Wygląd i symbolika flag współczesnych państw Afryki Środkowej

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 693. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Jerzy Wrona Katedra Gospodarki Regionalnej. Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej 1. Wst´p Ró˝norakie i coraz bardziej o˝ywione kontakty mi´dzynarodowe sprzyjajà poznawaniu symboli paƒstwowych i narodowych innych krajów Êwiata. Do najwa˝niejszych oficjalnych symboli ka˝dego paƒstwa, oznak jego suwerennoÊci i to˝samoÊci, zalicza si´ flag´, herb i hymn. Wyró˝niajà i symbolizujà one dane paƒstwo poÊród innych krajów i narodów Êwiata. Flaga, herb i hymn nale˝à do symboli uÊwićonych tradycjà, stàd te˝ oddaje si´ im szacunek oraz nale˝ne honory. Najpowszechniej u˝ywanym symbolem paƒstwowym i najbardziej znanym w Êwiecie jest flaga paƒstwowa. W wi´kszoÊci krajów (zw∏aszcza zamieszka∏ych przez ludnoÊç narodowoÊciowo jednolità lub o wyraênej przewadze jednej narodowoÊci) jest ona uto˝samiana z flagà narodowà1. ZnajomoÊç wyglàdu i podstawowej symboliki flag paƒstw wchodzi w zakres zainteresowania geografii, zw∏aszcza geografii politycznej. Stanowi bowiem, czasem doÊç istotny, wycinek wiedzy o wspó∏czesnych krajach, ich cechach i osobliwoÊciach geograficznych. Barwy i ikonografia wielu flag nawiàzujà (w mniejszym lub wi´kszym stopniu) do geografii: Êrodowiska przyrodniczego, ludnoÊci i jej cech oraz gospodarki kraju. 1 Nie zawsze sà to jednak okreÊlenia identyczne. Flagi np. Anglii i Szkocji sà obecnie narodowymi, natomiast wy∏àcznie paƒstwowà jest flaga Wielkiej Brytanii. Narodowymi sà tak˝e flagi np. Czeczenii, Kraju Basków, Kurdystanu. Prawodawstwo niektórych krajów (nawet tych jednolitych narodowoÊciowo) rozró˝nia flag´ „narodowà” od „paƒstwowej”. Ró˝nica polega m.in. na tym, ˝e flagi narodowej mo˝e u˝ywaç (przy respektowaniu okreÊlonych regu∏) ka˝dy obywatel kraju, natomiast flaga paƒstwowa s∏u˝y wy∏àcznie do celów oficjalnych, pos∏ugujà si´ nià urz´dy i instytucje paƒstwowe. Obie flagi zwykle ró˝nià si´ tym, ˝e na paƒstwowej umieszcza si´ herb paƒstwowy (lub jego najwa˝niejsze detale), podczas gdy flagi narodowe sà proste, bez herbu..

(2) 204. Jerzy Wrona. W niniejszym artykule omówiono flagi i ich symbolik´ (zwracajàc zw∏aszcza uwag´ na te elementy, które zwiàzane sà z geografià) paƒstw Afryki Ârodkowej, jednego z trzech du˝ych regionów (obok Afryki Pó∏nocnej i Po∏udniowej) „Czarnego Làdu”2. Suwerenne jednostki polityczne tego regionu – w sumie 25 – podzielono na 3 grupy (podregiony) charakteryzujàce si´ pewnymi podobieƒstwami geograficzno-historycznymi. Wyró˝niono (wzorujàc si´ na pracy Afryka t. I i II)3 kraje Afryki: Zachodniej, Równikowej i Wschodniej. Charakteryzujàc wyglàd i symbolik´ flag omawianego regionu wykorzystano ró˝norodne zagraniczne i krajowe êród∏a weksylologiczne4, heraldyczne, geograficzne, encyklopedyczne i inne, o charakterze naukowym i popularnonaukowym. Nale˝y jednak zaznaczyç, ˝e w oficjalnych dokumentach paƒstwowych (np. konstytucjach) zwykle brakuje oficjalnej wyk∏adni symboliki flag, stàd te˝ informacje na ten temat zaczerpni´te z ró˝nych êróde∏ czasem w detalach nieco si´ ró˝nià.. 2. Flaga jako symbol paƒstwowy Flaga (podobnie jak herb i hymn) jest symbolem oznaczajàcym ka˝de paƒstwo – jego charakterystyczne cechy, odr´bnoÊci i tradycje narodowe. Flaga reprezentuje dane paƒstwo, Êwiadczy o zajmowanym przez nie miejscu na Ziemi, w okreÊlonym – ukszta∏towanym przez Êrodowisko geograficzne i histori´ – kr´gu cywilizacyjnym. „Symbol” jest terminem wieloznacznym, zwykle uwa˝a si´, ˝e w sposób umowny oznacza jakieÊ pojćie5. Wed∏ug M. Wallisa6, symbol to przedmiot istniejàcy w przyrodzie lub wytworzony przez cz∏owieka, który wywo∏uje u odbiorcy myÊl o przedmiocie innym ni˝ on sam, nie na podstawie podobieƒstwa wyglàdu lub umowy, lecz na podstawie jakiejÊ innej wi´zi mi´dzy nim 2 Opracowanie jest uzupe∏nieniem artyku∏u: J. Wrona, Elementy geograficzne i ich symbolika w herbach panstw Afryki Ârodkowej, Zeszyty Naukowe, nr 617, AE w Krakowie, Kraków 2003, s. 157–175. 3 ABC. Âwiat. Afryka I, Afryka II, red. W. Maik, Wyd. Kurpisz, Poznaƒ 1998, 1999, t. II, s. 8–9. 4 Wykorzystano m.in. nast´pujàce pozycje flagoznawcze: A. BroÏek, Lexicon vlajek a znaku zemi svûta, Kartografie Praha, 2003; M. Constantino, The Illustrated Flag Handbook, Gramercy Books, New York 2001; W. Crampton, Âwiat flag, Oficyna Panda, Warszawa 1997; K.-H. Hesmer, Flaggen und Wappen der Welt, Bertelsmann Lexikon Verlag, Gütersloh 1992; K.A. Iwanow, F∏agi gosudarstw mira, Izdatielstwo Transport, Moskwa 1971; L. Mucha, S. Vala‰ek, Vlajky a znaky zemi svûta, Geodeticky a kartograficky podnik, Praha 1987; C.P. Shaw, Flags, Running Press, Philadelphia 1994; N. Smith, Flagi Êwiata, Oficyna Panda, Warszawa 1996; W. Smith, Flag Lore of All Nations, The Millbrook Press, Brookfield 2001; J. Wrona, Analiza elementów geograficznych i ich symboliki na flagach oraz w herbach panstw wspó∏czesnego Êwiata, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2002; A. Znamierowski, Flagi Êwiata. Ilustrowany przewodnik, Bertelsmann Media, Horyzont, Warszawa 2002; A. Znamierowski, The World Encyclopedia of Flags, Lorenz Books, London 1999; Internet – g∏ównie strony Flags of the World – http://www.fotw.net/flags. 5 Ma∏y s∏ownik j´zyka polskiego, PWN, Warszawa 1969, s. 791. 6 M. Wallis, Uwagi o symbolach, „Studia Semiotyczne”, t. VII, Wroc∏aw 1977, s. 91..

(3) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 205. a przedmiotem przezeƒ symbolizowanym. Wi´ê ta polegaç mo˝e na: 1) dalekiej analogii (wà˝ po∏ykajàcy w∏asny ogon – symbol nieskoƒczonoÊci; analogia polega tutaj na braku poczàtku i koƒca), 2) metonimii (przedmiot symbolizujàcy jest cz´Êcià przedmiotu symbolizowanego; ko∏o z´bate – symbol techniki, przemys∏u), 3) metaforze (symbolem pewnej cechy jest przedmiot posiadajàcy t´ cech´ – pies: symbol wiernoÊci, gdy˝ cech´ t´ posiada w stopniu wybitnym, ˝ó∏w: symbol powolnoÊci, lew: symbol si∏y. Twierdzi si´7, ˝e to, co symbolizowane, najcz´Êciej bywa znacznie donioÊlejsze od przedmiotu symbolizujàcego (np. sprawiedliwoÊç od wagi, Chrystus od symbolu baranka). Symbole majà charakter ekspresyjny, spot´gowany jeszcze sposobem przedstawienia, np. ˝ywy go∏àb jest symbolem pokoju. Jest to znak obrany, a motywem wybrania tej konwencji i tego ptaka jest znajomoÊç ∏agodnego usposobienia go∏´bi. Jest to wić relacja naturalna, a nie ustanowiona w sposób wy∏àcznie i ca∏kowicie arbitralny8. Aby przedmiot sta∏ si´ symbolem, ktoÊ musi go w swej myÊli symbolem uczyniç. Niekiedy ów symbol pozostaje monosubiektywny (tzn. pozostaje wy∏àcznà w∏asnoÊcià wewn´trznà jednostki, która go stworzy∏a), cz´Êciej jednak staje si´ intersubiektywny, tzn. zostaje przej´ty przez w´˝szy lub szerszy kràg u˝ytkowników. Tak bywa z symbolami religijnymi lub narodowymi. Zwykle uwa˝a si´, ˝e te ostatnie, b´dàce w∏asnoÊcià zbiorowoÊci, sà najbli˝sze znakom konwencjonalnym, czyli umownym. Semiotyka (semiologia) – nauka o znakach i ich funkcjach definiuje znak jako przedmiot wytworzony przez cz∏owieka, spostrzegalny zmys∏owo, który dzi´ki pewnym swym w∏asnoÊciom mo˝e w zajmujàcym odpowiednià postaw´ odbiorcy wywo∏aç myÊl (sàd, pojćie, wyobra˝enie) o przedmiocie innym ni˝ on sam9. Do najwa˝niejszych rodzajów znaków zalicza si´ znaki pisma (litery), znaki liczb (cyfry), znaki ideograficzne (ideogramy) i znaki muzyczne (nuty).Wszystkie te znaki majà charakter umowny. O znakach umownych mówimy wtedy, gdy spostrzegalny zmys∏owo przedmiot wywo∏uje u odbiorcy myÊl o przedmiocie innym ni˝ on sam, na mocy zwyczaju lub umowy. WÊród znaków ideograficznych mo˝na wyró˝niç znaki o treÊci spo∏ecznej i prawnej. Zalicza si´ do nich wszelkiego rodzaju znaki rozpoznawcze i w∏asnoÊciowe, np. herby i flagi (osób, miast, paƒstw). Cechà odró˝niajàcà flagi i herby od innych znaków rozpoznawczych i w∏asnoÊciowych jest ich podporzàdkowanie ÊciÊle okreÊlonym regu∏om10.. 7 M. Wallis, op. cit., s. 91–95; J. Pelc, Wst´p do semiotyki, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984, s. 174. 8 J. Pelc, Znak, znaczenie, j´zyk [w:] Sympozjum: Znak, znaczenie, j´zyk, „Zeszyty Naukowe ASP w Warszawie” 1985, z. 5, Warszawa 1986, s. 13. 9 S.K. Kuczyƒski, Niektóre zagadnienia symboliki heraldycznej na tle funkcjonowania herbu jako znaku [w:] Problemy nauk pomocniczych historii. Materia∏y na konferencj´ poÊwićonà naukom pomocniczym historii, Katowice–Wis∏a 1973, Katowice, s. 29. 10 S.K. Kuczyƒski, op. cit., s. 30–31..

(4) 206. Jerzy Wrona. 3. Zarys historyczno-polityczny Afryki Ârodkowej Afryka, w tym Afryka Ârodkowa, od najdawniejszych czasów by∏a miejscem powstawania i rozwoju najstarszych cywilizacji i organizmów paƒstwowych. W VII w. Arabowie opanowali pó∏noc kontynentu. W nast´pnych stuleciach islam rozprzestrzeni∏ si´ w krajach Sahelu. Na obszarach po∏o˝onych na po∏udnie od Sahary tworzy∏y si´ od dawna liczne, rdzennie afrykaƒskie, organizmy paƒstwowe, takie jak: Ghana (III/IV w.), Kanem (VIII w. – okolice jez. Czad), Songhaj (X w. – dzisiejsze pn. Mali), Mali (XI w.), Benin (XII w.), Kongo (XIV w.). W póêniejszych wiekach (XVIII, XIX) powsta∏y takie stosunkowo niewielkie terytorialnie, choç znaczàce politycznie i kulturowo, paƒstwa jak np. Aszanti (zach. Afryka), Buganda (rejon jez. Wiktorii), Katanga (Afryka Ârodkowa)11. Murzyƒskie ludy Bantu, zamieszkujàce pierwotnie obszary le˝àce na po∏udnie od Sahary, migrowa∏y z zachodniej cz´Êci kontynentu w kierunku wschodnim i po∏udniowym. Pierwsza po∏owa XV stulecia to poczàtek pićiowiekowego odkrywania i kolonizowania Afryki przez Europejczyków. Portugalczycy i Hiszpanie, jako pierwsi przedstawiciele Starego Kontynentu, poznawali Czarny Làd od strony wybrze˝y, poszukujàc poczàtkowo morskiej drogi do Indii. ˚eglarze portugalscy do Przylàdka Zielonego dotarli w 1445 r. (niektóre êród∏a podajà te˝ lata 1444 lub 1446). UjÊcie Gambii poznali w 1448 r., dzisiejsze Sierra Leone w 1460 r., ujÊcie Kongo w 1482 r. W 1488 r. Bartolomeu Diaz op∏ynà∏ Przylàdek Dobrej Nadziei, a w 1498 r. inny Portugalczyk, Vasco da Gama – w drodze do Indii – poprzez Kana∏ Mozambicki dotar∏ do wybrze˝y dzisiejszej Kenii. Brak dróg, niesprzyjajàcy klimat, choroby tropikalne, drapie˝niki i wrogoÊç mieszkaƒców praktycznie uniemo˝liwia∏y Europejczykom dotarcie w g∏àb kontynentu. Niech´ç tubylców wobec bia∏ych spowodowana by∏a faktem, ˝e od samego poczàtku wielkich odkryç geograficznych Europejczycy (obok Arabów, którzy dzia∏ali g∏ównie na wschodnim wybrze˝u) szukali tu niewolników. W zdobywaniu „czarnego z∏ota” cz´sto poÊredniczyli kacykowie nadmorskich plemion murzyƒskich, wzniecajàc lokalne walki, w których zdobywali jeƒców. Handel niewolnikami zapoczàtkowany na zachodnim wybrze˝u w XV w. przez Portugalczyków, a nast´pnie Hiszpanów rozwini´to na szerszà skal´ w wiekach póêniejszych, przy udziale innych europejskich nacji. Faktorie, zajmujàce si´ równie˝ handlem z∏otem, srebrem i koÊcià s∏oniowà, od XVI w. zak∏adali w Afryce Ârodkowej tak˝e Anglicy, Francuzi i Holendrzy. Handel niewolnikami nale˝y do najtragiczniejszych kart nowo˝ytnej historii Afryki. Ocenia si´, ˝e wywóz niewolników do obu Ameryk przekroczy∏ pod koniec XVIII w. 70 tys. osób rocznie, a na poczàtku XIX w. osiàgnà∏ nawet liczb´ ok. 130 tys. Szacuje si´, ˝e w czasie trwajàcego prawie 400 lat okresu niewolnictwa wywieziono z Afryki, g∏ównie Zachodniej, ok. 15 mln osób. Bar11 Przeglàdowy atlas Êwiata. Afryka, red. R. Mydel, J. Groch, Wyd. Fogra, Kraków 1998, s. 17–20..

(5) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 207. dzo wielu Afrykaƒczyków zmar∏o podczas wyczerpujàcej podró˝y morskiej przez Atlantyk12. Niewolnictwo zawieszono formalnie w 1838 r. w imperium brytyjskim, a dziesi´ç lat póêniej w koloniach francuskich. ¸owców niewolników zastàpili teraz kupcy i misjonarze, co poprawi∏o wizerunek Europejczyków i u∏atwi∏o wyprawy do interioru. W Êlad za odkrywcami podà˝a∏o jednak wojsko mocarstw europejskich, które dostrzeg∏y strategiczne walory Afryki, a przede wszystkim jej olbrzymie zasoby gospodarcze. Proces kolonizacji Czarnego Kontynentu zakoƒczono dopiero na poczàtku XX w. Na obszarze Afryki Ârodkowej najwi´ksze imperia kolonialne posiadali Francuzi i Anglicy, w dalszej kolejnoÊci – Belgowie, Niemcy, Hiszpanie, Portugalczycy i W∏osi. Przed I wojnà Êwiatowà jedynymi niepodleg∏ymi krajami w Afryce by∏a Abisynia (obecna Etiopia) i Liberia. W wyniku I wojny Êwiatowej swe kolonie w Afryce utracili Niemcy – przekazano je Belgii, Francji i Wielkiej Brytanii. Dekolonializacja Afryki nastàpi∏a po II wojnie Êwiatowej, a jej szczyt przypada na koniec lat 50. i lata 60. W latach 1950–1970 niepodleg∏oÊç uzyska∏o 38 paƒstw afrykaƒskich. W samym 1960 r. „p´ta kolonializmu zerwa∏o” a˝ 17 krajów, w tym wi´kszoÊç w Afryce Ârodkowej13.. 4. Flagi i ich symbolika 4.1 Paƒstwa Afryki Zachodniej Region ten obejmuje g∏ównie kraje po∏o˝one nad Oceanem Atlantyckim, szczególnie zaÊ nad Zatokà Gwinejskà. Pole flagi Republiki Zielonego Przylàdka – paƒstwa wyspiarskiego le˝àcego na Oceanie Atlantyckim, sk∏ada si´ z pasów: niebieskiego, bia∏ego, czerwonego, bia∏ego i niebieskiego, o proporcjach 6:1:1:1:3. W cz´Êci czo∏owej flagi widnieje kràg 10 z∏otych pićioramiennych gwiazd reprezentujàcych 10 g∏ównych, zamieszka∏ych wysp archipelagu: Santo Antão, Boa Vista, São Tiago, Fogo, São Vicente, São Nicolau, Sal, Maio, Brava, Santa Luiza. Wyspy Zielonego Przylàdka podzielone sà na le˝àce bardziej na pó∏noc Wyspy Zawietrzne i po∏udniowe Wyspy Podwietrzne. Kràg gwiazd symbolizuje jednoÊç narodu i kraju. B∏´kit to kolor nieba i oceanu, biel – oznacza pokój, a czerwieƒ – wysi∏ek narodu przy budowie i rozwoju kraju. Flaga podniesiona zosta∏a 25 wrzeÊnia 1992 r., a jej auto-. Przeglàdowy atlas Êwiata..., s. 18. Z. D∏ugosz, Historia odkryç geograficznych i poznania Ziemi, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 83–91; Encyklopedia geograficzna Êwiata, Afryka, Wyd. Opres, Kraków 1997, s. 12–21; Geografia paƒstw Êwiata, Wyd. Muza, Warszawa 1995; Historia Afryki do poczàtku XIX w., red. M. Tymowski, Ossolineum, Wroc∏aw 1996; K. Lye, Paƒstwa Êwiata, Wyd. Elipsa, Warszawa 2003; L. Ratajski, Afryka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1963; S. Wilkosz, Wszystko o Afryce, Nasza Ksi´garnia, Warszawa 1982. 12 13.

(6) Jerzy Wrona. 208. rem jest architekt Pedro Gregorio Lopes14. Rozmiary tej i innych flag, tj. stosunek szerokoÊci do d∏ugoÊci pola flagowego, zawiera tabela 1. Tabela 1. Rozmiary flag Rozmiar. Paƒstwa. 1:2. Gwinea-Bissau, Nigeria, Wyspy Âw. Tomasza i Ksià˝ća. 2:3. Benin, Burkina Faso, Dem. Rep. Konga, Gambia, Ghana, Gwinea, Kamerun, Kenia, Kongo, Republika Ârodkowoafrykaƒska, Senegal, Sierra Leone, Tanzania, Togo, Wybrze˝e KoÊci S∏oniowej. 3:4. Gabon. 3:5. Burundi. 6 : 13. Rwanda (tak˝e 2:3). 10 : 17. Republika Zielonego Przylàdka (tak˝e 3:5). 10 : 19. Liberia. Nieustalone. Gwinea Równikowa (zwykle w u˝yciu 5:8), Uganda (zwykle w u˝yciu 2:3). èród∏o: A. BroÏek, Lexikon vlajek a znaku zemi svûta, Kartografie Praha, 2003; M. Constantino, The Illustrated Flag Handbook, Gramercy Books, New York 2001; J. Wrona, A. Znamierowski, Kszta∏t flag paƒstw wspó∏czesnego Êwiata, „Flaga” 2001, nr 16/17, s. 5–8; A. Znamierowski, Flagi Êwiata. Ilustrowany przewodnik, Bertelsmann Media, Horyzont, Warszawa 2002; A. Znamierowski, The World Encyclopedia of Flags, Lorenz Books, London 1999.. Flaga Senegalu (z 1960 r.) – podobnie jak flagi kilkunastu innych paƒstw Czarnego Làdu – posiada typowe barwy panafrykaƒskie: zielonà, ˝ó∏tà i czerwonà. Pierwowzorem by∏a flaga Etiopii, którà zawieszono po raz pierwszy w 1897 r.15 Afrykaƒski tricolor by∏ i jest nadal symbolem panafrykaƒskiej jednoÊci i aspiracji narodowych. Kolor zielony zwykle jest interpretowany (choç w poszczególnych krajach sà pewne ró˝nice) jako symbol bogactw naturalnych (bujnej roÊlinnoÊci, bogatej przyrody, rolnictwa), ˝ó∏ty – bogactw mineralnych, czerwony – krwi patriotów przelanej w walce o niepodleg∏oÊç. 14 Od 1495 r. Wyspy Zielonego Przylàdka by∏y kolonià portugalskà, póêniej prowincjà zamorskà Portugalii. Po uzyskaniu niepodleg∏oÊci w 1975 r. flagà paƒstwowà zosta∏a flaga Afrykaƒskiej Partii Niepodleg∏oÊci Gwinei i Zielonego Przylàdka (Partido Africano da Independencia da Guiné e Cabo-Verde – PAIGC). Mia∏a dwa poziome pasy: ˝ó∏ty i zielony, przy drzewcu pionowy pas czerwony z emblematem czarnej, pićioramiennej gwiazdy oznaczajàcej afrykaƒski naród. Gwiazd´ otacza∏ wieniec z ∏odyg i kolb kukurydzy (symbol rolnictwa) po∏àczony u do∏u muszlà (symbol bogactw oceanu; gospodarka kraju oparta jest w∏aÊnie na rolnictwie i rybo∏ówstwie). Czerwony kolor flagi symbolizowa∏ krew przelanà w walce o wolnoÊç kraju, ˝ó∏ty – dobrobyt, zielony – bujnà afrykaƒskà przyrod´, a tak˝e nadziej´. Kiedy w pierwszych swobodnych wyborach przeprowadzonych w 1991 r. zwyci´stwo odnios∏a partia opozycyjna, w 1992 r. zmieniono symbole paƒstwowe. 15 L. Mucha, S. Vala‰ek, op. cit., s. 117..

(7) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 209. Senegal wchodzi∏ w sk∏ad Francuskiej Afryki Zachodniej. W latach 1959–1960 tworzy∏ – wraz z Mali – federacj´ nale˝àcà do Wspólnoty Francuskiej. Po uzyskaniu niepodleg∏oÊci w 1960 r. na swej fladze z czasów federacji pozostawi∏ pionowy uk∏ad pasów i zielono-˝ó∏to-czerwone barwy. Zamiast czarnego ideogramu kanaga umieszczono na pasie ˝ó∏tym zielonà pićioramiennà gwiazd´, symbol niezawis∏oÊci i nadziei na szcz´Êliwà przysz∏oÊç. Gwiazda odró˝nia te˝ flag´ Senegalu od flagi Mali. Barwy flagi sà barwami trzech g∏ównych partii politycznych paƒstwa. Kolor zielony interpretuje si´ jako kolor nadziei na post´p i islamu, ˝ó∏ty – bogactw naturalnych i bogactwa, b´dàcego wynikiem wspólnej pracy narodu. Kolor czerwony symbolizuje krew bojowników wspólnej walki narodów Afryki o wolnoÊç, a tak˝e – ˝ycie i socjalizm (od 1976 r. rzàdy sprawuje tu Senegalska Partia Socjalistyczna). Flaga Gambii, najmniejszego làdowego paƒstwa afrykaƒskiego, wczeÊniej kolonii brytyjskiej, wprowadzona zosta∏a 18 II 1965 r., bezpoÊrednio po uzyskaniu niepodleg∏oÊci. Pomys∏ flagi pochodzi od Gambijczyka L. Thomasi, ostateczny projekt jest dzie∏em College of Arms w Londynie. Poziome pasy flagi: czerwony, bia∏y, niebieski, bia∏y, zielony wyst´pujà w proporcjach 6:1:4:1:6. Barwy flagi nawiàzujà do zasadniczych cech kraju. Czerwieƒ symbolizuje goràce tropikalne s∏oƒce (niektóre êród∏a dodajà te˝, ˝e sawanny), b∏´kit – rzek´ Gambi´, biel – pokój i jednoÊç narodowà. Zieleƒ oznacza rolnictwo (˝ywiàce w∏asnych mieszkaƒców i produkujàce na eksport, g∏ównie orzeszki ziemne) oraz ˝yznà ziemi´ (bujnà przyrod´, zw∏aszcza lasy). Gambia rozciàga si´ z zachodu na wschód na d∏ugoÊci 480 km, le˝àc po obu stronach wàskiej (25–40 km) doliny rzeki o tej samej nazwie. Rzeka Gambia, majàca meandrujàcy bieg, stanowi g∏ównà arteri´ komunikacyjnà kraju. Statki morskie docieraç mogà przez ca∏y rok w g∏àb làdu na odleg∏oÊç ok. 400 km od ujÊcia tej rzeki. W aluwialnej dolinie Gambii wyst´pujà wiecznie zielone lasy galeriowe, a przy jej ujÊciu – g´ste zaroÊla namorzynowe. Flaga paƒstwowa Gwinei-Bissau to flaga (od 1961 r.) by∏ej Afrykaƒskiej Partii Niepodleg∏oÊci Gwinei i Zielonego Przylàdka (PAIGC), dà˝àcej do oswobodzenia si´ spod panowania portugalskiego. Po uzyskaniu niepodleg∏oÊci, od 24 IX 1973 r., sta∏a si´ (po usunićiu inicja∏ów partyjnych) flagà paƒstwowà. Czarna gwiazda na czerwonym, pionowym pasie (zajmujàcym 1/3 d∏ugoÊci flagi) symbolizuje afrykaƒskà ludnoÊç i jej dà˝enie do pokoju i wolnoÊci. Czerwieƒ t∏umaczy si´ jako kolor krwi przelanej w walkach o niepodleg∏oÊç i symbol cierpieƒ Afrykaƒczyków pod rzàdami kolonialnymi. Pasy poziome flagi sà w kolorze ˝ó∏tym i zielonym. Pierwszy z kolorów symbolizuje prac´, a dok∏adniej owoce pracy prowadzàcej do dobrobytu kraju. Niektóre êród∏a dodajà, ˝e barwa ˝ó∏ta oznacza te˝ sawanny (na wschodzie kraju) i ˝yciodajne s∏oƒce16. Zieleƒ to symbol lasów tropikalnych (porastajàcych przede wszystkim wybrze˝e), rolnictwa i nadziei na szcz´Êliwà przysz∏oÊç.. 16. L. Mucha, S. Vala‰ek, op. cit., s. 119..

(8) 210. Jerzy Wrona. Wzorem dla flagi Gwinei (przyj´tej 10 XI 1958 r., wkrótce po uzyskaniu niepodleg∏oÊci), o typowych barwach panafrykaƒskich, by∏a francuska Tricolore. Gwinea, pierwsza kolonia francuska w Afryce, która uzyska∏a niepodleg∏oÊç, wzorowa∏a si´ na fladze (o pasach tej samej kolorystyki, ale w uk∏adzie poziomym) dawniej brytyjskiej Ghany, suwerennej od 1957 r. PodkreÊlono w ten sposób dà˝enie do jednoÊci i niepodleg∏oÊci ca∏ej Afryki17. Pionowe pasy flagi – czerwony, ˝ó∏ty, zielony odzwierciedlajà dewiz´ paƒstwa: „Praca, SprawiedliwoÊç, SolidarnoÊç” (co potwierdzi∏ w jednym ze swych przemówieƒ pierwszy prezydent kraju Ahmed Sékou Touré, urz´dujàcy w latach 1958–1984). Czerwieƒ jest kolorem krwi i dlatego ma przypominaç mćzenników, którzy poÊwićajàc si´ dla kraju, oddali ˝ycie w walce o niepodleg∏oÊç. Barwa ta symbolizuje równie˝ pot, który wylewajà rolnicy i robotnicy Gwinei podczas ci´˝kiej pracy dla dobra post´pu. Kolor ˝ó∏ty oznacza afrykaƒskie s∏oƒce, które swym Êwiat∏em i ciep∏em sprawiedliwie i szczodrze obdziela wszystkich obywateli („równo spala skór´ wszystkich ludzi”). Kolor ˝ó∏ty jest równie˝ symbolem gwinejskiego z∏ota (ogólnie bogactw mineralnych) wydobywanego w dolinie Nigru, w rejonie Sigiri, choç obecnie najwa˝niejszym surowcem mineralnym kraju sà boksyty. Zieleƒ flagi oznacza barw´ krajobrazu (bujnà roÊlinnoÊç), rolnictwo i wspólnà, solidarnà prac´ ch∏opów gwinejskich. Flaga Sierra Leone (zaprojektowana w 1960 r., obowiàzujàca od momentu og∏oszenia niepodleg∏oÊci, tj. 27 IV 1961 r.) posiada trzy poziome pasy: zielony, bia∏y i granatowy (ciemnoniebieski). Ich barwy wywodzà si´ z herbu Sierra Leone (stworzonego nieco wczeÊniej). Kolor zielony symbolizuje rolnictwo, góry (Lwie Góry, które da∏y nazw´ krajowi18) i zasoby naturalne. Biel to pokój, jednoÊç i sprawiedliwoÊç, a granat przypomina Ocean Atlantycki i port Freetown, które dzi´ki swemu po∏o˝eniu rozwija kontakty z ca∏ym Êwiatem. Barwa ta symbolizuje równie˝ nadziej´, ˝e miasto (zgodnie z nazwà) wniesie swój wk∏ad w utrwalanie pokoju na Êwiecie. Wzór i proporcje flagi Liberii (podniesionej 27 VIII 1847 r.) pochodzà z The Stars and Stripes (Gwiazdy i Pasy) – flagi Stanów Zjednoczonych. Z inicjatywy tego paƒstwa powsta∏a ta pierwsza w Afryce republika murzyƒska. Nowo˝ytna historia Liberii rozpoczyna si´ w 1822 r., kiedy to przyby∏ tu ze Stanów Zjednoczonych (dzi´ki charytatywnej inicjatywie Amerykaƒskiego Towarzystwa Kolonizacyjnego – American Colonization Society) pierwszy transport wyzwolonych niewolników. W 1824 r. osadzie nadano nazw´ Liberia (od ∏ac. liber i ang. liberty – wolnoÊç), a w 1847 r. og∏oszono powstanie niepodleg∏ej republiki. Poczàtkowo (w latach 1827–1847, kiedy Liberia mia∏a status amery17 Barwy panafrykaƒskie u˝ywa∏a Demokratyczna Partia Gwinei (Democratic Party of Guinea) powsta∏a jeszcze przed uzyskaniem niepodleg∏oÊci, wiodàca si∏a polityczna kraju. 18 Nazw´ Góry Lwie (Serra Leã o) nadali w 1461 r. Portugalczycy jedynemu na niskim wybrze˝u, niewielkiemu pó∏wyspowi Freetown (Piket Hill – 875 m npm.), który przez d∏ugi czas stanowi∏ wa˝ny punkt zaopatrzenia ˝eglarzy w wod´ pitnà. Wzgórza i masywy górskie wyst´pujà na wschodzie kraju (Bintimani w górach Loma – 1948 m npm.)..

(9) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 211. kaƒskiej kolonii) powiewa∏a tu flaga Towarzystwa – na fladze by∏o trzynaÊcie czerwono-bia∏ych pasów (tak jak na fladze USA), a w kantonie widnia∏ bia∏y krzy˝. Po proklamowaniu niepodleg∏oÊci krzy˝ zamieniono na bia∏à pićioramiennà gwiazd´, która mia∏a symbolizowaç jasne Êwiat∏o nowej i przez d∏ugi czas jedynej republiki na ciemnym kontynencie afrykaƒskim (reprezentowanym przez niebieskie pole kwadratowego kantonu). JedenaÊcie (6 czerwonych i 5 bia∏ych) poziomych pasów upami´tnia jedenaÊcie podpisów na Deklaracji Niepodleg∏oÊci Liberii, podpisanej 26 VII 1847 r. Wspó∏czeÊnie spotyka si´ nast´pujàcà (czasem te˝ i nieco innà) interpretacj´ kolorów flagi liberyjskiej: czerwieƒ – odwaga, wytrwa∏oÊç, gorliwoÊç, biel – czystoÊç, szlachetnoÊç, szczeroÊç, b∏´kit – wiernoÊç, sprawiedliwoÊç, urodzajnoÊç. Flaga Wybrze˝a KoÊci S∏oniowej (przyj´ta 3 XII 1959 r., jeszcze przed uzyskaniem niepodleg∏oÊci, co nastàpi∏o 7 VIII 1960 r.) wzorowana jest, podobnie jak gwinejska, na francuskiej Tricolore. Pomaraƒczowo-bia∏o-zielone pionowe pasy19 flagi nawiàzujà do stref klimatyczno-roÊlinnych kraju. Pas pomaraƒczowy oznacza sawanny pó∏nocy, które ˝ó∏knà w porze suchej, natomiast zielony – d˝ungle po∏udnia. Biel rozdzielajàca oba pasy symbolizuje niebo, jednoÊç i pokój mi´dzy tymi – wyraênie zró˝nicowanymi geograficznie – cz´Êciami paƒstwa20. Uwa˝a si´ ponadto, ˝e trzy pasy flagi nawiàzujà do trzech s∏ów motta paƒstwowego „JednoÊç, Porzàdek, Praca”. Flaga Burkina Faso (dawnej Górnej Wolty) sk∏ada si´ z dwóch poziomych pasów: czerwonego i zielonego, poÊrodku których umieszczono z∏otà (˝ó∏tà) pićioramiennà gwiazd´. Flaga ta obowiàzuje od 4 VIII 1984 r., kiedy to po kolejnym zamachu stanu (w 1983 r.) zmieni∏y si´ w∏adze, wprowadzono nowà nazw´ – „kraj ludzi uczciwych” (godnych, honorowych) i wkrótce zmieniono tak˝e symbole paƒstwowe. Obecne barwy panafrykaƒskie symbolizujà: czerwona – dà˝enia narodu do rewolucyjnych przekszta∏ceƒ kraju, zielona – rolnictwo, nadziej´ i obfitoÊç, ˝ó∏ta – bogactwa mineralne (jeszcze nie odkryte). Gwiazda jest symbolem przemian rewolucyjnych w duchu socjalistycznym, które majà zapewniç narodowi z∏otà przysz∏oÊç. W latach 1959–1984 obowiàzywa∏a w Górnej Wolcie flaga o trzech poziomych pasach: czarnym, bia∏ym i czerwonym, reprezentujàcych trzy g∏ówne dop∏ywy rzeki Wolty: Czarnà Wolt´, Bia∏à Wolt´ i Czerwonà Wolt´. Wraz z og∏oszeniem niepodleg∏oÊci i przyjćiem nazwy Ghana (zamiast dotychczasowego Z∏otego Wybrze˝a) 6 III 1957 r. za∏opota∏a po raz pierwszy flaga czerwono-˝ó∏to-zielona z czarnà pićioramiennà gwiazdà poÊrodku. Ghana by∏a pierwszym paƒstwem Czarnej Afryki, które przyj´∏o barwy flagi etiopskiej, okreÊlane od tego czasu mianem barw panafrykaƒskich. Etiopia (Abisy19 Przypadkowo pasy na fladze Wybrze˝a KoÊci S∏oniowej sà tego samego koloru, jak na fladze Irlandii, ale wyst´pujà w odwrotnej kolejnoÊci. Inne sà te˝ rozmiary obu flag. 20 M. Costantino (op. cit., s. 68) podaje, ˝e biel – poza jednoÊcià – oznacza rzeki kraju. Wybrze˝e KoÊci S∏oniowej cechuje si´ dobrze rozwini´tà siecià rzecznà. Najwa˝niejszym ciekiem jest Bandama (ok. 800 km), inne wi´ksze to: Komoe, Cavalla, Sassandra..

(10) 212. Jerzy Wrona. nia) jest jedynym krajem na kontynencie afrykaƒskim, które nigdy nie by∏o w zale˝noÊci kolonialnej. Stàd te˝ barwy flagi etiopskiej uznawane sà za symbol skutecznej walki z kolonializmem w obronie wolnoÊci i niezawis∏oÊci. Czarna gwiazda na fladze Ghany interpretowana jest jako przewodnia gwiazda afrykaƒskiej wolnoÊci. Symbolizuje te˝ czarnych obywateli kontynentu. Czerwony kolor to symbol krwi przelanej przez bohaterów w walce o niepodleg∏oÊç ojczyzny, zielony – rolnictwo (urodzajne pola) i lasy (roÊlinnoÊç) kraju. ˚ó∏ty (z∏oty) kolor oznacza – licznie tu wyst´pujàce – bogactwa mineralne, zw∏aszcza z∏oto i przypomina dawnà nazw´ kraju – Z∏ote Wybrze˝e21. Na fladze Togo (przyj´tej 27 IV 1960 r. w momencie uzyskania niepodleg∏oÊci) barwy panafrykaƒskie uzupe∏nia biel. Flaga posiada trzy zielone i dwa ˝ó∏te poziome pasy, a w górnym rogu, w kwadratowym czerwonym polu umieszczono bia∏à pićioramiennà gwiazd´. Autorem flagi by∏ togijski student (przebywajàcy we Francji) Paul Ahyi. Barwa zielona symbolizuje rolnictwo (g∏ówne êród∏o utrzymania ludnoÊci) i nadziej´ na szcz´Êliwà przysz∏oÊç, ˝ó∏ta – wydobywane surowce mineralne (sà to g∏ównie fosforyty) oraz si∏´ i wiar´ narodu w prac´, która przyniesie dobrobyt materialny i moralny. Biel oznacza czystoÊç i màdroÊç (wszyscy obywatele powinni byç godni niepodleg∏oÊci), czerwieƒ – mi∏oÊç do bliênich, wiernoÊç idea∏om i mi∏osierdzie. Gwiazda uwa˝ana jest tu za symbol ˝ycia i wolnoÊci, a jej pi´ç ramion oznacza pi´ç palców jednej r´ki cz∏owieka. Palce te pomagajà obywatelom Togo przy wykonywaniu ka˝dej czynnoÊci. Pi´ç zielono-˝ó∏tych pasów flagi symbolizuje pi´ç regionów kraju: Centralny, de la Kara, des Plateaux, des Savannes i Maritime. Flaga Beninu (dawnego Dahomeju) ma klasyczne barwy panafrykaƒskie: sk∏ada si´ z dwóch pasów poziomych – ˝ó∏tego i czerwonego oraz pionowego pasa zielonego, umieszczonego przy drzewcu. Kolor zielony symbolizuje gaje palmowe (palmy oleistej) na po∏udniu kraju, ˝ó∏ty – sawanny le˝àce w cz´Êci Êrodkowej i pó∏nocnej, czerwony – tych, którzy polegli w obronie ojczyzny. Dodatkowa symbolika barw to: zieleƒ – nadzieja na odrodzenie, ˝ó∏ç – bogactwa mineralne, czerwieƒ – odwaga przodków. Opisywana flaga wprowadzona zosta∏a 27 IV 1960 r. (tu˝ przed uzyskaniem niepodleg∏oÊci 1 VIII 1960 r.) i u˝ywana by∏a do 1 XII 1975 r., kiedy to zmieniono nazw´ kraju z Dahomeju na Benin (nazwa starego królestwa murzyƒskiego, istniejàcego w XII–XV w.) i og∏oszono socjalistycznà drog´ rozwoju paƒstwa22. Flag´ w barwach panafrykaƒskich ponownie przywrócono 1 VIII 1990 r. (w kraju wprowadzono system wielopartyjny i nastàpi∏y zmiany w duchu demokratycznym).. 21 W latach 1964–1966, kiedy jedynà partià rzàdzàcà zosta∏a Ludowa Partia Konwentu, ˝ó∏ty pas na fladze Ghany zastàpiono bia∏ym (takim jak na fladze przewodniej partii). Autorytarne rzàdy, wzorowane na tzw. socjalizmie chiƒskim, doprowadzi∏y do kryzysu gospodarczego i w 1966 r. prezydent Kwame Nkrumah zosta∏ odsuni´ty od w∏adzy w wyniku wojskowego zamachu stanu. 22 Flaga Beninu obowiàzujàca w latach 1974–1990 by∏a zielona (symbol rolnictwa) z czerwonà pićioramiennà gwiazdà w lewym górnym rogu (symbol rewolucji i komunizmu)..

(11) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 213. Flaga najludniejszego obecnie paƒstwa afrykaƒskiego – Nigerii oficjalnie podniesiona w dniu uzyskania niepodleg∏oÊci – 1 X 1960 r., powsta∏a w wyniku konkursu og∏oszonego ju˝ w 1958 r.23 Posiada ona trzy pionowe, równej szerokoÊci, pasy: zielony, bia∏y, zielony. Pasy zielone symbolizujà rolnictwo i urodzajnà ziemi´, a bia∏y – pokój i jednoÊç paƒstwa, tak wa˝nà w przypadku gdy ludnoÊç jego sk∏ada si´ z wielu mocno zró˝nicowanych grup etniczno-plemiennych. Spotkaç mo˝na te˝ interpretacj´, ˝e pas bia∏y flagi nigeryjskiej dodatkowo symbolizuje Niger – g∏ównà rzek´ kraju, b´dàcà jednoczeÊnie wa˝nym szlakiem komunikacyjnym i dostarczajàcà wody do celów irygacyjnych. Flaga Kamerunu (ustanowiona 20 V 1975 r.) bazuje na francuskiej Tricolore i posiada barwy panafrykaƒskie. Sk∏ada si´ z trzech pionowych pasów: zielonego, czerwonego i ˝ó∏tego, z ˝ó∏tà pićioramiennà gwiazdà poÊrodku czerwonego pola. Barwa zielona oznacza bujnà roÊlinnoÊç (lasy) po∏udnia kraju, a tak˝e nadziej´, ˝e kraj stanie si´ bogaty dzi´ki ci´˝kiej i wspólnej pracy obywateli. Barwa ˝ó∏ta symbolizuje sawanny pó∏nocy i jednoczeÊnie s∏oƒce – êród∏o szcz´Êcia i bogactwa narodu. Czerwieƒ flagi kameruƒskiej to symbol suwerennoÊci paƒstwa i jednoÊci mi´dzy pó∏nocà a po∏udniem. ˚ó∏ta gwiazda jest przede wszystkim symbolem jednoÊci Kamerunu powsta∏ego z cz´Êci francuskiej i brytyjskiej24. Flaga Wysp Âwi´tego Tomasza i Ksià˝ćej (obowiàzujàca od 5 XI 1975 r.) posiada trzy pasy: zielony, ˝ó∏ty, zielony, o proporcjach 2:3:2. Przy drzewcu jest czerwony klin, si´gajàcy 1/4 d∏ugoÊci flagi. Na pasie ˝ó∏tym, obok siebie umieszczono dwie czarne pićioramienne gwiazdy symbolizujàce dwie g∏ówne wyspy kraju – Âwi´tego Tomasza (skupiajàcà 90% mieszkaƒców) i Ksià˝ćà. Barwy gwiazd wskazujà na przynale˝noÊç kraju do Czarnej Afryki. Czerwony trójkàt symbolizuje walk´ o niepodleg∏oÊç (krew przelanà w walce o wyzwolenie spod dominacji portugalskiej) i równoÊç wszystkich obywateli. Pasy zielone reprezentujà bujnà przyrod´ kraju le˝àcego niemal na równiku. Pas ˝ó∏ty jest symbolem tropikalnego s∏oƒca i plantacji kakaowca. Ca∏e rolnictwo i gospodarka kraju uzale˝nione sà od upraw i eksportu kakao. Krzewy kakaowca zajmujà ok. 70% powierzchni upraw plantacyjnych, a ziarno kakao daje prawie 80% ogólnej sumy wp∏ywów z eksportu. 23 SpoÊród 2870 nades∏anych projektów flagi paƒstwowej wybrano wzór studenta Michaela Taiwo Akinkunmi z Ibadanu (w nieznacznym stopniu go zmieniajàc). Pomys∏ takiej flagi powsta∏ podczas jego przelotu samolotem nad nigeryjskim terytorium i zafascynowania olbrzymimi zielonymi po∏aciami kraju. 24 Po II wojnie Êwiatowej rzàdy w Kamerunie, jako paƒstwa powiernicze z ramienia ONZ, sprawowa∏y Francja i Wielka Brytania. W 1960 r. niepodleg∏oÊç uzyska∏a cz´Êç francuska, a w roku nast´pnym – cz´Êç brytyjska (podzielona mi´dzy Nigeri´ i Kamerun). Zjednoczone w ten sposób dwie cz´Êci Kamerunu, poczàtkowo istnia∏y jako federacja, a od 1972 r. jako jednolite paƒstwo. Od 1 X 1961 r. zielono–czerwono–˝ó∏ta flaga Kamerunu mia∏a na pasie zielonym dwie ˝ó∏te gwiazdy symbolizujàce Kamerun Wschodni (d. francuski) i Zachodni (d. brytyjski). Flag´ zmieniono dopiero w 1975 r., usuwajàc dwie gwiazdy z pola zielonego, a wprowadzajàc jednà na pole czerwone..

(12) 214. Jerzy Wrona. Omawiana flaga jest flagà (powsta∏ego w 1960 r.) Ruchu na Rzecz WolnoÊci Wysp Âw. Tomasza i Ksià˝ćej (Movimento de Liberacion de São Tomé e Principe – MLSTP), która w 1975 r. – w momencie uzyskania pe∏nej niepodleg∏oÊci – przyj´ta zosta∏a (po dokonaniu niewielkiej korekty szerokoÊci pasów) jako flaga paƒstwowa. Autorem flagi, bazujàcej na barwach panafrykaƒskich, by∏ przywódca MLSTP, póêniejszy pierwszy prezydent republiki, Manuel Pinto da Costa. 4.2. Paƒstwa Afryki Równikowej Flaga Gwinei Równikowej posiada trzy poziome pasy: zielony, bia∏y i czerwony, a u drzewca niebieski klin si´gajàcy 1/4 d∏ugoÊci flagi. PoÊrodku pasa bia∏ego umieszczono herb paƒstwa. Niebieski klin symbolizuje wody Atlantyku, a dok∏adniej Zatoki Gwinejskiej, gdzie le˝y to làdowo-wyspiarskie minipaƒstwo zachodnioafrykaƒskie. Kolor zielony oznacza tropikalne lasy, bia∏y – pokój, a czerwony (podobnie jak na flagach innych paƒstw afrykaƒskich) – krew bojowników przelanà w walkach o niepodleg∏oÊç. Herb Gwinei Równikowej wywodzi si´ z herbu miasta Bata, g∏ównego miasta làdowego terytorium Rio Muni. Na srebrnej tarczy herbowej przedstawiono (najprawdopodobniej) drzewo jedwabne, zwane te˝ drzewem kapokowym. W polskim nazewnictwie botanicznym jest to puchowiec pićioprćikowy (Ceiba pentandra)25. Wed∏ug miejscowej tradycji pod tym drzewem król tubylców Bonkoro zawar∏ w 1843 r. uk∏ad z Hiszpanami. SzeÊç szeÊcioramiennych z∏otych gwiazd umieszczonych nad tarczà herbowà reprezentuje cz´Êç kontynentalnà Mbini (d. Rio Muni) oraz 5 g∏ównych wysp kraju: Bioko (d. Fernando Po), Elobey Grande, Elobey Chico, Corisco i Pagalu (d. Annobon). Herb dope∏nia dewiza w j´zyku hiszpaƒskim Unidad, Paz, Justicia – „JednoÊç, Pokój, SprawiedliwoÊç”. Flaga Gwinei Równikowej za∏opota∏a po raz pierwszy 12 X 1968 r., w dniu uzyskania niepodleg∏oÊci. Od 14 VII 1972 r. do 21 VIII 1979 r. na fladze paƒstwowej, zamiast herbu opisanego powy˝ej, obowiàzywa∏ osobisty herb prezydenta Francisco Macias Nguema, którym by∏ czerwony kogut. Po obaleniu tego, jednego z najkrwawszych dyktatorów afrykaƒskich, do flagi powróci∏ poprzedni herb. Flaga Gabonu (przyj´ta 9 VIII 1960 r., na osiem dni przed og∏oszeniem niepodleg∏oÊci) jest jednà z nielicznych flag afrykaƒskich, które nie posiadajà pe∏nych barw panafrykaƒskich26. Trzy poziome pasy, jednakowej szerokoÊci, majà barwy: zielonà, ˝ó∏tà, niebieskà. Ich symbolika nawiàzuje do geograficznego po∏o˝enia kraju. Zieleƒ oznacza bujne równikowe lasy, pokrywajàce 3/4 po25 Drzewo to, rosnàce w wilgotnych lasach Afryki Równikowej, Ameryki Ârodkowej i Azji Po∏udniowo–Wschodniej, si´ga 25–30 m wysokoÊci. Owocem jego jest torebka z licznymi nasionami pokrytymi d∏ugimi w∏oskami. Puch ten, zwany kapokiem, stanowi doskona∏y materia∏ m.in. do wypychania kamizelek i kó∏ ratunkowych. 26 Uwa˝a si´, ˝e jest to kombinacja barw panafrykaƒskich (˝ó∏ta i zielona) z francuskà Tricolore (niebieska)..

(13) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 215. wierzchni kraju. LeÊnictwo, dostarczajàce tak cennych gatunków drewna, jak mahoƒ czy okume, jest bardzo wa˝nà ga∏´zià gospodarki narodowej. B∏´kit oznacza wody Atlantyku (po∏udniowego). Ârodkowy ˝ó∏ty pas flagi symbolizuje przede wszystkim równik przechodzàcy przez terytorium kraju, goràce s∏oƒce i piaszczyste oceaniczne pla˝e. Flaga Republiki Ârodkowoafrykaƒskiej (wprowadzona 1 XII 1958 r., przy og∏oszeniu republiki autonomicznej; uzyskanie pe∏nej niepodleg∏oÊci – 13 VIII 1960 r.) jest doÊç rzadkà w weksylologii, gdy˝ zawiera a˝ 5 barw27. Cztery pasy poziome: niebieski, bia∏y, zielony i ˝ó∏ty, przedziela w po∏owie d∏ugoÊci pionowy pas czerwony. Wszystkie pasy majà jednakowà szerokoÊç. Na pasie niebieskim, w lewym górnym rogu flagi widnieje ˝ó∏ta (z∏ota) pićioramienna gwiazda – symbol niepodleg∏oÊci i jednoÊci afrykaƒskiej. Kolorystyka flagi Republiki Ârodkowoafrykaƒskiej (d. kolonii francuskiej Ubangi-Szari) to pe∏ne po∏àczenie barw francuskich (b∏´kit, biel, czerwieƒ) z barwami panafrykaƒskimi (zieleƒ, ˝ó∏ç, czerwieƒ). Posiada te˝ ona, poza barwami francuskimi, tak˝e barwy flag wszystkich krajów d. Francuskiej Afryki Równikowej. Autor flagi Barthelemy Boganda – pierwszy prezydent republiki – og∏osi∏, ˝e barwy czterech poziomych pasów reprezentujà 4 terytoria Francuskiej Afryki Równikowej (Ubangi-Szari, Gabon, Kongo i Czad), które on ma nadziej´ zobaczyç zjednoczone, przy zachowaniu zwiàzków z Francjà. Czerwony pionowy pas rozdzielajàcy poprzednie symbolizuje krew, jednakowà dla wszystkich ras i narodów. W∏aÊnie czerwieƒ flagi Republiki Ârodkowoafrykaƒskiej interpretuje si´ zwykle jako kolor krwi Afrykaƒczyków i Europejczyków. Zieleƒ symbolizuje obszary leÊne (i ich mieszkaƒców), ˝ó∏ç – sawanny, b∏´kit – niebo. Inna interpretacja (w poszczególnych êród∏ach cz´sto ró˝nie przedstawiana) barw flagi Republiki Ârodkowoafrykaƒskiej podkreÊla narodowe idea∏y: niebieska – wolnoÊç, bia∏a – czystoÊç, zielona – nadziej´, ˝ó∏ta – tolerancj´ i goÊcinnoÊç, czerwona – przyjaêƒ i równoÊç wszystkich ras oraz potrzeb´ wspólnego szacunku. Flaga Republiki Konga (d. kolonii francuskiej) posiada barwy panafrykaƒskie: zielonà, ˝ó∏tà i czerwonà. Pola – zielone i czerwone flagi, rozdziela ukoÊny pas ˝ó∏ty. Symbolika kolorów jest podobna, jak na wi´kszoÊci flag afrykaƒskich o podobnej kolorystyce (choç nie wszystkie êród∏a sà tu zgodne). Zieleƒ to bujna przyroda, zw∏aszcza tropikalne lasy i rolnictwo (oraz pokój), ˝ó∏ç – bogactwa mineralne (i przyjaêƒ), czerwieƒ – niepodleg∏oÊç i krew jednakowa dla wszystkich ras (krew patriotów przelana za wolnoÊç kraju). Flaga przyj´ta zosta∏a 18 VIII 1959 r. (przed uzyskaniem pe∏nej niepodleg∏oÊci, co sta∏o si´ 15 VIII 1960 r.), po ponad 20-letniej przerwie przywrócona 10. 27 Interesujàce, ˝e – w przeciwieƒstwie do wielu krajów ró˝nych kontynentów, dokonujàcych zmian symboli paƒstwowych nieraz z bardzo b∏ahych powodów politycznych – flaga tego paƒstwa nie zmieni∏a si´ w latach 1976–1979, kiedy to krwawy dyktator Jean Bedel Bokassa og∏osi∏ kraj cesarstwem. Obok paƒstwowej flagi pićiobarwnej funkcjonowa∏a zielona flaga cesarska z ˝ó∏tym or∏em przedstawionym na tle s∏oƒca (co by∏o nawiàzaniem do symboliki napoleoƒskiej)..

(14) 216. Jerzy Wrona. VI 1991 r. W latach 1969–1991, kiedy rzàdy w kraju sprawowa∏a partia marksistowska, kongijska flaga paƒstwowa wzorowana by∏a na fladze radzieckiej28. Flaga Demokratycznej Republiki Konga (niedawnego Zairu) ustanowiona zosta∏a 30 VI 1960 r. i obowiàzywa∏a do 30 VI 1963 r., ponownie flagà paƒstwowà zosta∏a 17 V 1997 r. (po obaleniu prezydenta Mobutu i przywróceniu dawnej nazwy paƒstwa, zamiast u˝ywanej od 1971 r. – Zair). PoÊrodku niebieskiego pola flagi mieÊci si´ du˝a, pićioramienna z∏ota (˝ó∏ta) gwiazda29. Dodatkowo przy drzewcu umieszczonych jest pionowo 6 takich samych gwiazd, tylko mniejszych. Du˝a gwiazda jest obecnie symbolem jednoÊci paƒstwa i jego Êwietlanej przysz∏oÊci. Mniejsze gwiazdy reprezentujà 6 prowincji istniejàcych w kraju w 1960 r., w momencie uzyskania niepodleg∏oÊci. Nosi∏y one nazwy: Leopoldville, Równikowa, Wschodnia, Kiwu, Katanga i Kasai. Obecnie podzia∏ administracyjny kraju jest nieco inny. Kolor ˝ó∏ty gwiazd nawiàzuje do bogactw mineralnych kraju. Niebieskie t∏o flagi Demokratycznej Republiki Konga symbolizuje rzek´ Kongo30, odgrywajàcà bardzo wa˝nà rol´ w ˝yciu gospodarczym kraju i tej cz´Êci równikowej Afryki. Wed∏ug innych interpretacji symboliki tej flagi b∏´kit oznacza niebo. Po secesji Katangi i nowym podziale administracyjnym kraju w 1962 r., zapoczàtkowano dyskusj´ nad zmianà wyglàdu flagi paƒstwowej. Sta∏o si´ to w 1963 r., w trzecià rocznic´ uzyskania niepodleg∏oÊci. Niebieskie pole flagi przecina∏ ukoÊnie czerwony (w ˝ó∏tej obwódce) pas, a pomniejszonà ˝ó∏tà gwiazd´ umieszczono w lewym górnym rogu. Ma∏e gwiazdy pomini´to. Trzecià z kolei flag´ paƒstwa, które na fali afrykanizacji nazewnictwa zosta∏o Zairem – wprowadzono 19 XI 1971 r. dekretem genera∏a Mobutu Sese Seko. PoÊrodku jasnozielonego pola flagi znajdowa∏ si´ ˝ó∏ty okràg z czarnà r´kà trzymajàcà p∏onàcy znicz. 4.3. Paƒstwa Afryki Wschodniej P∏at flagi Burundi podzielony jest bia∏ym poprzecznym krzy˝em na cztery pola – dwa czerwone (u góry i u do∏u) oraz dwa zielone (boczne). W Êrodkowym bia∏ym okr´gu umieszczono trzy szeÊcioramienne czerwone (w zielonej obwódce) gwiazdy, u∏o˝one w trójkàt. Obecna flaga – trzecia31 od chwili uzy-. 28 Pole flagi Ludowej Republiki Konga by∏o jednolicie czerwone. W jego lewym górnym rogu umieszczono emblemat: z∏otà pićioramiennà gwiazd´ oraz skrzy˝owane ze sobà m∏ot i afrykaƒskà motyk´ w otoczeniu ga∏àzek palmowych. 29 Flaga niebieska ze z∏otà gwiazdà ma w Kongo d∏ugà tradycj´ – powsta∏a w 1877 r., by∏a te˝ flagà Konga Belgijskiego (w latach 1908–1960). Interesujàce jest równie˝ to, ˝e murzyƒskie Królestwo Kongo, istniejàce tu w chwili przybycia pierwszego Portugalczyka Diego Cão w 1482 r., mia∏o w∏asnà flag´ (W. Smith, 500 Years of Congo Flags, „The Flag Bulletin” 1997, nr 1760. 30 A. Znamierowski, The World Encyclopedia of Flags..., s. 221. 31 Flaga, która zacz´∏a obowiàzywaç od chwili uzyskania niepodleg∏oÊci (1 VII 1962 r.), w Êrodku czerwono-zielonego pola, przedzielonego bia∏ym ukoÊnym krzy˝em (bez symboliki chrzeÊcijaƒskiej) umieszczono tradycyjny b´ben murzyƒski karjenda – symbol królewski i sorgo..

(15) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 217. skania niepodleg∏oÊci w 1962 r. -– zosta∏a wprowadzona 28 VI 1967 r., a 26 XII 1968 r. czerwone gwiazdy uzyska∏y wàskie zielone obwódki. Gwiazdy na fladze Burundi przypominajà dewiz´ paƒstwa: „JednoÊç, Praca, Post´p” i trzy najwi´ksze grupy etniczne kraju – Hutu, Tutsi i Twa (Pigmejów). Przed wojnà domowà, rozpocz´tà w 1994 r., Hutu zajmujàcy si´ tradycyjnie uprawà zbó˝ stanowili 84% ogó∏u ludnoÊci, Tutsi – hodowcy byd∏a – 14%, a rdzenni mieszkaƒcy kraju, Twa – ok. 2%. Czerwieƒ flagi symbolizuje walk´ o wolnoÊç i cierpienia narodu w okresie kolonializmu (najpierw niemieckiego, póêniej belgijskiego), biel – pokój, a zieleƒ jest barwà nadziei na lepszà przysz∏oÊç. Obecna flaga Ruandy (Rwandy) jest najm∏odsza na kontynencie afrykaƒskim, obowiàzuje od 31 XII 2001 r. Kilkuwiekowy konflikt i bratobójcze walki pomi´dzy plemionami Hutu i Tutsi doprowadzi∏y w 1994 r. do wybuchu wojny domowej. W krwawych rzeziach zgin´∏o ok. 1 mln Ruandyjczyków, a ok. 2 mln wyemigrowa∏o. Po wzgl´dnym opanowaniu sytuacji w kraju zacz´to myÊleç o wprowadzeniu nowej flagi, która symbolizowa∏aby pokój (bez barwy czerwonej przypominajàcej krew). Decyzj´ w tej sprawie podjà∏ 25 X 2001 r. parlament ruandyjski, nowelizujàc ustaw´ konstytucyjnà. Nowa flaga (autorstwa ruandyjskiego artysty i in˝yniera Alphonse Kirimobenecyo) posiada trzy poziome pasy: niebieski, ˝ó∏ty i zielony, o proporcjach 2:1:1. Na pasie niebieskim, w górnym prawym rogu flagi, umieszczono ˝ó∏te (nieco ciemniejsze ni˝ pas) s∏oƒce o 24 równych promieniach. B∏´kit flagi symbolizuje pokój i szcz´Êcie, ˝ó∏ç – rozwój ekonomiczny i bogactwo kraju, zieleƒ – pomyÊlnoÊç i dobrobyt, osiàgni´te dzi´ki màdremu wykorzystaniu zasobów kraju. S∏oƒce oznacza nowà nadziej´ na pokój, a jego promienie szczeroÊç i otwartoÊç. Podaje si´ te˝ (ca∏a symbolika flagi jest ma∏o precyzyjna), ˝e s∏oƒce symbolizuje Êwiat∏o „oÊwiecajàce lud”. Poprzednia (z 28 I 1961 r.) flaga Ruandy mia∏a pionowe pasy i kolory panafrykaƒskie – zielony, ˝ó∏ty, czerwony. Kiedy 1 III 1961 r. z flagi Mali zdj´to czarny ideogram kanaga, obydwie flagi sta∏y si´ jednakowe, dlatego te˝ na fladze ruandyjskiej zmieniono kolejnoÊç pasów na: czerwony, ˝ó∏ty, zielony. Poniewa˝ teraz z kolei by∏a ona identyczna z flagà Gwinei, we wrzeÊniu 1961 r. na Êrodkowy pas wprowadzono czarnà liter´ „R”. Oznacza∏a ona s∏owa: Rwanda, rewolucja, referendum, republika. Flaga ta oficjalnie zacz´∏a obowiàzywaç od 1 VII 1962 r. (uzyskanie niepodleg∏oÊci). Flaga Ugandy (obowiàzujàca od 9 X 1962 r.) posiada 6 równej szerokoÊci pasów, w kolorach: czarnym, ˝ó∏tym i czerwonym. PoÊrodku flagi w bia∏ym owalu umieszczono sylwetk´ okaza∏ego ˝urawia koroniastego32. Barwy flagi Drugà flag´ wprowadzono w listopadzie 1966 r. po obaleniu monarchii – z flagi usuni´to b´ben, pozostawiajàc jedynie sorgo (o êdêble zielonym z czerwonà wiechà). 32 ˚uraw koroniasty (Balearica pavonina) ma na g∏owie koron´ ze z∏otych sztywnych piór, czarne upierzenie, bia∏e pokrywy skrzyde∏. Zwraca na siebie uwag´ krakaniem, a gdy zbli˝a si´ pora deszczowa odbywa skomplikowane taƒce godowe. Ptak ten wyst´puje w Êrodkowej cz´Êci Afryki, liczny jest w Ugandzie, gdzie uwa˝any jest za ptaka narodowego. Choç w europejskiej symbolice ˝uraw oznacza czujnoÊç, tu reprezentuje przede wszystkim bogatà faun´ kraju i pe∏ni funkcj´.

(16) 218. Jerzy Wrona. pochodzà z flagi Ludowego Kongresu Ugandy (Uganda People’s Congress – UPC), zwyci´skiej partii pierwszych wyborów. Autorem flagi jest artysta, póêniejszy minister sprawiedliwoÊci Grace Ibingira. Czerwona barwa flagi ugandyjskiej dawniej symbolizowa∏a krew przelanà w walkach o niepodleg∏oÊç, obecnie najcz´Êciej uwa˝a si´, ˝e oznacza przyjaêƒ i braterstwo krwi. Barwa ˝ó∏ta przypomina ˝yciodajne s∏oƒce i fakt, ˝e przez kraj przebiega równik, czarna – Afryk´ i jej ludy. Flaga Tanzanii (z 30 VI 1964 r.), powsta∏ej z po∏àczenia (26 IV 1964 r.) Tanganiki i Zanzibaru, ∏àczy zasadnicze barwy flag cz´Êci sk∏adowych paƒstwa. Z flagi Tanganiki pochodzà barwy – zielona, ˝ó∏ta i czarna, natomiast zanzibarskie sà: b∏´kit, czerƒ i zieleƒ. Flaga Tanzanii posiada ukoÊny czarny pas (z ˝ó∏tym obramowaniem), który oddziela górny, zielony trójkàt flagi od trójkàta niebieskiego, dolnego. Zieleƒ tej flagi oznacza làd (ziemi´), ˝ó∏ç – bogactwa mineralne, zw∏aszcza diamenty. Czarny pas symbolizuje naród i jego afrykaƒski rodowód, niebieski – Ocean Indyjski, który rozdziela i zarazem ∏àczy obydwa terytoria Zjednoczonej Republiki Tanzanii. Niepodleg∏a od 1961 r. Tanganika mia∏a flag´ zielonà z poziomym, czarnym (w wàskiej ˝ó∏tej obwódce) pasem poÊrodku. G∏ówne barwy flagi (zielona i czarna) to barwy wiodàcej partii politycznej – Afrykaƒskiego Narodowego Zwiàzku Tanganiki (Tanganyikan African National Union – TANU), który doprowadzi∏ do niepodleg∏oÊci kraju. Flaga Zanzibaru ma d∏u˝szà histori´. Od XVIII w. su∏tanat Zanzibaru mia∏ jednolicie czerwonà flag´. Gdy Zanzibar przesta∏ byç protektoratem brytyjskim, uzyskujàc niepodleg∏oÊç, w nocy z 9 na 10 grudnia 1963 r. podniesiono flag´ czerwonà z zielonym okr´giem poÊrodku. W jego wn´trzu umieszczono dwa ˝ó∏to-pomaraƒczowe goêdziki (suszone kwiaty goêdzikowca korzennego), symbolizujàce podstawowe bogactwo kraju, a ich liczba oznacza∏a wyspy: Zanzibar i Pemb´. Gdy 12 I 1964 r. su∏tan zosta∏ obalony, a kraj sta∏ si´ republikà, nowà flagà paƒstwowà ostatecznie zosta∏a flaga o trzech pasach poziomych: fioletowym, czarnym i zielonym, z bardzo wàskim paskiem bia∏ym przy drzewcu. Trzy pierwsze to barwy Partii Afroszyrazyjskiej (Afro-Shirazzi Party) dominujàcej z kolei na Zanzibarze. Flaga Kenii (wprowadzona 12 XII 1963 r.) posiada pasy: czarny, bia∏y, czerwony, bia∏y, zielony, o proporcjach szerokoÊci 6:1:6:1:6. PoÊrodku pola flagi umieszczono tradycyjnà tarcz´ i skrzy˝owane dzidy wojowniczych Masajów33. Tarcza i dzidy (ostrzami skierowane do góry) symbolizujà wol´ obrony wolnoÊci ojczyzny, pokazujà te˝, jakà bronià przodkowie wspó∏czesnych Kenijczyków skutecznie walczyli z wrogami. Pas czarny na fladze kenijskiej symbolizuje Murzynów (z których najwićej – ok. 70% – nale˝y do grupy Bantu), pas czerwony – krew przelanà w walce o wolnoÊç, pas zielony – bujnà rouniwersalnego symbolu wszystkich plemion zamieszkujàcych paƒstwo. Emblemat z ˝urawiem koroniastym widnia∏ ju˝ na fladze Ugandy w okresie kolonizacji brytyjskiej. 33 Masajowie, którzy zamieszkujà g∏ównie po∏udniowà cz´Êç kraju (pogranicze z Tanzanià) prowadzà nadal pó∏koczowniczy tryb ˝ycia, zajmujàc si´ przede wszystkim hodowlà byd∏a..

(17) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 219. ÊlinnoÊç i rolnictwo. Bia∏e wàskie paski na fladze oznaczajà pokój oraz jednoÊç, bardzo wa˝ne w kraju o skomplikowanej strukturze etnicznej ludnoÊci. Flaga Kenii bazuje na barwach Afrykaƒskiego Narodowego Zwiàzku Kenii (Kenya African National Union – KANU), partii za∏o˝onej w 1961 r. przez Jomo Kenyatt´, który doprowadzi∏ do uzyskania niepodleg∏oÊci w 1963 r. Z kolei flaga KANU wywodzi∏a si´ z czerwono-czarno-zielonej flagi (z 1917 r.) Marcusa Garvey’a, przywódcy czarnych Amerykanów, który nawo∏ywa∏ Murzynów do powrotu do Afryki.. 5. Podsumowanie i wnioski Prawie po∏owa paƒstw omawianego regionu Afryki Ârodkowej posiada flagi w barwach panafrykaƒskich, b´dàcych symbolem afrykaƒskiej jednoÊci. W kilku przypadkach barwy te uzupe∏niajà inne, najpowszechniej czarna (oznaczajàca Afryk´ i jej ludy). Barwy panafrykaƒskie zwykle symbolizujà: zielona – bujnà przyrod´ i rolnictwo, b´dàce najcz´Êciej podstawà gospodarki, ˝ó∏ta – bogactwa mineralne, czerwona – krew przelanà w walkach o niepodleg∏oÊç w okresie kolonialnym. Uk∏ad plastyczny flag kilku paƒstw d. Francuskiej Afryki Zachodniej pochodzi z francuskiej Tricolore. Z kolei flaga liberyjska wzorowana jest w ca∏oÊci na fladze Stanów Zjednoczonych, co nawiàzuje do historii powstania tego pierwszego niepodleg∏ego paƒstwa Czarnej Afryki. Barwy wielu flag (np. Kenii, Ugandy, Tanzanii) wywodzà si´ z flag partii i ugrupowaƒ politycznych, które doprowadzi∏y do uzyskania wolnoÊci, a póêniej obj´∏y w∏adz´ w kraju. Niektóre elementy flagi (np. liczba pasów czy gwiazd) symbolizujà (aktualny lub dawny) podzia∏ kraju: Republika Zielonego Przylàdka – 10 zamieszka∏ych wysp, Togo – 5 regionów administracyjnych, Wyspy Êw. Tomasza i Ksià˝ća – 2 g∏ówne wyspy. Niektóre flagi symbolicznie odzwierciedlajà po∏o˝enie kraju (Gabon – pas Êrodkowy to równik) i jego zasadnicze cechy geograficzne (np. strefy klimatyczno-roÊlinne). Kolor zielony wielu flag (np. Beninu, Kamerunu, Gwinei-Bissau) uwa˝any jest za symbol lasów tropikalnych, a ˝ó∏ty (na fladze Wybrze˝a KoÊci S∏oniowej – pomaraƒczowy) – sawann. Barwa ˝ó∏ta (z∏ota) przypomina te˝ goràce, ˝yciodajne afrykaƒskie s∏oƒce. Ocean (nadmorskie po∏o˝enie kraju) i rol´, jakà odgrywa w ˝yciu kraju, symbolizuje barwa niebieska na flagach, np. Republiki Zielonego Przylàdka, Sierra Leone, Tanzanii. B∏´kit na fladze gambijskiej oznacza rzek´ Gambi´, a na fladze Demokratycznej Republiki Konga – rzek´ Kongo. Zieleƒ flagi gaboƒskiej nawiàzuje do bujnych lasów i leÊnictwa odgrywajàcego bardzo wa˝nà rol´ w gospodarce kraju. Z kolei ˝ó∏ty pas na fladze Wysp Âw. Tomasza i Ksià˝ćej symbolizuje plantacje kakaowców i eksport kakao. Barwy i elementy graficzne na flagach wielu krajów afrykaƒskich majà symbolik´ wieloznacznà, zwykle odwo∏ujà si´ równie˝ do wartoÊci duchowych i idea∏ów narodu. Symbolika ta interpretowana jest cz´sto nieprecyzyjnie, a same has∏a sà bardzo wznios∏e, zdarza si´, ˝e wrćz górnolotne..

(18) Jerzy Wrona. 220. Z przeprowadzonej analizy wynika, ˝e na flagach paƒstw Afryki Ârodkowej (tak, jak i ca∏ego kontynentu) znalaz∏y odbicie najnowsza historia i niektóre charakterystyczne cechy spo∏eczno-geograficzne kraju. Dla pe∏niejszego poznania paƒstw tego regionu przydatna jest znajomoÊç wyglàdu i symboliki ich flag.. Nigeria. Afryka Wschodnia Uganda. Ruanda. Kamerun. Demokratyczna Republika Konga. Republika Ârodkowoafrykaƒska. Kongo. Wyspy Êw. Tomasza i Ksià˝ća. Afryka Zachodnia. Ghana. Sierra Leone Liberia. na. rki. Bu Wybrze˝e KoÊci S∏oniowej. Gwinea. Afryka Równikowa. Gabon. Gambia. so Fa. Gwinea Równikowa. Senegal. Togo Benin. Republika Zielonego Przylàdka. Kenia. Burundi Tanzania. granice oddzielajàce podregiony Afryki Ârodkowej. Skala 500. 0. 500 1000 km. Rys. 1. Paƒstwa Afryki Ârodkowej èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie: ABC Âwiat: Afryka II, red. W. Maik, Wyd. Kurpisz, Poznaƒ 1999, s. 9.16..

(19) Wyglàd i symbolika flag wspó∏czesnych paƒstw Afryki Ârodkowej. 221. The Appearance and Symbols Used in the Flags of Modern Central African States In this article, the author discusses the appearance and symbols used in the flags of 25 modern Central African states. The analysis shows that the flags of these countries reflect most recent historic events and some of the socio-geographical attributes of the countries concerned. Almost half of these flags contain the so-called pan-African colours (green, yellow and red) that are a symbol of African unity. Green most often means abundant nature and farming, yellow – mineral wealth, while red symbolises the blood shed in the struggle for independence in colonial times. Some flags invoke administrative division, location (on the ocean, along large rivers), climate and flora zones (forests, savannah) and population. In many cases, the symbols on flags refer to spiritual values and national ideals..

(20) Republika Zielonego Przylàdka. Senegal. Gambia. Gwinea. Sierra Leone. Togo. Benin. Gwinea Bissau. Ghana. Nigeria Kamerun. Wyspy Âwi´tego Tomasza i Ksià˝ća. Rys. 2. Flagi paƒstw Afryki Zachodniej.

(21) Gwinea Równikowa. Gabon. Republika Konga. Demokratyczna Republika Konga. Ruanda. Uganda. Republika Ârodkowoafrykaƒska. Burundi. Tanzania. Kenia. Rys. 3. Flagi paƒstw Afryki Równikowej i Wschodniej.

(22)