Dawid Piskorz
II rok SS2, Finanse i Rachunkowo
Optymalizacja podatkowa w dziaalnoci przedsibiorstw – cele, narzdzia, ryzyko oraz korzyci
Wstp
Celem niniejszego artykuu jest przedstawienie zagadnie zwizanych z optymalizacj podatkow w dziaalnoci korporacji midzynarodowych. Warto podkreli, e aktywno ta jest obecnie jednym z kluczowych instrumentów dziaalnoci gospodarczej na wiecie. Due podmioty gospodarcze oraz korpora- cje midzynarodowe uzyskuj dziki tego typu zabiegom znaczce korzyci, przede wszystkim przez minimalizacj strat podatkowych. Z uwagi na fakt, e przedsibiorstwa nalece do sektora MSP w mniejszym zakresie korzystaj
z optymalizacji podatkowej, w artykule zamieszczono kwestie dotyczce jedynie podmiotów funkcjonujcych w globalnym otoczeniu.
Wykorzystane w pracy metody badawcze skupiaj si wokó logicznej anali- zy zjawiska midzynarodowej optymalizacji podatkowej, potwierdzonej dziki obserwacjom praktycznych sposobów postpowania spóek notowanych na Giedzie Papierów Wartociowych w Warszawie. Pomocna bya ponadto analiza pimiennictwa i metoda porównawcza korzyci i kosztów. Warto jednak podkre-
li, i w artykule starano si odnie do literatury przedmiotu w sposób kon- kretny, nie pozbawiajc go praktycznego charakteru.
W wietle tendencji zachodzcych na rynku wiatowym, naley przypusz- cza, i w krótkim okresie zostanie odnotowany wzrost zainteresowania optyma- lizacj fiskaln. Wskazuj na to zarówno wzrost liczby doradców podatkowych, zajmujcych si analizowan tematyk, jak i rosnca dynamika wzrostu przy- chodów ze sprzeday midzynarodowych przedsibiorstw.
Dc do przyblienia treci pracy, naley odnotowa, i w pierwszej czci wyjaniono kluczowe aspekty zwizane z prezentowan tematyk – definicje, cele i narzdzia optymalizacji podatkowej w kontekcie korporacji midzynaro- dowych. Kolejno zilustrowano najwaniejsze koszty i korzyci minimalizacji obcie podatkowych1. Istotnym elementem artykuu s równie przykady optymalizacji midzynarodowej, stosowanej przez spóki notowane na GPW
1 Autor, w celu uzyskania dostatecznej jasnoci przekazu, uywa okrelenia „minimalizacja (ograni- czenie) obcie podatkowych”, jako synonimicznego zwrotu „optymalizacji podatkowej”.
w Warszawie. Praca zwieczona jest podsumowaniem, które uwypukla podsta- wowe elementy skadowe badanego zagadnienia.
1. Definicje, cele, narzdzia optymalizacji
Pragnc gruntownie zilustrowa sens optymalizacji podatkowej, naley przedstawi obecne w literaturze przedmiotu definicje. S. Kudert wraz z M. Ja- mroym definiuj optymalizacj podatkow jako wybór zgodnego z prawem sposobu osignicia okrelonego rezultatu ekonomicznego przy zaoeniu mini- malizacji towarzyszcych temu obcie podatkowych2. Natomiast A. Ladziski okrela opisywane zagadnienie jako wybór realizacji wybranego rezultatu eko- nomicznego, z którym wie si najmniejszy ciar podatkowy. Wedug niego optymalizacj mona rozumie jako proces planowania dziaa pod ktem osi- gnicia z góry zaoonego efektu oraz jako proces analizy, który ma doprowadzi
do znalezienia rozwizania, którego implementacja ma przynie zakadane efek- ty3. Reasumujc obie definicje, moemy skrótowo okreli optymalizacj sposo- bem na obnianie zobowiza podatkowych.
Gównym celem optymalizacji jest maksymalizacja wyniku finansowego net- to, tosama ze zwikszeniem rodków pieninych – powodujcych wzrost ak- tywów podatnika, poprzez redukcj obcie finansowych4. Cel jest zatem wy- mierny ekonomicznie. Tym niemniej, nie mona zapomnie o kontrowersjach zwizanych z ograniczaniem obcie podatkowych. Naley bowiem ucili, i jawnym nieprzestrzeganiem prawa jest uchylanie si od opodatkowania, nie za
sama optymalizacja podatkowa, która co do zasady jest dziaaniem legalnym. S
to zatem dwa zupenie odrbne pojcia, o czym naley pamita5.
Narzdzia optymalizacji podatkowej, wykorzystywane przez korporacje midzynarodowe bazuj na transferach rodków pomidzy fili zagraniczn
a spók macierzyst. Wyszczególni trzeba w tym kontekcie ceny transferowe, opaty licencyjne i menaderskie, wypaty dywidend oraz poyczki fasadowe6. Kade rodki przetransferowane z kraju o wyszej restrykcyjnoci podatkowej do kraju o niszych stawkach, mog przynie potencjalne zwikszenie zysków/
ograniczenie strat netto.
2 M. Jamroy,S. Kudert,Optymalizacja opodatkowania dochodów przedsibiorstw, ABC Wolters Kluwer Business, Warszawa 2013.
3 A. Ladziski,Prawne granice optymalizacji podatkowej, „Przegld Podatkowy” 2008, nr 6.
4 A. Dbiec, XIV Ogólnopolska Konferencja Podatkowa, Optymalizacja podatkowa – legalna metoda na obnianie podatków, Chorzów 2013.
5 A. Spoz,Wybrane metody optymalizacji podatkowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego nr 52, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, Szczecin 2012, s. 237.
6 E. Najlepszy, Finanse midzynarodowe przedsibiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warsza- wa 2013, s. 266–276.
Niezbdne w celu minimalizacji zobowiza podatkowych okazuj si rów- nie raje podatkowe i centra offshore. Raje definiowane s z reguy jako kraje o niskich lub zerowych stawkach podatkowych. Stanowi one naturalnie przed- miot arbitrau podatkowego. Polskie przepisy nie okrelaj jednak szczegóowo pojcia raju podatkowego. W ustawie zawarto jedynie zwrot „kraj lub terytorium stosujce szkodliw konkurencj podatkow”7. Kraje te musz cechowa si ni- skimi kosztami administracyjnymi i biecej dziaalnoci, brakiem restrykcji de- wizowych, waciwym z punktu widzenia optymalizacji systemem prawnym, stabiln sytuacj gospodarcz i polityczn, a przede wszystkim brakiem bd
niskimi obcieniami fiskalnymi.
Centra offshore take pozwalaj minimalizowa obcienia podatkowe. Cen- tra te s obszarami podobnymi do rajów, jednak wykazuj nieco odmienne cechy.
Precyzyjny opis rónic pomidzy rajami podatkowymi a centrami offshore przedstawiono w pracy E. Najlepszego – Finanse midzynarodowe przedsibiorstw8.
Podsumowujc instrumentarium midzynarodowej optymalizacji fiskalnej, warto nadmieni, e ekonomicznej optymalizacji przepywów finansowych suy arbitra rynków pieninych, systemów podatkowych i lokalnych regulacji prawnofinansowych.
2. Koszty i korzyci optymalizacji
Zasadniczym ryzykiem minimalizacji obcie podatkowych przez przed- sibiorstwa jest brak dostatecznej klarownoci przepisów. Skutkiem tego jest równie problem zwizany z orzecznictwem organów podatkowych, które wy- kazuj du odmienno opinii, spowodowan brakiem jednolitej praktyki po- datkowej. Poza tym, spory administracyjne s w takich przypadkach czasochon- ne, a opaty wysokie. Przepisy budz due wtpliwoci interpretacyjne i adne kwestie nie zapowiadaj finau tych sporów. Wynika to z rozbienoci de
(konfliktu interesów) dwóch gównych grup podmiotów partycypujcych w sporze. Przedsibiorcy nie zmieni bowiem swojej preferencji do minimalizo- wania obcie podatkowych, organy fiskalne natomiast nie zaprzestan dziaa
majcych na celu maksymalizacj wpywów podatkowych.
Korzyci wynikajce ze stosowania optymalizacji podatkowej s znaczce.
Przede wszystkim wyróni naley wród nich minimalizacj zobowiza po- datkowych, co przekada si na wzrost zysku netto. Osiganiu wysokich korzyci su due rónice stawek podatku od dochodów przedsibiorstw (CIT) w po-
7 Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 9a, Dz. U. z 2000 r.
Nr 54, poz. 654 z pón. zm. oraz ustawa o podatku dochodowym od osób zycznych, art. 25a, Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z pón. zm.
8 E. Najlepszy, op. cit., s. 398.
szczególnych krajach. Korzystny wpyw na wynik finansowy spóki midzyna- rodowej, moe mie take modyfikacja strategii wypacania udziau w zyskach – dywidend. Egzemplifikacj tego zjawiska stanowi przykad dywidend wypaca- nych przez zagraniczne spóki na rzecz spóki cypryjskiej. Mog one by w pew- nych okolicznociach zwolnione od podatku dochodowego. Dywidendy, wypa- cane przez cypryjskie przedsibiorstwa swoim wspólnikom, take nie stanowi
przedmiotu opodatkowania w pastwie cypryjskim.
Poza ograniczeniem obcie podatkowych, do pozytywnych skutków optymalizacji naley zaliczy: redukcj kosztów finansowych, efektywn realoka- cj rodków, wzmocnienie pozycji konkurencyjnej na rynku krajowym i global- nym, wzrost rentownoci biecej oraz pynnoci, a take maksymalizacj zy- sków korporacji midzynarodowej9. Podkrelenia wymaga równie fakt, e ko- rzyci optymalizacji podatkowej midzynarodowych podmiotów gospodarczych maj w gównej mierze charakter finansowy, czyli mierzalny.
Zestawienie analizowanych powyej potencjalnych kosztów i korzyci opty- malizacji zilustrowano w tabeli 1.
Tabela 1. Zestawienie potencjalnych kosztów i korzyci optymalizacji podatkowej
Koszty Korzyci
Brak klarownych przepisów
podatkowych Minimalizacja obcie podatkowych
Odmienno orzecznictwa organów
sdowych Maksymalizacja zysku netto
Wysokie opaty administracyjne zwiza- ne z procesami sdowymi dotyczcymi optymalizacji
Redukcja kosztów finansowych
Konflikt interesów Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej na rynku krajowym i globalnym
ródo: Opracowanie wasne.
3. Optymalizacja podatkowa na podstawie wybranych spóek notowanych na Giedzie Papierów Wartociowych w Warszawie
Jak wynika z analizy Instytutu Edukacji Konsumentów na Rynku Kapitao- wym, polskie spóki giedowe ograniczaj obcienia podatkowe poprzez zaka- danie podmiotów gównie na Cyprze oraz w Holandii. Porednio wykorzysty- wane s równie fundacje, np. w Lichtensteinie. Dostrzega si równie spóki
9 Ibidem, s. 277.
porednie zlokalizowane w Luksemburgu, Panamie, czy na Kajmanach i Wy- spach Dziewiczych10.
Przykad Cypru jest zdecydowanie najbardziej popularnym rozwizaniem problemu nadmiernego opodatkowania zarówno w Polsce, jak i na wiecie. Nie- spena 600 mln PLN wynosi pakiet akcji Multimedia Polska SA, posiadanych przez cypryjsk spók TRI Media Holdings Ltd. Natomiast inna spóka cypryj- ska, zwizana z polskim przedsibiorc, posiada 380 mln PLN pakiet akcji Zaka- dów Tuszczowych Kruszwica SA. Ponadto, okoo 10% akcji Kredyt Inkasso SA znajduje si w posiadaniu cypryjskiej Dekra Holding SA. Co ciekawe, zaoyciel ukraiskiego koncernu notowanego na Giedzie Papierów Wartociowych w Warszawie – Kernel Holding SA jest wacicielem spóki Namsen Limited z siedzib w Nikozji. Spóka ta posiada akcje Kernel Holding SA o wartoci 1,64 mld PLN. Na dodatek, jest ona zarejestrowana w Luksemburgu. Prawdziwe jest zatem twierdzenie, e ukraiska spóka zarejestrowana w Luksemburgu, notowana jest na polskiej giedzie, podatki paci za na Cyprze. Ten mechanizm pokazuje, jak wane i powszechne jest zjawisko midzynarodowej optymalizacji podatkowej11.
Redukcji obcie podatkowych su równie wymienione powyej funda- cje w Lichtensteinie. Tak aktywno wykazyway w ostatnich latach midzy innymi Prospera oraz FAM Grupa Kapitaowa SA12.
Podsumowanie
Rosnce stawki podatkowe przez wiele lat stanowiy kluczow determinant
rozwoju strategii ograniczajcych zobowizania przedsibiorstw z tytuu podat- ków. Pomimo globalnych obniek stawek CIT w XXI w., wykreowanych zostao wiele sposobów optymalizacji podatkowej w dziaalnoci korporacji midzyna- rodowych13.
Zastanawiajc kwesti moe by zasadno i sprawiedliwo stosowania optymalizacji podatkowej. W kontekcie tych wtpliwoci nasuwa si pytanie, czy optymalizacja jest zgodna z prawem? Jak powszechnie wiadomo, czowiek postpujcy racjonalnie, czyli homo oeconomicus, wykazuje denie do maksyma- lizowania wasnych zasobów ekonomicznych i gromadzenia oszczdnoci. Nie moe by zatem potpienia dla ograniczania ponoszonych kosztów, jeeli takie
10 Wymienione lokalizacje stanowi jedynie najwaniejsze kierunki optymalizacji podatkowej. Poza nimi istnieje wiele innych pastw, powszechnie uznawanych przez inwestorów za raje podatkowe.
11 H. K. Stachowiak, Optymalizacja podatkowa w polskich spókach giedowych, „Kurier Finansowy” 2009, nr 6(18), s. 16–17.
12 Ibidem.
13 P. Huczko,Infor.pl, http://ksiegowosc.infor.pl/ [dostp: 23.05.2013].
moliwoci istniej. Prawn akceptacj zjawiska optymalizacji stanowi orzeczenie amerykaskiego sdziego L. Handa, który stwierdzi: „Nie ma nic zego w takim organizowaniu spraw, aby paci podatki tak niskie, jak to jest moliwe”14.
Racjonalnie dziaajcy na rynku wiatowym przedsibiorcy, stosuj przede wszystkim transfery kapitau do rajów podatkowych i centrów offshore. W ra- mach tej aktywnoci wyróni trzeba przede wszystkim: ceny transferowe, opaty licencyjne i menaderskie, wypaty dywidend, a take poyczki fasadowe. Za- uwaalny jest wzrost arbitrau podatkowego, prawnofinansowego oraz rynków finansowych. Powysze dziaania maj na celu gównie redukcj kosztów finan- sowych, wzrost wskaników rentownoci i pynnoci korporacji, ugruntowanie pozycji rynkowej, efektywn realokacj rodków pieninych i maksymalizacj
zysków lub ograniczenie strat.
Podstawowym ryzykiem optymalizacji jest niska przejrzysto przepisów prawnych, które utrudniaj skuteczn interpretacj dziaa korporacji midzyna- rodowych. Korzyci natomiast s co do zasady mierzalne, poniewa cechuje je natura monetarna.
Spóki notowane na GPW stanowi klarown ilustracj postpowania opty- malizacyjnego. Wykorzystuj one raje podatkowe takie jak Cypr, Panama, Lich- tenstein, czy Wyspy Dziewicze do maksymalizacji osiganych zysków netto.
Jednake z punktu widzenia pastwa, dziaania te s bez wtpienia spoecznie niepodane. W zgodzie z powyszym aspektem, odpowied na pytanie o za- sadnoci podwyszania stawek podatkowych w Polsce pozostanie negatywna dopóki, dopóty polskie spóki bd masowo stosoway strategie optymalizacyjne, minimalizujc tym samym pastwowe wpywy budetowe.
Podsumowujc powysze rozwaania, naley stwierdzi, e midzynarodo- wa optymalizacja podatkowa niesie za sob dwa istotne, lecz odmienne skutki:
maksymalizuje zyski finansowe korporacji oraz minimalizuje wpywy budeto- we pastw nie bdcych rajami podatkowymi.
Bibliografia
Dbiec A., XIV Ogólnopolska Konferencja Podatkowa, Optymalizacja podatkowa – legalna metoda na obnianie podatków, Chorzów 2013.
Griffith K., Judge Learned Hand and the Role of the Federal Judiciary, Norman: Oklahoma University Press, Oklahoma 1973.
Huczko P., Infor.pl, http://ksiegowosc.infor.pl.
Jamroy M., Kudert S., Optymalizacja opodatkowania dochodów przedsibiorstw, ABC Wolters Kluwer Business, Warszawa 2013.
Ladziski A., Prawne granice optymalizacji podatkowej, „Przegld Podatkowy” 2008, nr 6.
14 K. Griffith, Judge Learned Hand and the Role of the Federal Judiciary, Norman: Oklahoma University Press, Oklahoma 1973.
Michaek-Machniewska M., Czy raje podatkowe przestan istnie?, (http://biznes.interia.pl/
wiadomosci/news/czy-raje-podatkowe-przestana-istniec,1834796,4199).
Najlepszy E., Finanse midzynarodowe przedsibiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekono- miczne, Warszawa 2013.
Spoz A.,Wybrane metody optymalizacji podatkowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego nr 52,Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, Szczecin 2012.
Stachowiak H.K., Optymalizacja podatkowa w polskich spókach giedowych, „Kurier Finan- sowy” 2009, nr 6(18).
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 9a, Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z pón. zm. oraz ustawa o podatku dochodowym od osób zycznych, art. 25a, Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z pón. zm.
Streszczenie
Artyku prezentuje analiz optymalizacji fiskalnej stosowanej powszechnie przez korpo- racje midzynarodowe. Zawarto w nim kluczowe aspekty zwizane z opisywanym zagadnieniem, takie jak definicje, cele i instrumenty optymalizacji podatkowej.
Gównym celem optymalizacji, rozumianej jako wszelkie zgodne z prawem dziaania zmniejszajce poziom obcie fiskalnych, jest maksymalizacja zysku przedsibiorstwa.
Denie do powyszego celu umoliwiaj narzdzia, takie jak ceny transferowe, opaty licencyjne i menaderskie, wypaty dywidend oraz poyczki fasadowe. Optymalizacja moliwa jest midzy innymi dziki istnieniu tak zwanych rajów podatkowych i centrów offshore. W artykule przedstawiono gówne miejsca ich wystpowania.
W tekcie zawarto take opis potencjalnych kosztów i korzyci, wynikajcych ze stoso- wania przez przedsibiorstwa metod optymalizacyjnych. Szczególnie istotne koszty zwizane s z brakiem klarownych przepisów podatkowych, niejednorodnym podej-
ciem organów sdowych, wysokimi opatami administracyjnymi oraz ze sporami doty- czcymi odmiennoci interesów. Korzyci natomiast wynikaj przede wszystkim z mi- nimalizacji obcie podatkowych i redukcji kosztów, co determinuje maksymalizacj
zysku netto oraz wzmocnienie pozycji konkurencyjnej zarówno na rynku krajowym, jak i wiatowym.
Ostatnia cz pracy zawiera przykady dziaa minimalizujcych poziom obcie
podatkowych wdraane przez spóki notowane na Giedzie Papierów Wartociowych w Warszawie. W odniesieniu do powyszego warto zaznaczy, e najczciej wybiera- nymi przez przedstawione korporacje krajami bdcymi destynacj optymalizacji byy Holandia i Cypr.
Sowa kluczowe: optymalizacja podatkowa, obcienia fiskalne, raje podatkowe
FISCAL OPTIMIZATION OF INTERNATIONAL CORPORATIONS – OBJECTIVES, TOOLS, RISKS AND BENEFITS
Summary
The article presents an analysis of international tax optimization. The text includes defi- nitions, aims and instruments of fiscal optimization.
Firstly, an important thing is that optimization must be in accordance with applicable law. Secondly, the main aim of the optimization is the maximization of company`s gross profit. Striving for this objective is possible because of such tools as transfer pricing, license fees, managerial fees, dividends and loans. The existence of tax havens and off- shore centres is also very important in optimisation mechanism. The article presents the main places of their occurrence.
Additionally, author describes potential costs and benefits, which are connected with fiscal optimization methods. On the one hand, costs are associated with lack of tax legis- lation, high administrative fees and conflict of interest. On the other hand, benefits are associated with minimization of tax burden, cost`s reductions, maximization of gross profit and strengthen competitive position.
The aforementioned issue is illustrated by a few examples of transactions conducted by companies listed on the Warsaw Stock Exchange. The majority of Polish companies use tax optimization in the Netherlands and Cyprus.