• Nie Znaleziono Wyników

Polski Ład Prezent dla firm, czy puszka Pandory

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Polski Ład Prezent dla firm, czy puszka Pandory"

Copied!
100
0
0

Pełen tekst

(1)

ww w. ga zet a- ms p.p l

FINANSE

I

TECHNOLOGIE

I

MARKETING

I

ZARZĄDZANIE

I

SPRZEDAŻ

I

SZKOLENIA

I

REKRUTACJA

I

PRAWO

I

PODATKI

Grudzień 2021 Nr 12(212)2021 Indeks 379654

www.biznes2biznes.com

Polski Ład

Prezent dla firm,

czy puszka Pandory

(2)

2 grudzień 2021

Archiwum Gazety MSP

pobierz bezpłatne wydania

grudzień 2020 styczeń 2021

luty 2021 marzec 2021

kwiecień 2021 maj 2021

czerwiec 2021 lipiec 2021

sierpień 2021 wrzesień 2021

październik 2021

listopad 2021

(3)

Jeżeli rząd mówi, że podwyższy podatki, to je podwyższy. Jeżeli mówi, że je obniży, to tylko mówi. Wystarczy wejść na rządowe strony i po- czytać wodosłowie, które się tam znajduje. Lep- sza i bardziej dofinansowana służba zdrowia, niższe podatki, wyższa płaca i zamożniejsze pol- skie rodziny. A zaraz potem obietnice dla socjal- nej części społeczeństwa: rodzinny kapitał opie- kuńczy, dom bez formalności, mieszkanie bez wkładu własnego.

No nic innego jak kraj mlekiem i miodem płyną- cy, istne Eldorado. Jeszcze tylko czekać jak po- datnicy z innych krajów UE zaczną masowo na- pływać do polski, aby podatkowo skorzystać z tych niesłychanych dobrodziejstw. Jak zagra- niczne firmy, skuszone obniżonymi podatkami, zaczną przenosić się do Polski. Już nie Cypr, czy Malta będą kusić przyjaznym systemem podat- kowym tylko Polska.

Skąd zatem takie przerażenie wśród polskich przedsiębiorców? Skąd taka niechęć i niemal wrogość w stosunku do tych zmian? Ano stąd, że rządzący dużą czcionką prezentują plusy, znacznie zaś mniejszą czcionką minusy zmian podatkowych.

Jako podsumowanie niech służy parafraza zna- nego powszechnie cytatu: Wprowadzamy zmia- ny podatkowe, które mają tam i swoje minusy.

Rozchodzi się jednak o to, żeby te minusy nie przesłoniły wam plusów.

Korzystając z okazji, chciałbym wszystkim naszym autorom, czytelnikom i sympatykom złożyć życzenia ciepłych i rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia.

Zapraszam do lektury

Wydawnictwo TOP MULTIMEDIA

Wydawca Tomasz Peplak Redaktor naczelny

Tomasz Peplak peplak@gazeta-msp.pl

Autorzy przekazując do redakcji tekst, przenoszą na wydawcę prawa autorskie i wydawnicze).

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i adiustowania nadesłanych tekstów.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść materiałów reklamowych.

Reprodukcja lub przedruk wyłącznie za pisemną zgodą wydawcy gazety.

Współpraca redakcyjna Magdalena Trusińska magdalena.trusinska@gazeta-msp.pl

Adres do korespondencji ul. Stanisława Chudoby 77C, 03-287 Warszawa

www.gazeta-msp.pl redakcja@gazeta-msp.pl

+48 667 622 630

Aby minusy nie przesłoniły plusów

Pobierz wydania archiwalne

Gazeta MSP dostępna jest w następujących sieciach dystrybutorów prasy elektronicznej

G AZETA M AŁYCH I Ś REDNICH P RZEDSIĘBIORSTW

W wydaniu wykorzystano grafiki z portalu pngegg.com: str. 25, 31, 32, 33, 49, 53, 78, 81

Korekta

Monika Śliwińska, Katarzyna Porańczyk, Katarzyna Tran Trang

czerwiec 2021 lipiec 2021

sierpień 2021

wrzesień 2021 październik 2021

listopad 2021

(4)

S PIS TREŚCI

ZARZĄDZANIE MSP

REKLAMA I MARKETING NOWOCZESNE TECHNOLOGIE

Czy Twoją firmę nadal chroni ubezpieczenie? 24 Jakie są zarobki w venture capital? 27

FINANSE

Polski Ład zmienia krajobraz przedsiębiorców w Polsce 6

Fiskus blokuje coraz więcej kont przedsiębiorców.

Jest się czym martwić 12

Czy Polska ma szansę stać się potentatem

na rynku konopnym? 18

Nowości wydawnicze 22

10 obszarów, które warto

optymalizować w e-commerce 30

Co zrobić, kiedy druga strona mówi „nie”? 44 Umiejętne wykorzystanie czasu i (cyber)przestrzeni 48 ESG w małym lub średnim przedsiębiorstwie 52 5 najważniejszych trendów

w e-commerce na 2022 rok 36

Przygotuj skuteczną strategię marketingową

na 2022 rok wykorzystując obecne trendy 40

(5)

S PIS TREŚCI

PRAWO

PODATKI I KSIĘGOWOŚĆ

TRANSPORT I MOTORYZACJA SPRZEDAŻ

AKADEMIA MSP

Świadczą usługę na Twoim towarze poza UE?

Pamiętaj o długoterminowym uszlachetnianiu biernym 90 Demurrage i detention w transporcie morskim 94

ZARZĄDZANIE

Mała spółka z o.o. w obliczu Polskiego Ładu 64

Co spędza sen z powiek przedsiębiorcom 76 Zawieszenie działalności nie zwalnia

z obowiązków wobec fiskusa 80

REKRUTACJA I PRACA

Jak zacząć nowy rok z wysoką sprzedażą 66

Praca zdalna za granicą. Jakie warunki ma spełnić pracownik? Jakie są ryzyka po stronie pracodawcy 70 Jak wypalenie zawodowe wpływa na rynek pracy? 74

JDG w obliczu Polskiego Ładu. Co wybrać

ryczałt czy przekształcenie w sp. z o.o. 82 Ile może „kosztować” nieopłacona faktura 86 Grupa VAT – nowe rozwiązanie podatkowe w Polsce 89 Solidnego pracodawcę poznasz po wartościach –

kultura organizacyjna w czasach pracy zdalnej 56 Przychodzi pracownik do fałszerza 60 System BHP w firmie – brak warunków

przestał być argumentem 62

(6)

MSP

Liczne protesty i naciski ze strony środowiska przedsiębior- ców skłoniły rząd do wprowadzenia m.in. ulgi dla klasy śred- niej. Jej głównym celem jest zrekompensowanie podatnikom odebranie prawa do odliczenia 9 proc. składki zdrowotnej od podatku oraz innych ulg podatkowych.

Dwie drogi uniknięcia strat finansowych

Mimo rządowych prób wyrównania przedsiębiorcom przy- szłych strat, wielu z nich zaczęło poszukiwać na własną rękę skutecznych, alternatywnych rozwiązań, pozwalających uniknąć konsekwencji finansowych wprowadzenia nowych przepisów lub pozwalających przynajmniej zminimalizować przyszłe obciążenia publiczno-prawne.

Zmiany szczególnie mocno „odczują” osoby prowadzące jednoosobowe firmy (tzw. JDG). Według ekspertów cieka- wym pomysłem dla tej formy działalności jest możliwość

Polski Ład zmienia krajobraz przedsiębiorców w Polsce

Pierwsze założenia programu Polskiego Ładu zostały ogłoszone w połowie maja tego roku. Od samego początku nowe przepisy budziły skrajne emocje – głównie z uwagi na liczne, niekorzystne dla przedsiębiorców zmiany, między innymi dotyczące rozliczania składek społecznych i składki zdrowotnej. Regulacje były poddawane wielu zmianom, a w ostatecznej formie zostały uchwalone przez Sejm. Zakładają one między innymi koniec odliczenia od podatku składek na ubezpieczenie zdrowotne, których wyso- kość będzie różna w zależności od formy opodatkowania.

T

ERESA

W

ARSKA

skorzystania z tzw. estońskiego CIT, którego warunki zosta- ną złagodzone, uproszczone i rozszerzone. Mowa tu o for- mie podatku dochodowego od osób prawnych, różniącym się od tradycyjnych form momentem powstania obowiązku płacenia podatku. Nie płacimy podatku CIT tak długo, jak zysk pozostaje w firmie i jest przeznaczany na inwestycje w rozwój biznesu.

Drugim, równie ciekawym wariantem może być przekształ- cenie jednoosobowej działalności w spółkę kapitałową, głównie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

W odróżnieniu od jednoosobowej działalności gospodarczej, gdzie to właściciele odpowiadają swoim majątkiem prywat- nym bez żadnej granicy górnej, za zobowiązania spółki co do zasady odpowiada sama spółka. W niektórych przypad- kach odpowiedzialność mogą ponosić wspólnicy do wysoko- ści wniesionego wkładu.

Co równie istotne, w spółkach kapitałowych – jednak co

(7)

MSP

najmniej dwuosobowych – wspólnicy są zwolnieni z płacenia ZUS – w tym również ubezpieczenia zdrowotnego, dlatego przy chęci wdrożenia takiego rozwiązania warto zadbać o to, by wspólników było co najmniej dwóch.

Lista korzyści wynikająca z posiadania spółki z o.o. jest oczywiście dłuższa i obejmuje m.in.: większe możliwości kredytowania, większą wiarygodność rynkową czy preferen- cyjną stawkę podatku CIT – 9 proc.

Ogólnie rzecz biorąc, spółka z o.o. jest szczególnie interesu- jącą opcją dla tych przedsiębiorców, którzy mają przychody poniżej równowartości 2 mln euro rocznie. Spółki o takich bowiem przychodach korzystać mogą z obniżonej, 9-proc.

stawki CIT.

Oczywiście w przypadku założenia spółki pojawi się problem podwójnego opodatkowania.

Oznacza to, że najpierw podatek zapłaci spółka, a następnie właściciel spół- ki, otrzymując od spółki dywidendę. Mimo wszystko nadal będzie to jednak korzystniejsze niż rozliczanie liniowo jednoosobowej dzia- łalności po wprowadzeniu Polskiego Ładu.

Rośnie proceder likwida- cji jednoosobowych firm

Biorąc pod lupę ostatnie dane CEiDG (Centralna Ewi- dencja i Informacja o Dzia- łalności Gospodarczej), łatwo wysnuć tezę, że obec-

ne otoczenie gospodarcze, skażone pandemią koronawirusa oraz niekorzystnymi regulacjami prawnymi, skutecznie zniechęciło rodzime, jednoosobowe firmy do prowadzenia działalności.

Okazuje się bowiem, ze w pierwszym półroczu tego roku JDG złożyły do CEIDG aż 82,9 tys. wniosków o likwidację działalności, co oznacza, że codziennie zamykały się 392 firmy. Co bardziej istotne, uzyskany wynik jest aż o 12 tys.

wyższy (wzrost o 18 proc.) niż w pierwszych dwóch kwarta- łach 2020 r., gdzie swoje żniwa zbierał covidowy lockdown oraz obostrzenia i ograniczenia sanitarne umożliwiające funkcjonowanie wielu branż.

Co ciekawe, w 2019 r. było jeszcze więcej likwidacji – w analogicznym okresie złożono 84,1 tys. wniosków. Nie można jednoznacznie ocenić, w jakim stopniu Polski Ład i jego założenia wpłynęły na tegoroczną statystykę związa-

ną z likwidacjami jednoosobowych firm. W ostatnich miesią- cach przedsiębiorcy mierzyli się bowiem z wieloma różnymi wyzwaniami i barierami rozwoju.

Część z nich mogła podjąć decyzję o rezygnacji z tej formy działalności przez brak perspektyw powrotu do rzeczywisto- ści gospodarczej sprzed okresu pandemii, a niekorzystne dla nich, zapisane w Polskim Ładzie, nowe regulacje podatkowe mogły dodatkowo „przelać czarę goryczy”.

Warto również pamiętać o tym, że wielu właścicieli utrzymy- wało nierentowne biznesy i odliczało tylko dni do okresu, po którym nie będą musieli zwracać otrzymanych z tarcz anty- kryzysowych środków, a ten czas przecież właśnie się skoń- czył. Jest zatem wielce prawdopodobne, że wielu przedsię- biorców zdecydowało się zamknąć lub zawiesić działalność

w CEIDG, po czym rozpo- częło proces rejestracji spół- ki w KRS, minimalizując w ten sposób straty z tytułu niekorzystnych regulacji.

Kolejnym czynnikiem rynko- wym, mogącym mieć wpływ na wzrost skali likwidacji JDG, jest rosnąca chęć pra- codawców do zatrudniania osób na etat kosztem współ- pracy z osobami na tzw.

samozatrudnieniu, co umoż- liwia ewentualny udział ta- kiej firmy w kolejnych tzw.

tarczach antykryzysowych rządu – w razie przeciągają- cych się problemów z pan- demią koronawirusa.

Warto również nadmienić, że o ile w przypadku likwidacji jednoosobowej firmy mieli- śmy do czynienia ze sporymi wzrostami, to w przypadku zawieszenia tej formy działalności odnotowano w rejestrze CEIDG spore spadki (rok do roku). Uzyskany wynik – 115,6 tys. wniosków jest bowiem niższy o 19,2 proc. od zeszło- rocznego (143,1 tys. wniosków).

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z prognozowanym, rekordowym wynikiem

Za teorią związaną z przekształcaniem jednoosobowej dzia- łalności w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przema- wiają również dane Centralnego Ośrodka Informacji Gospo- darczej. Jak wynika z najnowszego raportu COIG, w okresie od stycznia do końca września br. zarejestrowano aż 39.709 podmiotów w Rejestrze Przedsiębiorców KRS, z czego aż INDEKS KONKURENCYJNOŚCI PODATKOWEJ 2021 R.

(8)

MSP

36.291 to spółki kapi- tałowe. Duży odsetek nowych rejestracji – 90,62 proc. – stanowią spółki z o.o. Eksperci wieszczą, że w tym roku pobijemy aktualny rekord rejestracji no- wych firm w KRS.

Przypomnijmy, że re- kordowy pod tym względem był rok 2016 z wynikiem 51.133 rejestracji. W tym roku eksperci prognozują na koniec roku rezultat

52.945 rejestracji, co oznaczać będzie wzrost wobec poprzedniego roku aż o 12,13 proc.

Podobne wnioski płyną z najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego

O ile Polski Ład może negatywnie wpłynąć na liczbę firm, to nadal powinna zostać utrzymana zdrowa tendencja. W Pol- sce nadal powstaje więcej nowych przedsiębiorstw, niż jest likwidowanych. Potwierdzają to najnowsze dane GUS. Czego jeszcze możemy się z nich dowiedzieć?

Podobnie jak dane z rejestru CEIDG, u z a s a d n i a j ą o n e

„liczbowo” trend rezy- gnacji z działalności jednoosobowej na rzecz spółek kapitało- wych oraz rosnącej popularności drugiej z form prawnych. We wrześniu br. wyreje- strowano z rejestru REGON o 4,9 proc.

więcej podmiotów niż miesiąc wcześniej

( ł ąc zn ie 13. 488).

W przypadku osób fi- zycznych prowadzących działalność gospodarczą odnotowano wzrost liczby podmiotów wyre- jestrowanych – o 6,3 proc. Spada natomiast liczba wyrejestrowywa- nych spółek – o 39,6 proc. miesiąc do mie- siąca, z czego same spółki prawa handlowe- go osiągnęły spadek na poziomie 54,3 proc.

Jeśli zaś chodzi o pod- mioty zarejestrowane, to nastąpiło zwiększenie dynamiki wzrostu dla obu form prawnych, choć wyższe tempo zano- towały spółki – 8,5 proc. wobec 6,5 proc. dla osób fizycz- nych prowadzących działalność gospodarczą. Łącznie w raportowanym miesiącu zarejestrowano w rejestrze REGON 31.147 nowych podmiotów.

Po wejściu w życie Polskiego Ładu dla wielu przedsiębior- ców jednoosobowa działalność gospodarcza przestanie się opłacać, co jest zgodne z jednym z głównych celów nowych regulacji – polegających na przejściu części osób z tej formy prawnej na umowę o pracę.

Nowe regulacje miały znormalizować rynek pracy, ponieważ wiele jednoosobowych dzia- łalności gospodarczych zakł adan ych było w ramach fikcyjnego s a m o z a t r u d n i e n i a . Okazuje się jednak, że

„największymi benefi- cjentami” nowej, go- spodarczej strategii mogą być spółki kapi- tałowe, a w szczegól- ności spółki z o.o. ◼ NOWO REJESTROWANE SPÓŁKI W KRS

LICZBA PODMIOTÓW NOWO ZAREJESTROWANYCH W REJESTRZE REGON

REKLAMA

(9)

MSP

(10)

MSP

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Volkswagen Bank nie zwalnia tempa i coraz częściej pojawia się na wydarzeniach związa- nych z klasyczną motoryzacją. W swojej ofercie posiada produkty skrojone na miarę oczekiwań pasjonatów klasyków. W tym sezonie letnim swoją obecność zaznaczył na wielu wydarzeniach poświęconych oldtimerom, podkreślając swoje zainteresowanie tradycją w nowoczesnym wydaniu.

Volkswagen Bank nie poprzestał jedynie na oferowaniu kre- dytów na zakup czy renowację samochodów. Podstawą jego działań jest wsparcie inicjatyw związanych z youngtimerami oraz oldtimerami. W mediach społecznościowych prowadzi fanpage poświęcony klasycznej motoryzacji.

Car Square by VW Bank to nie lada gratka dla wszystkich spragnionych informacji czy ciekawostek związanych z moto-

ryzacją. To także szansa na zacieśnienie więzi z innymi pasjonatami klasyków, dla których Volkswagen Bank przygo- tował ofertę skrojoną na miarę ich potrzeb i oczekiwań.

Klasyczne samochody to oprócz ciekawego hobby także inwestycja, a produkty bankowe pomagają kolekcjonerom w pielęgnowaniu i rozwijaniu ich zamiłowań. Łącząc swoją pasję do klasycznej motoryzacji z praktycznym podej-

Volkswagen Bank

ramię w ramię

z klasykami

(11)

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

MSP

ściem, Volkswagen Bank wchodzi na rynek z ciekawymi propozycjami, które mają spełniać oczekiwania fanów klasycznej motoryzacji.

Mogą oni skorzystać z oferty konta osobistego za 0 zł, a co szczególnie interesujące mogą zamówić kartę Visa i wybrać jej wizerunek z unikalnym kultowym autem – garbusem w wersji klasycznej, cabrio, a także niezastąpionym bulli.

Aby skorzystać z oferty, wystarczy odwiedzić stronę www.vwfs.pl//kredyt-na-klasyka i w sekcji „Klasyki” złożyć wniosek o otwarcie rachunku.

Volkswagen Bank wspiera nie tylko klientów indywidualnych, ale również przedsiębiorców. W ofercie dla Klientów firmo- wych bank proponuje konto bieżące wraz z atrakcyjną kartą Visa Business. W ramach specjalnej oferty Klienci, którzy do końca br. zamówią kartę Visa Business – uzyskają bezpłatną obsługę karty firmowej przez pół roku.

Aby skorzystać z tej oferty, wystarczy odwiedzić stronę www.vwfs.pl/konto-firmowe i złożyć wniosek.

Warto zaznaczyć, że beneficjenci oferty firmowej Volkswagen Bank razem z kontem i kartą płatniczą uzyskują bezpłatny pakiet usług, np. brak kosztów przewalutowania transakcji zagranicznej na terenie Europy, zapytania o saldo w banko- macie, prosty proces obsługi reklamacji płatności dokonanej przy użyciu karty i szybkie odzyskanie środków.

To jeszcze nie koniec korzyści, gdyż bank oferuje dodatko- we usługi wspierające przedsiębiorców w prowadzeniu firmy w tym trudnym dla nich czasie. Usługi te dotyczą

m.in. pomocy w prowadzeniu biznesu bez zakłóceń finan- sowych: bezpłatne wsparcie w windykacji należności i dostęp do bazy wiedzy oraz wsparcie ekspertów.

Co więcej, płacąc kartą Visa Business, możliwe jest skorzy- stanie z bogatej propozycji rabatów i bezpłatnych usług w ramach Visa Benefit Program, a już niebawem także bez- płatny pakiet ubezpieczenia dla każdej z kart.

Szczególnie interesująca jest oferta kredytu gotówkowego skierowana do fanów klasycznej motoryzacji. Kredyt na Kla- syka może zostać przeznaczony na zakup klasycznego samochodu, części do remontu, transport, bieżącą renowa- cję auta czy rozbudowę warsztatu.

Kredyt ten jest udzielany bez żadnych poręczycieli i zabez- pieczeń, a zawnioskować można o niego w szybkim procesie online. Maksymalna kwota to 50 tys. zł a spłatę kredytu można rozłożyć nawet na 7 lat. Kredyt udzielany jest bez prowizji i opłat dodatkowych.

Aby skorzystać z promocji kredytowej, wystarczy odwiedzić stronę www.vwfs.pl/kredyt-na-klasyka i w sekcji „Klasyki”

złożyć wniosek o kredyt. ◼ Ronald Kulikowski, Dyrektor Oddziału

Volkswagen Bank GmbH sp. z o.o. oddział w Polsce

Jako bank śmiało patrzymy w przyszłość, nie zapominając również o przeszłości. Oferujemy nowoczesne, szyte na miarę klientów usługi bankowe, szanując również tradycję i to, co w niej najpiękniejsze, czyli wspomnienia. Należąc do grupy Volkswagen od lat naszymi usługami i produktami wpieramy tych, którzy pielęgnują dziedzictwo – pasjo- natów klasycznej motoryzacji. Zdajemy sobie sprawę, że posiadanie klasycznego auta to pasja i styl życia. To sposób na aktywne spędzanie wolnego czasu z rodziną i przyjaciółmi. To po prostu zamiłowanie do tego, co piękne i ponadczasowe. Podzielając pasję naszych klientów, nasze produkty bankowe dostosowujemy do ich potrzeb tak, aby być blisko osób związanych z klasyczną motoryzacją.

Daria Pawęda, Dyrektor Departamentu Rozwoju Biznesu i Obsługi Klienta Volkswagen Bank GmbH sp. z o.o. oddział w Polsce

Biorąc pod uwagę nasze zamiłowanie do motoryzacji w klasycznym wydaniu, od lat aktywnie wspieramy różnorod- ne inicjatywy i wydarzenia związane z zabytkowymi pojazdami. Chcemy być blisko środowiska osób zafascynowa- nych klasyczną motoryzacją i wspierać tych, którzy podzielają naszą pasję. Bezpośrednie kontakty i rozmowy na wielu spotkaniach i zlotach zabytkowych pojazdów utwierdziły nas w przekonaniu, że środowisko osób zafascy- nowanych motoryzacją należy doceniać i udzielić mu wsparcia. Mając to na uwadze, przygotowaliśmy świetne, skrojone na miarę rozwiązania finansowe, z których z pewnością powinni skorzystać.

Pod nazwą Volkswagen Financial Services oferowane są usługi bankowe (przez Volkswagen Bank GmbH Sp. z o.o. Oddział w Polsce), usługi leasingowe i mobilność (przez Volkswagen Financial Services Polska Sp. z o.o.) oraz usługi ubezpieczeniowe (przez Volkswagen Serwis Ubezpieczeniowy Sp. z o.o. jako agenta ubezpieczeniowego).

(12)

MSP

Według danych Ministerstwa Finansów w I połowie 2021 r.

liczba kont zablokowanych przez STIR wzrosła o ponad 80 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Samo narzędzie zagraża płynności finansowej firm, a nawet ich bytowi, gdyż po zablokowaniu konta, firma nie ma możliwości odwołania się, nie zna powodów blokady ani potencjalnych nieścisłości, które były jej przyczyną.

Z danych Ministerstwa wynika również, że praktycznie 100 proc. blokad jest przedłużanych ponad początkowe 72 godziny, a to oznacza, że przedsiębiorcy tracą dostęp do środków firmowych na znacznie dłuższy okres. Lawinowo rośnie także liczba procesów sądowych wytaczanych fiskuso- wi przez przedsiębiorców, którym rachunki zablokowano niesłusznie, ponieważ okazało się, że w praktyce skarga są- dowa, to jedyna droga do skrócenia blokady konta firmy.

Wszystko to sprawia, że STIR wywołuje coraz więcej obaw,

Fiskus blokuje coraz więcej kont przedsiębiorców.

Jest się czym martwić

Nowy ład przyspiesza. W życie wchodzą kolejne regulacje. Te już funk- cjonujące od jakiegoś czasu działają coraz sprawniej i nieustannie są optymalizowane pod kątem skutecznej realizacji. W ostatnich tygodniach wiele kontrowersji budzi jedno z narzędzi kontroli, mianowicie STIR, które pozwala blokować konta bankowe firm bez żadnego uprzedzenia.

A

GNIESZKA

M

ORYC

bo która firma może sobie pozwolić na utratę dostępu do konta bankowego na wiele dni, a nawet tygodni?

Podatkowa analityka jest coraz bardziej zaawansowana.

Wszystko dzięki postępującej cyfryzacji twardych procesów biznesowych. Głównie tych związanych z rachunkowością i realizacją obowiązków sprawozdawczych. Dzięki wdrożeniu cyfrowej sprawozdawczości, do rządowych baz danych co miesiąc spływają dane, które jeszcze jakiś czas temu były dostępne dla urzędników tylko na żądanie.

Dane w formie elektronicznej są na bieżąco monitorowane i analizowane pod kątem wiarygodności zdarzeń gospodar- czych i realizacji zobowiązań podatkowych. Analityka daje urzędnikom możliwość reagowania na nieprawidłowości niemal w czasie rzeczywistym. Wykrycie nieprawidłowości pozwala zablokować rachunki bankowe podmiotów kwalifi- kowanych. Uczciwi przedsiębiorcy mają natomiast zyskać

(13)

MSP

spokój i w perspektywie wdrożenia wszystkich planowanych mechanizmów cieszyć się uproszczeniem sprawozdawczości m.in. dzięki integracji części procesów z rządowym syste- mem weryfikacji i sprawozdawczości.

W praktyce jednak również uczciwi przedsiębiorcy wpadają w sieci systemów monitorujących, z których nie jest łatwo się wyplątać, a że system kontroli działa dość opieszale, w przeciwieństwie do samej blokady, cały proces może trwać bardzo długo.

STIR – narzędzie do blokowania rachunków bankowych

Ostatnio wiele słyszy się o rosnącej liczbie kont blokowa- nych przez STIR. Powodem blokad są nieprawidłowości identyfikowane przez system STIR, a konkretnie przez algo- rytm systemu, który korzysta także ze sztucznej inteligencji.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Ordynacji Podatkowej takie informacje mogą stanowić podstawę do zablokowania rachunków firmy i podmiotów kwalifikowanych.

Rachunki są blokowane na wniosek szefa KAS (Krajowej Administracji Skarbo-

wej), gdy w wyniku analizy danych system uzna operacje

realizowane przez przedsiębiorcę (podmiot kwalifikowany) za ryzykowne z perspektywy realizacji bieżących lub progno- zowanych zobowiązań podatkowych, co w praktyce oznacza każde działanie, które może sugerować, że przedsiębiorca będzie miał niewystarczające środki na zapłacenie podatku.

Co to jest STIR?

STIR – czyli System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej, to narzędzie, wykorzystywane przez KAS, do analizy danych z sektora finansowego pod kątem ewentualnych prób wyko- rzystania infrastruktury sektora finansowego w celu uchyla- nia się od realizacji zobowiązań podatkowych. STIR jest elementem, który ma chronić system finansowy przed wyko- rzystaniem go w złej wierze do celów związanych z wyłudze- niami skarbowymi. Działa od 2018 r.

Dane do systemu STIR na temat operacji realizowanych na kontach przedsiębiorców zobowiązane są dostarczać wszyst- kie banki i SKOKi.

 Informacje na temat otwarcia i zamknięcia rachunku bankowego przez przedsiębiorcę oraz o zmianie peł-

nomocnika są przesyłane do STIR codziennie.

 Dane na temat transakcji realizowanych na koncie są udostępniane na żądanie

szefa KAS.

(14)

MSP

Systemowe narzędzia analityczne KAS analizują dane ze STIR i innych narzędzi wykorzystywanych przez KAS. Dzięki temu wykrywają nieprawidłowości, co stanowi podstawę do krótkiej blokady rachunków firmowych. System komunikuje się z systemem transakcyjnym banków i skoków dwukierun- kowo w czasie rzeczywistym.

Szef KAS po uzyskaniu odpowiednich informacji może wysłać żądanie do banków prowadzących rachunki tzw.

podmiotów kwalifikowanych i zablokować zdeponowane na nich środki. Banki i skoki mają obowiązek natychmiastowej realizacji żądania szefa KAS. W rzeczywistości proces jest realizowany automatycznie.

Komu STIR może zablokować konto?

System STIR monitoruje konta banko- we podmiotów kwalifikowanych.

Jako podmiot kwalifikowany w myśl obowiązują-

cej ordynacji p o d a t k o w e j określane są:

• osoby fizycz- ne prowadzą- ce działalność zarobkową na własny rachunek,

• jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym przyznaje się zdolność prawną,

• osoby prawne.

Wynika z tego, że kontrolą objęte są rachunki banko- we wszystkich przedsiębiorców i firm. Dzięki temu STIR i inne systemy wykorzystywane przez KAS można wykorzy- stać do badania powiązań pomiędzy podmiotami kwalifiko- wanymi realizującymi wspólne transakcje.

Dane te w zestawieniu z informacjami dostarczanymi m.in.

w formie plików JPK to doskonałe narzędzie do oceny ryzy- ka zdarzeń gospodarczych.

Mając na uwadze opóźnienia we wdrażaniu kolejnych rozwiązań w segmencie mikro i małych przedsiębiorstw, skuteczność STIR w przypadku takich podmiotów może okazać się ograniczona, ale w pełni pozwala na jednoznacz- ną weryfikację powiązań.

Można zakładać, że wraz z zapowiadanym wdrożeniem obo- wiązkowego raportowania rozszerzonymi plikami kontrolny- mi dla wszystkich przedsiębiorców, skuteczność systemów analitycznych KAS będzie rosła. Pozwoli to zapobiegać

wykorzystaniu systemu finansowego do nadużyć fiskalnych, co powinno ograniczać rozmiar szarej strefy w kraju.

Jak STIR blokuje rachunki przedsiębiorców?

System STIR jest w dużym stopniu zautomatyzowany.

Codziennie do systemu dostarczane są aktualne informacje na temat rachunków prowadzonych przez przedsiębiorców.

Na podstawie dostępnych danych system określa współ- czynnik ryzyka.

Jeżeli analiza i wartość współczynnika będzie wskazywać na nieprawidłowości lub zamiar wykorzystania systemu finan- sowego do nadużyć fiskalnych, STIR powiadomi o tym szefa KAS i wygeneruje żądanie krótkiej blokady rachunku lub rachunków podmiotu lub podmiotów kwalifikowanych.

Krótka blokada rachunku podmiotu kwalifi- kowanego – to blokada na żądanie szafa KAS.

Jest generowana na podstawie warto-

ści współczynni- ka ustalanego

przez system analityczny STIR. Krótka blokada ra- c h u n k u przedsiębiorcy może zostać nałożona na nie dłużej niż 72 godziny.

To czas na weryfikację czy czynności podjęte przez przedsiębiorcę zmierzają w kie- runku wyłudzenia skarbowego. Z dostęp- nych danych wynika, że praktycznie nigdy konto nie zostaje odblokowane w ciągu tych 72 godzin.

Przedłużenie blokady rachunku podmiotu kwalifiko- wanego na czas nieoznaczony – jeżeli po analizie wszyst- kich danych dostarczonych na żądanie szafa KAS okaże się, że jest uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona bieżącego lub prognozowanego zobowiązania fiskal- nego o wartości przekraczającej 10000 EUR, szef KAS może przedłużyć blokadę na czas nieoznaczony, ale nie dłużej niż na trzy miesiące.

Co ważne, system STIR działa jakby w tle. Oznacza to, że nie angażuje właściciela rachunku. Nie potrzebuje autoryza- cji ze strony przedsiębiorcy ani jego przedstawicieli. W razie negatywnej oceny przez system analityczny żądanie blokady jest wysyłane niemal automatycznie, tak jak blokuje się środki na koncie w przypadku komercyjnych transakcji.

(15)

MSP

Domena

MSPortal.pl

szuka inwestora lub wspólnika

kontakt: oferty@biznes2biznes.com

(16)

Rosnąca liczba blokad STIR

STIR działa od 2018 r. i okazuje się skuteczny. W Internecie można znaleźć wiele informacji o tym, jak analiza danych wpływających do KAS, w tym przez STIR umożliwiła wykry- cie nadużyć fiskalnych. Dzięki systemom analitycznym sto- sunkowo łatwo jest wykryć nieprawidłowości polegające na:

• nieprawidłowym ewidencjonowaniu obrotów,

• księgowaniu nieproporcjonalnie wysokich przychodów od różnych kontrahentów,

• czy realizowaniu transakcji opłacanych z kasy firmowej bez śladu w dokumentacji podatkowej.

Warto dodać, że algorytm STIR jest modyfikowany, a jego skuteczność sukcesywnie rośnie. Wydaje się to potwierdzać rosnąca z roku na rok liczba zakładanych blokad na rachun- kach przedsiębiorców. Jest to przy tym dość groźne narzę- dzie, jeśli jego celem stanie się rzetelny podatnik, a dzieje się tak z wielu powodów.

Pierwszy z nich to fakt, że przez pierwsze 72 godziny bloka- dy, przedsiębiorca nie wie jakie potencjalne nieprawidłowo- ści wykrył algorytm STIR i w tym czasie nie ma możliwości odwołania. W praktyce nie ma dostępu do konta bankowe- go i nie wie dlaczego.

Po drugie do tej pory w przypadku zdecydowanej większości interwencji STIR, blokady krótkoterminowe zostały przedłu- żone w celu dokładnej weryfikacji zdarzeń gospodarczych realizowanych przez podmioty kwalifikowane, czyli nie ma realnej szansy na to, aby w czasie krótkiej blokady oczyścić z zarzutów podatnika.

Oznacza to, że firmy straciły dostęp do środków na koncie na znacznie dłużej niż 72 godziny, co dla wielu biznesów oznacza brak możliwości funkcjonowania. Dopiero po upły- wie tego czasu, przedsiębiorca może składać zażalenie do organu, który wydał blokadę i ponownie jak wynika z danych z Ministerstwa, większość tych zażaleń jest odrzu- cona z automatu.

Zgodnie z przepisami fiskus ma 3 miesiące na weryfikację zasadności blokady konta, podczas których firma nie ma dostępu do środków. Dodajmy, że dzieje się to w obliczu aktualnej trudnej dla wielu firm sytuacji rynkowej związanej z pandemią.

Zdjęcie blokady STIR tylko sądownie?

Coraz częściej słyszy się o tym, że przedsiębiorcy wygrywają spory o zasadność nałożenia na nich takiej blokady. Jedynie sąd może zakwestionować zasadność nałożenia blokady, więc przedsiębiorcy, dla których blokada STIR jest istotnym naruszeniem przepływów i uniemożliwi realizację bieżących zobowiązań, muszą składać zażalenia do sądu. Droga sądo- wa również wymaga czasu, co zwykle oznacza duże utrud- nienia dla przedsiębiorcy, straty oraz wysokie koszty utraco- nych możliwości.

Podsumowując, STIR jako narzędzie do zapobiegania wyko- rzystaniu systemu finansowego do nadużyć podatkowych wydaje się skuteczny. W perspektywie dzięki dobrze dopra- cowanym algorytmom oceny zdarzeń gospodarczych mogą zyskać i przedsiębiorcy, jeśli STIR wyeliminuje konieczność kontroli ze strony fiskusa oraz samo państwo.

Problem z większą niż do tej pory ilością blokad, które zostały uznane za niezasadne co do ich rozmiaru lub za- sadności w ogóle, może wynikać z niewłaściwego algoryt- mu lub braku możliwości pogłębionej weryfikacji zjawisk gospodarczych, które technicznie są kwalifikowane przez algorytm jako alarmujące, co niestety wpływa negatywnie na działalność firm.

Wydaje się, że rozwijająca się i cały czas doskonalona infra- struktura KAS oraz jej negatywnie oceniana aktywność, mogą być postrzegane jako zagrożenie przez wielu uczci- wych przedsiębiorców, bo mało która firma przetrwa brak dostępu do środków w takiej perspektywie czasu. Zwłaszcza jeśli porówna się działalność polskich organów z całkowicie odmiennym podejściem zagranicznych, które zazwyczaj zakładają dobrą wolę podatnika i dają możliwość wyjaśnień, zanim podejmą jakiekolwiek działania, szczególnie tak dra- styczne, jak blokada konta bankowego.

Od dłuższego już czasu, bodźcem do przeniesienia biznesu za granicę nie jest dla Polaków wizja niższych podatków, lecz bardziej liberalny system, przyjazne urzędy i jasne pro- cedury. Dodatkowo otoczenie biznesowe w kraju przez wielu jest uznawane za niestabilne, co mobilizuje przedsiębiorców do zakładania firm za granicą, gdzie funkcjonują transpa- rentne przepisy i mechanizmy weryfikacji. ◼

MSP

REKLAMA

(17)

MSP

(18)

MSP

Społeczna świadomość na temat CBD zwiększa się niemalże z miesiąca na miesiąc, efektem czego jest szturm na polskie sklepy konopne. Potwierdzają to dane portalu ceneo.pl.

Według nich sprzedaż olejków CBD na początku 2021 r. była aż o 80,6 proc. wyższa niż 12 miesięcy wcześniej3.

Ważne z perspektywy konsumenta jest również to, że polscy producenci olejków konopnych są w stanie zaproponować

Czy Polska ma szansę stać się potentatem

na rynku konopnym?

Europejski rynek produktów z CBD przeżywa dynamiczny rozkwit – według prognoz, w 2030 roku może osiągnąć wartość bagatela 8,7 mld euro

1

. W świetnej formie jest również polski rynek, na co wpływ mają m.in. idealne położenie geograficzne czy wciąż rozwijająca się przez rodzimych producentów oferta. Polska już dziś jest jednym z szybciej rozwijających się rynków CBD na świecie. Według raportu „The Poland Cannabis White Paper” sprzedaż nad Wisłą może sięgnąć w 2028 roku nawet 2 mld euro

2

. Czy dla polskich producentów oznacza to realną szansę na podbicie europejskiego rynku?

D

AMIAN

O

LĘDZKI

taki produkt, który nie tylko zachowuje odpowiednią, najwyższą jakość, ale również stanowi realną, cenową kon- kurencję dla wyrobu z zagranicy.

To wszystko w połączeniu ze świetnym położeniem geogra- ficznym oraz ogromną tradycją, która sięga czasów nawet prasłowiańskich, sprawia, że Polska ma szansę mocno wzmocnić swoją pozycję na europejskim rynku konopnym.

(19)

MSP

Made in Poland, czyli wysoka jakość za rozsądną cenę

Ponad 80 proc. dorosłych Europejczyków korzystających z CBD deklaruje, że cena produktu ma największy wpływ na ich decyzję zakupową4. Jak okazuje się, ceny olejków CBD w Polsce są zbliżone do tych, które panują na obcych ryn- kach. Świetnie widać to na przykładzie olejku o zawartości 500 mg, czyli 5 proc. CBD.

W Polsce koszt takiego preparatu oscyluje w granicach 80-150 zł za pojemność 10 ml. W Wielkiej Brytanii, która jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków CBD w Europie, a olejki są dostępne tam nawet w drogeriach i supermarketach, tego typu produkty można nabyć za około 30 funtów. W Niemczech ich cena wynosi średnio 30 euro, a we Francji koszt zakupu to mniej więcej 20 euro.

Pokazuje to, że zakup na zagranicznych stronach nie jest opłacalny dla polskich konsumentów. Nad Wisłą jesteśmy w stanie wytwarzać dobre produkty w przystępnej cenie, które swoją jakością nie odbiegają od zagranicznej konku- rencji. Ba! Często są bardziej jakościowe i dużo dokładniej sprawdzane.

Nieprzypadkowo zatem wielu klientów zagranicznych – rów- nież detalicznych – chętnie sięga po polskie preparaty CBD.

W naszym przedsiębiorstwie tworzyliśmy już produkty dla kontrahentów z Wielkiej Brytanii, Czech, Holandii, Niemiec oraz Hiszpanii. Na tym jednak nie chcemy się zatrzymywać.

Nasze plany podboju europejskiego oraz światowego rynku są dużo większe.

Cena produktu – choć ważna – nie powinna stanowić głów- nego wyznacznika jakości. Poszukując odpowiedniego pro- duktu konopnego, konsument powinien przede wszystkim sprawdzić jego skład, zweryfikować badania, jakimi dysponu- je producent oraz zasięgnąć opinii na temat dostawcy – np.

korzystając z platform typu Trustpilot, w których klienci dzie- lą się opiniami na temat produktu dopiero po jego zakupie.

Cały złożony proces produkcyjny, w tym pozyskanie odpo- wiednich atestów oraz pozwoleń na uprawę, wykorzystanie certyfikowanych nasion ze sprawdzonych źródeł, odpowied- nie wysuszenie oraz odziarnianie surowca, zbiory, ekstrak- cja CO2 oraz przygotowanie ekstraktu do sprzedaży, auto- matycznie podwyższa cenę produktów.

Nie bez znaczenia pozostaje także szereg badań każdej partii produktu – zarówno zawartości aktywnych substancji, takich jak kannabinoidy oraz terpeny, jak i przede wszyst- kim poziomu zanieczyszczeń surowca. Niestety konopie są niezwykle podatne na przenikanie pestycydów oraz metali ciężkich. Ma to jednak dwie strony medalu.

Konopie zasadzone na sztucznie nawożonym polu, na któ- rym znajdowały się wcześniej środki ochrony roślin, oczywi- ście nie nadają się do dalszej obróbki. Dzięki temu jednak, że konopie świetnie „wyciągają brudy” z gleby, potrafią oczyścić i przygotować ziemię pod przyszłe plantacje.

Na etapie produkcji, niezwykle ważne są również badania

(20)

MSP

mikrobiologiczne – na zawartość szkodliwych dla zdrowia grzybów, pleśni, enterobakterii czy bakterii grupy coli. Mimo złożonych procesów produkcyjnych Polscy wytwórcy udo- wadniają, że możliwe jest zachowanie świetnej jakości przy rozsądnej cenie.

Olejek olejkowi nierówny.

Na co konsumenci dają się złapać?

Rynek CBD bardzo mocno się rozwija, w związku z czym nie- stety znajdują się firmy, które chcą zarobić na niewiedzy kon- sumentów. Szczególnie widać to przy sprzedaży tzw. izola- tów. Warto pamiętać, że nie każdy z nich to zły produkt. Te, które powstały na bazie tylko wyizolowanego CBD są odpo- wiednie dla osób, które z różnych względów nie mogą po- zwolić sobie na olejki o pełnym spektrum fitoskładników.

W tym przypadku jednak, niezwykle często zdarzają się nie- uczciwe praktyki. Mowa tu m.in. o sprzedaży izolatów jako preparaty full spectrum, co jest silnym wprowadzeniem klienta w błąd. Izolaty – w przeciwieństwie do olejków full spectrum – nie zawierają dodatkowych kannabinoidów, flawonoidów, terpenów czy fenoli, a co za tym idzie, nie mogą zagwarantować pełnych właściwości odżywczych oraz zdrowotnych. Efekt „entourage” będący swoistą synergią pomiędzy kannabinoidami, terpenami i flawonoidami możli- wy jest jedynie w przypadku olejków full spectrum.

W branży konopnej zdarzają się również sytuacje związane z fałszowaniem badań oraz certyfikatów. Niestety niezwykle często sprzedawcy posługują się badaniami wykonanymi jedynie dla jednej partii produktu. Takie sytuacje wprowa- dzają klientów w błąd i psują opinię o rzetelnych producen- tach i produktach wysokiej jakości.

Co jest utrudnieniem rozwoju polskiej branży konopnej na rynkach zagranicznych?

Nie ma co do tego wątpliwości, że głównym utrudnieniem rozwoju polskiej branży konopnej jest zbyt niski poziom dopuszczalnej zawartości THC w konopiach włóknistych w porównaniu do innych państw europejskich. Gdy w Polsce trwa debata nad podniesieniem poziomu THC z 0,2 do 0,3 proc., Czesi we wrześniu tego roku przegłosowali zwiększe- nie limitu THC w konopiach włóknistych do 1 proc. Co cieka- we, we Włoszech limit THC wynosi 0,6 proc., a w Szwajcarii 1 proc. Dostosowanie dopuszczalnego poziomu THC do in- nych krajów Europejskich mogłoby znacząco zwiększyć kon- kurencyjność polskich producentów, szczególnie na rynku spożywczym, kosmetycznym i suplementów diety.

Innym, znaczącym problemem, który powoduje wiele zamieszania i komplikacji, są bardzo niejasne przepisy doty- czące uprawy, przetwórstwa i handlu wyrobami konopnymi.

W związku z tym, każda firma działająca w biznesie lub chcąca wejść w branżę konopną, powinna na stałe związać się z kancelarią prawną, która kontrolując wszelkie zmiany legislacyjne, może okazać się naprawdę dużym wsparciem.

Czas, który przedsiębiorcy poświęciliby na czytanie i inter- pretację tych przepisów, mogą wówczas przeznaczyć na rozwój swojego biznesu poza granicami Polski.

Chciałbym dodać jednak, że aktualnie zauważamy dużo bardziej pozytywne podejście urzędników do branży konop- nej, niż miało to miejsce 4 lata temu. Niezwykle optymi- styczny jest fakt, że jednostki kontrolujące takie jak sane- pid, policja czy urząd celno-skarbowy mają zdecydowanie większą świadomość.

Urzędnicy coraz częściej zauważają, że konopie siewne mogą być ogromnym wsparciem dla zdrowia, a często ich bliscy używają produktów konopnych i bardzo je sobie chwalą. W związku z tym są bardziej przychylni dla nas, jako producentów i nie traktują nas na starcie jak

„przestępców”. Zdarza się również, że dopingują i doradzają podczas kontroli. Jest to bardzo ważny sygnał, pokazujący, że podejście do produktów konopnych oraz świadomość na ich temat w Polsce zmienia się na lepsze.

Na sam koniec warto pamiętać o tym, że rynek konopny nie opiera się jedynie na produktach z CBD. W raporcie PRM na temat rozwoju rynku HoReCa, napoje i żywność z dodat- kiem konopi zostały umieszczone na pierwszych dwóch miejscach wartych obserwowania trendów konsumenckich5. Podobną popularnością cieszą się kosmetyki, które w swoim składzie zawierają substancje pochodzące z konopi. Śmiało można założyć zatem, że pomimo wciąż niesprzyjającej sytuacji prawnej, prawdziwa, polska „konopna rewolucja”

dopiero przed nami. Dynamicznie rosnąca sprzedaż, zwięk- szenie dostępności produktów oraz coraz większa świado- mość społeczna potwierdzają niezwykle pozytywne progno- zy dla rynku, w związku z czym polscy producenci mają wszelkie predyspozycje do tego, żeby podbić wiele rynków na całym świecie. ◼

1. Raport IHS Markit ,,EU Hemp Markets: Market sizes and growth forecasts 2021”

2. Raport Prohibition Partners „The Poland Cannabis White Paper”

3. https://finanse.wp.pl/polacy-szturmuja-sklepy-z-olejkami-cbd-ich-sprzedaz-wzrosla- o-80-proc-6602427770112544a

4. https://newfrontierdata.com/cannabis-insights/five-key-findings-from-new-frontier- datas-european-cbd-survey/

5. Raport PRM „Rynek HoReCa w Polsce 2020”

(21)

MSP

(22)

N OWOŚCI WYDAWNICZE

Praktyczne zastosowanie narzędzi SEO w Twojej firmie

Paweł Cengiel

Wydawnictwo Onepress

Dzięki zebranym w poradniku wskazówkom, jak używać narzędzi stosowanych na co dzień w branży SEO, poznasz najważniejsze aspekty pozycjonowania. Opisano tu aż 32 aplikacje wraz z instrukcjami ich użycia – to solidna porcja wiedzy, która przygotuje Cię do wykonywania wielu zadań związanych z prowadzeniem kampanii SEO.

Książka krok po kroku wprowadza w ten proces: od planowania kampanii, przez analizę wła- snego serwisu pod kątem technicznym, po naprawę występujących w nim błędów i optymaliza- cję. Zawiera również zagadnienia dotyczące analizy konkurencji w wynikach organicznych wy- szukiwarki Google i raportowania osiągniętych rezultatów. Nauczysz się, jak odnajdywać najpo- pularniejsze frazy wpisywane przez użytkowników do wyszukiwarki Google i tworzyć dzięki temu lepsze treści, a także jak docierać do źródeł pozyskiwania linków pozycjonujących.

2030

Mauro F. Guillén

Wydawnictwo Studio Emka

Książka, wynik siedmiu lat badań przeprowadzonych przez na Wharton School, jest wyrazem troski nie tylko o stan biznesu, ale także o to, jak wytwórcy (robotnicy) i konsumenci mogą być dotknięci przez lawinę zmian, które nadchodzą.

Zdaniem Autora nasz oswojony świat znika gwałtownie i jesteśmy otaczani przez nową rzeczy- wistość, którą rządzą nowe systemy zasad. W większości krajów na świecie będzie więcej dziadków niż wnuków, a rynki średniej klasy w Azji będą większe niż w całych Stanach Zjedno- czonych i Europie razem liczonych. Znajdziemy się w sytuacji, w której będzie więcej robotów niż robotników, więcej komputerów niż ludzkich mózgów, więcej sensorów niż ludzkich oczu i więcej walut niż krajów.

Świadomy sukces w 9 wymiarach

David E. Nielson

Wydawnictwo Studio Emka

W tej książce David Nielson pomoże Ci określić życiowy cel, który doprowadzi cię do świadome- go sukcesu. Wykorzystując swoje wieloletnie doświadczenia konsultanta biznesowego, doradcy indywidualnego i dyrektora ds. rozwoju organizacyjnego w Coors Brewing Company, Nielson stworzył praktyczny model osiągania sukcesu na przykładach wziętych z życia, niepozbawio- nych poczucia humoru ani dystansu do siebie. Jego bezpośredniość sprawia, że potrafi nawią- zać kontakt z publicznością na całym świecie – zarówno w praktyce, jak i na kartach tej przeło- mowej książki.

Skin care

Caroline Hirons Wydawnictwo Insignis

Opisałam tu wszystko, czego nauczyłam się, pracując przez wiele lat w branży i prowadząc bloga, żeby pomóc Ci sprawnie poruszać się po tym świecie. Powiem Ci, czego potrzebujesz, a na co nie warto tracić czasu ani energii. Jeśli zachwycam się jakimś produktem lub składni- kiem, to dlatego, że jestem absolutnie przekonana o jego skuteczności. A jeśli piszę, że coś nadaje się tylko do kubła na śmieci, to jestem pewna, że byłaby to jedynie strata twoich ciężko zarobionych pieniędzy. Jeśli już mnie znasz, to wiesz, że nigdy się nikomu nie podlizywałam.

I teraz też nie zamierzam. Jeśli to Twoje pierwsze spotkanie ze mną, cieszę się, że wreszcie masz okazję mnie poznać i zapraszam cię do naszej społeczności.

(23)

N OWOŚCI WYDAWNICZE

Jedz jak geniusz

Max Lugavere

Wydawnictwo Kompania Mediowa

Max Lugavere po latach badań, rozmów z najważniejszymi naukowcami i neurologami, odkrył ważne połączenie między dietą, stylem życia a działaniem mózgu. W swojej książce Jedz jak Geniusz przedstawia praktyczne sposoby na wyeliminowanie tzw. mgły mózgowej, optymalizację zdrowia i osiągnięcie szczytowej sprawności umysłowej. Znajdziesz w niej bezcenne spostrzeże- nia na temat tego, jak usprawnić działanie swojego mózgu. A przede wszystkim co jeść żeby:

- poprawić pamięć i jasność umysłu – odmłodzić wiek swojego mózgu - czuć się bardziej szczęśliwym

- zapamiętywać więcej i szybciej się uczyć

Jak zmieniać

Katy Milkman Wydawnictwo Insignis

Katy Milkman całą swoją karierę poświęciła badaniu zmian behawioralnych. Odkryła, że ponie- waż nie można w pełni pozbyć się niepożądanych uwarunkowań i przyzwyczajeń – są one czę- ścią ludzkiej natury! – to zamiast bezskutecznie z nimi walczyć, powinniśmy je przechytrzyć i sprawić, by zaczęły działać na naszą korzyść. Żeby to osiągnąć, potrzebujemy jednak skutecz- nej strategii. O tym właśnie pasjonująco pisze Milkman w tej przełomowej książce, pełnej intry- gujących przykładów i naukowo ugruntowanych sposobów, które poprowadzą cię prosto do celu – do zmiany, jakiej pragniesz dokonać w swoim życiu. Jak pokazuje Milkman, zmiana przy- chodzi najłatwiej i najskuteczniej się utrwala, gdy zaczynasz rozumieć, co stoi na Twojej drodze do sukcesu – dopiero wówczas możesz dopasować do tej przeszkody strategię działania.

Filozofia dla zabieganych. Mała książka o wielkich ideach

Jonny Thomson

Wydawnictwo Insignis

Filozofia dla zabieganych to fascynująca podróż po świecie idei największych myślicieli od sta- rożytności po współczesność. Przekonaj się, co mają do powiedzenia na temat najważniejszych życiowych kwestii i dlaczego warto dziś znać ich koncepcje.

Rzuć się w wir zilustrowanych piktogramami minirozdziałów, które poszerzą Twoje horyzonty, dadzą Ci do myślenia, zainspirują cię i rozbawią. Ich rozpiętość tematyczna zapiera dech: od strategii wygrywania gier planszowych Sun Zi po przemyślenia Freuda na temat naszego popę- du śmierci; od poglądów de Beauvoir, która wierzyła, że instynkt macierzyński jest mitem, po kosmitów Fermiego i zasady robotyki Asimova! A może chcesz wiedzieć, dlaczego Schopenhau- er nie byłby najlepszym towarzystwem do imprezowania?

Bądź skuteczny. 50 narzędzi rozwijających efektywność osobistą i zawodową

Mateusz Grzesiak Wydawnictwo Onepress

Potrzebujesz dobrych nawyków – świadomie zaplanowanych, a następnie wdrożonych sposo- bów działania, dzięki którym szybko osiągniesz zaplanowane cele. Wśród nich może się znaleźć zbudowanie wymarzonego ciała, nauka języka obcego albo innej umiejętności, okazywanie uczuć partnerowi, spędzanie więcej czasu z dzieckiem, wstawanie rano lub zmiana nawyków żywieniowych. Dzięki odpowiedniej wiedzy jesteś w stanie przeprogramować swój mózg tak, by zmienił niesłużące Ci myśli, emocje i zachowania na takie, które są zdrowe dla Ciebie i Twoich bliskich. Jak to zrobić, dowiesz się z tej książki.

(24)

F INANSE

Inflacja, galopujące ceny nieruchomości, a także towarów i usług. To niestety nasza rzeczywistość, która odbija się też na zapewnianej przez ubezpieczenia ochronie. W szcze- gólnie delikatnej sytuacji są przedsiębiorcy, którzy zdecy- dowali się na umowy wieloletnie jeszcze przed pandemią.

Spójrzmy na liczby.

O ile wzrosły ceny?

Według danych gromadzonych przez Główny Urząd Staty- styczny (stan na wrzesień 2021 r.) ceny w poszczególnych gałęziach gospodarki wzrosły rok do roku następująco:

• energii elektrycznej: o 9,5 proc.,

• gazu: o 16,1 proc.,

• benzyny: o 31 proc.,

• oleju napędowego: o 34,5 proc.

Te wzrosty oraz inne utrudnienia w prowadzeniu działalno- ści, wynikające z sytuacji epidemiologicznej, spowodowały, że ceny producentów w przemyśle skoczyły o 10,2 proc.

Jak to wszystko przekłada się na ubezpieczenia?

Czy nadal masz ubezpieczenie?

Każdy przedsiębiorca, nawet jeśli zawarł ubezpieczenie na

Czy Twoją firmę nadal chroni ubezpieczenie?

Zawarte nawet na początku roku polisy, mogą w tej chwili już nie oferować wystarczającej ochrony. Przez inflację i wzrost cen założone wcześniej maksymalne wartości odszkodowania mogą być za małe, żeby pokryć straty. Dlatego sumy ubezpieczenia trzeba waloryzować, zwłaszcza teraz.

P

ATRYK

W

EŁNICKI

początku tego roku, powinien zweryfikować sumy ubezpie- czenia zapisane w umowie. Żeby polisa majątkowa zapew- niała realną ochronę, muszą one bazować na wartości odtworzeniowej, czyli odpowiadać kosztom przywrócenia mienia do stanu nowego. A przy obecnych wzrostach, rzadko kiedy to jest możliwe.

Koszty zakupu materiałów budowlanych rok do roku zmieni- ły się o około 22 proc. Zatem najwyższy czas odpowiedzieć sobie na bardzo ważne pytanie: czy za kwotę wskazaną w polisie jako suma ubezpieczenia odpowiadająca wartości odtworzeniowej rzeczywiście możemy dzisiaj zakupić przed- miot tego samego lub najbardziej zbliżonego rodzaju, typu oraz o tych samych lub najbardziej zbliżonych parametrach?

W wielu przypadkach będzie ona niestety negatywna.

Podobnie sprawa wygląda niestety także w innych ubez- pieczeniach. Sytuacja ta jest szczególnie groźna dla sekto- ra MŚP, które i tak już ucierpiały finansowo z powodu pan- demii, więc ich rezerwy pieniężne się skurczyły. Zatem ciężko będzie im „dołożyć” do odszkodowania, żeby szybko podnieść się po ewentualnej szkodzie.

Które polisy trzeba jak najszybciej zweryfikować?

Jak pokazują wyżej wymienione liczby, mało która polisa

(25)

F INANSE

zapewnia obecnie rzeczywistą ochronę, jeśli nie kalkulowa- liśmy sum ubezpieczenia z odpowiednią „górką”. Niestety zmiany są na tyle dynamiczne, że nawet jeśli się ich spo- dziewaliśmy, to zakładaliśmy, że będą one mniejsze. Warto zatem jeszcze raz przyjrzeć się zapisom poszczególnych umów. I to nie tylko tych dotyczących ubezpieczeń nieru- chomości. Którym najpierw?

Ubezpieczenie mienia ruchomego

Ochrona siedziby firmy, hal produkcyjnych, salonów sprze- daży itp. to tylko wycinek majątku firmy. Nie można zapo- minać o ochronie tego, co znajduje się w środku tych obiektów i jest niezbędne do prowadzenia działalności, czyli maszyn, urządzeń sterujących produkcją, sprzętu elektronicznego.

W ich przypadku też stosuje się wartość odtworzeniową, czyli suma ubezpieczenia powinna odpowiadać kosztom zakupu nowych sprzętów. A te, jak pokazują dane GUS, wzrosły średnio o ponad 10 proc. i nic nie wskazuje na to, że spadną. Pewnie będą dalej rosły z racji na duże niedobory, np. podzespołów elektronicznych i in- nych półproduktów.

Polisy od przerw w działalności

Konieczność remontu, odbudowy budynków czy zakupu nowych maszyn po dużej awa- rii, pożarze czy innym nieprzewidzianym zdarzeniu to jednak tylko część kosztów, z którymi muszą się w takiej sytuacji zmie- rzyć przedsiębiorcy. Skutkiem tych przeciw- ności losu jest też zawsze krótsza czy dłuż- sza przerwa w działalności. Zadaniem tych

ubezpieczeń jest rekompensata kosztów stałych i utraconej marży, a te także poszły w górę w ostatnich miesiącach.

Co więcej, trzeba też pamiętać o zweryfikowaniu maksy- malnego okresu odszkodowawczego. On też prawdopodob- nie wymaga wydłużenia z powodu wspomnianych już bra- ków w dostawach, które wydłużyły wiele procesów produk- cyjnych – spójrzmy na sytuację w branży motoryzacyjnej, gdzie czas produkcji wzrósł kilkukrotnie.

Do tego dochodzą jeszcze ograniczenia i obostrzenia w transporcie. Część dostaw utknęła w portach i nie wiado- mo, kiedy uda się odkorkować powstałe zatory. Czy założo- ny zatem wcześniej czas na odbudowę potencjału firmy przystaje do obecnej rzeczywistości?

Transport towarów

Skoro już przy tym jesteśmy. Wzrost cen towarów musi mieć odzwierciedlenie też w tych polisach (mienia w trans-

(26)

REKLAMA

F INANSE

porcie – CARGO). W końcu w umowie deklarujemy war- tość wszystkich transportowanych towarów oraz maksy- malną wartość mienia na jednym środku transportu. Na tej podstawie m.in. ubezpieczyciel ocenia ryzyko, a następnie je wycenia. Z punktu widzenia interesów samego przedsię- biorstwa – to limit odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w stosunku do jednego zdarzenia szkodowego. Jeśli jest niższy niż wartość przewożonego mienia, odszkodowanie nie pokryje wszystkich strat powstałych podczas załadun- ku, transportu czy rozładunku.

Co z innymi polisami?

Warto też wspomnieć o ubezpieczeniu inwestycji. Wiele firm podjęło ostatnimi czasy decyzję o rozwoju działalno- ści, rozbudowie. Wszystkie wspomniane już wzrosty cen i problemy w dostępności towarów i maszyn pewnie wy- dłużyły czas ich realizacji. Czy jest to uwzględnione w poli- sie ubezpieczenia wszystkich ryzyk budowlano- montażowych, którą zawarliśmy? A co jak wykonawca zwrócił się z prośbą o waloryzację wartości kontraktu z racji na wzrost cen materiałów? To samo dotyczy ubez- pieczenia przyszłego utraconego zysku inwestora (ALoP).

Podobnie należałoby postąpić także z ubezpieczeniami odpowiedzialności cywilnej, zawodowej, a w szczególności D&O, w których przypadku dużą część wsparcia finanso- wego ubezpieczyciela stanowi pokrycie kosztów prawnych.

A także tu ceny rosną. Jak zatem widać, warto się przyj- rzeć wszystkim ubezpieczeniom, które nas chronią, bo może się okazać, że w dużej mierze praktycznie ich już nie posiadamy.

Co się stanie, jeśli nie

zaktualizujemy ubezpieczenia?

Brak aktualizacji sum ubezpieczenia może również spowo- dować to, że ubezpieczyciel może nam zarzucić niedoubez- pieczenie mienia. To najczęściej wiąże się z proporcjonal- ną redukcją należnego odszkodowania (o stopień niedoub- ezpieczenia).

„Kara” za brak waloryzacji może być zatem podwójna.

Ubezpieczyciele zdają sobie sprawę z dynamiki sytuacji ekonomicznej i oczekują odpowiedniej reakcji ubezpieczo- nych. Pamiętajmy więc, że suma ubezpieczenia powinna przewidywać ceny, w momencie powstania szkody, a nie zawarcia umowy. ◼ Autor: Zastępca Dyrektora Biura Ubezpieczeń Klientów Strategicznych EIB SA

(27)

F INANSE

Według danych, w 2020 r. w Polsce funkcjonowało ponad 150 funduszy VC, które zrealizowały w tym czasie 300 trans- akcji. Wartość wszystkich inwestycji w ub.r. wyniosła 2,13 mld zł, co oznacza kwotę o 70 proc. wyższą, porównu- jąc ją z 2019 r. Mediana średniego finansowania VC utrzy- muje się na poziomie 1 mln zł. Kwoty te robią wrażenie? Czy aby na pewno?

Na rynku wśród start-upów pokutuje przekonanie, że ventu- re capital to żyła złota – założycielami są wyłącznie niezwy- kle majętne osoby, mają ogromne budżety na prowadzenie swojej działalności, dzięki czemu pławią się w luksusach i zatrudniają dziesiątki ekspertów z różnych obszarów.

W większości przypadków postrzeganie venture capital jako worka z pieniędzmi bez dna ma niewiele wspólnego z rze- czywistością. Prowadzi to do nieuzasadnionych oczekiwań i utrudnia pozyskanie finansowania.

Chcąc pozyskać finansowanie od VC, z jednej strony trzeba rozumieć realia rynkowe dotyczące np. przeciętnej waluacji spółek na poszczególnych etapach w danym kraju. Z drugiej

Jakie są zarobki

w venture capital?

Większość inwestycji venture capital w młode spółki kończy się niepo- wodzeniem. Najczęściej od 1 do 2 exitów z „trafionego” finansowania daje odpowiednio wysoki zarobek oraz pozwala funduszowi na rekom- pensatę z nieudanych inwestycji. Najskuteczniejsze VC są w stanie nawet kilkukrotnie pomnożyć zainwestowany wkład. Co jednak w przy- padku, w którym fundusz nie trafia z finansowaniem?

S

ZYMON

J

ANIAK

natomiast – specyfikę działania funduszy, wokół której funkcjonuje wiele mitów. Zrozumienie potrzeb partnera biznesowego jest kluczem do sfinalizowania udanej transak- cji – niestety wciąż wiele osób o tym zapomina.

Cel i struktura VC w Polsce

Podstawowym celem funduszy venture capital jest pomno- żenie kapitału i osiągnięcie odpowiedniej stopy zwrotu z inwestycji. Największym wyzwaniem z perspektywy VC jest zatem udowodnienie i pokazanie, że można zarabiać na spółkach, w które inwestują i odsprzedawać je z dużym zyskiem.

Aby sektor się rozwijał, fundusze muszą zarabiać na tych inwestycjach. Może się to odbyć na wiele różnych sposo- bów, np. poprzez sprzedaż udziałów kolejnemu funduszowi VC, inwestorowi branżowemu czy founderowi (MBO). Innym rozwiązaniem jest też IPO spółki (debiut na giełdzie).

Polskie fundusze venture capital nie są liczne. W ich skład

(28)

F INANSE

wchodzi najczęściej zaledwie kilka osób. Są to przede wszystkim: kadra zarządzająca funduszem – tzw. General Partners, którzy lokują znaczną część własnych oszczędno- ści, oraz inwestorzy prywatni, tzw. Limited Partners.

Kadrę zarządzającą tworzą profesjonalni menedżerowie, którzy odpowiadają za relacje inwestorskie i podejmują kluczowe decyzje. W skład funduszu wchodzą również dyrektorzy inwestycyjni, odpowiedzialni za procesy inwesty- cyjne. Są wspierani przez analityków/associates, badających rynek i modele biznesowe start-upów, którzy na podstawie analiz dają rekomendacje na temat perspektyw inwestowa- nia w dane przedsięwzięcie. Zajmują się oni również często controllingiem spółek będących w portfelu.

Na tym poziomie występuje gradacja od juniora do seniora.

Ponadto w zależności od profilu, bezpośrednio w zespołach mogą znajdować się także analitycy finansowi, prawnicy

transakcyjni, eksperci ds. B+R czy marketingowcy. §Według popularnego portalu z ofertami pracy, miesięczna pensja analityków, w zależności od doświadczenia i stanowiska, może się wahać od 7500 do 15 000 zł brutto.

Na czym zarabiają fundusze VC?

Statystycznie fundusz działa najczęściej od 8 do 10 lat, z czego od 4 do 5 lat przeznacza się na zbudowanie portfela inwestycyjnego. Kwota, którą wnoszą do funduszu jego partnerzy, mieści się w przedziale od 2 do 10 proc.

jego kapitalizacji.

Partnerzy pobierają corocznie kwotę wynoszącą około 2-3 proc. wielkości funduszu, która jest przeznaczana na

pokrywanie codziennych kosztów, tzw. management fee (budżet operacyjny). Dotyczy to analiz finansowych i praw- nych, controllingu, działań marketingowych, wynagrodzenia itp. Wszystkie działania muszą zmieścić się w tej puli.

Ponadto, partnerzy są upoważnieni do udziału w rocznym zysku funduszu, tzw. carried interest, wynikającym z pro- centowego zysku z exitów i dywidend, wynoszącym najczę- ściej między 20 a 30 proc.

Nanofundusze, czyli

najpopularniejsze fundusze w Polsce

Na polskim rynku funkcjonują głównie mikro i nanofundu- sze, których kapitalizacja wynosi do 10 mln euro.

Zakładając, że podmiot dysponuje wyłącznie kapitałem pry- watnym, wynoszącym 10 mln zł, kwota kapitału operacyjne-

go przy rozłożeniu go na 8 lat i 3 proc. rocznie wyniesie 2,4 mln zł, a kapitał inwestycyjny 7,6 mln zł. Jeśli start-up, w który fundusz zainwestował swoje środki, odniesie sukces, a przy jego sprzedaży uzyskano np. dwukrotność początkowej kapitalizacji, przełoży się to na kwotę 20 mln zł. Zysk funduszu wyniesie wtedy 10 mln zł, z czego 2-3 mln trafi do partnerów, a pozostała kwota zostanie rozdyspono- wana wśród inwestorów.

Wartością dodaną jest to, że obecnie większość aktywnych funduszy w Polsce ma charakter publiczno-prywatny, w których znacząca część kapitału poza Limited Partners pochodzi ze środków publicznych. Zwiększa to atrakcyjność potencjalnych zwrotów dla inwestorów, bo występują one w formie uprzywilejowanej np. jako granty. ◼

(29)
(30)

N OWOCZESNE TECHNOLOGIE

Początki budowania sklepu internetowego bywają trudne.

Rozpoczynając sprzedaż w Internecie, zazwyczaj wiele za- dań wykonujemy samodzielnie. Wraz z rozwojem biznesu zaczynamy myśleć o skalowaniu działalności i zatrudnieniu pracowników, którzy pomogą nam przy obsłudze zamówień, marketingu czy pakowaniu paczek. Po pewnym czasie wiele procesów nie działa już tak wydajnie, jak wcześniej, a pro- wadzenie sklepu zaczyna być coraz mniej opłacalne. Pojawia się widmo wypadnięcia z rynku. W tym momencie niezwykle ważna staje się efektywność kosztowa, a jedynym słusznym rozwiązaniem tego problemu jest automatyzacja.

Na nasze szczęście istnieje wiele rozwiązań dla osób lub firm prowadzących sklep internetowy, które oferują automatyza- cję procesów. Najczęściej są to systemy umożliwiające auto-

10 obszarów, które

warto optymalizować w e-commerce

Optymalizacja procesów w Twoim sklepie internetowym może Ci zaosz- czędzić dużo czasu oraz pracy. Możesz zautomatyzować swój e-sklep w takim stopniu, aby praca operacyjna przy jego obsłudze zabierała znacz- nie mniej czasu głównie w zakresie wykonywanych i powtarzanych co- dziennych czynności związanych z funkcjonowaniem sklepu w Internecie.

Co dokładnie można zautomatyzować, dowiesz się z poniższego artykułu.

R

ADEK

L

EJSZA

matyzację procesów sprzedaży w Internecie, dzięki którym wszystkie powtarzalne czynności mogą być zrealizowane za pomocą odpowiedniego rozwiązania informatycznego. Auto- matyzacja usprawnia obsługę sklepu i może zmniejszyć ryzyko związane z opóźnieniami w realizacji zamówień czy spadkiem zadowolenia klientów. Wszystko dzięki zdjęciu z pracowników konieczności wykonywania powtarzalnych zadań i umożliwieniu skupienie się na czynnościach wyma- gających większej uwagi ze strony człowieka. Co prawda wiąże się to z koniecznością integracji e-sklepu z systemami zewnętrznymi, ale dzięki rozwojowi nowych technologii jest to coraz prostsze i mniej kosztowne.

Za pomocą jakich narzędzi IT możemy więc zautomatyzo- wać nasz sklep internetowy?

Cytaty

Powiązane dokumenty

Projekt jest to przedsięwzięcie, na które składa się zespół czynności, które charakteryzują się tym, że mają:.. 

przyniosła pszczoła, to jest wina pszczelarza, bo nie dopilnuje, nie dojrzy, nie zrobi wszystkiego tak jak trzeba i sobie sam zahoduje chorobę, to sobie gniazdo przestudzi,

Nota ministra spraw zagranicznych ZSRR W. Wojna polsko-niemiecka ujawniła wewnętrzne bankructwo państwa polskiego. W ciągu dziesięciu dni operacji wojennych Polska utraciła

Keywords: side effects, complications, settelments, benefi ts, chemiotherapy. W placówkach opieki zdrowotnej, od lat borykających się z problemami związanymi z sytuacją fi

Gdybyśmy jeszcze dalej próbowali doszukiwać się istoty rosyjskiej тоски (a może ją odczuwać zwłaszcza predestynowany do tego typ psychiczny człowie- ka 9 ), to

Identification of the model parameters from experimental results of the valve under consideration, with the model structure being given by physical modelling, appears to be

osobno da zawsze tylko jedną trzecią prawdy - a pdnię dojrzy tylko ten, kto zechce, pofatyguje się i przyjedzie naprawdę zainte- resowany krajem zwanym

Dla pozytywistycznego ujęcia filozofii nauki charakterystyczne jest twierdzenie, iż wszelkie prawdziwe teorie nauk szczegółowych powinny być „na dłuższą