Radosław Miler
BEZPIECZEŃSTWO W EUROPIE A PAŃSTWO NARODOWE
1. Suwerenność- pytania o wczoraj i dziś.
Po tragicznych wydarzeniach z 11 września 2001r. kwestia bezpieczeństwa stanęła na pierwszym planie wśród waŜkich problemów dotykających państwa i ich obywateli.
Zamach na Bali, atak terrorystyczny w Madrycie, niepokoje na Bliskim Wschodzie pokazały, Ŝe terroryzm światowy jest wrogiem o wielu obliczach, nie zna granic i nie dotrzymuje postanowień Ŝadnej z konwencji
1. Nikt nie ma juŜ wątpliwości, Ŝe zaistniałe wydarzenia są i będą brzemienne w skutki w sferze obronności dla poszczególnych państw oraz kontynentów jako całości.
Świadomość ta sprawia jednak, Ŝe w umysłach polityków rodzi się pytanie, jaka to ma być obrona. Jaki system jest w stanie przeciwdziałać tego typu wydarzeniom? Równolegle do tych pytań rodzą się kolejne- te związane z pojęciem suwerenności państw. Jeśli wśród działań międzynarodowych pojawiają się kolejne koncepcje stworzenia ponadpaństwowych systemów bezpieczeństwa, jak odbije się to na, wydawałoby się, niezbywalnym prawie do samostanowienia narodów?
Zatrzymajmy się na dłuŜej przy pojęciu suwerenności. Zapytajmy, czym jest owa suwerenność? Nie wnikając w definicje politologicznej natury odpowiedzmy na to pytanie sięgając do podstawowych kompendiów wiedzy, jakimi są ogólnodostępne encyklopedie i słowniki. Suwerenność, tłumacząc z języka francuskiego, to niezawisłość
2, a takŜe niezaleŜność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
3. Suwerenność moŜe być rozumiana szerzej, jako niezaleŜność władzy państwowej od jakichkolwiek czynników zewnętrznych
4.
W tym momencie warto postawić sobie kolejne pytanie: Czy w dobie ponadnarodowych paktów i sojuszy, w okresie ciągłego wzrastania w siłę i rozszerzania się o kolejne państwa członkowskie takich podmiotów stosunków międzynarodowych jak Unia Europejska [European Union- EU] czy NATO [North Atlantic Treaty Organization], suwerenność rozumiana tak, jak to przedstawiono powyŜej moŜe pozostać nienaruszona? Czy akcesja do kolejnych organizmów ponadnarodowych nie jest częściową, świadomą rezygnacją z części państwowej suwerenności?
Na te i inne pytania postaramy się poszukać racjonalnych odpowiedzi.
2. Jaka Europa? Koncepcje bytów państwowych i ponadpaństwowych na Starym Kontynencie.
W historii współczesnej myśli politycznej oraz koncepcji męŜów stanu tworzonych niemal na naszych oczach, moŜemy znaleźć odmienne wizje rozwoju Europy.
1 Patrz: Miler R.: Polityka Federacji Rosyjskiej wobec USA po wydarzeniach z 11 września 2001 roku. Rewolucja czy proces?, Zeszyty Naukowe WyŜszej Szkoły Bankowej w Poznaniu Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie, Nr 3, 2002, s.216 (Russia’s Policy toward the USA following the Events of September 11, 2001. A Revolution or a Process?)
2 Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna Gutenberga, Poznań 1996, t. XVI, s.270
3 Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1981, s.375
4 Słownik Wyrazów Obcych, Warszawa 1980, s.714
Pierwszym państwem, które w nowoŜytnej historii Europy podjęło próbę zjednoczenia kontynentu była Francja. Odnotować tu bowiem naleŜy epizod wojen napoleońskich na przełomie XVIII i XIX wieku. W późniejszym okresie pojawiały się kolejne idee zmierzające w kierunku zjednoczenia Europy. Proces ten był szczególnie widoczny w przypadku tworzenia perspektyw rozwoju Wspólnot Europejskich [European Communities], EWG [European Economic Community- ECC], a później Unii Europejskiej. Pojawiły się tutaj idee bardzo zróŜnicowane: od systemów radykalnych, w sposób znaczący ograniczających suwerenność poszczególnych państw, takich jak federacja europejska- twór przejmujący wszelkie moce decyzyjne państw członkowskich, po koncepcję „Europy Ojczyzn” [Europe of Homelands]
Charles’a de Gaulle’a, która de facto oznaczała skonstruowanie konfederacyjnego związku suwerennych państw powiązanych unią gospodarczą. Słabość koncepcji federacyjnej, znacznie bardziej radykalnej w swej wymowie, polegała na tym, Ŝe integracja będąca częściowym ograniczeniem suwerenności poszczególnych państw mogła być jedynie konsekwencją procesu integracji gospodarczej. Te zmiany zaś miały zachodzić niejako równolegle. Na czoło wysunęła się więc idea „Europy Ojczyzn” de Gaulle’a, będąca wówczas wizją rozwoju systemu zachodnioeuropejskiego. W koncepcji tej podkreślano, Ŝe ówczesną EWG tworzą państwa, gdyŜ tylko one posiadają prawo organizowania i autorytet działania. Z tego właśnie względu tak waŜne stawało się podkreślenie istnienia suwerennych państw będących elementami większej całości- wspólnej Europy. Jednak nawet Charles de Gaulle proponował stworzenie konfederacji państw, która w przyszłości mogłaby mieć pewne cechy ponadnarodowe. Lata 70.
to we Francji okres postgaullizmu, będący kontynuacją wizji wielkiego poprzednika. W charakterze kontynuatorów występowali kolejni francuscy prezydenci: Georges Pompidou i Valery Giscard d’Estaing. Jednak ich następca – Francois Mitterand – kontynuując gaullistowską politykę suwerenności Francji w dziedzinie obrony i broni nuklearnej, dąŜył do takich rozwiązań w ramach UZE [Western European Union], które pozwoliłyby Europie Zachodniej być gotową do przejęcia odpowiedzialności za swą obronę w przypadku przewidywanego zmniejszenia zaangaŜowania się USA na Starym Kontynencie. W koncepcji Mitteranda pobrzmiewały echa gaullistowskiej idei „Europy od Atlantyku po Ural”, która jest bliska wizji „Europy- Wspólnego Domu” Gorbaczowa
5.
Rozwój wydarzeń w kolejnych latach przemawiał za koncepcją „Europy Ojczyzn”.
Zasada subsydiarności, zgodnie z którą Unia działa tam, gdzie państwa członkowskie nie wystarczają, zapisana w Traktacie z Maastricht [Treaty of Maastricht, Treaty on European Union] z 1992r. odsunęła moŜliwość stworzenia federacji europejskiej. RównieŜ zawarty w 1997r. Traktat Amsterdamski [Treaty of Amsterdam] potwierdza koncepcję „Europy Ojczyzn”
jako drogi dalszego rozwoju Unii Europejskiej.
Tak oto Europa, miejsce niepokojów, przez wieki targana narodowymi waśniami, po latach wojennych zawieruch, zmagając się z pojałtańskim porządkiem świata, staje przed wyzwaniem postępującej integracji oraz stworzenia systemu bezpieczeństwa na Starym Kontynencie.
Warto przytoczyć słowa współczesnych głównych aktorów polityki międzynarodowej, w których wizji Europy odnaleźć moŜna swoistego rodzaju dylemat dotykający kwestii suwerenności państw narodowych.
Odnosząc się do wydarzeń ostatnich lat, prezydent USA George W. Bush wypowiedział w 2003 roku następujące słowa: „NaleŜy budować wspólny dom wolności, którego drzwi są otwarte dla wszystkich Europejczyków i w którym chcemy wspólnie stawić czoła wyzwaniom, na jakie jest naraŜony”
6.
5 Mikosz J.: Francja: od Europy ojczyzn do federacji europejskiej, W.: Wolff-Powęska A. (red.): Wspólna Europa.
Mit czy rzeczywistość?, Poznań 1990, s. 109-138
6 Rubinowicz A.: USA z Rosją i Europą, „Gazeta Wyborcza”, 24 V 2002, s.14
Podczas wizyty w Polsce w tym samym 2003 roku dodał: „Nasze sojusze muszą być silne, by wygrać wojnę z terroryzmem. […] Jest to kwestia moŜliwości i woli politycznej.
Nasze wspólne bezpieczeństwo wymaga od europejskich rządów inwestycji we współczesne militarne moŜliwości bojowe, aby nasze siły mogły szybko i precyzyjnie przemieszczać się, uderzać we wroga i ratować niewinnych”
7.
Owo „wspólne stawianie czoła wyzwaniom”, „konieczność inwestycji europejskich rządów we wspólne bezpieczeństwo” to stwierdzenia, w których wyraźnie słychać zachętę do tworzenia i rozwijania ponadpaństwowych systemów bezpieczeństwa.
A oto głos Tony’ego Blair’a, premiera Wielkiej Brytanii: „Wszystkie kraje i regiony przekonują się, Ŝe globalizacja wywraca do góry nogami ich ekonomię, bezpieczeństwo, a nawet kulturę. Bezpieczeństwo Europy zagroŜone jest z zewnątrz. […] Europa nie moŜe zatem koncentrować się wyłącznie na sobie, lecz musi myśleć równieŜ o swoim miejscu w świecie.
Racją istnienia Unii Europejskiej nie jest juŜ tylko utrzymanie pokoju i eliminacja międzynarodowych konfliktów, ale równieŜ zabezpieczenie Ŝywotnych interesów narodowych i strategicznych wszystkich państw Europy w obliczu nowych wyzwań ekonomicznych i politycznych ze strony całego świata. […] Jakiej zatem Europy pragniemy? Jaka Europa sprosta wyzwaniom nowoczesnego świata? Po pierwsze, pragniemy sojuszu narodów, nie zaś federalnego superpaństwa. Ten pogląd podziela większość krajów i społeczeństw europejskich.
Europejskie superpaństwo nie miałoby wystarczającej legitymizacji i nie byłoby dostatecznie sprawne, by sprostać globalnym wyzwaniom. […] Polityka międzynarodowa i obronna pozostaje prerogatywą rządów, a wspólne decyzje będą podejmowane jednogłośnie. […]
Musimy jednak ogromnie wzmocnić zdolności obronne Europy, co pozwoli nam nie tylko lepiej radzić sobie z naszą rolą w NATO, ale równieŜ podjąć samodzielna akcję, gdy NATO nie zdecyduje się na działanie”
8.
Zaakcentowanie zewnętrznego zagroŜenia bezpieczeństwa europejskiego, konieczności otwarcia Europy na świat, z jednoczesnym uwzględnieniem interesów państw narodowych, ale takŜe podkreślenie nieodzowności priorytetowego traktowania kwestii obronności przez rządy poszczególnych państw, nie pozostawia złudzeń, co do nieuchronności tworzenia i umacniania ponadnarodowego systemu bezpieczeństwa.
Najtrafniej zdaje się definiować sytuację w Europie minister spraw zagranicznych Niemiec, Joschka Fischer: „Europa musi znaleźć dla siebie własną formę, opierając się na wielkim kompromisie między Europą z jednej strony a państwem narodowym z drugiej. Jaka moŜe to być forma? Związek państw? Wówczas płaszczyzna europejska byłaby za słaba.
Państwo federalne? W dającym się przewidzieć czasie ta koncepcja jest nie do przeforsowania.
Wiele przemawia zatem za drogą pośrednią, za ideą federacji państw narodowych zapewniającą prawdziwy podział suwerenności między płaszczyzną federalną i narodową. Federacja ta moŜe zapewnić zdolność działania UE po jej rozszerzeniu, nie kwestionując naturalnej róŜnorodności narodów europejskich. […] Jedynie UE jest w stanie sformułować skuteczne polityczne odpowiedzi na globalizację. I Europa jest równieŜ najlepszym bastionem chroniącym przed nacjonalizmem i ksenofobią, najlepszą gwarancją tego, Ŝe wolność i demokracja w XXI wieku będą miały bezpieczną przyszłość”
9.
7 Bush G.W.: Polska jest obywatelem Europy, przyjacielem Ameryki, przemówienie Prezydenta USA wygłoszone 31 V 2003r. na Wawelu w Krakowie, „Rzeczpospolita”, 2 VI 2003, s.5
8 Blair T.: Starzy przyjaciele w nowej Europie, przemówienie premiera Wielkiej Brytanii na Zamku Królewskim w Warszawie, „Gazeta Wyborcza”, 31 V-1 VI 2003, s.10
9 Fischer J.: Dlaczego potrzebujemy Europy, przemówienie ministra spraw zagranicznych Niemiec w związku z przyznaniem mu tytułu Człowieka Roku „Gazety Wyborczej”, „Gazeta Wyborcza”, 11-12 V 2002, s.6
Minister Fischer wyraźnie odŜegnuje się od koncepcji federacji europejskiej, słusznie uznając ją za nierealną w najbliŜszych latach. Mówi jednak w sposób zdecydowany o federacji państw narodowych, w których zapewniony jest prawdziwy podział suwerenności [podkreśl.
aut.] między płaszczyznę federalną i narodową. Takie ujęcie problemu w klarowny sposób ukazuje współczesne rozumienie problematyki samostanowienia państw i narodów.
Warto wspomnieć takŜe o raporcie NiezaleŜnej Grupy Roboczej utworzonej pod auspicjami Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (SIPRI) [Stockholm International Peace Research Institute]. Oto jego fragment: „Podstawą systemu obrony powinna być wzajemna reasekuracja (mutual reassurance), która wymaga od suwerennych państw zdolności do współdziałania przy podejmowaniu decyzji dotyczących bezpieczeństwa narodowego. Określenia na nowo wymagają takŜe w świetle fundamentalnych zmian, jakie zaszły w Europie, związki między zasadą integralności państwa a prawem do samostanowienia. Prawo do samostanowienia nie moŜe być redukowane wyłącznie do prawa do secesji lub prawa do niezaleŜnej państwowości. Prawo do wewnętrznego samostanowienia powinno być rozumiane zarówno jako przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności, jak i jako prawo do tworzenia, konsolidowania i umacniania rządów prawa i pluralistycznej demokracji jako jedynego akceptowanego systemu sprawowania rządów. Prawo do samostanowienia winno być równowaŜone prawem do suwerenności państwowej, prawem do integralności terytorialnej z bezpiecznymi i spokojnymi granicami, a takŜe prawem do międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Niepodzielność bezpieczeństwa jest celem, do którego powinna dąŜyć Europa
10.
W tekście jednoznacznie zarysowano konieczność przeformułowania kwestii suwerenności i samostanowienia narodów, nie zapominając wszakŜe o zachowaniu pewnej odrębności organizmów państwowych w ramach organizacji i porozumień ponadnarodowych.
Z przedstawionych tutaj wizji współczesnej Europy wyłania się wspólny plan tworzenia i umacniania szeroko zakrojonej współpracy, nierzadko wykraczającej poza granice poszczególnych państw i wymagającej wspólnych działań, podejmowanych często kosztem moŜliwości odrębnego realizowania polityki, jednak mających na celu dąŜenie do budowania skutecznego systemu bezpieczeństwa europejskiego.
3. Akty formalno-prawne a państwa narodowe.
Porozumienia i traktaty podpisywane w ramach Wspólnot Europejskich, EWG i wreszcie Unii Europejskiej, zawierają w swej treści zapisy będące widomym znakiem zmiany sposobu definiowania niezawisłości państwowej.
JuŜ w Traktacie Rzymskim [Treaty of Rome], ustanawiającym Wspólnotę Europejską [European Community] (1957r.) znajduje się zapis mówiący o obywatelstwie oraz o moŜliwości korzystania z praw wynikających z Traktatu, ale takŜe o konieczności podejmowania obowiązków, z którymi obywatelstwo przecieŜ nieuchronnie się wiąŜe
11. Obywatelstwo zaś, niezaleŜnie od tego, o obywatelstwie jakiego bytu mówimy, związane jest z kwestiami obronności i wspólną troską o trwanie i rozwój owego organizmu.
10 Stachura J. (red.): Przyszłe bezpieczeństwo Europy- katalog problemów, „Sprawy międzynarodowe”, 1997, nr 3, s.109-126
11 Patrz: Traktat Rzymski z 1957r. (ustanawiający Wspólnotę Europejską- tłumaczenie robocze wersji skonsolidowanej po zmianach Traktatu Amsterdamskiego), cz. II, Art.8, pkt. 1. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
W Jednolitym Akcie Europejskim [Single European Act- SEA] (1986r.) pojawia się z kolei następujący zapis: „Wysokie Umawiające się Strony uwaŜają, Ŝe bliŜsza współpraca w zakresie problemów bezpieczeństwa europejskiego w istotny sposób przyczynia się do rozwoju toŜsamości europejskiej w polityce zewnętrznej. Strony są gotowe do ściślejszej koordynacji swoich stanowisk w kwestiach politycznych i gospodarczych aspektów bezpieczeństwa
12.
Jeszcze wyraźniej kwestie te ujmuje podpisany w 1992r. Traktat z Maastricht: „Państwa Członkowskie informują się i konsultują wzajemnie na forum Rady [Europejskiej- przyp. aut.]
[European Council] we wszelkich kwestiach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa o znaczeniu ogólnym, dla zapewnienia jak największej skuteczności ich połączonym wpływom przez zgodne i zbieŜne działanie”
13. I dalej: „Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa [Common Foreign and Security Policy] obejmuje wszelkie kwestie związane z bezpieczeństwem Unii, włącznie z ewentualnym określeniem polityki obronnej, która z czasem moŜe doprowadzić do wspólnej obronności”
14.
Zapis ten znajduje swoje rozwinięcie w zawartym w 1997r. Traktacie Amsterdamskim, w którym sygnatariusze są „gotowi realizować wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa obejmującą ostateczne ukształtowanie wspólnej polityki obrony, mogącej doprowadzić w przyszłości do wspólnej obrony zgodnie z postanowieniami Artykułu J.7, [po konsultacjach z Parlamentem Europejskim- przyp. aut.] [European Parliament] wzmacniając w ten sposób europejską toŜsamość i niezaleŜność, tak aby wspierać pokój, bezpieczeństwo i postęp w Europie i na świecie”
15. W Traktacie Amsterdamskim pojawia się takŜe zapis mówiący o
„ochronie wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezaleŜności i integralności Unii”
[integralność Unii jest tu nowym celem- przyp. aut.] oraz o „umacnianiu bezpieczeństwa Unii”
[uprzednio „Unii i jej państw członkowskich”- przyp. aut.]. Dzięki Traktatowi Amsterdamskiemu pojawił się takŜe nowy instrument realizacji polityki bezpieczeństwa europejskiego, czyli wspólne strategie dotyczące tej problematyki, które to strategie określać miała Rada Europejska. Nowością Traktatu Amsterdamskiego była takŜe moŜliwość konstruktywnego wstrzymania się od głosu, umoŜliwiającego podejmowanie działań przez UE bez udziału państwa nie zainteresowanego tym działaniem, ale równocześnie nie sprzeciwiającego się mu, co powodowało wyraźne uelastycznienie i wzmocnienie współpracy w ramach II filaru [pillar], czyli Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
16.
Wprowadzone przez Traktat Amsterdamski postanowienia dotyczące Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa świadczą o tendencji do przekształcenia w przyszłości koordynacyjnej obecnie pracy w II filarze we współpracę o charakterze integracyjnym, jaka występuje w filarze I obejmującym Wspólnoty Europejskie
17.
Traktat Nicejski [Treaty of Nice] (2001r.) precyzuje kierunek działań podejmowanych w celu zwiększenia bezpieczeństwa europejskiego.
12 Patrz: Jednolity Akt Europejski z 1986r. (tłumaczenie robocze), pkt. 6a), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
13 Patrz: Traktat z Maastricht z 1992r. (Traktat o Unii Europejskiej- tłumaczenie robocze), Tyt. V, Art. J.2., pkt.1, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
14 Patrz: Ibidem, Tyt. V, Art. J.4., pkt.1
15 Patrz: Traktat Amsterdamski z 1997r. (zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty- tłumaczenie robocze), Art.1, pkt.3, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
16 Patrz: Parzymies S.: Europejska ToŜsamość Bezpieczeństwa i Obrony: mit czy rzeczywistość?, „Sprawy Międzynarodowe”, 1999, nr 2, s.11-17
17 Kuryłowicz-Rodzoch A., Zawistowska M.: Rozwój współpracy państw w Unii Europejskiej w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, „Sprawy Międzynarodowe”, 1999, nr 2, s.167
Stanowi on bowiem, Ŝe „zgodnie z zatwierdzonymi przez Radę Europejską w Nicei tekstami dotyczącymi europejskiej polityki bezpieczeństwa i obronnej […] Unia Europejska stawia sobie za cel szybkie osiągnięcie zdolności operacyjnej”
18. I konkluduje, w sposób nie pozostawiający wątpliwości: „Polityka Unii […] nie narusza szczególnego charakteru polityki bezpieczeństwa i obronnej niektórych państw członkowskich. Szanuje ona zobowiązania niektórych państw członkowskich wynikające z Paktu Północnoatlantyckiego [Atlantic Alliance, North Atlantic Treaty Organization], które uwaŜają, Ŝe ich wspólna polityka obronna jest realizowana w ramach Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) i jest zgodna z ustaloną w tych ramach wspólną polityką bezpieczeństwa i obronną”
19.
Z kolei projekt Konstytucji Unii Europejskiej [European Constitution] zawiera w artykule 5 zapewnienie, Ŝe Unia respektuje narodowe toŜsamości krajów członkowskich. Artykuł 9 podkreśla zasadę subsydiarności, a w artykule 42 znajduje się tzw. klauzula solidarności, [clause of solidarity] zgodnie z którą Unia i państwa członkowskie przychodzą sobie z pomocą w razie ataku terrorystycznego lub katastrofy naturalnej
20.
Zapisy znajdujące się w przytoczonych dokumentach, tak waŜnych dla rozwoju i funkcjonowania Unii Europejskiej, w jasny sposób wskazują na konieczność podejmowania wspólnych ponadnarodowych inicjatyw mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa europejskiego.
Jeśli przyjrzeć się ewoluowaniu współpracy międzynarodowej na rzecz poprawy bezpieczeństwa na Starym Kontynencie, moŜna zauwaŜyć wyraźne dąŜenia w kierunku usprawnienia systemu o ponadpaństwowych konotacjach.
Ewolucja od stworzonej na mocy układu z 27 maja 1952r. Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) [European Community Defence- ECD], poprzez posiedzenie w Luksemburgu, 27 października 1970r., na którym porozumiano się, co do zasad i sposobów postępowania w ramach Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP) [European Political Co- operation], której instytucjonalizacja miała miejsce w Jednolitym Akcie Europejskim z 27 stycznia 1986r., kiedy to powołano stały sekretariat EWP, aŜ po Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa
21[Common Foreign and Security Policy], ukazuje rosnącą instytucjonalizację inicjatywy państw europejskich, której nieuchronnym i oczekiwanym efektem jest wspólne, solidarne działanie na rzecz systemu daleko wykraczającego poza ramy granic państw członkowskich.
Podobnie Koncepcja Europejskiej ToŜsamości Bezpieczeństwa i Obrony [European Security and Defence Identity- ESDI] zakłada przyjęcie na siebie przez państwa europejskie zwiększonej odpowiedzialności za własną obronę. Po raz pierwszy sformułowano ją w Deklaracji państw członkowskich Unii Zachodnioeuropejskiej w sprawie roli UZE i jej stosunków z Unią Europejską i Sojuszem Północnoatlantyckim, uchwalonej w Maastricht 10 grudnia 1991r. podczas szczytu Wspólnot Europejskich w sprawie Traktatu o Unii Europejskiej. Celem było tu wypracowanie z czasem wspólnej polityki obronnej w ramach UE, która mogłaby prowadzić do wspólnej obrony
22.
18 Patrz: Traktat z Nicei z 26 II 2001r. (zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne- tłumaczenie oficjalne), deklaracje dołączone do Traktatu, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
19 Patrz: Ibidem, Art.17
20 Patrz: Sołtyk R.: Ustrój dla Europy, „Gazeta Wyborcza”, 27 V 2003, s.7
21 Patrz: Stebelski S.L.: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, „Sprawy Międzynarodowe”, 1997, nr 3, s.28-29
22 Parzymies S.: Europejska ToŜsamość…, s.11-17
4. Państwo- dziś i jutro.
Konkludując, naleŜy stwierdzić, Ŝe państwo narodowe, rozumiane jako byt całkowicie autonomiczny i niezaleŜny, realizujący odrębną politykę zagraniczną oraz samodzielnie strzegący bezpieczeństwa swych granic, przestaje być dzisiaj tworem realnie istniejącym na arenie międzynarodowej. Powodów takiego stanu rzeczy naleŜy upatrywać przede wszystkim w zmianie sposobu myślenia o bezpieczeństwie w obliczu zagroŜenia terroryzmem międzynarodowym, którego apogeum przypadło na tragiczne wydarzenia związane z zamachem na World Trade Center, 11 września 2001r.
NiezaleŜnie od nacjonalistycznych resentymentów niektórych europejskich kręgów politycznych, poszukiwanie modelu ponadnarodowego systemu bezpieczeństwa na Starym Kontynencie stało się faktem. Więcej, jest działaniem, które jeszcze przez długie lata będzie zajmować polityków i politologów oraz wszystkich tych, którym drogie jest zachowanie na długie lata dóbr i wartości cywilizacji europejskiej.
JuŜ wspólna deklaracja dwudziestu dwóch państw NATO i Organizacji Układu Warszawskiego, podpisana w ParyŜu, 19 listopada 1990r. mówi o tym, Ŝe „bezpieczeństwo jest niepodzielne i Ŝe bezpieczeństwo kaŜdego z […] krajów jest nierozerwalnie związane z bezpieczeństwem wszystkich Państw […]”
23.
Javier Solana, Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej zapewnia, Ŝe „Unia Europejska nie tworzy europejskiej armii, nie zmusza krajów do rozmieszczania sił zbrojnych wbrew ich woli, nie podkopuje takŜe Paktu Północnoatlantyckiego. Tworzymy raczej płaszczyznę zasobów militarnych gotowych i zdolnych do podjęcia działań w sytuacji kryzysowej”
24. [Javier Solana, EU High Representative: The European Union is not creating an European army; it is not forcing countries to deploy their armed forces against their will; and it is not undermining the Atlantic Alliance. We are creating a pool of military resources ready and able to undertake EU-led crisis management operations].
Taki sposób myślenia o bezpieczeństwie europejskim pozwala mieć nadzieję, Ŝe państwa Starego Kontynentu, ze szczególnym uwzględnieniem państw członkowskich Unii Europejskiej, zrobią wszystko, by terroryzm międzynarodowy nie zapanował nad tą częścią świata. Zrobią wszystko, niezaleŜnie od nakładu sił i środków oraz konieczności rezygnacji z niektórych elementów swej suwerenności.
Literatura
Blair T.: Starzy przyjaciele w nowej Europie, przemówienie premiera Wielkiej Brytanii na Zamku Królewskim w Warszawie, „Gazeta Wyborcza”, 31 V-1 VI 2003
Bush G.W.: Polska jest obywatelem Europy, przyjacielem Ameryki, przemówienie Prezydenta USA wygłoszone 31 V 2003r. na Wawelu w Krakowie, „Rzeczpospolita”, 2 VI 2003
Fischer J.: Dlaczego potrzebujemy Europy, przemówienie ministra spraw zagranicznych Niemiec w związku z przyznaniem mu tytułu Człowieka Roku „Gazety Wyborczej”, „Gazeta Wyborcza”, 11-12 V 2002
Jednolity Akt Europejski z 1986r. (tłumaczenie robocze), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
Kienzler I.: Leksykon Unii Europejskiej, Warszawa 2003
Kuryłowicz-Rodzoch A., Zawistowska M.: Rozwój współpracy państw w Unii Europejskiej w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, „Sprawy Międzynarodowe”, 1999, nr 2
23 Patrz: Łoś-Nowak T. (red.): Współczesne stosunki międzynarodowe, Wrocław 1997, s.102-103
24 Solana J., wypowiedź na oficjalnej stronie Delegation of the European Commission in Russia, Security and Defence, opracowanie multimedialne, http://www.eur.ru/eng/neweur/user_eng.php?func=coopspec&id=41
Łoś-Nowak T. (red.): Współczesne stosunki międzynarodowe, Wrocław 1997
Mikosz J.: Francja: od Europy ojczyzn do federacji europejskiej, W.: Wolff-Powęska A. (red.): Wspólna Europa.
Mit czy rzeczywistość?, Poznań 1990
Miler R.: Polityka Federacji Rosyjskiej wobec USA po wydarzeniach z 11 września 2001 roku. Rewolucja czy proces?, Zeszyty Naukowe WyŜszej Szkoły Bankowej w Poznaniu Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie, Nr 3, 2002, s.216 (Russia’s Policy toward the USA following the Events of September 11, 2001. A Revolution or a Process?)
Parzymies S.: Europejska ToŜsamość Bezpieczeństwa i Obrony: mit czy rzeczywistość?, „Sprawy Międzynarodowe”, 1999, nr 2
Rubinowicz A.: USA z Rosją i Europą, „Gazeta Wyborcza”, 24 V 2002 Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1981
Słownik Wyrazów Obcych, Warszawa 1980
Solana J., wypowiedź na oficjalnej stronie Delegation of the European Commission in Russia, Security and Defence, opracowanie multimedialne, http://www.eur.ru/eng/neweur/user_eng.php?func=coopspec&id=41 Sołtyk R.: Ustrój dla Europy, „Gazeta Wyborcza”, 27 V 2003
Stachura J. (red.): Przyszłe bezpieczeństwo Europy- katalog problemów, „Sprawy międzynarodowe”, 1997, nr 3 Stebelski S.L.: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, „Sprawy Międzynarodowe”, 1997, nr 3
Traktat Amsterdamski z 1997r. (zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty- tłumaczenie robocze), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
Traktat Rzymski z 1957r. (ustanawiający Wspólnotę Europejską- tłumaczenie robocze wersji skonsolidowanej po zmianach Traktatu Amsterdamskiego), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
Traktat z Maastricht z 1992r. (Traktat o Unii Europejskiej- tłumaczenie robocze), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
Traktat z Nicei z 26 II 2001r. (zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne- tłumaczenie oficjalne), Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, opracowanie multimedialne, http://www.msz.gov.pl
Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna Gutenberga, Poznań 1996
