Różaniec
Wojewódzki Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
W ELBLĄGU
K A R T A E W I D E N C Y J N A miejsca pamięci narodowej
Nr ewidencyjny WKOPWiM w Elblągu CKMPN w Warszawie
1. Miejscowość, gmina:
PIENIĘŻNO - ul. Cmentarna
2. Rodzaj obiektu:
KWATERA WOJENNA
żołnierzy Armii Czerwonej
3. Data powstania:
lata 50-te XX w./
lata 80-te
4. Autor, fundator:
Władze administracyjne i Miejski Komitet Ochrony
Pomników Walki i Męczeństwa
6. Wymiary, materiał:
Kwatera wojenna zajmuje prostokątny plac o obszarze ok. 400 m kwadratowych. Podzielona jest na dwie części alejką prowadzącą do pomnika, W części na zachód od pomnika znajduje się 10 grob
ów w dwóch rzędach, w części wschodniej 15 w trzech rzędach.
Wszystkie mają wymiary 188 x 500 cm, ich obwody akcentują las- tricowe krawężniki sfazowane u góry. We wnętrzu znajdują się płyty betonowe z lastrico i białego cementu o wymiarach 52 x 100 każda. Płyty ułożone są po osiem w rzędzie. Od strony wschodniej, na drugiej lub trzeciej płycie, znajdują się betonowe wsporniki w formie piramid o wymiarach 70 x 60 x 56 ( wysokość ) cm. Na pi
ramidkach 5-ramienne gwiazdy, obecnie w większości zerwane.
Przy pięciu grobach w pierwszym rzędzie na wschód od pomnika występują dodatkowe wsporniki o wymiarach 21 x 21 x 19 ( wys
okość ) z tabliczkami inskrypcyjnymi. Tabliczki 25 x 18 cm, z blachy, malowane na czarno, napisy wykonane farbą białą.
8. Historia:
Pieniężno zostało zdobyte 17 lutego 1945 roku przez wojska 3 armii 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem generała pułkowni
ka A. Gorbatowa. Po sforsowaniu Wałszy przypuszczono szturm i po gwałtownych walkach pokonano załogę niemiecką. Miasto zostało bardzo zniszczone.
W czasie walk zginęło wielu żołnierzy po obu stronach. Straty Armii Czerwonej zamknęły się liczbą 166 żołnierzy i 32 oficerów ( w tym dwunastu niezidentyfikowanych). Początkowo pochowano ich w różnych miejscach w mieście i okolicznych wsiach.
W latach 50-tych dokonano ekshumacji i przeniesiono wszystkie ciała na nowo założony cmentarz komunalny. Były to pierwsze po - chówki na tym obiekcie. Istnieją ustne przekazy,że pochowano tu także 350 obrońców, jednak o ich grobach z czasem zapomniano.
Natomiast kwatera żołnierzy Armii Czerwonej była otoczona stałą opieką i pielęgnowana. Wydzielono ją poprzez nasadzenia i alejki.
W 1969 roku kwaterę wzbogacił pomnik zaprojektowany przez Huberta Maciejczaka z Olsztyna, który kosztpwał 50 tyś. zł.
W latach 80-tych groby uzyskały nową oprawę z betonu i lastrico, z wspornikami wyposażonymi w tabliczki inskrypcyjne i gwiazdy pięcioramienne.
7. Opis:
Kwatera wojenna usytuowana jest na cmentarzu komunalnym w Pieniężnie przy ul.
Cmentarnej. Cmentarz zlokalizowany został w północno - zachodniej części miasta, na wzgórzu, skręca się do niego w prawo z drogi wylotowej prowadzącej na Pakosze i Pło
skinię.
Kwatera znajduje się w północno - wschodniej części cmentarza, nad stromą skarpą. Od wschodu i północy ograniczona jest ogrodzeniem z drucianej siatki i zielenią wysoką, są to naturalne skupiska drzew i krzewów oraz kilka nasadzeń komponowanych ( brzozy i jesiony ). Od południa akcentuje ją alejka, od wschodu niska skarpa - u jej stóp znajduje
się powstała w latach 80-tych symboliczna mogiła Polaków poległych w czasie drugiej wojny światowej. Dodatkowymi elementami podkreślającymi przebieg granic kwatery wojennej są strzyżone żywopłoty z lingrusty.
Alejka południowa oraz prostopadła do niej, prowadząca pod pomnik, wyłożone są be
tonowymi płytami chodnikowymi. Wyznaczają główne osie symetrii założenia i wydzi
elają dwie główne kwatery z pochówkami. We wschodniej znajduje się 10 grobów w dwóch rzędach, w zachodniej 15 w trzech. Wszystko to są mogiły zbiorowe chociaż na pięciu umieszczono znaki indywidualne. Mowa tu o grobach z pierwszego rzędu, przy pomniku, w kwaterze wschodniej.
Każdy grób zajmuje duży prostokątny placyk o bokach wzdłużnych skierowanych w kierunku wschód - zachód. Obwód zaakcentowany jest lastricowym krawężnikiem o sfazowanych krawędziach. Wewnątrz znajdują się betonowe płyty ze wspornikami w kształcie piramidek. Pomiędzy płytami a krawężnikiem rozsypana jest ziemia, jest to także ziemia przywożona przez rodziny poległych z różnych stron dawnego Związku Radzieckiego.
Wsporniki służyły do zaakcentowania narodowości pochowanych. Znajdowały się na nich blaszane gwiazdy pięcioramienne pomalowane farbą na kolor czerwony - obecnie niemal wszystkie symbole są zerwane.
Wsporniki umieszczano na drugiej płycie od wschodu ( w kwaterze zachodniej ) lub zachodu ( w kwaterze wschodniej ); w ten sposób jakby akcentowano położenie wezgł- wia każdej zbiorowej mogiły.
cd. na wkładce ikonograficznej w rubryce nr 15.
9. Stan zachowania:
Stan techniczny obiektów na kwaterze jest dobry. Widać delikatne na razie ślady dewastacji - zerwanie pięcioramiennych gwiazd ze wspomików-piaramidek.
Nie ma pilnych zaleceń konserwatorskich.
10. Literatura:
jPrzewodnik po upamiętnionych miejscach walki i męczeństwa lata wojny 1939 - 1945. Wydawnictwo " Sport i Turystyka " Warszawa 1988.
11. Patronat:
społeczny:
adm inistracyjny:
12. O pracował:
tekst. Dariusz Bation - maj 1994
plany: Dańusz Barton - maj 1994
zdjęcia: Maria Gawryluk - maj 1994
KARTA PO WYPEŁNIENIU PODLEGA OCHRONIE
NA PODSTA WIE PRZEPISÓW PRA WA AUTORSKIEGO
13. Uwagi:
14. Szkic sytuacyjny, zdjęcia dodatkowe:
LEGENDA:
O ? -je sio n y O b - brzozy
- ogrodzenie współczesne f I - pomnik
{---- 1 I - kwatery wojenne
PLAN SYTUACYJNY:
SKALA 1 : 7 5 0
ŻYWOPŁOTY
X X---X--- -X X ' X ^
CD UD □ □ □
i— i
□ □ □ □
□ □ □ □
□ □ □ □ □
CD CZJ □ □ □
Pomiar i rysunek Dariusz Barton maj 1994 rok
; o r .
■ i - . j y .
m
B : , }
S
w a l
y *«* ■
15. Wkładka ikonograficzna:
W pierwszym rzędzie od wschodu przy pomniku znajdują się dodatkowe wsporniki z tabliczkami inskrypcyjnymi. Ich treść jest następująca.
Pierwsza tabliczka od północy:
CTOJ1ETOB BHKTOP MATBHEMEB IIETP TUIHTHAJ1I1B AJlEKCbi
Druga tablica od północy:
CMEMHAKOB A.
n . 28 2 1945 r TATMAHyiUKHH B.M.
2 8.2.1945 KAPHJIIIB BACUJ!
Trzecia tablica od północy:
KOCMATHEHKO MBAH KHPHJIOB MAKCHM TECTHAKOB nABJlO
Czwarta tablica od północy:
3ATMEKMH MHXAJ1 K yjlA rH H AJ1EKCHEM BOJ1EIUAHMO r P H m P H
15. Wkładka ikonograficzna II:
Piąta tablica od północy:
rEPOM COBETCKOBO C0I03A
MAMOP APJ1ALUKMH r.0>.
KAMAHJJMP 3-rO C.B. 348 Cjl
rysunek gwiazdy pięcioramiennej
