N Liczebność pogłowia klaczy wybranych rodzimych ras koni objętych programem ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015

(1)

Wiadomości Zootechniczne, R. LIV (2016), 3: 58–71

Liczebność pogłowia klaczy wybranych

rodzimych ras koni objętych programem ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015

Marta Pasternak

Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy,

Dział Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt, 32-083 Balice k. Krakowa

owe rozwiązania technologiczne, które zo- stały wprowadzone w rolnictwie świato- wym w ostatnich dziesięciu latach, znacząco wpłynęły także na produkcję zwierzęcą w Pol- sce. Na podstawie analizy tych czynników moż- na zauważyć wyraźne zmiany wielkości pogło- wia poszczególnych gatunków zwierząt. Niektó- re z tych zmian miały związek z rosnącym lub malejącym zainteresowaniem określonymi pro- duktami pochodzenia zwierzęcego, a inne z po- jawieniem się programów unijnych i dopłat. Dla przykładu, w 2014 r. wyprodukowano w Polsce 2669 tys. t drobiowego żywca rzeźnego, co sta- nowiło o 57% więcej niż w latach 2006–2010.

Ponadto, trzykrotnie zwiększył się w Polsce eks- port mięsa drobiowego. Niestety, taki sukces nie dotyczy wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. Zanotowano bowiem spadek liczebno- ści, który dotknął w Polsce szczególnie mocno

populację owiec i koni (Martyniuk i in., 2014;

GUS, 2014, 2015; Kozioł i Krzywoń, 2014;

Mieczkowski, 2015; Pasternak i Calik, 2015).

Pogłowie koni w Polsce i na świecie

Konina nie jest zbyt popularnym rodza- jem mięsa wśród polskich konsumentów, jednak z powodu rosnącego popytu w innych krajach produkcja żywca końskiego w Polsce w 2010 r.

wyniosła 38 tys. t. Przeznaczenie na ubój 66 tys.

sztuk tych zwierząt (25% pogłowia koni) czyni nasz kraj czołowym producentem koniny w Eu- ropie. Obecnie eksportuje się z Polski w celach rzeźnych ponad 30 tys. szt. koni rocznie, z czego około 1/3 stanowią zwierzęta żywe. Konina naj- chętniej spożywana jest przez Włochów, Bel- gów, Holendrów i Japończyków, którzy są głównymi importerami tego mięsa na świecie (Barowicz, 2013; Kapusta, 2009; Polak, 2016).

Wykres 1. Pogłowie koni na świecie w latach 1960–2011 Figure 1. Global horse population 1960–2011 (https://perissodactyla.wordpress.com/tag/fao/)

N

(2)

Według statystyk prowadzonych przez FAO (Food & Agriculture Organisation of the United Nations), liczebność światowej populacji koni w ostatnich pięćdziesięciu latach wahała się, w zależności od okresu, od 56 do 62 mln szt.

(wykr. 1). Liczba koni znacząco zmalała – z 62 mln w 1961 i 1975 r. do ok 56,2 mln w 2002, w okresie 1978–1992 utrzymując się na mniej więcej stałym poziomie ok. 60 mln. szt. W la-

tach 2002–2010 zaobserwowano systematyczny wzrost liczebności, która jednak wciąż nie prze- kroczyła 60 mln.

Największa część pogłowia koni znajdu- je się w Ameryce Północnej i Południowej i stanowi ona łącznie ok 53% całej populacji koni na świecie. Dla porównania, w całej Europie utrzymywane jest ok 9%, w Afryce 8%, a w Chinach 12% pogłowia koni (Parker, 2013).

Tabela 1. Pogłowie koni (szt.) w Polsce w latach 2005–2013; stan na czerwiec (GUS, 2014; PZHK, 2012, 2014)

Table 1. Population of horses (head) in Poland in the years 2005–2013; status as of June (GUS, 2014;

PZHK, 2012, 2014)

Rok – Year

Źródło – Source 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

GUS

Central Statis- tical Office

312 139 306 992 329 164 325 304 297 942 264 200 254 439 222 200 207 100

PZHK Polish Horse Breeders Asso- ciation

– – – – 362 800 344 188 314 313 302 007 302 699

W Polsce liczebność populacji koni na przestrzeni ostatnich lat istotnie zmalała (tab. 1).

Według danych GUS, liczba tych zwierząt w naszym kraju, wynosząca w 2005 r. 312 139 szt., z roku na rok zmniejszała się, w 2013 osią- gając poziom 207 100 szt. Jest to ogromny spadek wielkości pogłowia, który oznacza ubytek o ponad 1/3 (GUS, 2014). Według danych

PZHK, w samym tylko okresie od 2009 (362 800 szt.) do 2013 r. (302 699 szt.) liczba koni zmalała o ponad 60 tys. szt., czyli prawie o 17%

(PZHK 2012, 2014).

Największą liczbę tych zwierząt w Pol- sce odnotowano, według GUS, w 2007 r. – 329 164 szt., natomiast według dostępnych danych PZHK w 2009 r. – 362 800 szt.

(3)

Tak jak w przypadku innych gatunków zwierząt, tak i u koni zakres i kierunek zmian liczebności zależy w dużym stopniu od rasy.

W 2015 r. 47%, a więc prawie połowę pogłowia klaczy wpisanych do ksiąg głównych w Polsce stanowiły polskie konie zimnokrwiste. Łącznie 42,1% stanowiły klacze ras rodzimych: huculskiej (hc), wielkopolskiej (wlkp), małopolskiej (m), śląskiej (śl) i konik polski (kn). 9,3% po- głowia stanowiły klacze rasy polski koń szla- chetny półkrwi, a 0,8% wyodrębnione z grupy polskich koni zimnokrwistych klacze rasy polski arden. Udział kuców i koni małych zwiększył się o 0,2% w stosunku do roku 2014 i wynosił 0,8%

liczby klaczy wpisanych do ksiąg głównych (Pa- sternak i Calik, 2015; PZHK, 2016).

Liczebność klaczy objętych programem ochrony zasobów genetycznych

Działania na rzecz ochrony zasobów genetycznych rodzimych ras zwierząt są podejmo- wane w Polsce od wielu lat. Od 1 stycznia 2002 r. zadania związane z koordynacją owych dzia- łań w Polsce zostały przekazane Instytutowi Zootechniki. Aktualnie, na mocy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 czerwca 2008 r. (Dz. U. Nr 108, poz. 691), In- stytut stanowi krajową jednostkę koordynującą realizację zadań związanych z ochroną zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich (IZ PIB, 2014).

Pierwsze programy ochrony zasobów genetycznych koni zostały oficjalnie wprowadzone w 2000 r. i dotyczyły koników polskich oraz koni rasy huculskiej. Kolejne programy zo- stały stworzone w oparciu o badania własne In- stytutu Zootechniki na wniosek hodowców oraz Polskiego Związku Hodowców Koni, który prowadzi księgi hodowlane. Aktualnie program obejmuje 7 ras – w 2005 r. został opracowany dla koni ras małopolskiej i śląskiej, a w 2008 r.

dla koni wielkopolskich i zimnokrwistych w typie sokólskim i sztumskim. W 2010 r.

wprowadzono nowelizację programów oraz po- nowne ich zatwierdzenie do dalszej realizacji (Martyniuk i Polak, 2010; IZ PIB, 2014). Przy- stąpienie do programu jest dobrowolne, lecz kwalifikacja klaczy jest uzależniona od szeregu wymagań, ściśle określonych w programie ochrony. Jednym z warunków jest wpis klaczy do głównej księgi stadnej i poddanie jej ocenie wartości użytkowej.

Spełnienie warunków wpisu do głównej księgi stadnej danej rasy jest jednym z wymo- gów przyjęcia konia do programu ochrony.

W 2005 r. programem zostało objętych łącznie 32,4% klaczy ras kn, hc, m i śl posiadających wpis (tab. 2). W następnych latach odsetek klaczy kwalifikowanych do programu wzrastał, osiągając w 2008 r. poziom 42,9%, z uwzględ- nieniem objętej już wtedy programem rasy wielkopolskiej.

Tabela 2. Procentowy udział liczby klaczy ras kn, hc, m, wlkp i śl, spełniających warunki wpisu do księgi głównej w programie ochrony w latach 2005–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016) Table 2. Percentage of mares of kn, hc, m, wlkp and śl breeds eligible for stud book entry in the conservation

programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Rok – Year 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

% udział klaczy z księgi głównej w programie ochrony

% of stud book mares in the con- servation programme

32,4 39,3 48,2 42,9 36,8 43,4 44,1 48,6 56,6 59,9 60,9

Istotny wzrost liczby klaczy zakwalifiko- wanych do programu nastąpił w roku 2007, kiedy to w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (PROW) wszedł w życie „Program rolnośrodowiskowy”, zakłada- jący w pakiecie 7. („Zachowanie zagrożonych

zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie”) dofinansowanie dla hodowców posiadających zwierzęta ras rodzimych i spełniających określone warunki (MRWiR, 2007, 2010; Pawlewicz i Bórawski, 2013).

Pokazany w tabeli 2 spadek procentowy

(4)

liczby klaczy chronionych w 2009 r. z 42,9 do 36,8% wynikał ze wzrostu liczby klaczy wpisanych do ksiąg, wynoszącej w 2008 r. 6800 szt., natomiast w 2009 r. 7535 szt., przy równoczesnym spadku łącznej liczby klaczy zgłoszonych do programu z 2915 szt. w 2008 r.

do 2771 szt. w roku kolejnym.

Od 2010 r. obserwuje się systematyczny wzrost liczby klaczy ww. ras, biorących udział w programie ochrony, której odsetek w 2015 r.

osiągnął poziom 60,9%. (Pasternak, 2013 a; IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016).

Stan liczebny pogłowia klaczy wpisanych do księgi stadnej, a także tych objętych programem w dużej mierze waha się w zależności od rasy, dlatego też celem niniejszego opraco- wania była analiza zmian liczebności klaczy wybranych ras rodzimych, objętych programem ochrony zasobów genetycznych w Polsce w latach 2005–2015.

(5)

Tabela 3. Liczebność i udział klaczy rasy konik polski w programie ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Table 3. Number and proportion of Konik Polski mares in the genetic resources conservation programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Rok – Year 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba klaczy w księdze głównej

No. of mares in stud book 458 550 614 694 784 911 973 1026 1034 1196 1301 Liczba klaczy w programie ochrony

No. of mares in conservation programme

261 300 405 534 575 688 753 776 971 1095 1238

% of stud book mares in conservation programme

57 54,6 66 77 73,3 75,5 77,4 75,6 93,9 91,5 95,2

W 2005 r. liczba klaczy rasy konik polski wpisanych do księgi głównej wynosiła 458 szt., z czego 57% stanowiły klacze objęte programem ochrony. W ciągu kolejnych 10 lat na- stąpił intensywny wzrost liczebności pogłowia tej rasy, także części kwalifikowanej do programu. W 2015 r. liczba klaczy, znajdujących się w tych księgach była prawie trzykrotnie wyższa niż w 2005 i wynosiła 1301 szt., spośród których aż 1238 szt., czyli 95,2% było objętych programem (Pasternak, 2013 a; IZ PIB, 2014, dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2015). Popularność rasy jest

duża, między innymi ze względu na niewielkie wymagania paszowe i świetne przystosowanie do niekorzystnych warunków środowiska. Cechy te wynikają z pochodzenia rasy od dzikiego tar- pana, zamieszkującego niegdyś ziemie polskie.

Pomysłodawcą odtworzenia rasy był prof. Tade- usz Vetulani (Jaworski i Jezierski, 2011), z któ- rego inicjatywy został założony rezerwat koni- ków polskich w Białowieży, mający na celu re- introdukcję w systemie półdzikim populacji tar- pana leśnego. Obecnie koniki polskie są wyko- rzystywane między innymi w hodowli rezerwa-

(6)

towej, rekreacji, rajdach turystycznych oraz agroturystyce. Ze względu na swe niewielkie rozmiary i opanowany temperament dobrze spi- sują się w hipoterapii.

Rasa ta może mieć również zastosowa- nie w leśnictwie – przy zrywce drewna i w konnych patrolach, a także przy wypasach, będą-

cych formą ochrony bioróżnorodności trwałych użytków zielonych i przeciwdziałania zarastaniu środowisk bagiennych, np. w parkach narodo- wych (Białowieskim, Roztoczańskim i Bie- brzańskim) (Klawczyński, 2010; Smugała i Wie- liczko, 2010; Jaworski i Jezierski, 2011; Zawi- ślak i in., 2014).

Tabela 4. Liczebność i udział klaczy rasy huculskiej w programie ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Table 4. Number and proportion of Hucul mares in the genetic resources conservation programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Rok – Year 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba klaczy

w księdze głównej No. of mares in stud book

790 896 1015 1120 1381 1363 1416 1446 1467 1491 1561 Liczba klaczy

w programie ochrony No. of mares in conservation programme

506 618 755 911 919 1030 1039 1065 1161 1224 1225

% udział klaczy z księgi głównej w programie ochrony % of stud book mares in conservation programme

64,1 69 74,4 81,3 66,6 75,6 73,4 73,7 79,1 82,1 78,5

(7)

(8)

Konie rasy huculskiej są równie popularne jak koniki polskie, dlatego ich populacja w ostatnich latach przeżywała podobny rozkwit.

W 2005 r. liczba klaczy wpisanych do księgi głównej wynosiła 790 szt., a prawie 10 lat póź- niej zwiększyła się niemalże dwukrotnie i w 2014 wynosiła 1491 szt. Znacznie wzrósł również udział klaczy w programie ochrony – z 64,1% w 2005 r. do 82,1% w 2014 (Pasternak, 2013 a; IZ PIB, 2014; PZHK, 2015). Tego typu zmiany były podyktowane, przy równoczesnym wsparciu finansowym, wszechstronnością użyt-

kowania i łatwością utrzymania obu ras. Wyko- rzystanie koni huculskich jest podobne jak w przypadku koników polskich, zatem przed- stawicieli tej rasy można spotkać zarówno w rekreacji czy agroturystyce, jak i w hipoterapii.

Konie huculskie są również popularne w mod- nych ostatnio rajdach trekkingowych, np. w Bie- szczadach, gdzie świetnie się spisują, głównie ze względu na wytrzymałość, małą pobudliwość, zrównoważony charakter i dobre przystosowanie do wędrówek górskich (Brzeski i in., 1988; Kosi- niak-Kamysz i in., 2000; Gancarz, 2006).

Tabela 5. Liczebność i udział klaczy rasy małopolskiej w programie ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Table 5. Number and proportion of Małopolski mares in the genetic resources conservation programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

349 390 556 774 614 609 565 655 540 485 449

% of stud book mares in conservation programme

19,1 21,2 34,9 47,4 31,8 38 37,2 48,2 44,7 42,9 40,1

W przypadku koni rasy małopolskiej w ostatnich latach obserwuje się systematyczny spadek liczebności klaczy wpisywanych do księgi głównej. Od 2005 do 2014 r. ich liczba zmniejszyła się ze 1832 do 1131 szt., co oznacza spadek o ponad 1/3. Najwięcej klaczy – 1933

2014, PZHK, 2015). Celem realizacji programu ochrony tej rasy jest m.in. doskonalenie wzorca rasowego przy zachowaniu odrębności genoty- powej i fenotypowej oraz takich cech, jak: płod- ność, długowieczność, odporność na choroby, wytrzymałość, żywy temperament oraz przydat-

(9)

(10)

Tabela 6. Liczebność i udział klaczy rasy wielkopolskiej w programie ochrony zasobów genetycznych w latach 2008–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Table 6. Number and proportion of Wielkopolski mares in the genetic resources conservation programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Rok – Year 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Liczba klaczy w księdze głównej

No. of mares in stud book 2183 2066 1877 1725 1437 1137 1035 956 Liczba klaczy w programie ochrony

No. of mares in conservation programme 157 143 159 142 130 136 142 165

% of stud book mares in conservation programme

7,2 6,9 8,5 8,2 9 12 13,7 17,3

(11)

warunków środowiska oraz wszechstronnie użytkowym typem o wyraźnych predyspozy- cjach zaprzęgowych i wierzchowych. Powinien charakteryzować je żywy, ale zrównoważony temperament i łagodne usposobienie. Niestety, niewielka ich część osiąga wyniki w sporcie i MPMK (Mistrzostwa Polski Młodych Koni), w związku z tym od pewnego czasu można za- obserwować tendencję do zwiększania udziału

importowanego materiału w rodowodach koni wielkopolskich. Zmiany wprowadzane w ostatnich latach, dotyczące wymagań rodowodowych dla tej rasy sprawiły, że wiele rodzących się koni było uznawanych za osobniki szlachetnej pół- krwi, co znacznie ograniczyło liczebność koni wielkopolskich otrzymujących prawo wpisu do ksiąg (Kukawski, 1995; Chrzanowski, 2011;

Nowicka-Posłuszna, 2010, 2011).

Tabela 7. Liczebność i udział klaczy rasy śląskiej w programie ochrony zasobów genetycznych w latach 2005–2015 (IZ PIB, 2014; dane IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

Table 7. Number and proportion of Silesian mares in the genetic resources conservation programme in the years 2005–2015 (IZ PIB, 2014; IZ PIB, 2015; PZHK, 2016)

209 394 349 539 520 598 603 604 748 807 843

% of stud book mares in conservation programme

20,7 38 32,8 46,1 37,9 44,1 43,1 45 51,9 57,4 56,4

Liczebność klaczy rasy śląskiej, posia- dających prawo wpisu do księgi głównej zwięk- szyła się w ostatnich latach z 1009 szt. w 2005 r.

do 1495 szt. w 2015, czyli prawie o 50%. Ilość klaczy zgłaszanych i przyjmowanych do programu ochrony również rosła, zwiększając się z 209 szt. w 2005 r. do 807 szt. w 2014. Oznacza to prawie czterokrotny wzrost liczby chronionych klaczy. Można zatem stwierdzić, że ich udział w programie z niewielkimi wahaniami systematycznie wzrastał i z 20,7% w 2005 r.

osiągnął poziom 57,4% w 2014, czyli w programie brała udział ponad połowa klaczy posiadają- cych wpis do księgi głównej (Pasternak, 2013 b;

IZ PIB, 2014; PZHK, 2015). Rosnąca liczebność tej rasy jest dobrym sygnałem, świadczącym o staraniach hodowców i chęci utrzymywania rasy. Konie rasy śląskiej są reprezentacyjne i coraz częściej można je spotkać jako konie za- przęgowe. Wykazują się dzielnością, siłą i wy- trzymałością, które są doceniane przez zawodni- ków powożenia. Dzięki mocnej budowie i ła- godności sprawdzają się również jako konie ro- dzinne i rekreacyjne. W hodowli należy zwrócić

szczególną uwagę na skłonności hodowców do prób wytworzenia ślązaków w lżejszym, bar- dziej szlachetnym typie i pilnować, aby nie za- tracono starego typu konia śląskiego, nastawio- nego na współpracę z człowiekiem, wykazują- cego się dobrym stępem i kłusem oraz żywym impulsem w ruchu do przodu (Detkens, 1961;

Lawin, 2008).

Podsumowanie

W 2008 r. liczba klaczy objętych programem ochrony we wszystkich pięciu omawia- nych rasach wynosiła łącznie 2915 szt., natomiast w 2015 r. wzrosła do 3920 szt., czyli do 30% więcej (tab. 3–7). Klacze te tworzyły w 2015 r. 896 stad, spośród których największa liczba występowała u koni huculskich (264), a najmniejsza u koni wielkopolskich (jedynie 32) (dane IZ PIB, 2015). Najpopularniejsze oka- zały się koniki polskie, konie huculskie i konie śląskie. Najmniejszą liczbę klaczy z wpisem do księgi głównej oraz kwalifikacją do programu ochrony zaobserwowano wśród koni wielkopolskich.

(12)

Rosnąca liczba klaczy włączanych do programu ochrony świadczy o wzroście świa- domości hodowców dotyczącej ras rodzimych i doboru par do rozpłodu. Liczba zwierząt posia- dających odpowiedni rodowód i utrwalony typ wzorca swoich przodków zwiększa się, jednak w przypadku niektórych ras, takich jak małopol- ska czy wielkopolska, konieczna jest pełna analiza postawionych celów i ich ewentualna korek- ta. Pomocnym aspektem z pewnością okazałoby się wsparcie finansowe do utrzymywania nie tylko klaczy, ale również ogierów i młodzieży.

Więcej koni zostawianych byłoby wtedy do hodowli, a więc większy ich odsetek otrzymywałby wpis do ksiąg i był zgłaszany do programu ochrony zasobów genetycznych.

Jednym z głównych celów programu jest zachowanie zmienności genetycznej, dlatego korzystne byłoby utrzymywanie i używanie większej liczby reproduktorów, co w istotnej mierze pozwoliłoby na spełnienie tego warunku.

Praca i postęp hodowlany nie są możliwe, jeśli w małej populacji używa się wciąż tych samych samców, nie kładąc nacisku na polepszenie war- tości użytkowej, a jedynie na odpowiednie po-

chodzenie. Ponadto, potrzebna jest organizacja większej liczby wydarzeń promujących konie, które będą podkreślać odrębność i wyjątkowość ras rodzimych, mocno wypieranych przez inne rasy, w tym zagraniczne. Działania takie przy- ciągają dużą rzeszę odbiorców i zostały już pod- jęte miedzy innymi w ramach promocji konia małopolskiego, organizowanej wspólnie przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, PZHK i inne pokrewne pod- mioty.

W ramach popularyzacji rasy odbyły się między innymi: czempionaty, promocyjne wy- ścigi koni małopolskich na Krakowskim Torze Wyścigów Konnych SK Wiśnicz, „Wielka Kra- kowska Gonitwa Włościańska” na Krakowskich Błoniach, zorganizowana po 25 latach przerwy gonitwa koni małopolskich na Warszawskim Służewcu, a także bicie rekordu prędkości z udziałem koni małopolskich we Wrocławiu na Torze Partynice. W tym ostatnim sukces należał do ogiera Decybela I – hodowli Jacka Soski, któ- ry osiągnął rekord biegu, wynoszący 56 km/h, wyrównany (ale nie pobity) później przez jedne- go z koni pełnej krwi angielskiej.

Literatura Barowicz T. (2013). Konina – fakty i mity. WRP Biznes, 4: 11.

Brzeski E., Górska K., Rudowski M. (1988). Konie huculskie, PWN, Warszawa.

Budzyński M., Byszewski W, Sikora Cz., Słomka L. (1989). Konie małopolskie. PWN, Warszawa.

Chrzanowski Sz. (2011). Doskonalenie koni wielkopolskich. Mat. konf. nauk.: Konie trakeńskie i wielkopolskie w realiach XXI wieku, Olsztyn, 14–16.06.2011, ss. 40–47.

Detkens S. (1961). Koń śląski. Wyd. IZ, Kraków, 131 ss.

Gancarz J. (2006). Wskaźniki pobudliwości nerwowej koni huculskich utrzymywanych systemem tabunowym.

Ann. UMC-S, Sectio EE: Zootechnica, 24: 249–255.

GUS (2014). Roczniki branżowe – Rocznik statystyczny rolnictwa 2014, Warszawa.

GUS (2015). Mały rocznik statystyczny Polski 2015, Warszawa, ss. 276–281.

IZ PIB (2014). Ekspertyza na temat stanu krajowej różnorodności biologicznej w zakresie zasobów genetycz-

(13)

Lawin J. (2008). Po co próby dzielności? Koński Targ, Grudzień 2008: 14–16.

Martyniuk E., Polak G. (2010). Różnorodność biologiczna w rolnictwie. Jak promować i popularyzować rasy rodzime? Mat. Ogólnopol. Konf.: Mówić o różnorodności biologicznej nie tylko w roku 2010. Uniwer- sytet Warszawski, 17.05.2010. Monografia, ss. 219–232.

Martyniuk E., Krupiński J., Chełmińska A., Giżejewski Z. (2014). Krajowa strategia zrównoważonego użytko- wania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. IZ PIB, Kraków, 171 ss.

Mieczkowski M. (2015). Konsumpcja mięsa drobiowego w Polsce na tle zmian rynkowych. Biul. Inf. ARR, 2:

14–17.

MRWiR (2007). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. Warszawa.

MRWiR (2010). Stan realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.Warszawa.

Nowicka-Posłuszna A. (2010). Wzorzec rodowodowy i użytkowy koni rasy wielkopolskiej. Koń wielkopolski w Programie ochrony zasobów genetycznych, IZ PIB, Kraków.

Nowicka-Posłuszna A. (2011). Zmiany modelu rodowodowego koni rasy wielkopolskiej. Wiad. Zoot., XLIX, 1:

89–99.

Parker R. (2013). Equine Science. 4 ed. Delmar Cengage Learning, New York, p. 32.

Pasternak M. (2013 a). Gestaltungsdynamik des Bestands an Pferden von primitiven und Warmblutrassen im Rahmen des Schutzprogramms für die genetischen Ressourcen 2005–2012. Mat. konf. pol.-niem.: Bio- różnorodność zwierząt gospodarskich – praktyczne wykorzystanie – teraźniejszość i przyszłość, Balice, 15–17.10.2013, ss. 310–314.

Pasternak M. (2013 b). Liczebność populacji koni rasy śląskiej objętych programem ochrony zasobów genetycz- nych w latach 2005–2012. Mat. LXXVIII Zjazdu Nauk. PTZ, 9–11.09.2013, Kraków, ss. 300–301.

Pasternak M., Calik J. (2015). Stan produkcji zwierzęcej w Polsce w latach 2005–2014. Wiad. Zoot., LIII, 4: 62–69.

Pawlewicz A., Bórawski P. (2013). Realizacja programu rolnośrodowiskowego w Polsce. Rocz. Nauk. Stowa- rzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 15 (2): 271–276.

Polak G. (2016). Konina – temat tabu. Hodowla i Jeździec, XIV, 1 (48): 20–21.

Program ochrony zasobów genetycznych koni rasy małopolskiej (2010). Tekst jednolity. Załącznik nr 4 do Za- rządzenia nr 19/10 z dnia 16 kwietnia 2010.

PZHK – Polski Związek Hodowców Koni (2012). Sprawozdanie z działalności Polskiego Związku Hodowców Koni w latach 2008–2011. XXVII Walny Zjazd Delegatów Polskiego Związku Hodowców Koni, maj 2012; http://pzhk.pl/sprawy-zwiazkowe/pzhk/xxvii-walny-zjazd/

PZHK – Polski Związek Hodowców Koni (2014). Sprawozdanie z działalności Polskiego Związku Hodowców Koni w latach 2012–2013. XXVIII Walny Zjazd Delegatów PZHK, maj 2014; http://pzhk.pl/sprawy- zwiazkowe/pzhk/xxviii-walny-zjazd-delegatow-pzhk-maj-2014/

PZHK – Polski Związek Hodowców Koni (2016). http://pzhk.pl/hodowla/statystyka-hodowlana/

Smugała M., Wieliczko J. (2010). Czarnocińskie koniki. Koń Polski, 12: 68–69.

Sondij F. (2011). Hodowla koni rasy małopolskiej – rys historyczny i sytuacja aktualna. Wiad. Zoot., XLIX, 2:

25–30.

Zawiślak J., Ogińska M., Drewka M., Święcicka N. (2014). Wykorzystanie koni w gospodarce leśnej. Wiad.

Zoot., LII, 1: 61–65.

POPULATION OF MARES OF SELECTED NATIVE BREEDS OF HORSES INCLUDED IN THE GENETIC RESOURCES CONSERVATION PROGRAMME IN THE YEARS 2005–2015

Summary

The population of horses in Poland has considerably declined in recent years, which gives an additional reason for their conservation. The aim of the article was to analyse changes in the population of mares of selected native breeds under the genetic resources conservation programme in Poland in the years 2005–2015. In 2008, the total number of Hucul, Polish Konik, Małopolski, Wielkopolski and Silesian mares included in the conservation programme was 2915 and it rose to 3920 in 2015, an increase of 30%. Polish Koniks and Huculs were the most popular of these breeds. The lowest number of mares entered in the stud books and qualified for the conservation programme was observed for Wielkopolski horses, the number of which decreases each year.

Further breeding work aimed to improve the utility value of native breed horses and promotion of the breeds through the organization of all-Polish events are necessary.

Fot. w pracy: M. Pasternak

(14)