Blizny i ich wykorzystanie w identyfikacji daktyloskopijnej

Wspó³czesna daktyloskopia jest podstawowym dzia³em techniki kryminalistycznej, zajmuj¹cym siê na-ukowymi metodami ustalania to¿samoœci cz³owieka na podstawie linii papilarnych oraz innych elementów budowy skóry [4]. Oprócz linii papilarnych do œladów dermatoskopijnych zalicza siê œlady czerwieni wargo-wej, ucha, poletkowej budowy skóry i rêkawiczek. Skó-ra z liniami papilarnymi, zwanymi równie¿ liniami bro-dawkowymi, wystêpuje na powierzchniach wewnêtrz-nych d³oni oraz podeszwowych stóp cz³owieka [6]. Upapilarnione czêœci skóry nie maj¹ gruczo³ów ³ojo-wych ani w³osów. Skóra w tych miejscach zaopatrzona jest w liczne gruczo³y potowe maj¹ce ujœcia w grzbie-tach linii brodawkowych i nieustannie wydzielaj¹ce pot [7]. Bezwiedne dotykanie palcami i d³oñmi ró¿nych czê-œci cia³a, a w szczególnoczê-œci twarzy oraz w³osów, powo-duje, ¿e listewki skórne pokrywaj¹ siê warstewk¹ sub-stancji potowo-t³uszczowej [4]. Znajomoœæ budowy skóry oraz funkcji poszczególnych jej elementów po-maga w zrozumieniu mechanizmu powstawania œla-dów linii papilarnych, a tak¿e ró¿nego rodzaju deforma-cji.

Skóra cz³owieka stanowi wa¿ny dla ¿ycia narz¹d i zbudowana jest z trzech zasadniczych warstw: na-skórka, skóry w³aœciwej oraz tkanki podskórnej [4]. Na-skórek to najbardziej zewnêtrzna warstwa, sk³ada siê z warstwy podstawnej (zwanej rozrodcz¹), kolczystej, ziarnistej, jasnej i rogowej. Skóra w³aœciwa zbudowana jest z warstwy brodawkowej, bêd¹cej jej najbardziej ze-wnêtrznym elementem, oraz po³o¿onej g³êbiej warstwy siateczkowej [4]. Zewnêtrzna powierzchnia skóry w³a-œciwej pokryta jest wynios³oœciami, które wpuklaj¹c siê w naskórek, tworz¹ listewki skórne, stanowi¹ce ze-wnêtrzne odwzorowanie g³êbszych warstw skóry. Po-miêdzy dwiema s¹siaduj¹cymi ze sob¹ listewkami skórnymi znajduj¹ siê bruzdy miêdzypapilarne. Rysun-ki utworzone przez linie papilarne s¹ niepowtarzalne, niezmienne i niezniszczalne. Charakterystyczna budo-wa i wzajemne rozmieszczenie cech szczególnych (mi-nucji) powoduje, ¿e niemo¿liwe jest powtórzenie tego samego rysunku na innym palcu, nawet u tego samego osobnika.

Linie papilarne zostaj¹ ukszta³towane ju¿ w szóstym miesi¹cu ¿ycia p³odowego, a cechy ich budowy oraz wzajemny uk³ad pozostaj¹ niezmienne a¿ do poœmiert-nego rozk³adu cia³a cz³owieka [6]. W trakcie ¿ycia osobniczego linie papilarne charakteryzuj¹ siê nieusu-walnoœci¹, jednak¿e powa¿ne uszkodzenia warstwy rozrodczej naskórka lub skóry w³aœciwej wp³ywaj¹

na wygl¹d rysunku linii papilarnych, powoduj¹c powsta-wanie blizn [5].

Ogólna charakterystyka blizn i ich wykorzystanie w badaniach daktyloskopijnych

Jedn¹ z podstawowych funkcji skóry jest ochrona przed bodŸcami mechanicznymi, fizycznymi, chemicz-nymi i termiczchemicz-nymi, jednak gdy bodŸce te s¹ zbyt silne lub trwaj¹ zbyt d³ugo, powstaj¹ uszkodzenia (deforma-cje), których rodzaj zale¿y od czynnika dzia³aj¹cego. Deformacje te, podobnie jak linie papilarne, odwzoro-wuj¹ siê w pozostawianych œladach oraz w pobieranym materiale porównawczym. Uszkodzenia górnych warstw naskórka, spowodowane otarciem, skalecze-niem, oparzeniem pierwszego stopnia, nie powoduj¹ trwa³ych zmian w przebiegu linii papilarnych, gdy¿ uszkodzony naskórek po pewnym czasie regeneruje siê. Odnowa naskórka jest mo¿liwa dziêki nieustannym procesom rozmna¿ania siê komórek w warstwie roz-rodczej. Nowo powsta³e komórki migruj¹ od warstwy podstawnej do powierzchni naskórka. Okres przejœcia tych komórek wynosi oko³o jednego miesi¹ca [4].

Wed³ug H. Cumminsa i C. Midlo uszkodzenie skóry na g³êbokoœæ powy¿ej jednego milimetra powoduje trwa³e zniekszta³cenie linii papilarnych i powstanie bli-zny [3]. Ze wzglêdu na kszta³t R. Banaœ podzieli³ blibli-zny na liniowe (ryc. 1) oraz powierzchniowe (ryc. 2) [8]. Bli-zny powierzchniowe powstaj¹ np. w wyniku oparzenia upapilarnionej powierzchni skóry. Charakteryzuj¹ siê wystêpowaniem zmian w postaci licznych, p³askich, wielokszta³tnych pól, których wzajemne rozmieszcze-nie i budowa s¹ wykorzystywane w badaniach identyfi-kacyjnych. G³êbokie, liniowe rany ciête w obrazie œladu i odbitki porównawczej charakteryzuj¹ siê wystêpowa-niem przerw w ci¹g³oœci linii papilarnych lub

zniekszta³-Blizny i ich wykorzystanie

w identyfikacji daktyloskopijnej

Ryc. 1. Odbitki linii papilarnych palców z charakterystycznymi efektami zabliŸniania siê ran ciêtych

ceñ, w postaci mniejszych lub wiêkszych przesuniêæ na granicy ciêcia (ryc. 1). Blizny liniowe, powoduj¹ce zak³ócenie przebiegu linii papilarnych, prowadz¹ nie-kiedy do zmiany typu wzoru listewek skórnych [6]. De-formacje te na opuszkach palców tworz¹ nowe, czytel-ne, indywidualne i trwa³e struktury.

Uszkodzenia skóry, prowadz¹ce do powstania blizn, s¹ otoczone trwa³ymi, niezniszczalnymi pozosta³oœcia-mi procesu gojenia siê ran, a tak¿e przyczyniaj¹ siê do utworzenia wielu dodatkowych, zwykle charaktery-stycznych cech. Kontury blizn, tak samo jak listewki skórne, zachowuj¹ swój indywidualny rysunek umo¿li-wiaj¹cy identyfikacjê osoby [4]. Nale¿y zaznaczyæ, i¿ badania identyfikacyjne oparte na cechach budowy krawêdzi blizny wchodz¹ w zakres badañ mechanosko-pijnych, które nie zosta³y opisane w niniejszym artyku-le. Blizny, podobnie jak wzory linii papilarnych, posiada-j¹ cechy zarówno grupowe, jak i indywidualne. Do cech grupowych zalicza siê np. rodzaj blizny, rozmiar oraz kszta³t. Cechy te umo¿liwiaj¹ na etapie wstêpnych ba-dañ porównawczych eliminacjê odbitek linii papilarnych o odmiennych cechach w porównaniu z dowodowymi œladami [8]. W badaniach identyfikacyjnych najwiêksze znaczenie przypisuje siê cechom indywidualnym. W przypadku blizn s¹ to szczegó³y budowy samej bli-zny, jak równie¿ budowy grzbietów linii papilarnych znajduj¹cych siê w jej najbli¿szym s¹siedztwie. Na rycinie 3 zaprezentowano przyk³ad identyfikacji do-wodowego œladu, oparty na wystêpowaniu cech szcze-gólnych (minucji) oraz charakterystycznej blizny linio-wej.

Na kolejnej rycinie (ryc. 4) przedstawiono sposób identyfikacji œladu z blizn¹ powsta³¹ po oparzeniu, oparty na wzajemnym rozmieszczeniu i budowie wielo-kszta³tnych pól.

Wystêpowanie blizn na dowodowych œladach niejed-nokrotnie u³atwia, a nawet umo¿liwia identyfikacjê

oso-by. Badania identyfikacyjne fragmentarycznych œladów linii papilarnych z jedn¹ lub kilkoma bliznami oparte s¹ zarówno na badaniu samej blizny (jej cech grupowych, indywidualnych), jak równie¿ wystêpuj¹cych na œladzie cech szczególnych (minucji) z uwzglêdnieniem, w razie potrzeby, cech ich krawêdzi. P. Wiœniewski w swoim ar-tykule stwierdzi³, ¿e linie papilarne w miejscu blizny na-bywaj¹ nowych cech krawêdzioskopijnych, którymi mo¿na posi³kowaæ siê w badaniach identyfikacyjnych, w sytuacji gdy dowodowe œlady linii papilarnych nie po-siadaj¹ wystarczaj¹cej do identyfikacji liczby cech szczególnych [9]. Badania cech krawêdzi listewek skór-nych wymagaj¹ znajomoœci zagadnieñ z zakresu badañ krawêdzioskopijnych. Koncepcjê identyfikacji cz³owieka w oparciu o cechy krawêdzioskopijne og³osi³ w 1962 r. S.K. Chatterjee w swoim artykule opublikowanym w „Finger Print and Identification Magazine”. Wyró¿ni³ on siedem rodzajów cech (ryc. 5) [2].

W rzeczywistoœci cechy te stanowi¹ o wiele bogat-szy zbiór, a ka¿da z klasycznych minucji mo¿e byæ ba-dana metodami krawêdzioskopii. Ekspertyzy krawê-dzioskopijne w laboratoriach kryminalistycznych wyko-nywane s¹ bardzo rzadko, ze wzglêdu na brak odpo-Ryc. 2. Odbitka linii papilarnych opuszki palca z charakterystyczn¹ blizn¹

powsta³¹ po oparzeniu

Fig. 2. Fingerprint with characteristic scar resulting from scald

Ryc. 3. Œlad linii papilarnych przedstawiaj¹cy opuszkê palca oraz sposób jego identyfikacji wykorzystuj¹cy minucje i obecnoœæ blizny

Fig. 3. Print of finger tip and the method of its identification by use of minutiae and presence of scar

Ryc. 4. Przyk³ad identyfikacji œladu w oparciu o budowê i wzajemne rozmieszczenie cech indywidualnych blizny (1–11: cechy indywidualne powsta³e z blizn¹)

Fig. 4. Example of identification of latent based upon structure and placement of feature of individual scar (1–11 individual features formed with scar)

wiedniego materia³u porównawczego, a tak¿e utrudnie-nia spowodowane dynamik¹ pozostawionych œladów, czasem, jaki up³yn¹³ od momentu ich pozostawienia do zabezpieczenia, oraz mikroskopijnej wielkoœci obra-zu cech szczególnych krawêdzi linii papilarnych, które ³atwo trac¹ swój rzeczywisty charakter, na skutek ró¿-nej si³y nacisku palca na powierzchniê dotykanego przedmiotu lub niew³aœciwego wyboru œrodka do ujaw-niania œladów [1]. Ponadto krawêdzioskopia jest zupe³-nie zupe³-nieprzydatna w pracy z powszechzupe³-nie wykorzysty-wanym systemem automatycznej identyfikacji daktylo-skopijnej (AFIS). Dla komputera œlady te s¹ œladami nienadaj¹cymi siê do dalszych badañ, gdy¿ algorytm zastosowany w obróbce obrazu upraszcza obraz linii papilarnych do zbioru jednowymiarowych krzywych [10].

Uszkodzenia prowadz¹ce do przerwania ci¹g³oœci pow³ok skórnych, powoduj¹ przerwanie ci¹g³oœci linii papilarnych, co z kolei skutkuje utworzeniem w obrêbie blizny cech typu zakoñczenia i pocz¹tki linii papilar-nych. R. Banaœ wyró¿ni³ piêæ rodzajów pocz¹tków i za-koñczeñ linii papilarnych (ryc. 6) [8].

Na rycinie 7 obrazowo przedstawiono budowê mor-fologiczn¹ poszczególnych rodzajów kszta³tów pocz¹t-ków lub zakoñczeñ linii papilarnych zgodnie z podzia-³em zaproponowanym przez R. Banasia.

W rzeczywistoœci badania œladów linii papilarnych nie ograniczaj¹ siê tylko do analizy wy¿ej wymienio-nych cech. W badaniach tych nale¿y równie¿ uwzglêd-niæ przebieg linii w ujêciu klasycznym opisanym przez P. Wiœniewskiego [9] (ryc. 8). Pojêcia „przebieg linii” po raz pierwszy u¿y³a K. Baniuk, która stwierdzi³a, ¿e identyfikacja fragmentarycznych œladów linii papilar-nych nieposiadaj¹cych dostatecznej liczby cech szcze-gólnych zale¿y od czytelnoœci œladów, widocznoœci centralnej czêœci wzoru lub delty, szczególnej budowy minucji i zwi¹zanej z tym czêstotliwoœci ich wystêpowa-nia, widocznoœci porów, zgodnoœci w szerokoœci, kie-runku przebiegu linii papilarnych, charakterystycznego ukszta³towania brzegów linii papilarnych, k¹tów rozwi-dleñ itd. [1]. Wykorzystanie przebiegu linii papilarnych pozwala na indywidualizowanie utworzonych przez bli-znê minucji typu pocz¹tki (zakoñczenia). Indywidualiza-cja tych cech szczególnych, wykorzystuj¹ca kszta³ty

pocz¹tków i zakoñczeñ oraz przebieg s¹siednich linii, pozwala szybko i prawid³owo identyfikowaæ œlady [9]. Na rycinie 8 zestawiono fragment dowodowego œladu linii papilarnych i odbitki porównawczej, na których za-znaczono charakterystyczny uk³ad blizn (1) oraz prze-bieg linii papilarnych w s¹siedztwie tych blizn (2).

Œlady linii papilarnych z bliznami, badane w ramach klasycznej ekspertyzy daktyloskopijnej, mog¹ byæ rów-nie¿ przeszukiwane w systemie AFIS. Wed³ug obowi¹-zuj¹cej metodyki prowadzenia selekcji, sprawdzenia i rejestracji œladów N.N. w bazach AFIS automatyczne ustawienie minucji istotnie zwiêksza prawdopodobieñ-stwo uzyskania pozytywnego wyniku przeszukania Ryc. 6. Kszta³ty pocz¹tków i zakoñczeñ linii papilarnych wg R. Banasia [8, s. 185]

Fig. 6. Shapes of beginnings and endings of papilar lines according to R. Banaœ [8, p. 185] Ryc. 5. Cechy krawêdzioskopijne wg S.K. Chatterjee [2, s. 702]

Fig. 5. Edgeoscopic features according to S.K. Chatterjee [2, p. 702]

Ryc. 7. Rodzaje kszta³tów pocz¹tków lub zakoñczeñ na przyk³adzie œladu linii papilarnych

Fig. 7. Types of shapes of beginnings or endings – example of print of finger tip

(HIT), gdy¿ algorytm wyznaczania minucji AFIS przez system jest jednakowy zarówno dla œladów, jak i odbi-tek linii papilarnych [11]. Blizny obecne na œladach, po-woduj¹ce zak³ócenie w przebiegu linii papilarnych, nie zawsze wystêpuj¹ na odpowiadaj¹cych im odbitkach li-nii papilarnych znajduj¹cych siê w bazie kart daktylo-skopijnych AFIS. W zwi¹zku z powy¿szym twierdzenie, i¿ automatyczne kodowanie minucji istotnie zwiêksza prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnego wyniku przeszukania, nie ma tu zastosowania. W Laboratorium Kryminalistycznym KWP w Bydgoszczy podjêto próbê okreœlenia wp³ywu sposobu kodowania œladów linii pa-pilarnych z blizn¹ na wartoœæ pozytywnego wyniku przeszukania w systemie AFIS. Ka¿dy z badanych œla-dów z blizn¹ zakodowano na trzy ró¿ne sposoby, a mianowicie:

 œlad zakodowano za pomoc¹ automatycznego ko-dera, bez ingerencji operatora,

 œlad zakodowano za pomoc¹ automa-tycznego kodera, a nastêpnie usuniêto wszystkie minucje wyznaczone przez komputer w miejscu blizny,

 œlad zakodowano za pomoc¹ automa-tycznego kodera, a nastêpnie dodano minucje w miejscu blizny.

Zakodowane w ten sposób œlady linii pa-pilarnych porównano z zasobami bazodano-wymi AFIS. W wyniku przeszukania, w ka¿-dym przypadku, otrzymano pozytywny wy-nik weryfikacji – HIT, jednak¿e charaktery-zuj¹cy siê ró¿n¹ wartoœci¹ liczbow¹. Wyniki te przedstawia³y siê nastêpuj¹co:

a) œlady zakodowane przez automatycz-ny koder uzyska³y pozytywne wyniki przeszukania o wartoœciach poœred-nich pomiêdzy wynikami opisanymi w pkt. b i c (ryc. 9),

b) œlady zakodowane przez automatyczny koder, a nastêpnie zmodyfikowane poprzez usuniêcie wszystkich minucji wyznaczonych przez kompu-ter w miejscu blizny uzyska³y pozytywne wyniki przeszukania o wartoœciach najmniejszych w sto-sunku do œladów opisanych w pkt a i c (ryc. 10),

c) œlady zakodowane przez automatyczny koder, a nastêpnie zmodyfikowane poprzez dodanie mi-nucji w miejscu blizny uzyska³y pozytywne wyniki przeszukania o wartoœciach najwiêkszych w sto-sunku do œladów opisanych powy¿ej (ryc. 11). Dla wszystkich badanych œladów linii papilarnych ten sposób kodowania okaza³ siê najbardziej efek-tywny.

Ryc. 8. Fragment œladu i odbitki porównawczej z charakterystycznym uk³adem blizn (1) oraz z przebiegiem linii papilarnych w pobli¿u tych blizn (2)

Fig. 8. Fragment of latent and reference print with characteristic arrangement of scars (1) and course of papilar line nearby these scars (2)

Ryc. 9. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹ po zakoñczeniu przez automatyczny koder

Fig. 9. Result of search of fingerprint with scar after automatic coding

Ryc. 10. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹ po usuniêciu wszystkich minucji w miejscu blizny

Fig. 10. Result of search of fingerprint with scar after removal of all minutiae from scar location

Podsumowanie

Na podstawie przeprowadzonych badañ stwierdzo-no, ¿e sposób kodowania œladów linii papilarnych z bli-znami ma wp³yw na wartoœæ liczbow¹ uzyskanego po-zytywnego wyniku przeszukania w systemie AFIS. Po-nadto zauwa¿ono, ¿e dodanie minucji w miejscu blizny wystêpuj¹cej na œladzie przy jednoczesnym braku tej blizny na odbitce linii papilarnych, znajduj¹cej siê w ba-zie AFIS, powoduje zmniejszenie prawdopodobieñstwa uzyskania pozytywnego wyniku HIT lub jego brak.

Podjêcie zagadnienia dotycz¹cego blizn i AFIS uznano za konieczne, gdy¿ liczba przeszukiwanych w systemie AFIS œladów i odbitek linii papilarnych z bli-znami jest znacz¹ca. W LK KWP w Bydgoszczy doko-nano analizy, maj¹cej na celu oszacowanie liczby odbi-tek linii papilarnych z bliznami na kartach daktyloskopij-nych wchodz¹cych w sk³ad dokumentacji HIT-owej, sporz¹dzonej w latach 2006–2007. W wyniku przepro-wadzonych badañ stwierdzono, ¿e na 35 procentach odbitek linii papilarnych palców na kartach daktylosko-pijnych wystêpuj¹ blizny (31 procent to blizny liniowe oraz 4 procent to blizny powierzchniowe), z czego 7 procent stanowi¹ odbitki zhitowane ze œladami N.N. (tzw. HIT-y).

Z praktycznego punktu widzenia œlady linii papilar-nych z bliznami przeszukiwane w systemie AFIS

naj-bezpieczniej jest kodowaæ na trzy powy¿ej opisane sposoby. Obecnie nie ma jednoznacznie okreœlonych i zapisanych zasad postêpowania, a prowadzenie prze-szukañ œladów linii papilarnych z bliznami opiera siê wy³¹cznie na indywidualnym doœwiadczeniu i wypraco-wanej procedurze postêpowania.

Podsumowuj¹c, nale¿y stwierdziæ, ¿e z uwagi na brak szczegó³owej metodyki badañ, w praktyce dak-tyloskopijnej rzadko wykorzystuje siê cechy powsta³e wraz z blizn¹, a blizny z regu³y traktowane s¹ jako wskazówka u³atwiaj¹ca typowanie materia³u porów-nawczego.

Edyta Kot

ryc.: 1–4, 7–11 autorka

BIBLIOGRAFIA

1. Baniuk K.: Nowe kryteria oceny œladów linii papilarnych w badaniach identyfikacyjnych, „Problemy Kryminalisty-ki” 1985, nr 170, s. 624–634.

2. Chatterjee S.K.: Krawêdzioskopia linii papilarnych [przek³.], „Problemy Kryminalistyki” 1963, nr 44–45, s. 699–707.

3. Cummins H., Midlo C.: Finger prints, palms and soles. An Introduction to Dermatoglyphics, Dover Publications, New York, 1961, s. 42.

4. Grzeszyk Cz.: Daktyloskopia, PWN, Warszawa 1992, s. 5, 24–26, 28–34.

5. Horoszowski P.: Kryminalistyka, PWN, Warsza-wa 1958, s. 329.

6. Moszczyñski J.: Daktyloskopia, Wydawnictwo CLK KGP, Warszawa 1997, s. 9, 17, 22, 157.

7. Szczotkowa Z.: Antropologia w dochodzeniu ojcostwa, PWN, Warszawa-Wroc³aw 1985.

8. Technika kryminalistyczna, [red.] W. Kêdzierski, Wy-dawnictwo WSPol w Szczytnie, 1995, tom II, s. 185.

9. Wiœniewski P.: Badania krawêdzioskopijne w praktyce daktyloskopijnej. czêœæ I, „Problemy Kryminalistyki” 1998, nr 219, s. 12–16.

10. Wójcikiewicz J.: Ekspertyza s¹dowa, Zakamycze, Kra-ków 2002, s. 98–99.

11. Metodyka prowadzenia selekcji, sprawdzenia i rejestra-cji œladów NN w bazach AFIS. Wytyczne CLK KGP, wydanie I z dnia 09.02.2005 r.

Ryc. 11. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹ po dodaniu minucji w miejscu blizny

Fig. 11. Result of searching fingerprint with scar after adding minutiae in place of scar