m ia r z e . W l i ś c i e a p o s t o l s k i m
"A u g u stin u m H ip p o n e n se m " , wydanym 28 s i e r p n i a 1986 r . , p a p ie ż J a n P aw eł I I p o d k r e ś l i ł , ż e n a w ró c e n ie św. A u g u sty n a n i e b y ło
z u p e ł n i e nowym o d k ry c ie m i p r z y l g n i ę c i e m do C h r y s t u s a , l e c z r a c z e j pow rotem d o p o c z ą tk ó w w ia r y z a s z c z e p i o n e j mu w d z i e c i ń s t w i e On w ł a ś c i w i e n ig d y n i e o d ł ą c z y ł s i ę od C h r y s t u s a , a t y l k o o d - 8 s z e d ł na p e w ie n c z a s od C h ry s tu s o w e g o K o ś c i o ł a . P o d o b n ie t r z e b a w id z ie ć j e g o c h r z e s t j a k o św iadom e n a w ią z a n ie do t e g o , c o k a t o l i c k i e , a co p o s i a d a ł w z a c z ą t k a c h , gdy b y ł b a r d z o m ło d y . W arto c i ą g n ą ć d a l e j t e n w ą te k . J e g o p o b o ż n a , a l e p r o s t a m a tk a n ie z n a ł a c h y b a u c z o n y c h wywodów św. C y p r i a n a , k ie d y c z c i ł a te g o m ę c z e n n ik a i b i s k u p a , j a k w szy scy w ie r z ą c y A f r y k a n ie c e n t c g o / ; E p i s t o l a e 192 i 2 0 9 , CSEL 5 7 , 165-1C7 i 3 4 7 -3 5 3 / L i s t y A u g u sty n a do C e l e s t y n a / . G 7
"W y zn an ia" s ą jednym w ie lk im d z ię k c z y n ie n ie m św . A u g u s ty n a z a o trzy m an o ł a s k i B o że.
J e s t t o c h a r a k t e r y s t y k a p i ó r a P de l ' E g l i s e , e d . F l i c h e - M a r t i n ,
de L a b r i o l l e ' a / H i s t o i r e P a r i s 1948, IV 5 2 / .
- 281
i m o d l i ł a s i ę do Boga za je g o p r z y c z y n ą . Ale s y n M oniki b y ł d z ie c k ie m t r a d y c j i św . C y p r ia n a . D z ie d z ic tw o t e j t r a d y c j i
w d z i e d z i n i e e k l e z j o l o g i i b y ło t a k i e , że n ie ma praw dziw ego i tym b a r d z i e j je d n e g o K o ś c i o ła C h ry stu so w eg o - b ez P i o t r a
w c ie lo n e g o w o so b ę b is k u p a Rzymu. Z d r u g i e j s t r o n y dumni i d o b r z e z o rg a n iz o w a n i A f r y k a n ie p o w t a r z a l i z a św. C y p rian em , że
n i e ma K o ś c i o ła pow szechnego bez s i l n y c h K o ścio łó w lo k a ln y c h
, 9
z i c h o d rę b n o ś c ia m i d y s c y p lin a r n y m i i l i t u r g i c z n y m i .
K i l k u n a s t o l e t n i A u g u sty n n ie m u s ia ł s ł y s z e ć o św. O p ta c ie* b i s k u p i e m ia s t a M ilew e w N u m id ii, a l e p o g lą d owego p i s a r z a k o
ś c i e l n e g o n a te m a t p a p i e s tw a , w yrażony w d z i e l e "De s c h is m a te d o n a t i s t a r u m " , n a p isa n y m o k . 370 r . , b y ł o d b i c i e ^ p o w szech n ej św iadom ości k a to lik ó w a f r y k a ń s k i c h ta m te g o c z a s u . Id ą c ś la d a m i
w
św. C y p ria n a i r o z w i j a j ą c j e g o m yśl b is k u p O p ta t z M ilewe p r z y p o m in ał t o , co t a k ż e d o n a t y ś c i d o b rz e p o w in n i b y l i w i e d z i e ć , że m ia n o w ic ie , S t o l i c a A p o s to ls k a j e s t o śro d k ie m j e d n o ś c i K o ś c i o ł a p o w szech n eg o , a b is k u p rz y m sk i z a jm u je w y jątk o w e m ie js c e w ś w ia towym e p i s k o p a c i e ^ . W ogólnym k l i m a c i e t a k i e g o w ła ś n ie m y ś le n ia i w i e r z e n i a w z r a s t a ł św . A u g u s ty n . Na b i e ż ą c o , w swych l a t a c h d z i e c i ę c y c h
i m ło d z ie ń c z y c h mógł o c z y w iś c ie o tym naw et d o k ł a d n i e j n ie w ie d z i e ć , a l e w d a l s z e j p e r s p e k ty w ie ów k l i m a t m y ś le n ia p r o p a p i e - s k ie g o w domu św. M oniki m u s ia ł zaow ocow ać. A p r z e c i e ż d o ch o
d z i ł y j e s z c z e in n e c z y n n i k i .
'<V p o rz ą d k u f a k ty c z n e g o o d d z ia ły w a n ia na m y ś le n ie św. Au g u s ty n a o p a p i e s t w i e n a le ż y n a p ie rw s z y i e j s c u p o s ta w ić św. A m brożego. I t o n i e d l a t e g o , by c i dwaj mężowie k ie d y k o lw ie k
t a k i te m a t razem o m a w ia li, le c z z powodu o g ó ln e g o z a u r o c z e n i a , ja k ie m u u l e g ł św. A u g u sty n w z e t k n i ę c i u z p ism a m i, o s o b o w o ś c ią
9 P o r . F . v a n d e r M eer, d z . c y t . , t . 2 , 26.
iO P o r . O p t a t u s , De s c h is m a te d o n a t i s t a r u m I I 2, CSEL 2 6 , 36 P o r . G. H a e n d le r , Von T e r t u l l i a n b i s zu A m b ro siu s. D ie
K ir c h e im A b en d lan d vom Ende d es 2 . b i s zum Ende d e s 4 .
J a h r h u n d e r t s , B e r l i n 1978, 125; P . B a t i f f o l , Le c a t h o l i c i sme de S a i n t A u g u s tin , P a r i s 1920, 100 n n .
282
-i d z -i a ł a n -i e m B -is k u p a M ed-iolanu^*^. T e n , k t ó r y t y l e z a c z e r p n ą ł z do ro b k u św. A m brożogo, n i e mógł n i e o d n o to w ać je g o s ła w n e g o adagium :
12
"U bi P e t r u s , i b i E c c l e s i a " . N ie mógł on r ó w n o c z e ś n ie n i e d o s tr z e c i t e j s t r o n y z a g a d n i e n i a , że św . Ambroży mocno a k c e n to w a ł k o l e
g i a l n o ś ć w K o ś c i e l e i r e a l n ą w s p ó ło d p o w ie d z ia ln o ś ć c a ł e g o ś w ia to w eg o e p i s k o p a t u z a lo s y c h r z e ś c i j a ń s t w a .
Do t e g o s p a d k u po św . C y p r i a n i e i św . Ambrożym d o s z ły w łasne p r z e m y ś l e n i a św. A u g u sty n a na g r u n c i e P ism a św. i c o d z ie n n e j r z e c z y w i s t o ś c i k o ś c i e l n e j . Św. A u g u sty n d łu g o s z u k a ł p e w n o śc i i n t e
l e k t u a l n e j i d u c h o w e j, a l e w k o ń cu z r o z u m i a ł , że w d z i e d z i n i e
w ia r y pew ność m a te m a ty c z n a j e s t do o s i ą g n i ę c i a n ie m o ż liw a . T rz e b a b y ło z a u f a ć P ism u św. Ono r z e c z y w i ś c i e s t a ł o s i ę r e g u ł ą i n o r mą d z i a ł a n i a św. A u g u s ty n a . A le i z a P ism o św . m u s ia ł k t o ś p o rę
c z y ć , a n a s t ę p n i e daw ać je g o p o p ra w n ą w y k ła d n ię wobec f a k t u , iż c z ę s t o i n t e r p r e t o w a n o j e ź l e . Tym n ajw y ższy m a u t o r y t e t e m p o rę c z a ją c y m i w y ja ś n ia ją c y m Pism o św. b y ł d l a św. A u g u s ty n a K o ś c ió ł k a
t o l i c k i . W ia ra w Boga i w i a r a w K o ś c i ó ł s z ł y u n ie g o w p a r z e -z g o d n ie -z d e w i-z ą , że k t o p r -z y j m u je Boga -z a sw ego O jc a , w in ie n
13 z a ra z e m p r z y j ą ć K o ś c i ó ł j a k o swą m atk ę .
11 P o r . J . C z u j,, Żywot św . A u g u s ty n a , d z . c y t . , 6 5 .
12 A m b ro s iu s , E x p l a n a t i o s u p e r psalm um 4 0 , 3 0 , CSEL 6 4 , K o ś c i ó ł p ie r w s z y c h w ieków , tłu m . K. O s tro w s k a ,
5 8 5 ; L. M ałunow iczów na, A m broży, EK I 414 n .
2 5 0 . P o r. W arszawa 13 H o p s , 1968, P o r . Serm o 92 / M a i / , PLS 2 , 4 8 3 : "N eque p o t e r i t ą u is p ia m p r o - p i t i u m h a b e r e Deum p a tr e m , q u i E c c le s ia m c o n t e m p s e r i t m atrem "; E n a r r a t i o i n psalm um 88 I I 14, CCL 3 9 , 1 2 4 4 , t ł u m . J . S u lo w sk i, PSP 4 0 , 161: "U m iłujm y P a n a Boga n a s z e g o , u k o ch ajm y J e g o Ko
ś c i ó ł . P ana ja k o O jc a , j e g o j a k o m a tk ę . J e g o j a k o P a n a , K o śc ió ł j a k o s ł u ż e b n i c ę J e g o , p o n ie w a ż je s t e ś m y sy n am i J e g o s ł u ż e b n i c y . M a łż e ń stw o t o je d n a k je d n o c z y w i e l k a m i ł o ś ć . N ik t n i c ob r a ż a j e d n e g o , a z j e d n u j e s o b i e d r u g i e g o / . . . / Co pomoże c i t o , ż e ś n i e o b r a z i ł O jc a , k t ó r y m ś c i s i ę z a z n ie w a g ę m a tk i? Na co c i s i ę p r z y d a , że w y z n a je s z P a n a , Bogu o d d a j e s z c z e ś ć , g ł o
s i s z Go, S yna J e g o u z n a j e s z , w y z n a je s z , że s i e d z i po p ra w ic y O jc a , a b l u ź n i s z p r z e c iw J e g o K o ś c io ło w i? Czyż n i e s p ro w a d z a j ą c i ę na w ła ś c iw ą d ro g ę p r z y k ła d y m a łż e ń s tw l u d z k i c h ? J e ś l i m ia łb y ś j a k i e g o ś p a t r o n a , k tó re m u c o d z i e n n i e u s ł u g i w a ł b y ś , k tó re ta u s ł u ż ą c w y c i e r a ł b y ś p r o g i , k t ó r e g o c o d z i e n n i e j u ż n i e powiem p o z d r a w i a ł b y ś , a l e c z c i ł b y ś , k tó re m u o d d a w a ł byś w i e r n i e p o s ł u g i , g d y b y ś p o w i e d z i a ł j e d e n t y l k o z a r z u t
p r z e c iw k o je g o m a łż o n c e , czy w s z e d łb y ś do j e g o domu? Z atem , n a j d r o ż s i , t r z y m a j c i e s i ę w sz y sc y je d n o m y ś ln ie Boga O jc a
i m a tk i K o ś c i o ł a " : P . B a t i f f o l , C a th e d r a P e t r i , P a r i s 1 9 3 8 , 19.
283
-S to p n io w o d o j r z e w a ł a w nim m y śl o p r z e m i j a n i u w s z e l k i e j r z e c z y w i s t o ś c i z i e m s k i e j - ł ą c z n i e z o rg an izm am i p ań stw o w y m i,
n aw et w w y m ia rz e c e s a r s t w a rz y m s k ie g o - i r ó w n o c z e ś n ie n i e z m i e n nym t r w a n i u K o ś c i o ł a . Ten K o ś c i ó ł , r o z r z u c o n y po c a ły m o k rę g u
z i e m i , m ia ł być n a zaw sze jed n y m c i a ł e m C h ry stu so w y m . To c i a ł o m is ty c z n e C h r y s t u s a m ia ło z k o l e i sw ó j w i d z i a l n y p u n k t o d n i e s i e n i a w p a p ie s k im R zy m ie. Tak s i ę p r z e d s t a w i a w n a jw ię k s z y m s k r ó c i e k a t o l i c k i r o d o wód św. A u g u s ty n a . N a le ż y t e r a z z o b a c z y ć , j a k t a f o r m a c j a k a t o l i c k a z d a ł a p r ó b ę ż y c i a w b u r z liw y c h d l a A f r y k i l a t a c h u s c h y ł ku IV w ., a p r z e d e w s z y s tk im n a p o c z ą tk u w ie k u V. J a k w y g lą d a ły k o n ta k ty św . A u g u s ty n a z Rzymem p a p ie s k im w c i ą g u 40 l a t je g o k a p ła ń s tw a i b is k u p s tw a ?
I I . TRUDNOŚCI WEJŚCIA W OBOWIĄZKI KAPŁAŃSKIE
Na d o b r ą sp ra w ę m ógł s i ę c z u ć św . A u g u sty n n i e z b y t w p o
r z ą d k u wobec Rzymu j u ż od p ie r w s z y c h d n i swego k a p ł a ń s t w a , k t ó r e w d o ś ć s z c z e g ó ln y c h o k o l i c z n o ś c i a c h p r z y j ą ł w 391 r o k u . S t a r y
b is k u p W a le r iu s z l i c z y ł na je g o pomoc w p o s ł u d z e s ł o w a . K a p ła n A u g u sty n p o d j ą ł ową p o s łu g ę n i e t y l k o w dawnym r o z u m ie n iu j a k o
*
n a u c z y c i e l k atech u m en ó w - d o c t o r a u d ie n tiu m - l e c z r ó w n ie ż j a k o k a z n o d z i e j a , p rz e m a w ia ją c y do lu d u t a k ż e w o b e c n o ś c i swego b i
s k u p a . Tak b y ło n a W sch o d zie - i o tym d o b r z e w i e d z i a ł wywodzący s i ę s ta m tą d W a le r iu s z - a l e n a Z a c h o d z ie , a j u ż n a pewno w A f r y c e , b y ło i n a c z e j . P u b l i c z n i e p rz e m a w ia ł t u b i s k u p i . A u g u sty n p o s z e d ł d a l e j , bo n i e o d r z u c i ł p r o p o z y c j i , by na s y n o d z ie w H ip - p o n ie w 393 r . w y g ło s ić g łó w n e p rz e m ó w ie n ie do w i e l u o b e c n y c h tam b is k u p ó w . P o s s i d i u s , V i t a S . A u g u s t i n i 5 , PL 3 2 , 3 7 . Św. H ie ro n im n a te m a t te g o o b y c z a ju z a c h o d n ie g o w y p o w iad ał s i ę , j a k z w y k le , j e d n o z n a c z n i e . P o r . E p i s t o ł a 5 2 , 7 , PL 2 2 , 5 3 4 , tłu m . J . C zuj /Ś w . H ie r o n im , L i s t y , W arszaw a 1 9 5 2 /, I 3 3 9 : "W n i e k t ó r y c h K o ś c i o ł a c h p a n u je b a r d z o n ie d o b r y z w y c z a j, że k a p ł a n i m i l c z ą i w o b e c n o ś c i b isk u p ó w n ie g ł o s z ą k a z a ń , j a k by b i s k u p i z a z d r o ś c i l i im , a l b o n i e r a c z y l i i c h s ł u c h a ć .
A p o s to ł P aw eł mówi: *1 gdyby jed n em u z s i e d z ą c y c h z o s t a ł o c o ś o b ja w io n e , p ie r w s z y n i e c h z a m i l k n i e . M o żecie bowiem
w sz y sc y po je d n e m u p r o r o k o w a ć , aby w s z y s t k i c h p o u c z y ć
i w s z y s t k i c h p o c i e s z y ć . A s i ł y d u c h a p r o r o c z e g o s ą w mocy 14
284
U p o m n ien ia z Rzymu z a t o o c z y w iś c ie n i e o t r z y m a ł . W k ró tce sam z o s t a ł b isk u p em i s p ra w a j u ż g o n i e d o t y c z y ł a . A le c i e s z y ł s i ę , k ie d y p r z y c h o d z i ł y w ia d o m o ś c i, że prym as A f r y k i A u r e l i u s z , ta k ż e d o p u s z c z a n i e k t ó r y c h k a p ła n ó w do te g o p r z y w i l e j u i o b o w ią - 15 , zku . J e d n a k ż e c z ę ś ć b isk u p ó w a f r y k a ń s k i c h c i ą g l e m i a ł a z a - i 6 s t r z e ż e n i a ^ . A u g u sty n m u s ia ł p rz e ż y w a ć p e w ie n n ie p o k ó j j e s z c z e u s c h y łk u ż y c i a , gdy d o w iad y w ał s i ę , że p a p i e ż C e l e s t y n w y ra ż a
wobec b iskupów g a l i j s k i c h obawy co do p r z y g o to w a n ia d o k t r y n a l n e - 17
go k ap ła n ó w p o d e jm u ją c y c h c i ę ż a r k a z n o d z i e j s t w a .
W ynika z t e g o , że św. A u g u s ty n od p i e r w s z e j c h w i l i swego o f i c j a l n e g o w ł ą c z e n i a s i ę w ż y c i e w ła s n e g o K o ś c i o ł a l o k a l n e g o
m u s ia ł j a k o ś g o d z ić ze s o b ą p r z y n a jm n ie j t r z y c z y n n i k i : p o s u
n i ę c i a e p i s k o p a t u a f r y k a ń s k i e g o , s ta n o w is k o S t o l i c y A p o s t o l s k i e j o r a z w ła s n e r o z u m ie n ie praw dy o b ie k ty w n e j i d o b r a d u s z . Ż y c ie
m ia ło go n i e r a z s t a w i a ć w obec k o n i e c z n o ś c i tr u d n e g o w y b o ru .
T aka t r u d n o ś ć w y n ik ła w z w ią z k u z e ś w ię c e n ia m i b is k u p im i św . A u g u s ty n a . W szy stk o d o k o n a ło s i ę w s p o s ó b d o ś ć n ie z w y k ły ,
a św . A u g u sty n u l e g ł żą d an io m h i p p o ń s k i c h k a t o l i k ó w i i c h s t a r e go b is k u p a W a l e r i u s z a . D o ty ch c zaso w y k a p ł a n z o s t a ł k o a d iu to r e m
z prawem n a s t ę p s t w a . Od p o c z ą tk u sam o ś w i a d c z a ł , że zw y czaj t e go z a k a z u j e . tVy tłu m a c z o n o mu j e d n a k , że k o n s e k r o w a n ie nowego b i
s k u p a z a ż y c i a je g o p o p r z e d n i k a byw ało j u ż w A fry c e i z d a r z a ł o s i ę " z a m orzem ". P ó ź n ie j s t w i e r d z i ł , że je d n a k złam any z o s t a ł
ósmy k o n k r e t n i e k a n o n S o b o ru N i c e j s k i e g o - z g ro m a d z e n ia k o ś c i e l nego ta k d r o g i e g o d l a S t o l i c y A p o s t o l s k i e j - k t ó r y p o l e c a ł , aby w tym samym m i e ś c i e f u n k c j e sp raw o w ał t y l k o j e d e n b is k u p
w ię c na 4 l a t a 18 K ied y ed ś m i e r c i ą p r e z e n to w a ł lu d o w i k a n d y d a ta na sw ego n a s t ę p c ę w o s o b i e k a p ł a n a H e r a k l i u s z a , p o s t a n o w i ł j e d n o - 19 c z e ś n i e , aby n ie u d z i e l a ć mu s a k r y z a sw ego ż y c i a . p ro ro k ó w . Bóg bowiem n i e j e s t Bogiem w a ś n i l e c z p o k o j u ' / l K or 14, 3 0 - 3 3 / . 'C h w a łą o j c a j e s t s y n rnądry^ / P r z
lo,
1; 15, 2 0 / . N ie c h s i ę c i e s z y b is k u p z o ceny s w o j e j , z t e g o , że t a k i c h wyb r a ł C h ry s tu s o w i k a p ła n ó w " . 15 P o r. E p i s t o ł a 4 1 , 1, CSEL 3 4 , 8 1 - 8 2 . 16 P o s s i d i u s , V i t a S . A u g u s t i n i 5 , PL 3 2 , 3 7 - 3 8 . P o r . C a e l e s t i n u s , E p i s t o ł a J . G audem ct, L 'E g l i s e d a n s P a r i s 1958, 5 9 4 . 2 1 , 2, PL 5 0 , 52
1 ' E m p ire Komain /IV C -V °
ta k ż e s i e c l e s / , 18 19 3 P o r . C o n c i l i o r u n o ccu m cn ico ru m d c c r c t a , B o lo g n a 1973 , 10; P o s s i d i u s , V i t a S . A u g u s t i n i 8 , PL 3 2 , 3 9 - 4 0 . P o r . E p i s t o ł a 2 1 3 , 4 - 5 , tłu m . J . C zuj /Ż y w o t św . A u g u s ty n a ,
- 285
P r z y j ę c i e ś w ię c e ń b is k u p i c h o z n a c z a ło d l a św. A u g u sty n a
p e łn e w e j ś c i e n a o f i c j a l n ą s c e n ę K o ś c i o ła a f r y k a ń s k i e g o , k t ó r e g o głównym problem em b y ł w tedy k r y z y s d o n a ty s ty c z n y . W yroki p a p i e
s k i e i c e s a r s k i e z a p a d ły w t e j s p ra w ie j u ż dawno i p r z e c h y l i ć s z a l ę ku j e d n o ś c i m ogły t e r a z t y l k o w e w n ę trz n e , p r o k a t o l i c k i e
s i ł y w K o ś c i e l e a f r y k a ń s k im . P r z e z c a ł y n ie m a l w iek IV S t o l i c a A p o s to ls k a w t a k i e j s y t u a c j i p r a w ie n ie in te r w e n io w a ła w A f r y c e . W tym lo k aln y m K o ś c i e l e u m o cn ił s i ę w ięc j e s z c z e b a r d z i e j dawny
zm ysł a u to n o m ii i w r a ż liw o ś ć n a p u n k c ie p raw d ziw y ch czy p o z o r nych u p ra w n ie ń e p i s k o p a t u a f r y k a ń s k i e g o .
Św. A u g u sty n od sam ego p o c z ą tk u p a m i ę t a ł je d n a k o p r y n c y p i a c h . N aw iązał b a rd z o sz y b k o do dawnych a f r y k a ń s k i c h poglądów
o p a p i e s t w i e . W ułożonym p r z e z s i e b i e P s a lm ie " C o n tr a p a rte m Do- n a t i " , k t ó r y p o c h o d z i z l a t 3 9 3 3 9 6 , w y ło ż o n a z o s t a ł a n au k a O p ta -t a z M ilew e o K o ś c i e l e k a -t o l i c k i m ja k o k r z e w ie w inny T en, k t o
s i ę o d łą c z a od je g o k o r z e n i , może j a k i ś c z a s żyć i ł a d n i e w y g lą d a ć - a l e b ęd ą t o t y l k o p o z o ry ż y c i a . Ł ą c z n o ś ć ze S t o l i c ą P i o t r a j e s t w arunkiem j e d n o ś c i k o ś c i e l n e j . W k o le jn y m n a s tę p o w a n iu po
s o b ie biskupów rz y m s k ic h o b ja w ia s i ę owa o p o k a , k t ó r a łą c z y b i sk u p a k ażd eg o c z a s u z L in u s e m ,P io tre m i w r e s z c i e samym C h r y s tu - sem 20. J u ż j a k o b is k u p H ippony p i s a ł na n r z e ło m ie 39*^098 r . z
w ie lk ą r e w e r o n c ją o K o ś c ie le Rzymskim, " i n qua sem per a p o s t o
-* 2 i
l i c a e c a t h e d r a e v i g u i t p r i n c i p a t u s " .
P r a g n i e n i e z lik w id o w a n ia sch izm y d o n a t y s t y c z n c j d y k to w a ło je d n a k e p is k o p a to w i a f r y k a ń s k ie m u , a z nim t a k ż e św. A u g u sty n o w i, pewne p o s u n i ę c i a p r a k t y c z n e , k t ó r e n i e zaw sze z g a d z a ły s i ę
z l i n i ą d z i a ł a n i a S t o l i c y A p o s t o l s k i e j . N a j g ł o ś n i e j s z ą sp ra w ą
b y ł t u p ro b le m ty c h duchow nych, k t ó r z y c h c i e l i w r ó c ić do K o ś c i o ła
d z . c y t . / , s . 213: "N ie c h c ę p r z e t o , aby g a n ić n a l e ż a ł o w sy n u moim t o , co nagany godnym b y ło we m nie / . . . / ^ D ę d z i e k a p ła n e m , j a k j e s t , b isk u p em b ę d z i e , k ie d y Bóg z e c h c e " .
20 P salm us c o n t r a p a rte m D o n a ti 226 n n , CSEL 5 1 , 1 3 . P o r. V/. t l a r s c h a l l , K a rth a g o und Rom. D ie S t e l l u n g d e r N o rd -
a f r i k a n i s c h e n K ir c h e zutn A p o s t o l i s c h c n S tu h l i n Rom,
S t u t t g a r t 1 9 7 1 , 47 n n .
2 8 6
-k a t o l i c -k i e g o z zachow aniem s w o ic h s t a n o w i s -k i f u n -k c j i . W A fry c e n i e t y l e m y śla n o o j a k i e j ś l i t e r a l n e j l i k w i d a c j i d o n a ty z m u , i l e r a c z e j o p o je d n a n iu obu s t r o n - a t a k a k o n c e p c j a w y m ag ała zaw sze p o s u n ię ć p r z y n a jm n ie j s u b t e l n y c h .
Synod o d b y ty w llip p o n ie w 393 r . z a d e c y d o w a ł, że n a le ż y z a tr z y m a ć n a s ta n o w is k a c h t a k i c h b is k u p ó w , o p u s z c z a ją c y c h s z e r e g i d o n a ty z m u , k t ó r z y n ig d y n i e r e b a p t y z o w a l i , a w r a c a j ą c o b e c n i e p r o w a d z i l i do K o ś c i o ł a c a ł ą s w o ją t r z o d ę . Synod p o s ta n o w ił t a k ż e d o p u s z c z a ć do k a p ł a ń s t w a t a k i c h k a n d y d a tó w , k t ó r z y - ja k o 22 d z i e c i - o c h r z c z e n i b y l i w śró d d o n a ty s tó w . Wokół ty c h p o s ta n o w ie ń z r o d z i ł y s i ę w ą c p iiw o s c i w I t a l i i . P ow yższe r o z s t r z y g n i ę c i a z o s t a ł y w ię c w 397 r . p r z e s ł a n e w f o r m ie z a w ia d o m ie n ia do p a p i e ż a S y r y c j u s z a / 3 8 4 - 3 9 9 / i b is k u p a Me d i o l a n u S y m p l i c j a n a . Tego o s t a t n i e g o św . A u g u sty n z n a ł o s o b i ś c i e i u w i e c z n i ł w " W y z n a n ia c h " . Zarów no p a p ie ż j a k i n a s t ę p c a św. A m brożego o d r z u c i l i d e c y z j e p o d j ę t e w A f r y c e . A le e p i s k o p a t a f r y - k a ń s k i n i e r n y ś la ł ła tw o u s t ą p i ć . P a p i e ż A n a s ta z y /3 9 9 - 4 O 2 / w 401 r "3 p o t w i e r d z i ł n e g a ty w n ą d e c y z j ę S y r y c j u s z a . A f r y k a n ie je d n a k po
z o s t a l i p r z y swoim ze w z g lę d u n a ży w io n e p r z e k o n a n i e , że i s t n i e j e r e a l n a s z a n s a z j e d n o c z e n i a K o ś c i o ł a i c i ą g l e c h o d z i o p o ż y te k d u s z . P o s t a n o w i l i s to s o w a ć s i ę do z d a n i a Rzymu w p r z y p a d k u , gdy duchowny w r a c a ł b ez sw ej t r z o d y ; w ted y n i e b y ł d o p u s z c z a n y do p e ł n i e n i a f u n k c j i k a p ł a ń s k i c h w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m . K ied y j e d nak p r z y p r o w a d z a ł ze s o b ą c a ł ą g m in ę , p o z o s ta w a ł na s ta n o w is k u j u ż j a k o b is k u p k a t o l i c k i . W y ja ś n ie n ie s y n o d u , że n i k t w A fry c e n i e z a m ie r z a g o d z ić w u c h w a ły p o d j ę t e w I t a l i i , ma n a s o b i e j u ż j a k i e ś p i ę t n o te g o fo rm u ło w a n ia m y ś l i , k t ó r e j e s t w ła ś c iw e św . A u g u sty n o w i i j e s z c z e w i e l e r a z y d o j d z i e p ó ź n i e j do g ł o s u ^ ^ . 22 23 24 P o r . K e g i s t r i E c c i e s i a e C a r t h a g i n e n s i s e x c e r p t a 5 7 , CCL 149, 195; B r e v ia r iu m H ip p o n e n s e 3 7 , CCL 1 4 9 , 4 3 - 4 4 . S y r y c j u s z z m a rł 26 l i s t o p a d a 399 r . 0 t e j d e c y z j i p o r . R e g i s t r i E c c i e s i a e C a r t h a g i n e n s i s e x c e r p t a 6 5 - 6 6 , CCL 1 4 9 , 1 9 8 -1 9 9 . Tamże 6 8 , CCL 1 4 9 , 200: " P r o p t e r hoc p a c i E c c i e s i a e p ro d s s u s c i p i a n t u r , s i c u t p r fa c tu m c s s a m a n ife s tu m e t r a n s m a r i n i s p a r t i b u s de cd u t i l l u d m a n c a t c i r c a am v o l u a t , u t n u l l a p e r / . . . / s i h o n o r i b u p o r i b u s quod i n v a t u r . s c a t h o l i c p e n s a t i o a d i u v a r i u n i t a s i p r o c u r e t u r . P e r quo au , m a n i f e s t i s f r a t e r n a r u m n l o c i . : c u i b u s d e g u n t v i E c c i e s i a e pacem e t u t i l i t a t e m c s s e v isu m f u e r i t , i n s u i s i o r i b u s e iu s d e m d i v i s i o n i s tern s t ; / . . . / Non u t c o n c i l i u m , h a c r e fa c tu m e s t , d i s s o l - co s q u i s i c t r a n s i r e ad eo s u n i t a t i s c a t h o l i c a c com - tem v e l omni modo p e r f i c i v e l
anim arum l u c r i s , c a t h o l i c a
287
-P a p ie ż I n n o c e n ty I n i e p o d n o s i ł ze sw ej s t r o n y w sp o m n ia n e j k w e s t i i duchow nych d o n a t y s t y c z n y c h . K o n f e r e n c j a z j e d n o c z e n io w a k a t o l i k ó w i d o n a ty s tó w z 411 r . w K a r t a g i n i e p o s z ł a w ob ranym u p r z e d n io k i e r u n k u i u m o ż l iw iła byłym d o n a ty s to m , w r a c a
jący m do j e d n o ś c i razem ze swymi w ie rn y m i, p e ł n i e n i e f u n k c j i
k a p ł a ń s k i c h na ró w n i z k a t o l i k a m i ^ ^ . Św. A u g u sty n w tym p u n k c ie mógł być o d tą d s p o k o jn y . I I I . WALKA Z PELAGIANIZMEM Omówione d o t ą d z a g a d n i e n i a n i e s t w o r z y ł y d l a św . A u g u s ty n a o k a z j i do b a r d z i e j b e z p o ś r e d n ic h k o n ta k tó w z p a p ie s k im Rzymem M iew ał n ie p o k o j e s u m i e n i a lu b ra z e m z in n y m i b is k u p a m i p o d e jm o w ał - na w ła s n y r a c h u n e k - r o z w i ą z a n i a , k t ó r e m ogły s ł u ż y ć p e r
sp e k ty w ic z n e m u d o b ru K o ś c i o ł a l o k a l n e g o . C i ą g l e je d n a k w obec S t o l i c y A p o s t o l s k i e j p o z o s ta w a ł ja k b y w c i e n i u . Ż y c ie m i a ł o t o w szy s t k o o d m ie n ić i spow odow ać, że B is k u p n ip p o n y pew nego d n i a s t a
n i e w p ie rw sz y m s z e r e g u t y c h , k t ó r z y - j a k z a n a j l e p s z y c h l a t - z w ró c ą s i ę o pomoc do S t o l i c y P i o t r a . S t a ł o s i ę t a k n a j p i e r w z a sp ra w ą p e l a g i a n i z m u , k t ó r y na p o c z ą tk u V w. r o z p ę t a ł d u g o tr w a łe s p o ry n a te m a t ł a s k i B ożej i w o ln e j w o li c z ł o w i e k a .
D la p r z y b y łe g o z Rzymu P e l a g i u s z a m ia ł św . A u g u s ty n d u ż o s y m p a t i i i p o d z iw u . B ył sław nym a s c e t ą , a t a k i ty p l u d z i zaw sze mu im ponow ał i p o b u d z a ł je g o w y o b r a ź n ię . S z c z ę ś c ie m b y ł B is k u p H ippony w ra ż liw y n i e t y l k o net z e w n ę tr z n e g e s t y , l e c z t a k ż e n a
s p o s ó b m y ś le n i a i w ie r n o ś ć wobec s t a r y c h z a s a d K o ś c i o ł a . A t u t a j t r u d n o ś c i u j a w n i ł y s i ę , gdy t y l k o p r z y j a c i e l P e l a g i u s z a , C e- l e s t i u s z , c h c i a ł z o s t a ć k a p ła n e m i z t e j o k a z j i n i e c o d o k ł a d n i e j o k r e ś l i ł p o g lą d y w ła s n e i sw o je g o m i s t r z a . Synod b isk u p ó w a f r y k a ń s k i c h z 4 1 1 /4 1 2 r . o d r z u c i ł p e l a g i a ń - s k i e s ta n o w is k o w k w e s t i i ł a s k i . A u g u s ty n , z a j ę t y k o n f e r e n c j ą c o n t r a h o n o r e s eo ru m , q u aiav is s a l u s n u l l i i n t e r c l u s a s i t , i n t r a n s m a r i n o c o n c i l i o s t a t u t u r a e s t , i d e s t u t o r d i n a t i i n p a r t e D o n a ti, s i ad c a t h o l i c a r a c o r r e c t i t r a n s i r e v o l u e r i n t , non s u s - c i p i a n t u r i n h o n o r ib u s s u i s secundum tr a n s m a r in u m c o n c i l i u m , s e d e x c e p t i s h i s , p e r quos c a t h o l i c a e u n i t a t i s c o n s u l i t u r " . P o r . F . v an d e r M eer, d z . c y t . , t . 1, 1 5 4 -1 5 5 . G ę s ta c o n l a t i o n i s C a r t h a g i n e n s i s . E d ic tu m c o g n i t o r i s , SCh 2 2 4 , 9 7 8 . 25
288 z je d n o c z e n io w ą k a t o l i k ó w i d o n a ty s tó w , n i e w z i ą ł w tym s y n o d z ie u d z i a ł u , a l e n ie m a l n a ty c h m ia s t w łą c z y ł s i ę do d y s k u s j i p o p i e r a j ą c i u z a s a d n i a j ą c s z e r o k o na p iś m ie d e c y z j ę s y n o d u . E p is k o p a t a f r y k a ń s k i n i e w i d z i a ł j e s z c z e p o t r z e b y a n g a ż o w a n ia w t ę sp ra w ę S t o l i c y A p o s t o l s k i e j , a l e w ła s n e o d w o ła n ie - j u ż z E f e zu - p o s ł a ł do Rzymu C e l e s t i u s z / k t ó r y n a W sc h o d z ie o s i ą g n ą ł je d n a k k a p ł a ń s t w o / . P r z y s p i e s z e n i e b i e g u wypadków n a s t ą p i ł o
z c h w i l ą , gdy p r z y s z ł a w iadom ość z P a l o s t y n y , że s y n o d w D io s p o - l i s u n i e w i n n i ł p e l a g i a n . K o ś c ió ł a f r y k a ń s k i z o s t a ł znowu pod erw ać ny do d z i a ł a n i a . O dbyły s i ę dwa r ó w n o le g łe s y n o d y : d l a p r o w i n c j i p r o k o n s u l a r n e j i d l a N u m id ii. N a s t ą p i ł ja k b y z a p la n o w a n y z g ó ry p o d z i a ł r ó l . W K a r t a g i n i e o b ra d o w a ło o k . 70 b isk u p ó w p o d p r z e w odnictw em p ry m a sa A u r e l i u s z a . Św. A u g u s ty n tam n i e p o j e c h a ł , bo H ip p o n a f o r m a l n i e n a l e ż a ł a do N u m id ii, a l e w z i ą ł za t o u - d z i a ł w s y n o d z ie m i l e w ita ń s k im , k t ó r y z g r o m a d z ił o k . 60 b i s k u pów. T e ra z n a s t a ł p u n k t z w ro tn y w c a ł e j s p r a w i e . Oba sy n o d y a f r y k a ń s k i e p r z e s ł a ł y swe a k t a do r ą k p a p i e ż a I n n o c e n t e g o . B is k u p o
wi rzy m sk iem u p r z e d s t a w i o n o pow agę s y t u a c j i a k c e n t u j ą c f a k t , że p e l a g i a n i z m k w e s t i o n u j e z n a c z e n i e m o d litw y i o d r z u c a c h r z e s t d z i e c i . B is k u p i p r o w i n c j i p r o k o n s u l a r n e j p r o s i l i o u r o c z y s t e p o t ę p i e n i e błędów t e o l o g i c z n y c h n a te m a t w o ln e j w o li i l o s u * d z i e c i n i e o c h r z c z o n y c h . W c a ł e j s p r a w ie o d w o ły w a li s i ę b ez r e - 26 s z t y do p o w ag i S t o l i c y A p o s t o l s k i e j .
Synod m i l e w i t a ń s k i z a w a r ł w swym p i ś m i e s t w i e r d z e n i e , że \ 27
a u t o r y t e t b is k u p a r z y m s k ie g o w ypływ a z P is m a św. Za tym s t a n o w isk iem o p o w ia d a ł s i ę o c z y w iś c ie św . A u g u s ty n , a p a p i e ż z n a k o m ic ie z r o z u m ia ł c a ł ą m yśl i o d p o w ia d a ją c na t o p ism o d o b i t n i e n a
-28 w i ą z a ł do osoby P i o t r a A p o s to ła i sw o je g o u r z ę d u a p o s t o l s k i e g o .
P o r . A u g u s tin u s , E p i s t o ł a 1 7 5 , 2 , CSEL 4 4 , 6 5 5 : "U t s t a t u t i s
n o s t r a e m e d i o c r i t a t i s e tia m A p o s t o l i c a e S e d is a d h i b e a i u r a u c to r i t a s , p ro tu e tu ia s a l u t e m u lto ru m e t ąuorumdam p e r v e r s i t a t e e tia m c o r r i g e n d a " ; ta m ż o , 3 , 6 5 8 : "M a io re g r a t i a d e S ed e Apo- s t o l i c a p r a c d i c a s " . T e n ż e , E p i s t o ł a 176, 5 ; CSEL 4 4 , 6 6 8 : " A u c t o r i t a t i S a n c t i t a t i s t u a e dc s a n c ta r u m S c r i p t u r a r u m a u c t o r i t a t o d e p r o m p ta e " . P o r . ii. J c d i n , S t o r i a d e l i a C h i c s a . t r ą d , i t a l i a n a , t . 2 . M ila n o 1977, 282 n . P o r . A u g u s t i n u s , E p i s t o ł a 182 K o ś c i ó ł i p a ń s tw o we w czesn y m ż y c k a , W a rs z a w a 1 9 8 6 , 132 n . ; d z . c y t . , 386 n n . 3 , CSEL 4 4 , 7 1 7 -7 1 9 ; ii. R a h n c r , c h r z e ś c i j a ń s t w i e , t ł u m . M. R ado- P . D a t i f f o l , Le c a t h o l i c i s m e ,
289
-P i ę c i u biskupów d o ł ą c z y ł o do p ism s y n o d a ln y c h w łasn y l i s t 29
do p a p ie ż a I n n o c e n te g o . L i s t b y ł n a p is a n y , j a k s i ę wydaj e , od 30
p o c z ą tk u do k o ń c a r ę k ą św. A u g u sty n a . B is k u p i r a d z i l i wezwać 3 i
P e l a g i u s z a do Rzymu, aby tam z d a ł sp raw ę z t e g o , co g ł o s i
k o n ie c te g o o b s z e rn e g o l i s t u j e g o nadawcy u s p r a w i e d l i w i a l i s i ę , że d a le c y s ą od p o u c z a n ia p a p i e ż a w tym , co ma s ą d z i ć i c z y n i ć ,
Na
a l e b a rd z o im z a le ż y n a p a p ie s k im w yroku 32
P a p ie ż I n n o c e n ty u z n a ł w yrok A frykańczyków za sw ój w ła s n y . P i s a ł w o d p o w ie d z i do b isk u p ó w N u m id ii - c z y l i p r z e d e w sz y stk im do św. A u g u sty n a - że z w ró c e n ie s i ę do p a p ie s k ie g o Rzymu w s p r a wach w ia ry o z n a c z a p y t a n i e sam ego św. P i o t r a , a t o p r z y n o s i k o -
33
r z y ś ć w sz y stk im K o ścio ło m lo k a ln y m n a całym ś w ie c ie . N a to m ia s t
29
30
L i s t do I n n o c e n te g o I s k i e r o w a l i : A u r e l i u s z z K a r t a g i n y , A l i p i u s z z T a g a s ty , A u g u sty n z H ip p o n y , Ew odiusz z U z a lis
i P o s s y d i u s z
z
K a la m y /p o r . E p i s t o ł a 177, CSEL 4 4 , 6 6 9 - 6 8 8 /. J a k w id a ć , b y ł a t o w sp ó ln a r e p r e z e n t a c j a k o ś c i e l n a p r o w i n c j i p r o k o n s u l a r n e j / 2 b is k u p ó w / i N u m id ii / 3 b is k u p ó w /. P o r . n p . u ż y c ie p i e r w s z e j o so b y l i c z o y p o j e d y n c z e j , c p . 12, CSEL 4 4 , 680: " P u to a u te m " . 31 P o r . E p i s t o ł a je d n a k t a k i e j 7 1 2 -7 1 4 ; 183, 177, 3 , CSEL 4 4 , 6 7 1 -6 7 3 . In n o c e n ty k o n i e c z n o ś c i / p o r . E p i s t o ł a 181, 9 , 2 - 4 ; CSEL 4 4 , 7 2 5 -7 2 7 . n i e w i d z i a ł CSEL 4 4 . 32 E p i s t o ł a 177, 19, CSEL 4 4 , 688: " D a b it s a n e n o b is veniam s u a - v i t a s m i t i s s i m a c o r d i s t u i , quod p r o l i x i o r e m e p is t o l a m f o r -t a s s i s , quam v e l l c s , t u a e m isim us S a n c t i t a t i . Non enim r i -
vulum n o s tru m tu o l a r g o f o n t i augendo re f u n d im u s ; s e d i n h ac non p a r v a t e n t a t i o n c t e m p o r i s , undo nos l i b e r e t , c u i d ic im u s : Ne nos i n f e r a s i n t e n t a t i o n e m , u tru m e tia m n o s t e r l i c e t e x i - guus ex eodem, quo e tia m tu u s a b u n d a n s , em anet c a p i t e f l u e n t o rum , hoc a t e p r o b a r i volum us t u i s q u e r e s c r i p t i s de communi
p a r t i c i p a t i o n e u n iu s g r a t i a e c o n s o l a r i " .
E p i s t o ł a 182, 2 , CSEL 4 4 , 717: " P r a e s e r t i m q u o t i e s f i d e i r a t i o v e n t i l a t u r , a r b i t r o r omnes f r a t r e s e t c o e p is c o p o s n o s t r o s n o n n i s i ad P e tru m , i d e s t s u i n o m in is e t h o n o r is
a u c to re m r e f e r r e d e b e r e , v e l u t nunc r e t t u l i t v e s t r a D i l e c t i o , quod p e r to tp m mundum p o s s i t E c c l e s i i s om nibus i n commune
p r o d e s s e " . P o r . G. B a rd y , d z . c y t . , 326 n . 33
- 290 b isk u p ó w z sy n o d u k a r t a g i ń s k i e g o c h w a l i ł p a p i e ż z a i c h o d w o ła n i e s i ę do n a s tę p c y św . P i o t r a , gdyż o z n a c z a t o w ie r n o ś ć wobec s t a r e j t r a d y c j i i r o z u m ie n ie p o rz ą d k u w K o ś c i e l e ^ . B is k u p i a f r y k a ń s c y z w d z i ę c z n o ś c i ą p r z y j ę l i za ró w n o t r e ś ć j a k i to n r z y m s k ie j o d p o w ie d z i. Do św . P a u l i n a z N o li p i s a ł p ó ź n i e j A u g u s ty n , że S t o l i c a A p o s t o l s k a o d p o w i e d z i a ł a A frykanom 35 t a k , j a k n a l e ż a ł o s i ę te g o po n i e j s p o d z ie w a ć . D la B is k u p a H ippony d y s k u s j a w g r o n i e c h r z e ś c i j a n b y ł a w t e n s p o s ó b z a k o ń c z o n a . Tymczasem 12 I n n o c e n ty w ak an su z a s i a d ł n a s t o l i c y r z y m s k ie j Zozym, do k t ó r e g o z g ł o s i ł s i ę z o s o b is ty m o d w o ła n ie m C e l e s t i u s z . Z d a l e k i e j P a l e s t y n y od w oływ ał s i ę r ó w n ie ż P e l a g i u s z , w s p a r ty l i s t e m b i s k u p a J e r o z o l i
my. Od w s z y s t k i c h p e l a g i a n s ł y s z a ł Zozym g o r ą c e z a p e w n ie n ia o ich o r t o d o k s j i i g o to w o ś c i p o d d a n ia s i ę s p ra w ie d liw y m d e c y z jo m p a p ie
s k i e g o Rzymu.
A k c ja t a p r z y n i o s ł a n ie s p o d z ie w a n y skuteS c. We w r z e ś n iu 417 r . Zozym u z n a ł z a s z c z e r e d e k l a r a c j e P e l a g i u s z a o je g o p ra w o w ie rn o -
ś c i . W y rz u c a ł t e ż b isk u p o m z A f r y k i i c h ł a t w o w ie r n o ś ć wobec o s
k a r ż e ń r z u c a n y c h na c z ło w ie k a p o ś w ię c o n e g o B ogu. W s p r a w ie C e le - s t i u s z a p a p i e ż d z i w i ł s i ę p o ś p ie c h o w i i s u r o w o ś c i p o s tę p o w a n ia e p i s k o p a t u „ . 36 t r z e m a . a f r y k a ń s k i e g o i z o s t a w i a ł s p ra w ę do ponow nego r o z p a -34 E p i s t o ł a 1 8 1 , 1 , CSEL 4 4 , 7 0 1 -7 0 2 : " I n r e ą u i r e n d i s d i v i n i s r e b u s , q u as omni cum s o l l i c i t u d i n e d e c e t a s a c e r d o t i b u s , m axim eque a v e r o i u s t o q u e e t c a t h o l i c o t r a c t a r i c o n c i l i o , a n t i q u a e t r a d i t i o n i s e x e m p la s o r v a n t e s e t e c c l e s i a s t l c a e memores d i s c i p l i n a e n o s t r a e r e l i g i o n i s v ig o rc m non m inus
nunc i n c o n s u lo n d o quam a n t e a , cum p r o n u n t i a r e t i s , v e r a r a t i o n e f i r m a t i s , q u i ad n o s tru m r e f e r e n d u m a d p r o b a s t i s e s s e iu d ic iu m s c i e n t e s , q u id A p o s t o l i c a e S e d i , cum omnes hoc lo c o p o s i t i ipsum s e q u i d e s id e r e m u s a p o s to lu m , d e b e a - t u r , a quo i p s c e p i s c o p a t u s e t t o t a a u c t o r i t a s n o m in is h u iu s e m e r s i t " . E p i s t o ł a 1 8 6 , 2 , CSEL 5 7 , 4 7 : " S c r i p s i m u s e t i a m a d b e a t i s s i m a c m c m o ria c Papam I n n o c e n t i u m p r a e t e r c o n c i l i o r u m r e l a t i o n e s l i t - t e r a s f a m i l i a r o s , u b i d e i p s a c a u s a a l i q u a n t o d i u t i u s e g im u s . Ad o m n ia n o b i3 i l l e r e s c r i p s i t eo m odo, q u o f a s e r a t a t q u e o p o r t e b a t A p o s t o l i c a e S e d i s a n t i s t i t e m " . 36 P o r . E p i s t o ł a Z o s im i a d A f r i c a n o s e p i s c o p o s , M a n s i IV 3 5 0 - 3 5 2 .
291
W r z e c z y w i s t o ś c i t o p a p ie ż d z i a ł a ł t r o c h ę p o c h o p n ie . Był n a jp ie r w w tru d n y m p o ł o ż e n i u , j a k o że wpływowe o so b y w K u r i i
rz y m s k ie j / n p . p r z y s z ł y p a p ie ż S y k s tu s I I I / p o z o s ta w a ły p o c z ą t - 37
kowo pod u ro k ie m p e l a g i a n . P oza tym o p o w ia d a ł s i ę za C e l e s t i u szem możny ró d A n ie ju sz ó w i w ie le in n y c h szan o w an y ch w Rzymie
osób . A le n ad e w s z y s tk o c h c i a ł Zozym u ra to w a ć obu ty c h z d o l
nych p r z e c i e ż l u d z i o r a z i c h w sp ó łp raco w n ik ó w d l a K o ś c i o ł a . N ie mógł p rz y tym w i e d z i e ć , że j u ż w k ró tc e sam C e l e s t i u s z odmówi
s t a w i e n i a s i ę n a w ezw anie p a p i e ż a i b ę d z ie s i ę r a to w a ł u c i e c z k ą z I t a l i i .
O św ia d c z e n ia p a p ie ż a Zozyma d o t a r ł y do K a r ta g in y d n i a
2 l i s t o p a d a 417 r . M iędzy K o śc io łe m a f r y k a ń s k im a S t o l i c ą Apo s t o l s k ą z a ry s o w a ł s i ę poważny k o n f l i k t . Co r o b i ł w tedy św . Au g u s ty n ?
On c a ły c z a s p o d trzy m y w ał s ta n o w is k o e p i s k o p a t u a f r y k a ń s k i e g o . Wobec p e l a g i a n i ic h sym patyków o d w o ła ł s i ę j e s z c z e we w r z e ś n iu 4 i7 r . do o r y g in a ln e g o ro zu m o w an ia. Oto S t o l i c a Apo
s t o l s k a ma r a c j ę , a j e s t t o r a c j a z a w a r ta w s ta n o w is k u In n o c e n te g o I . R o zd rap y w an ie spraw y od nowa n i e ma s e n s u , s k o ro a ż dwa synody p o s ł a ł y l i s t y do p a p i e ż a I n n o c e n te g o i - co w a ż n i e j s z e - A fry k a o tr z y m a ła z Rzymu pozytyw ne o d p o w ie d z i. W k o n k l u z j i k a
z a n i a , w y g ło sz o n e g o 23 w r z e ś n ia 417 r . w K a r t a g i n i e , p a d ły s ł o wa św. A u g u sty n a o z a k o ń c z o n e j w t e n sp o só b s p r a w ie : "Roma lo c u
,, Ii 9 Pow yższe rozum ow anie u j ę t o w fo rm ę a f o r y z -t a - c a u s a f i n i -t a
u , k t ó r y i d z i e za św. A ugustynem p r z e z w i e k i . W sw oi 1 i t e r a l -nym k o n t e k ś c i e n i e ma t a w ypow iedź c h a r a k t e r u ta k u r o c z y s t e g o , a l e ta k u j ę t y j e j s e n s j e s t z u p e ł n i e popraw ny i n i e z m ie n io n y .
P o r . A u g u s tin u s , E p i s t o ł a 194, 1, CSEL 5 7 , 176: "Quod enim fate n d u m e s t c a r i t a t i t u a e , t r i s t e s eram us n im is , cum fama i a c t a r e t i n i m i c i s C h r i s t i a n a c g r a t i a e t e f a v e r e j '
P o r . W. E b o ro w ic z , W p ro w a d z e n ie , w: Św. A u g u s ty n , Ł a sk a w i a r a p r z e z n a c z e n i e , P o zn ań 1971 = POK 2 7 , 2 7 .
Sermo 131, 10, PL 3 6 , 731: " F r a t r e s m e i, c o m p a tim ia i mecum. Ubi t a l e s i n v e n e r i t i s , o c c u l t a r c n o l i t e , non s i t i n v o b is
p e r v e r s a m i s e r i c o r d i a : p r o r s u s u b i t a l e s i n v e n e r i t i s , o c c u - l t a r e n o l i t e . R c d a r g u itc c o n t r a d i c e n t e s , e t r o s i s t e n t e s ad
nos p o r d u c i t c . Jam enim dc h a c c a u s a duo c o n c i l i a m is s a s u n t ad Sodem A p o s to lic a m : in d c e tin m r e s c r i p t a v e n e r u n t . C ausa
f i n i t a e s t : u tin a m a liq u a n d o f i n i a t u r e r r o r ! Ergo u t a d v e r - t a n t monemus, u t i n s t r u a n t u r docom us, u t m u te n tu r o re m u s";
p o r . E p i s t o ł a 186, 2 , CSEL 5 7 , 4 6 -4 7 ; G. B ard y , d z . c y t . , 3 2 8 - 3 2 9 .
292
W Rzym ie p a p ie s k im k o ń c z y s i ę bowiem o s t a t e c z n i e w s z e lk a t e o l o g i c z n a d y s k u s j a pom iędzy c h r z e ś c i j a n a m i .
Pom iędzy Rzymem i A fry k ą d o k o n y w a ła s i ę t e r a z u s ta w ic z n a w ym iana l i s t ó w . Św. A u g u sty n p o ł o ż y ł na s z a l i c a ły sw ój - ja k ż e
j u ż w tedy w i e l k i - a u t o r y t e t b i s k u p i . W m arcu 418 r . p a p i e ż Z o-
zym b y ł w r e s z c i e w olny od z łu d z e ń i n a p i s a ł A fry k an o m , że omawiana s p ra w a j e s t d a l e j o t w a r t a . W iadom ość t ę A f r y k a n ie o t r z y m a l i 29
k w i e t n i a 418 r . Synod b isk u p ó w a f r y k a ń s k i c h r o z p o c z ą ł s i ę n i e
m al n a t y c h m i a s t , bo j u ż i m a ja : w śró d 214 ojców obecny b y ł o c z y w i ś c i e t a k ż e św. A u g u s t y n ^ . P ism o t e g o s y n o d u , s k ie r o w a n e do
Zozyma, o b s ta w a ło p r z y s t w i e r d z e n i u , że ek sk o m u n ik a I n n o c e n te g o I , d o ty c z ą c a p e l a g i a n , p o z o s t a j e w m ocy. E n c y k lik a p a p i e s k a pod n a z wą " T r a c t o r i a " , k t ó r a d o t a r ł a do A f r y k i we w r z e ś n iu 418 r . , o zna c z a ł a p e łn e p o p a r c i e S t o l i c y A p o s t o l s k i e j d l a d o k tr y n y o ł a s c e -
41 i o c z y w iś c ie o s o b i s t e z w y c ię s tw o św. A u g u s ty n a .
P a p ie ż Zozym po pew nej z w ło c e p r z y j ą ł z a te m w c a ł e j r o z
c i ą g ł o ś c i s ta n o w is k o e p i s k o p a t u a f r y k a ń s k i e g o i s w o je g o p o p rz e d n i k a na t r o n i e P io tro w y m . M ogło s i ę r o d z i ć p y t a n i e , czy ta m te n ro k w a h a n ia i z w ło k i n i e o z n a c z a ł j a k i e g o ś z a c h w ia n ia s i ę w ia ry r z y m s k ie j w s e r c u św. A u g u s ty n a . O k a z u je s i ę , że on n i e ż y w ił
t a k i c h m y ś l i . N ie z m ie n n ie n a b i e ż ą c o w y k a z y w a ł, że p a p i e ż Zozym n i e o d s t ą p i ł n ig d y od n a u k i g ł o s z o n e j p r z e z I n n o c e n te g o I . Jego p o b ł a ż l i w o ś ć wobec obu przyw ódców p e l a g i a n i z m u d o t y c z y ł a i c h j a
ko l u d z i , k tó ry m n a l e ż a ł o d a ć s z a n s ę , l e c z n i e o b e jm o w a ła w niczym 40 F o c ju s z p o d a ł l i s t ę 225 ojców te g o s y n o d u . P o r . B i b l i o t h e c a 5 3 , PG 103, 9 2 , tłu m . 0 . J u r e w i c z / F o c j u s z , B i b l i o t e k a , War szaw a 1 9 8 6 /, t . 1 , 3 5 . P r o s p e r z A k w i t a n i i , c z y n i ą c a l u z j ę do synodów a f r y k a ń s k i c h i d e c y d u j ą c e j r o l i św . A u g u s ty n a w d z i e l e o d r z u c e n i a p e l a g ia n iz m u , t a k w k r ó tc e n a p i s a ł : "C o n v e n e re T u i de c u n c t i s u r b i b u s a lm i P o n t i f i c e s , g e m in o ą u e senum c e l e b e r r i m a c o o t u
D e c e r n i s , quod Roma p r o b e t , quod r e g n a s c q u a n t u r / . / . . . / An a liu m i n fin e m p o s s e t p r o c e d e r e s a n c tu m C o n c iliu m , c u i dux A u r e l i u s , in g e n iu m ą u e A u g u s tin u s c r a t ? " /C a rm e n de i n g r a t i s 7 6 - 9 2 , PL 5 1 , 1 0 0 - 1 0 2 /. P o r . P o s s i d i u s , V ita S . A u g u s t i n i 18, PL 3 2 , 48 . / 41
293
g ło s z o n e j p r z e z n ic h n a u k i^ ^ . Można b y ło z w ie ś ć biskupów P a l e s t y n y , a l e w ia ry r z y m s k ie j, c h w a lo n e j u s ta m i A p o s to ła P aw ła, n ie
43 u d a ło s i ę p o d e jś ć .
42 P o r . C o n tr a d u as e p i s t o l a s P e la g ia n o ru m I I 3, 5 , PL 4 4 , 5 7 3 -
575: "Imo v e ro P e l a g i a n i sp e f a l s a p u t a v e r a n t , novuta e t e x s e c - r a b i l e dogma P o la g ia n u m v e l C a e le s tia n u m p e r s u a d e r i quorumdam Homanorum c a t h o l i c i s m e n tib u s p o s s e ; quando i l l a i n g e n i a , quam
v i s n e fa n d o e r r o r e p e r v e r s a , non tam en c o n t e m p t i b i l i a , cum
s t u d i o s e c o r r i g e n d a p o t i u s , quam f a c i l e dam nanda v i d e r e n t u r , a l i q u a n t o l e n i u s , quam s e v e r i o r p o s t u l a b a t E c c l e s i a e d i s c i - p l i n a , t r a c t a t a s u n t . T ot enim e t t a n t i s i n t e r A p o s to lic a m
Sedem e t A fro s e p is c o p o s c u r r o n t i b u s e t r e c u r r e n t i b u s s c r i p - t i s e c c l e s i a s t i c i s , e tia m g e s t i s de h ac c a u s a apud i l l a m
Sedem C a e l e s t i o p r a e s e n t e e t r e s p o n d e n t e c o n f e c t i s ; quaenam tandem e p i s t o ł a v e n e ra n d a e m em oriae P ap ae Z o s im i, quae i n - t e r l o c u t i o r e p e r i t u r , u b i p r a e c e p e r i t c r e d i o p o r t e r e , s i n e
u l l o v i t i o p e c c a t i o r i g i n a l i s hominem n a ś c i ? Nusquam p r o r s u s hoc d i x i t , nusquam om nino c o n s c r i p s i t . Sed cum hoc C a e l e s t i u s
i n su o l i b e l l o p o s u i s s e t , i n t e r i l l a d u n t a x a t de q u ib u s s e adhuc d u b i t a r e e t i n s t r u i v e l l e c o n f e s s u s e s t , i n hom ine
a c e r r i m i i n g c n i i , q u i p r o f e c t o s i c o r r i g e r e t u r p l u r i m i s
p r o f u i s s e t , v o l u n t a s e m e n d a tio n is , non f a l s i t a s d o g m a tis a p - p r o b a t a e s t . / . . . / . Sed s i , quod a b s i t , i t a tu n c f u i s s e t de
C a e l e s t i o v e l P e l a g i o i n Romana E c c l e s i a iu d ic a tu m , u t i l l a eorum dogm ata, quae i n i p s i s e t cum i p s i s Papa I n n o c e n t i u s d a m n a v e ra t, a p p ro b a n d a e t te n e n d a p r o n u n t i a r e n t u r , ex hoc
p o t i u s e s s e t p r a e v a r i c a t i o n i s n o t a Rom anis c l e r i c i s i n u r e n -
d a . Nunc v e r o cum p r i m i t u s b e a t i s s i m i P ap ae I n n o c e n t i i l i t t e - r a e e p isc o p o ru m l i t t e r i s r e s p o n d e n t i s A fro ru m , p a r i t e r hunc
e r r o re m , quam c o n a n tu r i s t i p e r s u a d e r e , d a m n a v e r in t: s u c c e s - s o r quoque e i u s s a n c t u s P a p a Zosim us hoc tenendum e s s e , quod i s t i de p a r v u l i s s e n t i u n t , nunquam d i x e r i t , nunquam s c r i p s e - r i t ; i n s u p e r e tia m C a e le s tiu m s e p u r g a r e m o lie n te m ad c o n -
s e n tie n d u m s u p r a d i c t i s S e d is A p o s t o l i c a e l i t t e r i s c r e b r a i n t e r l o c u t i o n e c o n s t r i n x e r i t ; p r o f e c t o q u id q u id i n t e r e a l e n iu s actum e s t cum C a e l e s t i o , s e r v a t a d u m ta x a t a n t i q u i s s i m a e e t r o b u s t i s s i m a e f i d e i f i r m i t a t e , c o r r e c t i o n i s f u i t c le m e n - t i s s i m a s u a s i o , non a p p r o b a t i o e x i t i o s i s s i m a p r a v i t a t i s . E t quod ab eodem s a c e r d o t e p o s t e a C a e l e s t i u s e t P e l a g i u s r e - p e t i t a a u c t o r i t a t e d a m n a ti s u n t , p a u lu lu m i n t e r m i s s a e , iam n e c e s s a r i o p r o f e r e n d a e r a t i o s e v e r i t a t i s f u i t , non p r a c v a r i - c a t i o p r i u s c o g n i t a e v e l nova c o g n i t i o v e r i t a t i s " ; Do g r a t i a C h r i s t i I I 6, 7 ; 7 , 8 , CSEL 4 2 , 1 7 0 - i 7 i .
P o r . De g r a t i a C h r i s t i I I 8 , 9, CSEL 4 2 , 1 7 1 -1 7 2 : "Unde e tia m P e l a g i u s , s i s e ipsum e t s u a s c r i p t a s i n e d o lo c o g i t a t , non
r e c t e d i c i t , eadem s e n t e n t i a se non d e b u i s s e t o u c r i . F e f e l - l i t enim iu d ic iu m P a la e s tin u m ; p r o p t e r e a i b i v i d c t u r e s s e
p u r g a t u s : Romanam v e ro E c c l e s i a r ł , u b i eum e s s e n o tis s im u m s c i t i s , f a l l e r e u sq u e q u a q u c non p o t u i t ; quam vis e t hoc
f u e r i t utcum que c o n a t u s : s e d , u t d i x i , m inim e v a l u i t . R e c o - l u i t enim b e a t i s s i m u s p ap a Z osim us, q u id im ita n d u s p r a e c e s - s o r e i u s de i p s i s s e n s e r i t g e s t i s . A t t e n d i t e tia m q u id de
i l l o s e n t i r e t p r a e d ic a n d a i n Domino Romanorum f i d e s /Rom 1, 8 / , quorum a d v e r s u s e i u s e rro re m p ro v e r i t a t e c a t ł i o l i c a ,
