Anna Augustyniuk-Kram
Sprawozdanie z I ogólnopolskiej
konferencji z zakresu patologii
owadów "Stan obecny i kierunki
badań z zakresu patologii owadów w
Polsce" : Sękocin Stary, 6-7 marca
2012 r.
Studia Ecologiae et Bioethicae 10/2, 123-126
10(2012)2
ANNA AUGUSTYNIUK-KRAM
Instytut Ekologii i Bioetyki, UKSW, Warszawa
Spraw ozdanie z I ogólnopolskiej konferencji
z zakresu p atologii ow adów Stan obecny i kierunki
badań z zakresu p a to lo g ii ow a d ó w w Polsce,
Sękocin Stary, 6-7 marca 2012 r.
W dniach 6-7 m arca 2012 r. w Sękocinie Starym na terenie Instytutu Badawczego Leśnictwa (IBL) m iała m iejsce I ogólnopolska konfe rencja z zakresu patologii ow adów pt. „Stan obecny i k ierun ki badań z zakresu patologii ow adów w Polsce”. W spółorganizatorem konferen cji obok IBL był rów nież Uniwersytet P rzyrodniczo-H um anistyczny w Siedlcach. K onferencja była skierow ana do wszystkich pracow ników nauki zajm ujących się patologią owadów i m iała n a celu przede wszyst kim integrację środow iska naukow ego i ośrodków zajm ujących się p a togenam i ow adów i biologicznym i m etodam i o chrony roślin w Polsce.
W pierw szym d n iu konferencji obrady podzielone były n a dwa bloki tem atyczne. Pierwszy blok obejm ow ał historię bad ań n ad patogenam i owadów i biologicznym i m etodam i ochrony roślin w Polsce, natom iast drugi, stan obecny i k ieru n k i badań prow adzonych z zakresu patolo gii owadów w krajow ych ośrodkach naukow ych. W pierw szym blo ku tem atycznym dotyczącym historii badań n ad patogenam i owadów w Polsce głos zabrały osoby, które w latach 50-tych i 60-tych ubiegłego wieku prow adziły pionierskie badania n ad m ikro organ izm am i ow a dobójczym i i w ykorzystaniem ich w biologicznych m eto dach och ro ny upraw przed szkodnikam i. Zwalczanie biologiczne wykorzystuje żywe organizm y w celu zwalczania organizm ów szkodliwych dla ro ślin upraw nych i polega na introdukcji (w prow adzeniu) do populacji
Sprawozdania
zwalczanego szkodnika pasożytniczych lub drapieżnych zwierząt jak pierw otniaki czy nicienie, lub pasożytniczych m ikroorganizm ów , jak grzyby, bakterie czy wirusy. Sama idea w ykorzystania jednych organi zm ów do walki z innym i, np. ze szkodnikam i sięga bardzo odległych czasów. Zjawisko pasożytnictw o n a ow adach rów nież nie jest nowe, ale dopiero w XIX w ieku zw rócono uwagę n a to czy nie wykorzystać tego faktu w walce z groźnym i szkodnikam i upraw. Pierwsze próby stoso w ania ow adobójczych m ikroorganizm ów takich jak bakterie czy grzy by to koniec XIX i początek XX wieku. N astępnie, w latach 1930-1950 w w yniku intensyw nego rozw oju m etod chem icznych i ery DDT, oraz produkow anych n a jego bazie chem icznych insektycydów zaintere sowanie biologicznym i m etod am i drastycznie spadło. I dopiero lata 50- i 60-te ubiegłego wieku to renesans m eto d biologicznych i tw o rzenie podstaw w spółczesnej patologii ow adów w Polsce i n a świecie. H istorię badań z zakresu patologii ow adów i swój w kład w rozwój tej dziedziny wiedzy przedstaw iły takie autorytety ja k prof. Jerzy J. Lipa z Instytutu O chro ny Roślin - Państwowego Instytu tu Badawczego z Poznania om awiając rolę bad ań z zakresu patologii ow adów w roz woju biologicznych m eto d ochrony roślin. W ykorzystanie entopa- togenicznych m ikroorganizm ów w ochronie lasu przedstaw iła prof. B arbara Głowacka z Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie. Prof. Cecylia Bajan z byłego Instytut Ekologii PAN oraz prof. Stanisław Bałazy z Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Poznaniu przedstaw ili historię b ad ań n ad w ykorzystaniem entom opatogenicz- nych grzybów w ochronie roślin. W ykorzystanie entom opatogenicz- nych nicieni w o chronie roślin przedstaw ili prof. M agdalena Jaworska z U niw ersytetu Rolniczego w Krakowie i prof. M arek Tom alak z Insty tu tu O chrony Roślin - PIB w Poznaniu, natom iast w ykorzystanie en- tom opatogenicznych w irusów prof. Jadwiga Ziem nicka z Instytutu O chrony Roślin - PIB w Poznaniu.
W sesji popołudniow ej w d rugim bloku tem atycznym prezentow ały się krajowe ośrodki naukow e, w których prow adzone są badania z za kresu patologii ow adów i biologicznych m eto d ochrony upraw przed szkodnikam i. W 15-m inutow ych doniesieniach przedstaw iło się aż 16 ośrodków zajm ujących się tą tem atyką. W prezentacjach m u ltim ed ial
nych prelegenci przedstaw iali szczegółowo tem atykę prow adzonych w swoich ośrodkach b adań n ad patologią owadów, m etodykę, now ocze sny sprzęt, który w ykorzystują w swojej pracy, oraz najważniejsze osią gnięcia i m ożliw ości praktycznych zastosow ań w yników swoich badań. Prezentow ały się głów nie ośrodki uniw ersyteckie takie jak U niwersytet w Białymstoku zajm ujący się zw alczaniem szkodników za pom ocą owadobójczych bakterii Bacillus thuringiensis, U niw ersytet Rolniczy w Krakowie, Szkoła G łów na G ospodarstw a W iejskiego w Warszawie, Katolicki U niw ersytet Lubelski, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie prow adzące b adania n ad entom opatogennym i nicieniam i, Uniwersytet P rzyrodniczo-H um anistyczny w Siedlcach, U niw ersytet Kardynała Stefana W yszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Uniwersytet W arszawski prow adzące badania n ad ow adobójczym i grzybam i oraz U niw ersytet G dański i G dański U niw ersytet M edyczny zajmujące się detekcją bakulow irusów przy użyciu tech n ik PCR oraz analizą jakościow ą i ilościową lipidów pow ierzchniow ych owadów w odpow iedzi na infekcję entom opatogenam i. Swoje jedn ostk i i b ad a nia prezentow ały rów nież inne (niż uniw ersyteckie) ośrodki naukowe. W śród nich w ieloletnią tradycją w badaniach i dośw iadczeniem w sto sow aniu ow adobójczych m ikroorganizm ów w zw alczaniu szkodników w upraw ach rolnych m oże poszczycić się Instytut O chrony Roślin - PIB w P oznaniu oraz Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie, który prow adzi badania n ad rozw ojem m etod biologicznych w ochronie lasu przed szkodnikam i. Swoją problem atykę badawczą dotyczącą m ożli wości stosow ania biopreparatów do zw alczania ow adów krw iopijnych przedstaw ił N arodow y Instytut Zdrow ia Publicznego - Państwowy Z akład Higieny, natom iast m echanizm y porażania ow adów przez p a sożytnicze grzyby zaprezentow ał Instytut Parazytologii PAN.
W d rugim d niu konferencji odbyła się sesja posterow a, k tó ra po k a zała w pełni różnorodność tem atyki badawczej osób zajm ujących się m ikroorganizm am i ow adobójczym i i biologicznym i m etod am i zwal czania szkodników. Przedstaw iono p o n ad 20 plakatów, o d zastoso w ania tech n ik m olekularnych i analiz biochem icznych w badaniach podstaw ow ych n ad m ikroorganizm am i ow adobójczym i, p o praktycz ne wykorzystanie w zw alczaniu konkretnych szkodników.
Sprawozdania
W dru gim d n iu konferencji odbyła się rów nież dyskusja n ad m ożli w ościam i tw orzenia w spólnych projektów badawczych finansow anych z funduszy krajow ych i europejskich. Przedstaw iono m ożliwości i źró dła takiego finansow ania. D yskutow ano rów nież n ad pom ysłem o p ra cow ania nowego podręczn ika stanowiącego v adem ecum z zakresu patologii owadów, grom adzące podstaw ow e, ale i zarazem najnowsze osiągnięcia w tej dziedzinie. W szyscy gorąco p op arli pom ysł o praco w ania takiego podręcznika, zważywszy na fakt, że o statni taki p o d ręcz n ik wydany był jeszcze w latach siedem dziesiątych ubiegłego wieku.
W mojej opinii konferencja była bardzo owocna. W trakcie konfe rencji uczestnicy zapoznali się z aktualną sytuacją w obszarze badań oraz głównym i k ieru n k am i rozw oju patologii ow adów w kraju, co było głów nym celem konferencji (prezentacje z niektórych referatów wy głoszonych na konferencji m o żn a znaleźć na stronie IBL (http://w w w . ibles.pl/) w zakładce I ogólnopolska konferencja z zakresu patologii owadów). W szyscy uczestnicy zgodzili się, że do tej p o ry brakow a ło w kraju takiej konferencji, która grom adziłaby tych, którzy zajm u ją się patogenam i ow adów i biologicznym i m etod am i o chrony roślin, oraz była m iejscem w ym iany wiedzy i dośw iadczeń, dlatego też p o p a r li gorąco ideę kontynuow ania tego typu spotkań środow iska zajm ują cego się tą problem atyką badawczą, co m iejm y nadzieję przyczyni się w przyszłości do prom ocji b adań i do zawiązyw ania większej w spół pracy. W stępnie ustalono, że II konferencja odbędzie się w pierw szych dniach m arca 2013 roku w Krakowie.
