Rachunek kosztów planowanych. Budżetowanie. Analiza odchyleń.

dr Marek Masztalerz

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011

RACHUNEK KOSZTÓW PLANOWANYCH

Ach, ta nomenklatura!

©

Marek Masztalerz

Rachunek kosztów...

... planowanych

... budŜetowanych

... normatywnych ... standardowych ... postulowanych ... apriorycznych

... przyszłościowych

... normalnych

Teoretycznie rzecz ujmując...

©

Marek Masztalerz

x standardowe zuŜycie dla rzeczywistej ilości planowane stawki

x rzeczywista ilość planowane stawki

x rzeczywista ilość

rzeczywiste stawki x rzeczywista ilość

KP KP

standardowe ceny x standardowe zuŜycie planowane ceny

x rzeczywiste zuŜycie rzeczywiste ceny

x rzeczywiste zuŜycie rzeczywiste ceny

x rzeczywiste zuŜycie

KB KB

Rachunek kosztów Rachunek kosztów standardowych standardowych (normatywnych) (normatywnych) Rachunek kosztów

Rachunek kosztów planowanych planowanych (budŜetowanych) (budŜetowanych) Rachunek kosztów

Rachunek kosztów normalnych normalnych (uzasadnionych) (uzasadnionych)

Rachunek kosztów postulowanych Rachunek kosztów postulowanych Rachunek

Rachunek kosztów kosztów rzeczywistych rzeczywistych (historycznych) (historycznych)

Costing by Charles Horngren:

RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH

Rachunek kosztów standardowych (normatywnych) jest najczęściej stosowaną w praktyce odmianą rachunku kosztów planowanych (głównie w sferze kosztów produkcji). Istotą tego rachunku jest wprowadzenie do systemu pomiaru w rachunku kosztów kategorii kosztów standardowych (normatywnych), czyli kosztów wzorcowych ustalonych

a priori

STANDARD STANDARD CENOWY CENOWY

STANDARD STANDARD ILOŚCIOWY ILOŚCIOWY

STANDARD STANDARD KWOTOWY KWOTOWY

cena jednostki zasobu (materiałów, robocizny, usług bezpośrednich), np.

koszt 1 mb tkaniny, stawka godzinowa lub akordowa szwaczki itp.

zuŜycie ilościowe zasobu (materiałów, robocizny, usług bezpośrednich), na

jednostkę produktu, np.

mb tkaniny na 1 koszulę, czas uszycia 1 koszuli itp.

kwota (wartość) pośrednich kosztów produkcji, zarządu i sprzedaŜy w danym okresie,

np. amortyzacja maszyn, płace administracji, zuŜycie

materiałów biurowych itp.

TYPY STANDARDÓW

©

Marek Masztalerz Standardy stałe, niezmienne w długim okresie, ustalane przed rozpoczęciem działalności, rzadko stosowane w praktyce ze względu na niestabilność warunków gospodarowania i niski stopień napięcia.

STANDARDY STANDARDY

BAZOWE BAZOWE

STANDARDY STANDARDY

BIEśĄCE BIEśĄCE

STANDARDY STANDARDY

IDEALNE IDEALNE

Standardy odpowiadające normalnym warunkom gospodarowania, uwzględniające występowanie czynników zakłócających proces produkcyjny oraz ryzyko strat produkcyjnych, realne i osiągalne, aktualizowane okresowo, popularne w praktyce, najlepiej spełniają funkcje postulatów kosztowych:

predyktywną, kontrolną i motywacyjną.

Standardy o najwyŜszym stopniu napięcia, ustalające minimalny poziom kosztów moŜliwy w optymalnych warunkach prowadzenia działalności, teoretyczne, niepopularne i rzadko stosowane w praktyce, trudne (lub niemoŜliwe) do osiągnięcia.

EWIDENCJA KOSZTÓW STANDARDOWYCH

©

Marek Masztalerz Koszty księgowane są wg wielkości standardowych.

Odchylenia (debetowe lub kredytowe) są ustalane na bieŜąco i zapisywane na osobnych kontach, powstałych w wyniku pionowego podziału kont kosztowych.

Wariant Wariant dyspozycyjny dyspozycyjny

Wariant Wariant rozliczeniowy rozliczeniowy

Koszty księgowane są zarówno wg wielkości standardowych jak i wielkości faktycznych na oddzielnych kontach. Odchylenia (wyłącznie dla wyrobów gotowych) są ustalane pozaewidencyjnie na koniec okresu sprawozdawczego.

KOSZT RZECZYWISTY = KOSZT STANDARDOWY

KOSZT RZECZYWISTY = KOSZT STANDARDOWY ± ± ODCHYLENIE ODCHYLENIE

ODCHYLENIE = KOSZT RZECZYWISTY

ODCHYLENIE = KOSZT RZECZYWISTY – – KOSZT STANDARDOWY KOSZT STANDARDOWY

CECHY RACHUNKU KOSZTÓW PLANOWANYCH

©

Marek Masztalerz

większością systemów ERP Wiarygodność, dokładność,

rzetelność, prawdziwość, mała pracochłonność, prostota, zgodność z systemami FK Główne zalety

Główne zalety

Ograniczona Wysoka

Wiarygodność Wiarygodność

Koszty planowane lub standardowe Koszty faktycznie poniesione

Charakter kosztów Charakter kosztów

Główne wady Główne wady Rachunkowość Rachunkowość zarządcza zarządcza Rachunkowość Rachunkowość finansowa finansowa Dokumentacja Dokumentacja Horyzont czasowy Horyzont czasowy Wyszczególnienie Wyszczególnienie

Ograniczona wiarygodność, duŜa pracochłonność, konieczność ustalania norm (standardów) oraz

ustalania i rozliczania odchyleń Długi czas pozyskania informacji

o ponoszonych kosztach, brak moŜliwości monitorowania kosztów

i bieŜącej analizy odchyleń Kalkulacja kosztów ex post

Ustalanie cen sprzedaŜy Ocena rentowności ex post Ewidencja i kalkulacja kosztów

Sprawozdanie finansowe Dowody księgowe

Przeszłość RACHUNEK KOSZTÓW RACHUNEK KOSZTÓW

RZECZYWISTYCH RZECZYWISTYCH

Kalkulacja kosztów ex ante

Ustalanie cen sprzedaŜy BudŜetowanie i analiza odchyleń

Ceny ewidencyjne Kalkulacja kosztów

Plany, prognozy, normy Przeszłość i przyszłość RACHUNEK KOSZTÓW RACHUNEK KOSZTÓW

PLANOWANYCH PLANOWANYCH

Na forum ludzie piszą...

„W związku z tym, Ŝe koszty standardowe ustala się raz na rok (n

„W związku z tym, Ŝe koszty standardowe ustala się raz na rok (na podstawie a podstawie planowanej /budŜetowanej/ ceny surowca), oraz w związku z tym, Ŝ

planowanej /budŜetowanej/ ceny surowca), oraz w związku z tym, Ŝe surowcem jest e surowcem jest ropa naftowa, której ceny skaczą od 60 do 150 USD za baryłkę, by

ropa naftowa, której ceny skaczą od 60 do 150 USD za baryłkę, byponownie spaść ponownie spaść do 40 USD za baryłkę (wszystko w ciągu jednego roku obrotowego),

do 40 USD za baryłkę (wszystko w ciągu jednego roku obrotowego),odchylenia odchylenia mają bardzo istotny wpływ na sprawozdania, co teŜ powoduje niepr

mają bardzo istotny wpływ na sprawozdania, co teŜ powoduje nieprzydatność zydatność rachunku kosztów standardowych do jakichkolwiek symulacji i anal

rachunku kosztów standardowych do jakichkolwiek symulacji i analiz bieŜących.”iz bieŜących.”

(Specjalista ds.

(Specjalista ds. CotrollinguCotrollingu, Grupa LOTOS), Grupa LOTOS)

„Kluczowa jest odpowiedź na pytanie, jak bardzo w naszej branŜy

„Kluczowa jest odpowiedź na pytanie, jak bardzo w naszej branŜy standard moŜe standard moŜe róŜnić się od kosztów rzeczywistych (np. czy kupujemy surowce na

róŜnić się od kosztów rzeczywistych (np. czy kupujemy surowce narynku rynku

spot spot

zawierane są długoterminowe umowy po stałej cenie). Jeśli mamy duŜe odchylenia, uŜe odchylenia, to rachunek kosztów standardowych jest nieprzydatny w planowaniu

to rachunek kosztów standardowych jest nieprzydatny w planowaniu. (...) . (...) Standard jest super narzędziem, ale tylko w stabilnych branŜach.

Standard jest super narzędziem, ale tylko w stabilnych branŜach.” ” (Kontroler Finansowy,

(Kontroler Finansowy, Rieber Foods Rieber Foods Polska)Polska)

ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO

©

Marek Masztalerz Qs Qr

Ps Pr

Pr – cena rzeczywista Ps – cena standardowe Qr – zuŜycie rzeczywiste Qs – zuŜycie standardowe Vp – odchylenie cenowe Vq – odchylenie ilościowe Vpq – odchylenie mieszane V – odchylenie całkowite

V = Pr V = Pr— — Qr Qr – – Ps— Ps — Qs Qs

odchylenie koszt rzeczywisty

koszt planowany

ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO

©

Marek Masztalerz METODA DWÓCH ODCHYLEŃ

Vp = (Pr – Ps)— Qr Vq = (Qr – Qs)— Ps

Vp = (Pr – Ps)— Qs Vq = (Qr – Qs)— Pr

V = Vp V = Vp + Vq + Vq

Wariant I Wariant II

Qs Qr Ps

Pr Pr

Ps

Qs Qr Vp

Vq Vq

Vp

ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO

©

Marek Masztalerz METODA TRZECH ODCHYLEŃ

Vp = (Pr – Ps)— Qs

Vq = (Qr – Qs)— Ps

Vpq = (Pr – Ps)— (Qr – Qs)

V = Vp V = Vp + Vq + Vq + + Vpq Vpq

Qs Qr Ps

Pr

Vp

Vq Vpq

ANALIZA ODCHYLEŃ – przykład

Na jednostkę wyrobu według norm (standardów) ustalonych w budŜecie zuŜywa się 2,0 kg materiałów bezpośrednich po 30 zł/kg. W ciągu okresu wyprodukowano 100 sztuk wyrobu.

ZuŜyto 220 kg materiałów po 29 zł/kg. Dokonaj analizy odchyleń kosztu jednostkowego.

V = - 2 + 6 – 0,2 = + 3,8 zł/szt.

Vpq = (29 – 30)— (2,2 – 2,0) = - 0,2 zł/szt.

Vq = (2,2 – 2,0) )— 30 = + 6 zł/szt.

Vp = (29 – 30)— 2,0 = - 2 zł/szt.

V = - 2 + 5,8 = + 3,8 zł/szt.

Vq = (2,2 – 2,0)— 29 = + 5,8 zł/szt.

Vp = (29 – 30)— 2,0 = - 2 zł/szt.

V = - 2,2 + 6 = + 3,8 zł/szt.

Vq = (2,2 – 2,0) )— 30 = + 6 zł/szt.

Vp = (29 – 30)— 2,2 = - 2,2 zł/szt.

Obliczenia

korzystne niekorzystne korzystne METODA

TRZECH ODCHYLEŃ

niekorzystne niekorzystne

niekorzystne korzystne niekorzystne niekorzystne korzystne

Charakter odchylenia

METODA DWÓCH ODCHYLEŃ

(wariant II) METODA DWÓCH ODCHYLEŃ

(wariant I) Metoda

BUDśETOWANIE

©

Marek Masztalerz

BudŜetowanie jest BudŜetowanie jest sednem

sednem controllingu controllingu. .

BudŜet słuŜy BudŜet słuŜy planowaniu, planowaniu, motywowaniu, motywowaniu, organizowaniu organizowaniu

i kontroli.

i kontroli.

Proces tworzenia budŜetu Proces tworzenia budŜetu

to budŜetowanie.

to budŜetowanie.

BudŜet nie jest prognozą BudŜet nie jest prognozą opartą na trendach, lecz opartą na trendach, lecz wyrazem przyjętych celów.

wyrazem przyjętych celów.

BudŜet to plan finansowy przedsiębiorstwa BudŜet to plan finansowy przedsiębiorstwa

na kolejny rok obrotowy.

na kolejny rok obrotowy.

...to teŜ ...to teŜ walka walka o kasę o kasę

!!!

!!!

FUNKCJE SYSTEMU BUDśETOWANIA

©

Marek Masztalerz PLANOWANIE

PLANOWANIE

KOORDYNACJA KOORDYNACJA

KOMUNIKACJA KOMUNIKACJA

MOTYWOWANIE MOTYWOWANIE

KONTROLA KONTROLA

OCENA OCENA

planowanie przyszłości przedsiębiorstwa poprzez sporządzanie budŜetów operacyjnych i finansowych

koordynowanie celów i zamierzeń poszczególnych ośrodków odpowiedzialności w przedsiębiorstwie

komunikowanie menedŜerom i pracownikom konkretnych celów i zamierzeń przedsiębiorstwa

motywowanie pracowników do osiągania celów budŜetowych i realizacji określonych zadań

kontrola wykonania budŜetu, analiza odchyleń, identyfikacja źródeł nieefektywności

ocena efektywności poszczególnych ośrodków odpowiedzialności wg określonych mierników, powiązana z systemem wynagradzania

BUDśET GŁÓWNY

- PROCEDURA TWORZENIA

©

Marek Masztalerz BUDśET SPRZEDAśY

SPRAWOZDANIE FINANSOWE PRO FORMA

(bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pienięŜnych)

BUDśET PRODUKCJI

BUDśET WYDATKÓW BUDśETY KOSZTÓW

BUDśETY BUDśETY OPERACYJNE OPERACYJNE

BUDśET BUDśET FINANSOWY FINANSOWY

BUDśETOWANIE PRZYROSTOWE

BudŜetowanie przy zastosowaniu metody przyrostowej (ang. Incremental Budgeting)

polega na korygowaniu danych o kosztach z ubiegłego okresu z uwzględnieniem poziomu działalności i kosztów z poprzednich okresów i przewidywanych zmian w przyszłych okresach (np. zmian wielkości sprzedaŜy, cen czynników produkcji czy zmian w przebiegu niektórych procesów),

zaletą jest stosunkowo mała pracochłonność,

wadą jest moŜliwość uwzględnienia w nowych budŜetach

nieefektywności zaistniałych w poprzednich okresach oraz

brak moŜliwości zastosowania do budŜetowania kosztów

nowych przedsięwzięć lub stanowisk kosztów.

BUDśETOWANIE OD ZERA

©

Marek Masztalerz

BudŜetowanie przy zastosowaniu metody „od zera”

(ang. Zero Based Budgeting):

polega na szacowaniu poszczególnych pozycji kosztów przy załoŜeniu, jakby realizowane przez dane stanowisko kosztów działania rozpoczynały się po raz pierwszy,

zaletą jest brak zagroŜenia uwzględnienia w nowych budŜetach nieefektywności zaistniałych w poprzednich okresach oraz moŜliwość zastosowania do budŜetowania kosztów nowych przedsięwzięć lub stanowisk kosztów,

wadą jest duŜe skomplikowanie i brak moŜliwości oparcia na rzeczywistych danych opisujących procesy w danym

przedsiębiorstwie oraz stosunkowo duŜa pracochłonność

BUDśETOWANIE KROCZĄCE

©

Marek Masztalerz

BudŜetowanie kroczące (ang. Rolling Budgeting)

polega na aktualizowaniu budŜetu co miesiąc/kwartał i przesuwaniu horyzontu budŜetowania o jeden okres, tak Ŝeby w dowolnym momencie budŜet obejmował 12 miesięcy

zaletą jest stosunkowo duŜe prawdopodobieństwo zbieŜności załoŜeń budŜetowych z rzeczywistością oraz moŜliwość częstszego niŜ raz na rok korygowania budŜetu,

wadą jest stosunkowo duŜa pracochłonność (konieczność

ciągłego aktualizowania budŜetu)

KONTROLA BUDśETOWA

©

Marek Masztalerz Arkusz kontroli wykonania budŜetu umoŜliwia:

• monitorowanie realizacji planu w bieŜącym roku,

• ustalanie odchyleń od budŜetu (w miesiącu i od początku roku),

• zestawianie bieŜących wielkości z rokiem poprzednim.

narastająco miesiąc

narastająco miesiąc

narastająco miesiąc

WYKONANIE WYKONANIE

poprzedni rok poprzedni rok WYKONANIE

WYKONANIE bieŜący rok bieŜący rok PLAN

PLAN

ANALIZA ODCHYLEŃ OD BUDśETU

Analiza odchyleń (analiza wariancji) polega na porównaniu wielkości faktycznych z wielkościami budŜetowymi, ustaleniu wysokości odchyleń oraz wyjaśnieniu przyczyn wystąpienia odchyleń.

KOSZTY KOSZTY KONTROLOWANE!!!

KONTROLOWANE!!!

POZIOM POZIOM TOLERANCJI!!!

TOLERANCJI!!!

ANALIZA ODCHYLEŃ KOSZTÓW

©

Marek Masztalerz

O O D D C C H H

Y Y L L E E N N I I A A

kosztów materiałów kosztów materiałów

kosztów robocizny kosztów robocizny

zmiennych kosztów zmiennych kosztów

pośrednich pośrednich

stałych kosztów stałych kosztów

pośrednich pośrednich

• ilość zuŜytych materiałów

• cena materiałów

• pracochłonność

• stawki płac

• liczba godzin

• stawka za 1 godzinę

• wielkość produkcji

• zdolność produkcyjna

• wydajność pracy

BUDśET SZTYWNY & ELASTYCZNY

©

Marek Masztalerz

BudŜet sztywny BudŜet sztywny

(

(Fixed BudgetFixed Budget)) ustalony dla jednego określonego poziomu działalności

budŜet zawierający równania kosztowe, umoŜliwiający przeliczanie budŜetu dla faktycznego poziomu działalności Firma planuje wytworzyć i sprzedać 1000 sztuk produktu. Planowan

Firma planuje wytworzyć i sprzedać 1000 sztuk produktu. Planowane koszty wynoszą e koszty wynoszą łącznie 70 000 zł. W rzeczywistości wyprodukowano i sprzedano 12

łącznie 70 000 zł. W rzeczywistości wyprodukowano i sprzedano 1200 sztuk wyrobu i 00 sztuk wyrobu i poniesiono koszty w wysokości 79 000 zł. Czy jest to odchylenie

poniesiono koszty w wysokości 79 000 zł. Czy jest to odchylenie korzystne czy nie?korzystne czy nie?

BudŜet elastyczny BudŜet elastyczny

(

(Flexible BudgetFlexible Budget))

Odchylenie kosztów od budŜetu Odchylenie kosztów od budŜetu sztywnego jest niekorzystne, bo sztywnego jest niekorzystne, bo koszty rzeczywiste były wyŜsze koszty rzeczywiste były wyŜsze

o 9 000 zł od kosztów o 9 000 zł od kosztów

planowanych.

planowanych.

Odchylenie kosztów od budŜetu elastycznego Odchylenie kosztów od budŜetu elastycznego zaleŜy od funkcji kosztów. Jeśli równanie ma zaleŜy od funkcji kosztów. Jeśli równanie ma postać 50q + 20 000, to odchylenie jest korzystne postać 50q + 20 000, to odchylenie jest korzystne i wynosi 1000 zł, bo wg budŜetu przeliczonego i wynosi 1000 zł, bo wg budŜetu przeliczonego

koszty powinny wynieść 80 000 zł.

koszty powinny wynieść 80 000 zł.

ANALIZA ODCHYLEŃ – przykład

©

Marek Masztalerz

V = - 200 + 600 – 20 = + 380 zł Vpq = (29 – 30)— (220 – 200) = - 20 zł Vq = (220 – 200) )— 30 = + 600 zł Vp = (29 – 30)— 200 = - 200 zł V = - 200 + 580 = + 380 zł Vq = (220 – 200)— 29 = + 580 zł Vp = (29 – 30)— 200 = - 200 zł V = - 220 + 600 = + 380 zł Vq = (220 – 200) )— 30 = + 600 zł Vp = (29 – 30)— 220 = - 220 zł

Obliczenia

korzystne niekorzystne korzystne METODA

TRZECH ODCHYLEŃ

niekorzystne niekorzystne

niekorzystne korzystne niekorzystne niekorzystne korzystne

Charakter odchylenia

METODA DWÓCH ODCHYLEŃ

(wariant II) METODA DWÓCH ODCHYLEŃ

(wariant I) Metoda

METODA PODSTAWIEŃ ŁAŃCUCHOWYCH

ilość ilość planowana planowana

cena cena planowana planowana

cena cena planowana planowana zuŜycie

zuŜycie planowane planowane

zuŜycie zuŜycie planowane planowane

x

x

= = =

budŜet budŜet planowany planowany

budŜet budŜet skorygowany skorygowany

wielkość wielkość rzeczywista rzeczywista

x x

x x

Odchylenie Odchylenie wielkości wielkości produkcji produkcji

Odchylenie Odchylenie

z tytułu z tytułu zuŜycia zuŜycia

ilość

ilość rzeczywista rzeczywista

ilość ilość rzeczywista rzeczywista

ilość ilość rzeczywista rzeczywista

zuŜycie zuŜycie rzeczywiste rzeczywiste

zuŜycie zuŜycie rzeczywiste rzeczywiste

cena cena planowana planowana

cena cena rzeczywista rzeczywista

x x

=

budŜet budŜet skorygowany skorygowany

Odchylenie Odchylenie z tytułu zmian z tytułu zmian cen/stawek cen/stawek

ANALIZA ODCHYLEŃ – przykład

©

Marek Masztalerz

6 000 zł

100 szt.

rzeczywista planowane planowana

6 600 zł

100 szt.

rzeczywista rzeczywiste planowana

6 380 zł 7 200 zł

WARTOŚĆ WARTOŚĆ

29 zł/kg 30 zł/kg

CENA CENA

2,2 kg/szt.

2,0 kg/szt.

ZUśYCIE ZUśYCIE

100 szt.

120 szt.

ILOŚĆ ILOŚĆ

planowana planowane planowana

rzeczywista rzeczywiste rzeczywista Ilość

ZuŜycie Cena

6 380 zł – 7 200 zł = - 820 zł 6 380 zł – 6 600 zł = - 220 zł 6 600 zł – 6 000 zł = + 600 zł 6 000 zł – 7 200 zł = - 1 200 zł

KK Odchylenie z tytułu zmiany cen

Odchylenie z tytułu zmiany cen

K K Odchylenie łączne

Odchylenie łączne

NN Odchylenie z tytułu zmiany zuŜycia

Odchylenie z tytułu zmiany zuŜycia

K K Odchylenie z tytułu zmiany ilości

Odchylenie z tytułu zmiany ilości

ANALIZA ODCHYLEŃ ZYSKU

©

Marek Masztalerz ODCHYLENIE

ODCHYLENIE ZYSKU ZYSKU

ODCHYLENIE ODCHYLENIE CEN SPRZEDAśY CEN SPRZEDAśY

ODCHYLENIE ODCHYLENIE

KOSZTÓW KOSZTÓW ODCHYLENIE ODCHYLENIE SPRZEDAśY SPRZEDAśY

ODCHYLENIE ODCHYLENIE WIELKOŚCI SPRZEDAśY WIELKOŚCI SPRZEDAśY

ODCHYLENIE KOSZTÓW ODCHYLENIE KOSZTÓW

MATERIAŁÓW MATERIAŁÓW

ODCHYLENIE KOSZTÓW ODCHYLENIE KOSZTÓW

ROBOCIZNY ROBOCIZNY

ODCHYLENIE ZMIENNYCH ODCHYLENIE ZMIENNYCH

KOSZTÓW POŚREDNICH KOSZTÓW POŚREDNICH

ODCHYLENIE STAŁYCH ODCHYLENIE STAŁYCH KOSZTÓW POŚREDNICH KOSZTÓW POŚREDNICH

©

Marek Masztalerz

ODCHYLENIE ZYSKU

odchylenie stałych kosztów pośrednich odchylenie zmiennych kosztów pośrednich odchylenie kosztów materiałów bezpośrednich

odchylenie kosztów sprzedaŜy odchylenie

marŜy na sprzedaŜy

odchylenie kosztów produkcji

odchylenie cen sprzedaŜy

odchylenie wielkości sprzedaŜy

odchylenie kosztów zarządu odchylenie kosztów płac bezpośrednich

odchylenie cen materiałów

odchylenie wykorzystania zdolności produkcyjnych odchylenie zuŜycia materiałów

odchylenie stawek płac

odchylenie zuŜycia robocizny

odchylenie wydajności odchylenie budŜetowe

odchylenie wydajności

odchylenie budŜetowe

odchylenie wielkości produkcji

Odchylenia kosztów zarządu i kosztów sprzedaŜy ustala się przez porównanie wielkości faktycznych z budŜetem. Dla zmiennych kosztów sprzedaŜy ustala się odchylenie budŜetowe i wydajności tak jak dla zmiennych pośrednich kosztów produkcji.

UW AGA!

W pływ parametrów sprzedaŜy na wynik finansowy bada się w oparciu o marŜę brutto a nie przychody ze sprzedaŜy.

ANALIZA ODCHYLEŃ ZYSKU – przykład

Przedsiębiorstwo ALFA produkuje jeden typ wyrobu, który nosi nazwę Sigma. Produkt ten wytwarzany jest w jednym procesie technologicznym. Standardowe zuŜycie i stawki kosztów bezpośrednich i zmiennych pośrednich ustalono na podstawie specyfikacji technicznej produktu oraz planowanych cen/stawek. Standardowe koszty stałe pośrednie są planowane na poziomie 120 000 zł przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych (30 000 rh miesięcznie), co daje standardowy narzut kosztów stałych 4 zł/rh. Koszty pośrednie są absorbowane przez produkcję na podstawie roboczogodzin bezpośrednich.

ANALIZA ODCHYLEŃ ZYSKU – przykład

©

Marek Masztalerz

Pracownicy bezpośrednio produkcyjni przepracowali 28 500 godzin a przeciętna stawka wyniosła 3,2 zł/rh. Ceny materiałów A i B wyniosły odpowiednio: 1,1 zł/kg i 2,8 zł/kg, natomiast zuŜycie tych materiałów: 19 000 kg (A) i 10 100 kg (B). Koszty pośrednie produkcji były równe 168 000 zł, w tym koszty zmienne 52 000 zł a koszty stałe 116 000 zł.

ANALIZA ODCHYLEŃ ZYSKU – przykład

©

Marek Masztalerz

ZALETY I WADY BUDśETOWANIA

©

Marek Masztalerz

+ +

– –

przejrzystość oczekiwań zarządu co do wyników organizacji motywacja menedŜerów i pracowników do działania

bieŜąca kontrola wyników oraz szybkość reakcji na odchylenia koordynacja i unikanie suboptymalizacji

ryzyko błędnego oszacowania wielkości budŜetowych ograniczenie kreatywności i motywacji pracowników ryzyko nieefektywnego gospodarowania zasobami

brak elastyczności w warunkach zmienności otoczenia firmy pracochłonność, czasochłonność i kosztochłonność

Szanse i zagroŜenia związane z wdroŜeniem i funkcjonowaniem syst

Szanse i zagroŜenia związane z wdroŜeniem i funkcjonowaniem systemu budŜetowania emu budŜetowania zaleŜą od wielu czynników: struktury organizacyjnej firmy, stylu

zaleŜą od wielu czynników: struktury organizacyjnej firmy, styluzarządzania, metod zarządzania, metod sporządzania i kontroli budŜetu oraz analizy odchyleń, pozycji d

sporządzania i kontroli budŜetu oraz analizy odchyleń, pozycji działu ziału controllingucontrollinguw firmie.w firmie.

Krytycznie o budŜetowaniu...

„BudŜety sprzyjają najbardziej nieproduktywnym zachowaniom w org

„BudŜety sprzyjają najbardziej nieproduktywnym zachowaniom w organizacji.”anizacji.”

-

-Jack WelchJack Welch, , General ElectricGeneral Electric, „, „WinningWinning””

„BudŜet bazujący na liczbach z roku poprzedniego nie skłania do

„BudŜet bazujący na liczbach z roku poprzedniego nie skłania do refleksji nad refleksji nad marnotrawstwem czy wartością. BudŜet tworzy podłogę dla kosztów

marnotrawstwem czy wartością. BudŜet tworzy podłogę dla kosztów i sufit dla i sufit dla wzrostu. Zbytnie przekraczanie tych barier nie jest w niczyim in

wzrostu. Zbytnie przekraczanie tych barier nie jest w niczyim interesie.”teresie.”

-

-Jeremy HopeJeremy Hope, , Beyond Budgeting Round TableBeyond Budgeting Round Table

„BudŜetowanie to plaga korporacyjnej Ameryki.”

„BudŜetowanie to plaga korporacyjnej Ameryki.”

-

-JackJackWelchWelch

„BudŜetowanie to zło niekonieczne.”

„BudŜetowanie to zło niekonieczne.”

-

-Jan WallanderJan Wallander, , Svenska HandelsbankenSvenska Handelsbanken

„BudŜetowanie to narzędzie represji.”

„BudŜetowanie to narzędzie represji.”

-

-Bob LutzBob Lutz, , ChryslerChrysler