Strona 1 z 8
dr hab. inż. Anna Michna, prof. PŚ Zabrze, dn. 10.06.2019 r.
Instytut Ekonomii i Informatyki Wydział Organizacji i Zarządzania Politechnika Śląska
R e c e n z j a
rozprawy doktorskiej mgr. Łukasza Malinowskiego pt.
„Zarządzanie kapitałem intelektualnym w sieciach marketów budowlanych”
napisanej na Wydziale Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej pod kierunkiem naukowym dr hab. inż. Magdaleny K. Wyrwickiej, prof. nzw. PP
Podstawy formalne opracowania recenzji
Podstawą przygotowania recenzji jest pismo Dziekana Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej Pani dr hab. inż. Magdaleny K. Wyrwickiej, prof. PP z dnia 29 kwietnia 2019 roku, zgodnie z którym, na podstawie uchwały nr 722-CVI/04/2019
posiedzenia Rady Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej z dnia 15 kwietnia 2019 roku, powierzono mi opracowanie niniejszej recenzji.
Zasadność podjętej problematyki badawczej
W przedstawionej rozprawie doktorskiej Autor podjął zagadnienie dotyczące
zarządzania kapitałem intelektualnym w sieciach marketów budowlanych. Kreowanie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa poprzez odpowiednie zarządzanie kapitałem
intelektualnym z wykorzystaniem właściwych metod i narzędzi to zagadnienie ważne i mimo, że od wielu lat obecne w nauce, to jednak wciąż wiele pytań badawczych jest w tym obszarze nierozstrzygniętych i problematycznych.
Strona 2 z 8
Doktorant skoncentrował się na branży budowlanej, która jest ciekawym obszarem badań ze względu na swoją specyfikę (wynikającą chociażby z wysokiej kapitałochłonności, długotrwałości procesu inwestycyjnego, cykliczności, sezonowości i uzależnienia od warunków atmosferycznych, długowieczności, unikatowości i dużej wartości realizowanych przedsięwzięć; obowiązku przestrzegania norm budowalnych w odniesieniu do wymagań, jakie muszą spełniać materiały budowlane i respektowania szczegółowych przepisów regulujących prowadzenie robót budowlanych). Sieci marketów budowalnych są
interesującym podmiotem badań również z uwagi na stale rosnące wymagania klientów.
Ponadto do tej pory nie było wielu opracowań dotyczących zarządzania kapitałem
intelektualnym tych organizacji. Wyzwaniami są tu między innymi: zarządzenie relacjami z klientami i dostawcami (w tym budowanie marki i posiadanie odpowiednich, stale
aktualizowanych baz danych) oraz dzielenie się wiedzą pomiędzy pracownikami, zespołami i wreszcie marketami, które działają w sieci. Działania te mają ostatecznie wpływ na decyzje
zakupowe klienta, które ponadto są uwarunkowane wsparciem merytorycznym ze strony sprzedawcy, potrafiącego przekazać fachową wiedzę o konkretnych materiałach budowlanych (ich zastosowaniu, parametrach technicznych, montażu, gwarancji itd.). Doktorant dodatkowo poszerza perspektywę badawczą poprzez zaproponowanie i praktyczne rozwinięcie metafory, w której funkcjonowanie organizacji postrzegane jest jako gra.
Podjęcie tak nakreślonej problematyki jest zasadne i wpisuje się w aktualne wyzwania w obszarze zarządzania, zarówno w płaszczyźnie teoretycznej jak i praktycznej, dlatego też
wybór tematyki uważam za właściwy i trafny.
Struktura pracy, dobór celów i sformułowanie tezy badawczej
Celem pracy jest sprawdzenie możliwości zaadaptowania metod oceny siły graczy w grach dwuosobowych o zerowej sumie wypłat do oceny umiejętności pracowników
traktowanych w badaniach jako kluczowy czynnik kapitału intelektualnego w sieci marketów budowlanych. Zamierzenie to jest interesujące poznawczo i właściwie sformułowane.
Założenia wstępne przyjęte przez Doktoranta:
Istnieje zależność pomiędzy jakością kapitału intelektualnego a wynikami finansowymi firmy,
Jakość kapitału intelektualnego zależy w dużej mierze od kultury organizacyjnej firmy,
Strona 3 z 8
Jakość kapitału intelektualnego jest związana z umiejętnościami, wiedzą, kulturą osobistą i chęcią ciągłego doskonalenia się pracowników,
Istotne jest wsparcie organizacji dla osób dążących do budowania jej kapitału intelektualnego,
Rzetelna ocena kapitału intelektualnego pozwala na prognozowanie wyników firmy w przyszłości.
Przyjęta główna hipoteza ma postać następującego stwierdzenia: Zarządzanie
kapitałem intelektualnym w dużym przedsiębiorstwie handlowym może funkcjonować w oparciu o istniejące instrumenty i metody wykorzystywane w grach dwuosobowych o zerowej sumie wypłat.
Ocena powyższych, kluczowych elementów pracy jest pozytywna. Należy zaznaczyć, że Autor przedstawił w pracy schemat realizacji pracy doktorskiej w formie graficznej.
Praca liczy 163 strony; składa się z wprowadzenia, pięciu rozdziałów oraz wniosków końcowych i kierunków dalszych prac. Ponadto rozprawa zawiera bibliografię oraz wykazy:
tabel, rysunków, załączników. Bibliografia jest dobrana do celu oraz zakresu pracy i obejmuje 140 pozycji, w tym 24 źródła internetowe.
Konstrukcja rozprawy doktorskiej jest logiczna i została podporządkowana celom
dysertacji. Pierwsza część pracy obejmuje rozdział pierwszy i ma charakter teoretyczny. Kolejna część składająca się z pozostałych rozdziałów ma charakter głównie
empiryczny, zaprezentowano tu przeprowadzone badania. Zachowano prawidłowe relacje między warstwą teoretyczną i empiryczną rozprawy, które wzajemnie się uzupełniają.
Zastosowane metody badawcze i merytoryczna ocena rozprawy
Recenzowana dysertacja doktorska stanowi wartościowe studium badawcze dotyczące zarządzania kapitałem intelektualnym w sieciach marketów budowlanych. Doktorant przeprowadził odpowiednie badania literatury, w konsekwencji podjęta tematyka ma dobrze ugruntowane podstawy teoretyczne. Natomiast w zakresie zastosowanych metod badawczych należy odnotować, że Autor przeprowadził empiryczne badania ilościowe zbierając dane ze
166 jednostek. Dobór i rzetelne zastosowanie wybranej metody nie budzi wątpliwości i umożliwia realizację założonych celów.
Strona 4 z 8
W rozdziale pierwszym pod tytułem Teoretyczne podstawy problemu Autor prowadzi rozważania o zarządzaniu (podrozdział 1.1), następnie przedstawia kompetencje jako składową kapitału ludzkiego (podrozdział 1.2). Omawia zarządzanie zasobami ludzkimi oparte na kompetencjach w kontekście motywowania pracowników (podrozdział 1.3).
Przedstawia chronologię badań nad istotą kapitału intelektualnego (podrozdział 1.4).
Prezentuje: Raport Konrada (podrozdział 1.5), monitor aktywów niematerialnych (podrozdział 1.6), Strategiczną Kartę Wyników (podrozdział 1.7), Nawigator Skandii (podrozdział 1.8), platformę wartości (podrozdział 1.9). Następnie omawia kapitał intelektualny w nowoczesnych formach organizacji (podrozdział 1.10), do których zalicza:
organizację uczącą się, przedsiębiorstwo inteligentne, organizację wirtualną, organizację fraktalną, organizację zwinną, organizację turkusową.
Sądzę, że ta część pracy mógłby składać się z mniejszej liczby podrozdziałów.
Przykładowo wprowadzające rozważania o zarządzaniu można było połączyć z kolejnym podrozdziałem mogącym dotyczyć istoty i genezy kapitału intelektualnego by następnie omówić chronologię badań i koncepcje struktury i wreszcie rozwój metod i narządzi wspierających zarzadzanie nim.
Autor dla lepszego zrozumienia funkcjonowania organizacji wykorzystuje metaforę organizacji jako gry (podrozdział 1.11). Ta cenna, użyteczna i niezwykle aktualna metafora poznawcza bazuje na rozległych badaniach literatury i jednocześnie nawiązuje do klasycznych metafor Morgana, które pomagają zrozumieć złożoność i wielopłaszczyznowość funkcjonowania organizacji poprzez porównanie do maszyny, organizmu, mózgu, kultury, systemu politycznego, więzienia psychicznego, przepływu i transformacji, instrumentu dominacji. Każda z tych metafor proponuje pewien specyficzny sposób odczytywania, postrzegania i rozumienia organizacji poprzez wskazanie określonej perspektywy.
W rozdziale drugim noszącym tytuł Badanie podejścia do zarządzania kapitałem intelektualnym w sieciach marketów budowlanych Autor przedstawił przyjęte kryteria doboru i charakterystykę sieci marketów budowlanych w których przeprowadził badania empiryczne.
Wobec braku zgody na ujawnienie nazw Doktorant oznaczył badanie sieci literami: A, B, C, D, E i krótko je scharakteryzował. Sądzę, że w tym miejscu można było wnikliwiej naszkicować specyfikę funkcjonowania tej grupy przedsiębiorstw i uwarunkowania ich rozwoju.
Strona 5 z 8
Prezentując metodykę realizacji badań Doktorant zrelacjonował przeprowadzenie wywiadów bezpośrednich ze 166 kierownikami działów dekoracyjnych marketów (sieć A –
49, sieć B – 32, sieć C – 38, sieć D – 31, sieć E – 16). Badanie zostało przeprowadzone w drugiej połowie 2013 r. i odnosiło się do współpracy z firmą Saarpor Polska Sp. z o.o.
Większość wywiadów Autor przeprowadził osobiście.
Struktura wywiadu obejmowała piętnaście zagadnień dotyczących:
kapitału ludzkiego (cztery pytania: 1. Czy firma w której Pan/i pracuje zachęca swoich pracowników do ujawniania pomysłów? Jeżeli tak, to w jaki sposób? 2. Czy istnieje system oceny pracowników, jeżeli tak to co jest w nim oceniane? 3. Czy firma premiuje doświadczenie swoich pracowników, jeżeli tak, to w jaki sposób? 4. Czy czuje się Pan/i zmotywowana do rozwoju zawodowego? Jeżeli tak, to w jaki sposób?)
struktury organizacyjnej (siedem pytań: 5. Czy zna Pan/i swoje zadania, uprawnienia i zakres odpowiedzialności? 6. Czy Pan/i wie do kogo się zwrócić w sprawie rozwiązania konkretnego problemu? 7. Czy czas oczekiwania na odpowiedź określiłby Pan/i jako długi czy krótki? 8. Czy wie Pan/i, kto Pana/nią zastępuje i kogo Pan/i zastępuje? 9. W jakich okolicznościach, ktoś Pana/nią wspomaga? 10. Czy zna Pan/i proces w którym Pan/i uczestniczy? 11. Czy posiada Pan/i dużą/małą autonomię działania?)
zarządzania kapitałem relacyjnym (cztery pytania: 12. Czy ma Pan/i jakiś wpływ na wybór kooperanta? 13. Co uważa Pan/i za ważne we współpracy z dostawcami? 14. Czy są prowadzone w Pana/i firmie jakieś badania dotyczące preferencji zakupowych klientów?
Jeżeli tak, to jak się to odbywa i jakie ma konsekwencje? 15. Czy w przypadku występowania reklamacji, są one analizowane, a wnioski rozpowszechniane w organizacji?)
Otrzymane wyniki zestawiono z zebranymi opiniami przedstawicieli handlowych, którzy przypisali poszczególnym marketom oceny w skali od 1 do 10, gdzie 1 oznaczało ocenę bardzo złą, a 10 ocenę najlepszą możliwą do uzyskania. Dla czytelnika byłoby interesujące, jakie były kryteria tej oceny? Ponadto w przypadku dwubiegunowej skali liczba możliwych do wyboru odpowiedzi powinna być nieparzysta, aby respondent mógł wskazać środkową ocenę, jako najbardziej neutralną. Następnie Doktorant ocenił korelację pomiędzy subiektywnymi ocenami przedstawicieli handlowych a sprzedażą realizowaną do danej sieci marketów, która jest silnie dodatnia. Ponadto przeanalizował korelację ze zmienną dotyczącą
Strona 6 z 8
wielkości miast (sześć kategorii), w których zlokalizowane są markety i zmienną określającą powierzchnię marketów.
Następnie dokonał oceny kapitału ludzkiego (podrozdział 3.2), struktury organizacyjnej (podrozdział 3.3) i kapitału relacyjnego (podrozdział 3.4) w poszczególnych sieciach handlowych na podstawie przeprowadzonego wywiadu bezpośredniego. Warto nadmienić, że zdiagnozowany przez Doktoranta poziom zarządzania kapitałem intelektualnym jest niski (przykładowo nastawienie do kreatywności <ujawnianie pomysłów>
zostało ocenione od 2,56 w sieci B do 3,33 w sieci A, w skali od 1 do 10). Kolejno Autor zestawił wyniki badań (podrozdział 3.5), moim zdaniem niezbyt fortunnie uśrednił wyniki, które były uzyskane z wykorzystaniem dwu skal (dziesięciostopniowej i dwustopniowej), co mogło doprowadzić do przeszacowania wyliczonego w ten sposób średniego poziomu.
Następnie Doktorant starannie omówił i podsumował tę część badań nad pomiarem kapitału intelektualnego w badanych marketów budowlanych (podrozdział 3.6).
W rozdziale czwartym Autor zaproponował autorską metodę pomiaru umiejętności w kontekście oceny stanu kapitału intelektualnego. Omówił zarządzanie kapitałem
intelektualnym w odniesieniu do gier logicznych Doktorant rozwinął zaproponowaną wcześniej metaforę, konkretyzując ją i zaproponował przeprowadzanie pomiaru umiejętności pracowników z wykorzystaniem sposobu w jaki tworzony jest ranking ELO umożliwiający ocenę siły gry szachistów (ranking ten wykorzystywany jest również do oceny graczy komputerowych, drużyn piłkarskich). Autor podkreślił, że ELO pozwala każdemu graczowi na wyciągnięcie wniosków odnośnie do własnej gry. Możliwe staje się zdiagnozowanie własnych słabych i mocnych stron oraz elementów gry, nad którymi należy pracować (s. 118), a dalej pozwala to na szybkie zdobywanie umiejętności w obszarach, które za pomocą dotychczasowych metod nie mogłyby być sprecyzowane (s. 122). Następnie opisał społeczności oparte na rankingu ELO (podrozdział 4.6) i narzędzia internetowe, z których korzystają uczestnicy tych samoorganizujących się grup społecznych.
Rozdział piąty dotyczy wykorzystania rankingu ELO w zarządzaniu kapitałem intelektualnym przedsiębiorstwa. Doktorant omawiając ocenę umiejętności pracowników (podrozdział 5.1) podaje przykładową listę umiejętności podlegających ocenie w badanym przedsiębiorstwie (wyłożenie towaru, zakup towaru, rozmowa handlowa z klientem, rozwiązanie reklamacji, przedstawienie korzyści wynikających z zakupu określonego towaru,
Strona 7 z 8
obsługa programu ERP, przygotowanie promocji, przygotowanie raportu). Następnie Autor przeprowadza egzemplifikację zastosowania rankingu ELO do oceny umiejętności pracowników sieci marketów budowlanych (podrozdział 5.2). Doktorant zasymulował zarządzanie kapitałem intelektualnym w hipotetycznej sieci marketów budowlanych. Sieć składa się ze stu marketów budowlanych, w każdym jest sześć działów: budowlany, drzewny, dekoracyjny, sanitarny, narzędzia, ogród. W każdym dziale pracuje 20 pracowników. Autor założył między innymi, że każdy pracownik: jest zalogowany (poprzez swoje ID i hasło) do systemu i ma przy sobie urządzenie pozwalające mu być online oraz korzysta z systemu ERP, który eksportuje dane na temat jego działań do systemu oceny, który jest zautomatyzowany.
Doktorant zauważa, że transparentnie prowadzony system rankingowy, pozwala na osiąganie korzyści dla opisywanej organizacji. System ma wpływ na awanse, premie, nagrody czy kary (s. 138). Następnie Autor omówił warunki konieczne do efektywnego wykorzystania kapitału intelektualnego, trafnie podkreślając konieczność wspólnoty celów i zorientowanie na doskonalenie się.
Pracę zamykają Wnioski końcowe i kierunki dalszych prac. Autor przeprowadził w tym miejscu syntezę uzyskanych wyników badań. Odniósł się do poziomu osiągnięcia
wyznaczonego celu i weryfikacji hipotezy badawczej, przedstawił również wnioski teoretyczne, jak i konkluzje utylitarne. Starannie i ambitnie nakreślił kierunki dalszych prac.
Zagadnienie do dyskusji
Sądzę, że można postawić Autorowi następujące pytania:
1. Jakie można wskazać mocne strony i ograniczenia metafory organizacji jako gry?
2. Jak Doktorant postrzega pojęcia: umiejętności pracownika oraz kompetencje na poziomie indywidualnym, a jak na poziomie organizacyjnym?
3. Jak Autor rozumie przywołane w pracy pojęcie jakość kapitału intelektualnego sieci marketów budowlanych?
4. Jakie są uwarunkowania skutecznego wykorzystania gamifikacji w kreowaniu kapitału intelektualnego, a w szczególności w motywowaniu i angażowaniu pracowników?
Strona 8 z 8
Poprawność formalno-językowa
Praca jest dobrze opracowana pod względem formalnym. Napisana jest poprawnym językiem a użyta terminologia jest właściwa. Ze starannością sformatowano rysunki i tabele zamieszczone w pracy. Pojawiają się jednak drobne niedociągnięcia edytorskie, takie jak:
jest „Marca”, powinno być „Marzec” (strona 14);
jest „pozwali”, powinno być „pozwoli” (s. 51);
brak numeru na stronie 111,
jest „odnośnie”, powinno być „odnośnie do” (s. 118).
Wskazane uwagi nie wpływają na odbiór pracy i ocenę merytoryczną pracy jako całości.
Konkluzja
Recenzowana rozprawa doktorska została opracowana na właściwym poziomie merytorycznym i metodycznym, przedstawione w recenzji uwagi, komentarze, sugestie mają
charakter dyskusyjny. Biorąc pod uwagę w szczególności: podjęcie nowatorskiego i niezwykle oryginalnego tematu, zrealizowanie ważnych poznawczo, jak i utylitarnie celów;
właściwie dobrane i rzetelnie wykorzystane metody, techniki oraz narzędzia badawcze;
odpowiedni układ pracy oraz poprawną stronę edytorską, stwierdzam, że rozprawa doktorska
autorstwa mgr. Łukasza Malinowskiego pt. „Zarządzanie kapitałem intelektualnym w sieciach marketów budowlanych” stanowi w pełnym zakresie oryginalne rozwiązanie
problemu naukowego z zakresu nauk o zarządzaniu, wykazuje dobrą ogólną wiedzę teoretyczną Kandydata w dyscyplinie nauk o zarządzaniu i dowodzi umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Recenzowana rozprawa spełnia
obowiązujące wymogi prawne stawiane dysertacjom doktorskim. Wnioskuję o dopuszczenie mgr. Łukasza Malinowskiego do dalszych etapów przewodu
doktorskiego.
dr hab. inż. Anna Michna, prof. PŚ
