składał się głównie

D zoOLOGICZNY pRzEGLA (2007): 169-1 77

1,I, 3-4

sezonowe z 1niany składu p~kar1nu pło1nykówki Tyto alba guttata w polnocnej Polsce

, ,11 differcnces in the diet of barn owi Tyto alba gutt t . N

Scason, a a m orthern Poland

TOMASZ HETMAŃSKI', KRZYSZTOF WOŁK2

1Instytut Biologii i Ochrony Środowiska, Akademia Pomorska, ul.

76-200 Słupsk

e-mail: t.hetmansk@onet.eu

2ul. Malinowskiego 6/3, 87-100 Toruń

Wprowadzenie i teren badań

Arciszewskiego 226,

Badania składu pokarmu sów i dziennych ptaków drapieżnych trwają od

dziesięcioleci. Wykorzystywana do tego celu analiza wypluwek jest jedną z najlepszych metod służącą do poznania diety drapieżnika (RUPRECHT 1979a). Od dawna stosuje

się ją również do badań nad występowaniem drobnych ssaków i innych kręgowców

na terenie penetrowanym przez drapieżnika (CZARNECKI i in. 1955, RUPRECHT 1990,

KASPRZYK i ZALEWSKI 1992, KOPIJ 1992). Dzięki temu służy również poznaniu rozmieszczenia fauny w kraju (PUCEK i RACZYŃSKI 1983, RUPRECHT 1986). Wypluwki wykorzystuje się także w badaniach nad dynamiką populacji i aktywnością ofiar

(B_OSE i GUIDA LI 2001). Skład pokarmu sów jest często odbiciem stan:1 liczebnego ofiar na danym terenie. Dlatego różni się w zależności od cech środowiska, od por_y roku oraz między latami badań (PETTY 1999). N a przykład pokarm puszc~yka S~rzx aluco (L.) w Puszczy Kampinoskiej

składał się głównie

z drobnych ssakow (⁸²1/o_), a w mniejszym stopniu z ptaków (3% ofiar). Natomiast puszczyki w W~rsza:vie

zjadały

przede wszystkim ptaki (89%)

zaś

^ssaki

stanowiły

^{zaledwie 11 %} ich diet~

(G . ' . · bserwowac

OSZCZYNSKI i in. 1993). Podobne różnice w składzie pokarmu m?zna ^O . •

u płom k, . . . kami srodowiskowym1.

Pł

Y owkt, co jest spowodowane odmiennymi warun k, danego

omyk' k , d f ą drobnych ssa ow

t ow a nadaje się bardzo dobrze do badan na aun . d oczynku.

Serke?u,

gdyż

pozostawia

większość

swoich zrzutek w miejscu dzienln_ego

sotatć liczbę

z telet

r·

h i pozwa aJą u '

· Y ^O 1ar w wypluwkach są dobrze zac owane ZJedzony h f

Ob c ,o, iar. . . tępowaniem drobnych

ssak· ecnosc płomykówki w Europie związana Jest z whyMs, idae i owadożernych

0w szc , 1 · 'd szowatyc ur · 1 · d

fns .' zego me nornikowatych Microt1 ae, my . zrodczy za ezy ⁰

ectzvor (D kt, ej sukces to k, ka

obfit , . a E BRUIJN 1994 ). Jest to sowa, or . h gryzoni płomY ow

Skł•

^dosc1 _norników. W latach masowego pojawienia s1~ ty(cD BRUIJN' 1994).

Skład

a a

ww · . . ·

ezonie E

'(CeJ JaJ, a nawet realizuje dwa lęgi w s

u

170 TOMASZ HETMAŃSKI, KRZYSZTOF ^WOŁK

pokarmu płomykówki był ^{szerok~ badany} za_równo w P,olsce,_jak i w Eur?p!e. Wyniki bada ^11. są ^{,·ednoznaczne} i wskazu.Ją ^{na fakt, ze} plomykowka JeSt wyspecJal1zowan

. . k , . . . . h ^Yin

drapieżnikiem w kicrun ku low i en ia drobnych ssa ow, ^stanowiącyc często podst

, d . k ^awę

J·e1· diety. Jednakże różnice geograficzne oraz lokalne w sro owis u decydują o zm·

. . . . C 1en.

naści składu jakościcnvego i ilościowego w diecie teJ :owy. . elem badań było ustalenie składu ^pokarmu płomykówek pochodzących ^z połnocneJ Polski oraz sez _ nowych zmian ,v udziale

najważniejszych

gatunków ofiar w diecie.

0

Badania prowadziliśmy na dwóch stanowiskach płomykówki w 1992 roku. Każde stanowisko ^{było zajęte} przez parę lęgową. Obie pary rozmnażały się w okresie bada11 i pomyślnie wyprowadziły młocie. Przed rozpoczęciem badań pomieszczenia zajęte przez płomykówki zostały dokladn ie oczyszczone ze starych zrzutek. Materiał wypluwkowy zbierano regularnie co ^miesiąc na obu stanowiskach. ^{Następnie w} labo- ratorium wybierano te elementy szkieletu, które były niezbędne do oznaczenia ^jakości i ilości ofiar. Do ^określenia gatunku ofiar wykorzystano klucze (PUCEK 1984, ^RUPRECHT 1979b, 198 7).

Pierwsza badana para lęgowa występowała w miejscowości Turze. Płomykówki rozmnażały się i przebywały podczas dnia w wieży kościoła. Turze zlokalizowane jest na pojezierzu Starogardzkim, na zachód od Tczewa w odległości ok. 1 O km. Na

całym obszarze Pojezierza Starogardzkiego dominuje morena denna falista z dużą liczbą bezodpływowych zagłębień (KONDRACKI 1998 ). Zasadniczą część Pojezierza Starogardzkiego ^zajmują gleby piaskowe. Jednakże miejscowość Turze ^leży we wschodniej części regionu, gdzie zdecydowanie dominują urodzajne gleby brunatne, wykorzystywane pod ^{uprawę zbóż} i roślin okopowych. Druga badana para ^lęgowa

występowała w miejscowości Pogrodzie ^znajdujące się w odległości około 18 km na

północny wschód od ^Elbląga. Tereny te należą do Wzniesienia Elbląskiego charakte-

ryzującego się także występowaniem moren i dobrych gleb użytkowanych rolniczo.

Płomykówki w Pogrodziu ^{występowały} w wieży kościoła.

Przeanalizowaliśmy łącznie 1188 wypluwek zebranych na dwóch stanowiskach płomykówek. Średnio ^na jedną wypluwkę przypadało 3.9 szkieletu kręgowca. Łącznie

wypreparowaliśmy 4654 ofiar. Do oceny ilościowej nie włączono resztek owadów znalezionych w wypluwkach.

Skład gatunkowy ofiar płomykówek

W wypluwkach płomykówek z Turze stwierdziliśmy 18 gatunków, a z Pogrodz!a 15 gatunków ssaków. Ssaki ^stanowiły bardzo wysoki ^udział w diecie sów, mianowicie 98.

I:°

(n=2845 ~fia~) w ~urze i 99.9% (n= 1807 ofiar) w Pogrodzi u. Pozostałe sz~iel~t~

nalezały d~ ptakow ¹ płazow (tab. ^I). W zrzutkach płomykówek stwierdziliśmy rowniez

~ancerzyk'. owadów, ~tóre należały do rzędu muchówek (Diptera) ^rodziny Sy1phidae

1 An~homyzdae, ^motyli (Lepidoptera) ^rodziny Nymphalidae ⁱ chrząszczy (Coleoptera) r~dzmy Carabidae. Jednakże owady spotykano bardzo rzadko w wypluwkach tych sow.

Spośród ssaków najliczniejsze w pokarmie płomykówek były ^gryzonie Rodent~a 66.7%. (42.8% myszowate Muridae ^{i 23}.9% nornikowate Microtidae), następnie owadozerne Insectivora 33.2%, a nietoperze Chiroptera O. l % (n=4599). Myszo~ate

reprezentowane ^były przez 6 t k, . ^t nkoW,

ga un ow, normkowate ^również przez 6 ga u

SEZONOWE ZMIANY SKL/\DU PO

KARMU PLO

- - - - MYKóWK1 7'

~ 1 • ~ rr.ą,1

, Tabela l ~

Roczny udział gatunkow kręgowców w d. , . ,

icc1c płomykówek 7 I ,

, l Wuch Sl't

Gatunek - ' ^{< now1sk}

Ud'li'1_·' l _w pokarmie (1¼,)

Ryj6v,,ka aksamitna Sorex nra11el(s (L.) Mysz domowa Mus 11111scufus (L.)

Nornik zwyczajny Microtus arvolis Pallas Badylarka Micromys minufl(S Pallas Ryjówka malutka Sorex 111i111t111s (L.) Mysz polna Apodemus agrari1ts Pallas Mysz zaroślowa Apodemus sylvaticus (L.) Nomik północny Microtus oeconornus Pallas

Rzęsorek rzeczek Neomys fodiens Pennant Darniówka zwyczajna Pitymys subterraneus de Selys Longchamps

Mysz wielkooka leśna Apodemus flavicollis Melchior

Szczur wędrowny Rattus norvegicus

Berkenhout

Nornik bury Microtus agrestis (L.) Karczownik Arvicola terrestris (L.)

Nornica ruda Clethrionomys glareolus Schreber Nietoperze (Chiroptera)

Razem ssaki Ptaki (A ves)

Płazy (Amphibia)

Tuu.c

(n::::2792)

26.0 20.4

17.J

6.4

6.3 5.7 4.4 2.7 1.8 1.4

0.8

0.3

0.2 0.1 0.1 0.1 98.1

1.8 0.1

Po grodzic ( n::: I 807)

25.0 25.S

18.9

9.4

4.8 7.6 0.2 4.2

1.]

O.I

0.2

0.1

0.2 0.1 0.1

o.o

99.9 0.1

o.o

b 1) Trzy osobniki

· ·dae (ta ·

a . • · , k atych Sancz · , , E tesicus

. owadozerne przez 3 gatunki ryJ ow ow , ł to mroczek pozny P nietoperzy

należały

do trzech

różnych

gatunkow. ~y /y ^ScHREBER i gacek brunatny

s erotinus . SCHREBER borowiec wie . lk' ¹ N ta/us yc noctu a •, k

Pl ' b ł ryJOW a

ecotus

aurżt~~

^{(L),. .} . fiar obu par

pł~mykówek

l Xe~1 biomasy k Trzema naJ hczmeJ szym1 gatunkanu_ ⁰ ( b ₁₎ Jednakze pod wz~ ~ stanowiąc a sa mi na, mysz domowa 't 1 . norm zwycz 'k aJnY . ta . . • · wał pierwsze . 1111eJsce '

ofia r zmienia · · się_ ich znaczenie. Norm zwy 'k czaJDY zaJmo

-

TOMASZ HETMAŃSKI, KRZYSZTOF WOŁK 172

26.5% (Turze) oraz 29.7% (Pogrodzie) masy zjedzonych ssaków. N~

była

^{mysz domowa -} odpowiednio 17 .6% i 22.6%, a na trzecim ry~, rugun lbiejs

. . ~ . p I . W l Jowka ak cu

_ 13 .2% _. i _.. 13 .0% odpow1edn _. 10 w 1 urze I ogroc z1 u. <ażdym mies· ^c sainitn

. . . I , . iącu rok a

gatunki ohar

stanowiły podstawę

„ diety p·lomy rnwek (ryc. 1 ). Ich lic z a 6 przek-^{u te trz} y

często

^{60% ohar. 1}

aczała

Płomykówki odżywiały się niemal wyłącznie drobnymi ssakami T _

ryjówka aksamitna, mysz domowa i nornik zwyczajny, domin ..

owały;

^{rzky gatunki}

· · d b 1 k' ' · · I

ł

^{· po anni '}

mne gatunki ro nyc 1 ssa ow rown1ez oc grywa y wazną rolę. Stwierdz']', e, ale

ró ż norodność gatunkową

^{ofiar, bo}

aż

15 gatunków naziemnych drobn

1

hisrny

duż ą

S pec.1a 1. 1· z0\vame . się . w ow1e111u

ł

^{. . d b} ro nyc I 1 ssarnw przez te I ' sowy potwierd-yc . ssak' ⁰_w.

innych bada11 prowadzonych w

różnych częściach

^{Europy. W Anglii} _p

;aJą

_ornykowk^w~n1ki _i

o <Il

100 90 80

li) 60

E ~ 50

~ o c. 40

N -O

::i 20

10

St Lu Ma Kw Ma Cz Li Si Wr Pa Li ^Gr

Miesiące

Ryc. l. Udział . trzech naJ. "liczni · eJszyc h gatun k, ow ofiar: ryJowki . . , aksamitnej, myszy domoweJ

1 nornika zwyczajnego w pokarmie płomykówki w cyklu rocznym.

odżywiały się ł' · d . ·.

n

·k· b g 0 ":~1e robnymi ssakami, a w

szczególności

trzema gatunkain1.

orm iem urym, ryJowk k . . . iły

aż

^{90% okarmu}

ą,a s~m1tną

ⁱ

myszą domową. Łącznie

te trzy gatunki stanoW.

udział

^p~ako'

ł pł?m~kowki

^(BOND i in. 2005). Podobnie

było

^we

Włoszech,

^gdzie

w, P azow 1 owadów d" · , · GUIDALI

2001) Ssaki· d . w i ecie płomykowek był niewielki (BOSE ¹

· owa ozerne był t k . · ł w po-

karmie sowy .

ł

^{. Y am po armem}

uzupełniającym gdyż

ich udzta ¹

wziasta zimą k" d , . ouJDAL

200 l) Inne b d • ' ie Y spadała dostępność norników (BOSE ¹ .

· a ama we

Włosze

^{h · . kar1111e}

płomykówek

^{_ ok}

80 ¾ c.

potwierdzają

^wysoki

udział

^{ssaków w po . in-}

2001 ). W Irlandii .do . o

stanowiły

gryzonie, a 19%

owadożerne

^{(V AR U ZZA I nY}

( minowały my , . droW

SMAL 1987)

w

G . . ł sz zaroslowa mysz domowa 1 szczur wę ki

· recJ1 p omykówk· . , . . ' gatun

z rodzaju Crocidura i A d 1

naJczęsc1eJ chwytały

mysz

domową

^o~az. 6 ^to/o po emus. Drobne ssaki

stanowiły

^94.9% liczby ofiar ¹ 9

·

SEZONOWE ZMIANY _LOMYKOWKI T li ---

· · GUTTAT;1

. · · 173

ofiar (BONTZORLOS ^{1 111.} 2005). Podobne w .k.

biomasy . . l . . yn1 i uzyskali ^{G· ..}

. (Z005). Badama w. wie u mteJscach Europy IJOk' . . w · recJ1 ^AuvrZATos

· in. . • ^{clZUJ ą,} ze ^{pło k , . ~}

1 . . ₁ wyspecjalizowanym do chwytania drobnyc] , ^{.I , .} my owkaJest drapież-

11k1en , . d . ¹ ssa <ow ^{(SMJ\L 19}

1 ,1, zależnosci o regionu Europy ^zmieniai·ą się g· ^t ₁ ^{. . . 87).}

"' d · · ^a uno clom1nt . .

to spowodowane o m1ennym składem jakościow . .

1

, . tJące w d1ec1e sów.

Jest . . · ym ^{1 1} osc1 owy ^{d b}

, ,v terenie. ^{Występowanie} podgatunków lJlomyko' ^wł . . . m ro nych ssa-

koW · . , . ^<:I Jest prawdoJ d b ·

nl·em do chwyta111a roznych gatunków of,·,₁₁^. p ₁ ^{· . JO O} nie przysto-

sowa . . . ' · oc gatunek Ja'• · · _

llodnieJ· (Tyto alba alba) odzyw1a się głównie gryzo . . s~ieJszy z Europy

zac , . . . . . . 111a1111 z rodzaJu ^A 7 1~ . , ,

. Mu~ spp. Jas111eJsze ubarw1e111e ,1est prawdopodobnie ^[Ji·- 't •. / ^{oei emu.5 .spp.}

I ^{L • T • .}

zys osowaniem do po] ^{r .} a te gatunk1. KOTZAGEORGES ^I MASON ( 1997) wykazali ^A ₁ ^{.. :.} owania

n d . . ^{I , ,} w . ng 11, ze na terenach

·olniczych w za rzew1et11ac ¹ srodpolnych ^dominui·ą g ₁ ^k.

1 • • , • • • , , • • c a un ¹ myszy ^zaroślowe· i wielkookiej lesneJ, co moze m1ec row111eż wpływ ^na duż d- • ł ^h ~

. . k' k.

z , . . . .

^{y u} z1a tyc gryzoni

w pokanrne ^{płomy 'OW 1.} as c1e111111eJszy podgatunek z Europy ^śr dk . . . . . . . . , . . . o oweJ ¹ wschodrneJ Tvto alba guttata odzywia się głow111e nor111k1em zwyczaJ·nym bad 1 k • . ,

. . . . , Y ar ^{ą 1} ry ^J o ^{w ką}

(ROULIN 2004). Nasze bada111a ^wskazują na liczebną dominacJ·ę ryJ·o, k. k · •

. . . w ¹ a sam1tneJ,

myszy domowej a na trz~c1111 mieJ scu ~or~ika zwyczajnego. Pod ^względem biomasy rola _tych trze~h gatunkow przedstawia ^się odwrotnie, na pierwszym miejscu jest nornik zwyczaJny.

Sezonowe zmiany ^składu gatunkowego ofiar

Udział poszczególnych gatunków drobnych ssaków w diecie płomykówek zmieniał się sezonowo. Najlepiej ^było to widoczne u gatunków dominujących. Wyraźne

fluktuacje zaobserwowano ^wśród trzech najliczniej zjadanych ssaków (ryc. 2). ^Wiosną

płomykówki odżywiały się głównie ryjówkami aksamitnymi, latem przeważały norniki zwyczajne, zaś jesienią, a zwłaszcza zimą dominowały myszy domowe. W przypadku myszy domowej i ryjówki aksamitnej stwierdzono tylko jeden szczyt występowania w wypluwkach w ciągu roku, natomiast nornik zwyczajny p~j a wił się naj l~~zniej w czerwcu (pierwszy szczyt) i we ^wrześniu ( drugi szczyt). W lipcu dostępnosc nor- nika w diecie obu par

płomykówek wyraźnie spadła

(ryc. 2). Ba~ani~

n~~ płomy~ó"':'ką

w Izraelu

pokazały, że płomykówka

^{ma w}

składzie

ofiary w takich Ilosciach, w Jakich

WyStępują

one w terenie (TORES i in. 2006).

Jednakże,

sowy w pe~~ych _o~resach roku k · . . . . , d asi·e była naJłatw1ejsza do s upiały się na Jednej ofierze, ktora w anym cz ,

zł · · • • b d h sów można wytłumaczyc

owienia. Wysoki ^udział ryJ· ówek ^wiosną w diecie a anyc . . l 'ł

ł ^{·, k} · aksamitne ¹ usta ¹ a,

~zrostem ich aktywności. BUCHALCZYK ⁽¹⁹⁷²⁾ bada a ryJo': ^{1 . . ł}

ze . h . . kim poz10m1e przez ca e

ie aktywność wzrasta ^wiosną i utrzymuje ^się na wyso • d · ·. chli- lat W . . , . ł . . i występowama uzeJ ru

0· Ymka to z ^osiągania przez nie doJrzałosci P cwwej , , t gatunku spada

Wości d . . . . 2006) Aktywnosc ego .

. . po czas zerowa111a (BALRZ ¹ AMBOS · N badania potwierdzaJą

Jes1en · · · . . ^{1 972)} asze , .

t _ią 1 Jest niska przez ^{całą zimę} (BUCHALCZYK , · k •ny J·est bezpośredmo

ezę 2 d . . ^ł ykowe ^zw1ąza

. ' e u ział ryjówek aksamitnych w pokarmie P om . b łowionych ryjówek

z Ich akt , . . . · J dnakże hcz a z . b

YWnosc1ą 1 dostępnością w tereme. e ' · ^rząt Spadek ltcz Y

w lee· . . ' i tych zwie ·

. ie malała, pomimo nadal wysokiej aktywnosc . . . ·ał się ze wzrostem

ZJada . h . . d dobmej ^wiąz .

d nyc ryJówek w okresie letnim naJpraw opo . · że ssaki owadozerne

ostępn , • . ^{LI (2001)} u waza ^Ją, ta

, osci nornika zwyczajnego. BOSE 1 GUIDA k, ki maleje, gdy wzras są Pokarm . . . . d . ł okarmie ^płomy ow

· · em uzupełmaJącym 1 ich u zia w P

174

so

T

70 i

~ ~ 60

>-- 3: o

50

V,

~

§ ^I """\_;

40 ~ ) /

ro ..>i!

o o..

3: 30 -

~

N ' u

;:i 20 ¹

o - -

St Lu

TOMASZ HETMAŃSKI, KRZYSZTOF WOŁK

,

o o

,,

..

, o ..

1- -

Ma Kw Ma ^Cz Li Si Wr

Miesiące

9 S.araneu

"'-0- -M.arvali:

--0--M. inuscu\

....

o

"

·----+

Pa Li

"o

Gr

Ryc. 2. Zmiany udziału trzech najliczniejszych gatunków ofiar w pokarmie płomykówek

w ciągu roku.

liczebność norników. Podobną zależność stwierdzono u puszczyka, który odżywiał się ryjówką aksamitną głównie wiosną, a jej udział zależał od obfitości nornika burego (PETTY 1999). Badania przeprowadzone w Szwajcarii potwierdzają drugorzędne znaczenie ryjówki w pokarmie płomykówki w okresie letnim (BRINER i in. 2007).

BRINER i in. (2007) twierdzili, że minimalne zagęszczenie nornika zwyczajnego występuje wiosną, a pierwszy wzrost liczebności zaczyna się pod koniec maja. P~~u- lacj a tego gryzonia utrzymywała wysokie zagęszczenie aż do listopada ^{(TUMUR 11~·}

2005, BRINER i in. 2007). Jednakże BRINER i in. (2007) zaobserwowali, że w okre~ie letnim następuje krót-kotrwały spadek liczebności i zagęszczenia tego gryzonia, ktor~

wystąpił

^{w lipcu} i sierpniu. Nasze badania

są dokładnym

odzwierciedleniem sytuacJ~

zanotowanej przez tych naukowców.

Udział

nornika zwyczajnego w poka:·.mi_e nas~Y~'

płomykówek wyraźnie spadł właśnie

w tym okresie. Badacze ze Szwajcarn me p~tr~ ;~

wytłumaczyć

takiego spadku

liczebności

^w

środku

^lata.

Przypuszczają, że

^{nie Je n}

d . , . . d e wzroster

to spowo owane spadkiem rozrodczosc1 tego gryzonia, lecz spowo owan , i

, . 1 , . . ^{k . .} fektywnosc

sm1erte nosc1 w wymku pogorszenia się jakości pokarmu oraz redu CJI e d że

• • • p na u

systemu 1mmunolog1cznego (BRINER i in. ^2007). Naukowcy zwracaJą uwag: od

. . . . . ^większa

znaczellle norlllka zwyczajnego dla płomykówki. Jego masa jest znacznie nY

· l · . · ^t dostęp

wie u mnych drobnych ssaków, zwłaszcza od ryjówek. Nornik zwyczaJnY Jes ^ność

zwłaszcza

^{l~tem, a}

więc

w okresie rozwoju

piskląt płomykówki.

Dl~teg? _dos~;fcesie tego gryzoma

często

decyduje o

wielkości

zniesienia samicy

płomykowki

¹

?

^s

^łon1Y­

lę,gow_ym.

W latach masowego pojawienia

się

tego gryzonia (cykle 3-4 letnie~ ^~RUJJN kowkt

przeprowadzają

^dwa

lęgi

w sezonie i

wychowują więcej młodych

^(DE

·0w

- - - = - = ~ ~P~O:_!K~A~R~tvM U PL .

. . 0MYKOW1<1 T. ^{il .}

994). Udowodmono, ze płomykówka , · ^Gurr;1r;1

1 h . . A 1 · b. . . mc1 ogrom n ¹⁷⁵

JjczbY małyc JaJ. o 1cz Ie znieswnych ^•a· d" ~ potencjał prod .

. in. 2004). J .I ecydu.ie

dostępno ść

^{I) Lk1k~wan1a}

dużej

I . t k. 1 · ^o at ^{n1 u} (Du

Trzecim ga un iem 1czny111 w pok· . . , · ^RANT

. . . . c111111c sow ^{b J-,}

ważnie.1szym skład111k1em pokarmu płomyk, _ 1 Y tt mysz domowa B ł

, , 'k' · · owe ( w okr · · · Y a on·1 ·

dostępnosc norm ow Jest mska ze wzg!Pdt . . esic zimowym W . ^c naJ-

, , • ·-i: 1 nc1111alą1chl'·- b ,, · tymczas·-

1iską aktywnosc. ^Zimą dostępność mysz d .. tczc nosc, a ryjówk· · '.e

1 • • b ~Y omoweJ Jest 1 . ^{1 wykazuJą}

aryzoma występują w za udawaniach ludzkich ^{B 1, . . c} uza, gdyż populacJ·,

t :

:, k' l . k l . ac ctn1a tJok· . . c ego

mogą w ta f1c ¹ waru n ac ^{1 rozmnażać się} p. . ^tLZUJą, ze myszy do , . .

1 .. . · ^1zez cały rok (Ro , . . mowe czebnosc1 ich popu acJi decyduje przede wsz ^tł. . ^{WL' in. l 983), a} O li-

. . . ys om wysoka cal

a w mmeJszym stop111u 11111gracje mysz z pól (P .. · oroczna ^{rozrodczość} . . d 1 . . . ^{OCOCK l in} 2004) R ' Populac.11 mysz omowyc ¹ uzależniona J·est od _I ^{t . , . · · ozroclczość}

. • . , . . . c os ^ępnosc1 magaz

człowieka pasz 1 zboz ^(COOKE 1 m. 1996) Płomyk, k' . ' ynowanych przez

. . ow ^{I potrafią} skutec- . ^{I ,}

w zabudowamach gospodarczych, co jest szczególn • . t · ~nie_ po owac

· • . le ^IS otne w okresie zim w którym na polach pojawia ^się pokrywa ^śnieżna zmnie'sza· ^{d ~,, ?wym,}

ssaków ^{(AL TWEGG} i in. 2006). J Jąca ^0stępnosc ^rnnych

W pokarmie sów z ^{miejscowości} Turze stwierdzono równi· · fi kt · ·

. . . , . ez u uacJe innych

m~:eJ :"aznycl~ ~at~nkow ofiar. I tak, obserwowano tam ^wyraźny wzrost liczby ryJowki malutkiej ^w10sną (szczyt w marcu - ^18% ofiar), myszy polnej w październiku

i listopadzie (szczyt 14% ofiar), myszy zaroślowej w czerwcu ^(13.8%) i badylarki

jesienią tj. w październiku i listopadzie (szczyt ^22.9% ofiar). Natomiast w Pogrodziu ryjówka malutka i mysz zaroślowa nie odgrywały większej roli, mysz polna i badylarka

również dominowały jesienią (szczyt ^{18.1 %} i 20.0% odpowiednio).

Badania nad sezonowymi zmianami ^składu pokarmu płomykówek pokazują, że ta sowa jest przystosowana do zmian liczebności i dostępności swoich ofiar. Nornik zwyczajny jest najważniejszym składnikiem pokarmu płomykó~ki ~e w~ględu n_a wysoką masę ciała ⁱ wysoką dostępność w okresie opiekowarna się pisklęt_am_1.

. , . ł k, k · ^ą zmuszone do znalez1erna Podczas okresowego spadku jego 1Iczebnosc1 ^P omy ow 1 s . d d b ·

. l b. tym radz1 praw opo o me

Innego gatunku ofiary. Płomykówka doskona e so ie z ' zmieniając taktykę łowiecką i teren żerowania.

Wnioski

w chwytaniu drobnych . . ·k· specjalizowanym , · taperze 1. Płomykówka jest drap1ezn1 tem w~ .d 90^% jej pokarmu, zas me ' ssaków. Gryzonie oraz owadożerne stanowią ^{pona . . .}

k. . k przypadkowym. . tunk1 ssakow.

pta 1, płazy ^I owady ^są tylko po annem k, k dominuJą trzy ga . ł t eh , . d. . pło my owe . b. masę cia· a y 2. Pod względem liczebnosc1 w iecie_ za.1·ny. AnalizuJąC ¹⁰ .k wyczaJ·ny,

· · · 1k zwyc · orni z

ryJowka aksamitna mysz domowa 1 norn . . . zdobyczą Jest n

f • ' · N ·wazn1e.1szą

0 Iar, zmienia ^się ich znaczenie. aJ . , drobnych ssa-

nast · • · , k aksam1 tna. 15 gatunkoW , · y

ępn1e mysz domowa 1 ryJoW a , ek stwierdzono każdą ofiarę, a 1:ozn , 3. W wypluwkach badanych

pło~

¹

yko_w ł

mykówka chw~ta b

ści

na terenie

-ło-

ko · • ^{d to ze} P ^{O ·} h 1tcze no

w, nie hcząc nietoperzy. Dow o ^{21 '. ,} z różnic w ic ^{k, w}

Udział

gatunków w J. eJ· diecie

może

^{wyn1kac . .} i· eJ· szych gatun o

w· ^{h Jwazn , latem,}

ieckirn sowy d . ale trzec na karmie soW

. . . anY ^w u zt . ował w po

. 4. Stwierdziliśmy sezonowe zmI. czajnY domin

ofiar . , k Nornik zwy

· · w pokarmie ^płomykowe •

176 TOMASZ HETMAŃSKI, KRZYSZTOF WOŁK

---

ryjówka aksamitna wiosną, ^{a mysz domowa} jesienią i zwłaszcza zimą ^{W k .}

miesiącu stanowiły one łącznie ok. 60% ofiar. · azctylll

~- Zmiany udziału trzech najważniejszych gatunków ofiar w diecie pło , wymka z

du żych zdo lno ści

^{adaptacyjnych} tej sowy. Poprzez penetrowan· ^01Y.~owek siedlisk

płom ykówka

^potrafi

wykorzystać

^wzrost

dostępności

gatunku ofiarte roznych Y w okr ,

lonej porze roku. ^es.

Summary

We studied the diet compos1tions of barn owi from agricultural fields in northern Pol using. pellet anal)~sis. ~- total of

~

1_88 pellets was coll_ected_ du ring one year. Bones of 4:;~

prey 1tems were 1dent1hed, compnsmg a total 18 spectes ot small mammals, amphibians and birds. Two families of rodents (M11ridae and Microtidae) ^and Soricidae were the most impor- tant dietary components. lnsects, birds, amphibians and bats were rare in the diets of two pairs of owls. Common shrews Sorex araneus (25.9%), house mice Mus musculus (22.6%) and common vole Microtus arvalis (18. l % ) were the mai n spec i es predated by number. Common voles were the most important food in summer. Common shrcws were taken more frequently in spring, and house mice in autumn and winter. Fluctuations in small mammals prey reflected changes in the study area, reason for this are discussed.

Literatura

AuvrzATOS H., GouTNER V., ZoGARrs S. 2005: Contribution to the study of the diet of four owi species (Aves, Strigiformes) from mainland and island areas of Greece. Belgian J. Zoo!.

135: 109-118.

ALTWEGG R., RouuN A., KwsTENHOLZ M., JENNI L. 2006: Demographic effects of extreme winter weather in the barn owi. Oecologia 149: 44-51.

BALRż, I., AMBOS, M. 2006: Shrews (Sorex spp.) somatometry and reproduction in Slovakia. Biologia - Section Zoology 61: 611-620.

BoND G., BURNSIDE N. G., METcALFE D. J., ScoTT D. M., BLAMIRE J. 2005: The effects of

· thern land use and landscape structure on barn owi (Tyto alba) breeding success 1n sou England, U.K. Landscape Ecology ^20: 555-566.

1

BoNTZORLOS V. A., PER.ISS J., VLACHoss C. G., BAKALOUDIS D. E. 2005: The diet of barn ow in the agricultural landscapes of central Greece. Folia Zoo!. 54: 99-11 O.

1 BosE M., GUIDA LI F. 200 l: Seasonal and geographic differences in the diet of the barn ow

in an agro-ecosystem in Northern Italy. Journal of Raptor Research 35: 240-~46· _ 243.

BucHALCZYK A. 1972: Seasonal variations in the activity of Shrews. Acta Thenol. 17. 221

f's

BRINER T., FAVRE N., NENTWIG W., AIROLDI J.-P. 2007: Population dynamics of Microtus arva ¹ in a weed strip. Mammalian Biology 72: l 06-115.

C D N S P M J F M o· 1996·. The diet of the b~rhn 00KE ., AGLEA., MIDDY ., RIA . ., UIRCHEARTAIGH I. . ^I Jns

owl Tyto alba in county Cork in relation to land use. Proceedings of the Roya Academy - Section B Biology and Environment 96: 97-111. kówki CZARNECKI Z., GRUSZCZYŃSKA ^J., SMOLEŃSKA E. 1955: Badania nad składem pokarmu_rl~my pozn.

(Tyto alba guttata, C. L. Br.) w latach I 950-1952 w województwie poznansktm.

Tow. Przyj. Nauk, Wydz. Mat.-Przyr. Pr. Kom. Biol., t 6: 152-188. . f rrnland DE BRUIJN O. 1994: Population ecology and conservation of the Barn Owi Tyto a/ba ¹¹¹ a

habitats in Liemers and Achterhoek (The Netherlands). Ardea 82: 1-109.

POKARM

U PŁOM

S YKówK1

r

J M., MAssEMIN ., HANDRtcn y ₂₀ • ^11. Gu· .

vurANT · · 04· M ^{T7 AT} 1

'barn owls (Tyto alb. a). Auk 121: 103-109. orc cggs the b .. / 177

J · p L cttcr· ----.:._:_

C

^{zyŃSKI J., ABŁONSKI ., ESIŃSKJ G Ro . . egg forn1·1t· .}

aosZ L 1 ., MANows J ^< 1011 111 , .

S^trix aluco . a ong an urbanization .. d' , Kl . l 993. y, .· . c;ipt1vc

· . . A gia 1ent J\ , . · c111at101 · .

RZYK K., ZALEWSKI . 1992: Drobne ss· I . . ct<1 Ornithol 2 . l in diet or T·

I(ASP G J 992: Pokarm płomykó,vki T;1to -,c~_c1 oko!ic Toruni·, 1:·. 7: 11 J_ I 2l .iwny Ow1 I(oPIJ · . . . ,. . a va na SI . (, 17.cgl. 1/

I(oNDRACKI J. 1998. Geogtafia rcg1onalna Polski. PW~sku Opolskin1.

r1 1;1ool

^{J6: 211-217.}

AGEORGES G. C., MASON C. F. 1997· S I Warszawa 1<1 , l:1.~k:1 9: 71.77

f(oTZ . . · ma I ma₁ ^,

1 · ·

SN·ucture 111 an arab le landscape. J Zoo) 24

11111d popu lat,011 • . .

11 • • • 2· 425 in iclat1 .

P ^TY

s .

J., 1999: Dtet of tawny owls (Strit al ) : -434. . on lri hcdgcrow

ET . . . • .uco tn rclati . .

abundance m a comfer forest m northern E

1, . on to f1clcl volc (M·,,

O S J B ng c1ncl. J. Zoo I L tu otus uyruriu•·

PococK M. J . . , EARLE . . , \,V1-ttTE P. C. L. 200L'• ~ .·, ond. 248: 451-46 , ,,J

· l t· d · , t. Adaptat1 , , . )S.

habitats: popu a 1011 ynam1cs of house mic ., M . ons of ani mais t

I 73. 878-888 e . ^/.l.'i nu1sculus dotnestic , o commcnsal

Eco . • · u,s on farms · J • /\ ni· m

pucEK

z. ,

RACZYŃSKI J. 1983: Atlas rozmieszczeni k, ·

1 d . a ssa ow w Polsce PWJ\

PucEK

z.

1984: Kucz o oznaczama ssaków Polski PWN · f Warszawa.

004 C · · b · Warszawa

RouuN A. 2 : ovanat10n etween plumage colour pol m 1 . · . .

Tyto alba. Ibis 146: 509-517. y orp 11Sm and diet ⁱⁿ the Barn Owi RowE F. P., SwrNNEY T., Quv R. J. 1983: Reproduction of the h

in farm buildings. J. Zool. 199: 259-269. ouse rnouse (Mus musculus) RUPRECHT A. L. 1979a: Food of the Barn Owl, Tyto alba guttata (C. L. Br.) from Kujawy. Acta

Omithol. 16: 493-511.

RUPRECHT A. L. 1979b: Kryteria identyfikacji gatunkowej podrodzaju Sylvaemus OGNEV et

VoROBIEV, 1923 (Rodentia: Muridae) Przegl. Zool. 23: 340-349.

RUPRECHT A. L. 1986: Relative population density of the House Mouse in Poland: an analysis of owl pellets. Acta Theriol. 31: 176-179.

RUPRECHT A. L. 198 7: Klucz do oznaczania żuchw nietoperzy fauny Polski. Przegl. Zoo!. ³1:

89-105. k' ·

R kł d • k sów z Puszczy Nadnotec ieJ.

UPRECHT A. L. 1990: Nietoperze ( Chiroptera) ws a zie po armu

Przegl. Zoo!. 34: 349-358. . ern lreland with reference to

SMAL C. M. 1987: The diet of the barn owl Tyto alba ¹⁰ sout~ lareolus. Bird Study . tl1e bank vole C/etlmonomys g

a recently introduced prey spec1es -

34: 113-125. I a selective opportuni^st

ToREs M., MorRo Y., Monw U., YoM-Tov Y. 2006: The barn ow - . predator. Israel Journal of Zoology 51: 349-360· Tl opulation structure and ~y~amt~

TUMUR A. AIROLDI I -P NENTWIG W. ^HALIK M. 2005: . 1e IP d Acta Theriologica S1111ca ,.

, . ., ~ . ' . tern Sw1tzer an .

of small mammals in set as1de areas ¹⁰ wes d t'on on small V ^254-260. M 200 I· Barn Owi Tyto albia pl re) :~ta Ornithol.

ARuz· p A ONIO . . 'nce ta y .

ZA ., CAr1zz1 D. SANTINI L., POLL . t (Pisa Provi '

' . environmen

mammals in relation to the Med1terranean

36 : 153-160. _{O IX 2007}

Wpłynęło: 3