II wojna światowa w skrócie
Niemieckie przygotowania do ataku na Polskę.
U podłoża konfliktu polsko - niemieckiego w 1939 roku leżały dążenia Trzeciej Rzeszy do włączenia Gdańska do państwa niemieckiego oraz do utworzenia eksterytorialnej drogi i linii kolejowej przez polskie Pomorze (tzw. "korytarz" miał łączyć Niemcy z Prusami Wschodnimi). Hitler liczył, że jego żądania zostaną spełnione, dzięki czemu Polska stanie się krajem zależnym od III Rzeszy. Jednak tym razem spotkał się z odrzuceniem wszystkich żądań i nie ulegało już wątpliwości, że wojna jest nieuchronna. Bezpośrednie przygotowania do ataku na Polskę
Rozpoczęły się na wiosnę 1939 roku. Opracowany został plan napaści na Polskę tzw."Fall Weiss" ("biały plan') Inwazja miała nastąpić nie później niż 1 września 1939 r. Niemcy dążyły do propagandowej izolacji Polski i niedopuszczenia do powstania sojuszu ZSRR, Francji i Wielkiej Brytanii. Dlatego nasileniu uległy działania niemieckie zmierzające do poprawy relacji niemiecko - radzieckich. Ostatecznie do porozumienia radziecko - brytyjsko - francuskiego nie doszło, natomiast 23 VIII 1939 roku został podpisany w Moskwie tzw. pakt Ribbentrop - Mołotow, który w dodatkowej (tajnej) klauzuli, ustalającej podział stref wpływów we wschodniej Europie przez Trzecią Rzeszę i Związek Radziecki. Polityczno - militarna sytuacja Polski uległa pogorszeniu.
Tymczasem 25 VIII 1939 r. Polska podpisała z Wielką Brytanią układ o wzajemnej pomocy na wypadek wojny. Zaskoczony Hitler planowaną początkowo na 26 VIII inwazję na Polskę przesunął na pierwszy dzień września 1939r.
Wojna obronna Polski (kampania wrześniowa).
1 IX 1939r. o świcie niemieckie wojska bez wypowiedzenia wojny wkroczyły na ziemie polskie. Już w początkach niemieckiej ofensywy obrońcy polskiego Wybrzeża zostali odcięci od reszty kraju.
Symboliczna stała się obrona Poczty Polskiej w Gdańsku, która broniła się pomimo podpalenia budynku, czy trwająca tydzień
obrona Westerplatte. Jednak Polacy ulegli przeważającym siłom wroga, zwłaszcza że 17 września na ziemie polskie wkroczyły wojska radzieckie. 28 września kapitulowała Warszawa, a rząd polski udał się na emigrację.
"Dziwna wojna".
W odpowiedzi na niemiecki atak na Polskę Wielka Brytania i Francja wystosowały do niemieckiego ministra spraw zagranicznych ultimatum, a 3 IX 1939 r. wypowiedziały Niemcom wojnę. Jednak w ślad za tą deklaracja nie poczyniono żadnych działań i w efekcie pozostawiono Polskę samą sobie.
Tzw. "dziwna wojna", czyli okres formalnej wojny między Francją i Wielką Brytanią a Trzecią Rzeszą, przy jednoczesnym braku działań wojennych. Kres "dziwnej wojnie" położył atak niemiecki na Danię i Norwegię w kwietniu 1940 roku. Danię podbito w przeciągu jednego dnia, natomiast walki w Norwegii przeciągnęły się do połowy czerwca tego roku. Pomocy zaatakowanej Norwegii udzieliła Wielka Brytania.
Polityka ZSRR.
Nie próżnował też Związek Radziecki, który dążył do rozszerzenia swoich stref wpływów w Europie Wschodniej. 28 IX w Moskwie został podpisany kolejny układ niemiecko - radziecki, wytyczający nowy podział stref wpływów. ZSRR wystosowało względem Finlandii żądania terytorialne, które ta odrzuciła. 30 XI 1939 roku wojska radzieckie wkroczyły do Finlandii. Reakcją państw zachodnich na wojnę radziecko - fińską było wykluczenie ZSRR z Ligi Narodów w grudniu 1939 r. Główna linia obrony fińskiej została przełamana w marcu 1940 r., a wojna zakończyła się pokojem, który uszczuplał terytorium Finlandii o 10% powierzchni. Wojska radzieckie wkroczyły też na terytoria Litwy, Łotwy i Estonii (jesień 1939 r.), co miało służyć wspólnej obronie przed agresją niemiecką.
Latem 1940 r. w tych krajach powstały proradzieckie rządy, a następnie parlamenty Litwy, Łotwy i Estonii opowiedziały się za przyłączeniem tych krajów do ZSRR, co nastąpiło w sierpniu 1940 r.
Niemiecka inwazja na Francję.
10 V 1940 r. wojska niemieckie przeprowadziły atak na neutralne Belgię, Holandię i Luksemburg.
Holandia broniła się dzień, także pozostałe zaatakowane państwa nie zdołały powstrzymać agresorów. Tym samym rozpoczęła się ofensywa niemiecka na zachodzie. Celem Niemców było ominięcie francuskich umocnień na "linii Maginota" i atak na Francję. Ofensywa niemiecka okazała się sukcesem - już 14 VI 1940 r. Niemcy zajęli Paryż, a 22 VI 1940 r. Francja podpisała zwieszenie broni z Niemcami, a 25 VI z Włochami, które w ostatnich dniach niemieckiej ofensywy przystąpili do działań wojennych po stronie Niemiec. Francja została podzielona na dwie części: północną - okupowaną przez Niemcy i południową - tzw. państwo Vichy z marszałkiem Petainem na czele.
Bitwa o Anglię.
Kolejnym etapem niemieckich podbojów miała być inwazja na Wielką Brytanię - Hitlerowi nie wydawało się to zadaniem trudnym. Niemcy planowali pokonać Anglików za pomocą ataków lotniczych. W sierpniu 1940 r. rozpoczęła się powietrzna Bitwa o Wielką Brytanię. Trwała ona 3 miesiące i zakończyła się pierwszą w tej wojnie klęską Trzeciej Rzeszy. Warto podkreślić udział Polaków w "bitwie o Anglię", którzy walczyli po stronie aliantów.
Pakt Trzech.
27 IX 1940 r. w Berlinie doszło do podpisania tzw. paktu trzech (Trzecia Rzesza, Włochy i Japonia), który formalnie został wymierzony przeciwko USA. Do powstałej w ten sposób osi Berlin - Rzym - Tokio, przyłączyły się zależne od Trzeciej Rzeszy państwa: Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Węgry.
Jedynym spośród bałkańskich państw, które nie opowiedziało się po stronie "państw osi" była Grecja.
Wybuch wojny niemiecko - radzieckiej.
Niezależnie od wcześniejszych układów niemiecko - radzieckich, Hitler planował inwazję na ZSRR (plan Barbarossa). Zgodnie z założeniami niemieckimi Armia czerwona miała zostać pokonana jeszcze przed nastaniem zimy. Hitler dążył do militarnego rozbicia i podporządkowania sobie europejskiej części ZSRR. 22 VI 1941 r. rozpoczęła się wojna niemiecko - radziecka, która miała na celu rozszerzenie "przestrzeni życiowej" Niemców na wschód. Trzecią Rzeszę w działaniach wojennych przeciw ZSRR poparły Włochy i Rumunia. Początkowo Armia Czerwona została zepchnięta do defensywy, jednak już w grudniu niemiecka ofensywa na Moskwę została zahamowana, a oddziały Armii Czerwonej przeszły do kontrnatarcia. Oznaczało to fiasko operacji
"Barbarossa", która zakładała pokonanie ZSRR w wojnie błyskawicznej. Wojska niemieckie nie były przygotowane do kampanii zimowej.
Wojna na Dalekim Wschodzie.
Wojna toczyła się także na Dalekim Wschodzie, gdzie Japonia drogą podbojów starała się rozszerzyć zasięg swoich wpływów. 7 XII 1941 r. Japończycy zaatakowali amerykańską bazę na Pacyfiku - Pearl Harbor, co stało się bezpośrednia przyczyną wypowiedzenia przez USA wojny Japonii. Kilka dni później wojnę Stanom Zjednoczonym wypowiedziały Niemcy i Stany Zjednoczone. Początkowo w działaniach na Pacyfiku przewagę mieli Japończycy. Zwrot nastąpił po bitwie o Midway (3 - 7 VI 1942 r.), kiedy to Amerykanie uzyskali przewagę na Pacyfiku. Ostateczną klęskę Japonii przypieczętowało zrzucenie bomb atomowych na Hiroszimę (6. VIII 1945 r.) i Nagasaki (9 VIII 1945 r.).
Wielka koalicja antyfaszystowska.
Niemiecki atak na ZSRR spowodował zmianę w nastawieniu państw zachodnich do Związku Radzieckiego: Wielka Brytania i USA oświadczyły gotowość pomocy napadniętemu krajowi. 12 VII 1941 r. został podpisane w Moskwie dwustronny układ radziecko - brytyjski. Następnie popisane zostały układy z Czechosłowacją, a także z Polską (30 VII 1941 r. tzw. układ Sikorski - Majski). 14 VIII 1941 r. została podpisana Karta Atlantycka, która stanowiła podwaliny koalicji antyfaszystowskiej. Podpisały ją Wielka Brytania i USA, uznając prawo każdego narodu do
suwerenności i wyboru własnego ustroju oraz pokojową współpracę i wyrzeczenie się po zakończeniu wojny przemocy. 1 I 1942 r. w Waszyngtonie USA i Wielka Brytania podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych. Podpisali ją następnie przedstawiciele 26 krajów koalicji antyfaszystowskiej (w tym ZSRR i Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Wychodźstwie).
Sprawa polska na konferencjach Wielkiej Trójki.
Sprawa Polski omawiana była na konferencjach Wielkiej Trójki. W Teheranie (XI 1943 r.) Roosevelt i Churchill zaakceptowali żądanie Stalina, aby granica polsko - radziecka przebiegała wzdłuż linii Curzona, a zachodnia i północna granica Polski była przesunięta kosztem Niemiec. W trakcie konferencji jałtańskiej (4 - 11 II 1945 r.) postanowiono o utworzeniu w Polsce Tymczasowego Rządu w oparciu o działaczy krajowych, jak i tych z emigracji. Wschodnia granica miała przebiegać zgodnie z wcześniejszym ustaleniami, a zachodnia miała zostać wytyczona na konferencji pokojowej. Na konferencji w Poczdamie (17 VII - 2 VIII 1945 r.) zadecydowano o podziale pokonanych Niemiec na 4 strefy okupacyjne).
