Dydaktyka szkoły wyższej

(1)

Dydaktyka szkoły wyższej

Twórcze myślenie

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

(2)

Struktura wykładu

1. Wstęp.

2. Ludzki mózg – fenomen natury.

3. Myślenie i inteligencja – definicje.

4. Charakterystyka aktów twórczych.

5. Metody usprawniające twórcze myślenie.

6. Zakończenie.

(3)

Mózg

• Ok. 100 miliardów komórek nerwowych

• Ponad 100 bilionów połączeń między nimi

• Ok. 50 substancji chemicznych

odpowiedzialnych za wymianę informacji między neuronami

• Każdego dnia powstają w mózgu nowe

komórki nerwowe

(4)

Myślenie i Inteligencja

"Czynność myślenia jest łańcuchem operacji

umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach,

wyobrażeniach i pojęciach” Kozielecki J.

„Inteligencja to zdolność rozwiązywania

problemów lub tworzenia produktów mających znaczenie w określonych warunkach

kulturowych i środowiskowych” Gardner M.

(5)

Rodzaje inteligencji

Inteligencja

P rzestrzen na

Logiczno- matematy

czna

Werbalno- językowa Kinestetyc

Muzyczna zna Intraperso

nalna Interperso

nalna

(6)

Wymiary twórczości

Poziom Płynna Skrystalizowan a

Dojrzała Wybitna

Czas Kilka minut Kilka lat Od 10 lat Od 10 lat

Jakość Wypełnianie luk, transfer, zmiana interpretacji, tworzenie odrębnej dziedziny wedzy

Proces Myślenie

dywergencyjne

Przebudowywa nie

reprezentacji

Wykorzystanie wiedzy

Emocje Ciekawość Emocje

sterujące – celowe

Zmienność nastrojów

Zmienność nastrojów Motywacja Zabawowa Zadaniowa Osiągnięć,

hubrystyczna

Osiągnięć,

hubrystyczna

(7)

Wymiary twórczości c.d.

Cechy osobowe

Giętkość, oryginalność

Niezależność, odporność na

naciski

Wytrzymałość

Ocena społeczna

Nieistotna Istotna Istotna Bardzo ważna

Szansa

wystąpienia

Powszechność Duża Mała Bardzo mała

(8)

Fenomen twórczość

„Twórcze myślenie jest po prostu zwyczajnym myśleniem, które przynosi wyjątkowe rezultaty”

Weisberg R.

(9)

Struktura procesu twórczego – ujęcie klasyczne

1. Preparacja – zbieranie danych i określenie problemu.

2. Inkubacja – samoistne, nieświadome

„wylęganie się” pomysłu.

3. Iluminacja – „olśnienie” towarzyszące

nagłemu rozwiązaniu problemu przez wgląd.

4. Weryfikacja – sprawdzenie przydatności

proponowanego rozwiązania.

(10)

Ujęcie współczesne

Koncepcja interakcji twórczej (E. Nęcka) – wyróżnianie etapów procesu twórczego nie ma sensu ponieważ:

 tworząc coś (rozwiązując zadanie) nieustannie wracamy do wcześniejszych momentów lub „wybiegamy myślą naprzód”

 proces twórczy nie musi zaczynać się od sformułowania problemu, może wychodzić od struktury próbnej

 etapy przebiegają w sposób synchroniczny, a nie diachroniczny

 bardzo rzadko jest to proces skończony

 twórczość polega na ciągłej interakcji dwóch

czynników: założonego celu i kolejno tworzonych

struktur próbnych prowadzących do jego osiągnięcia

(11)

Twórcze operacje umysłowe

W myślenie twórcze zaangażowane są m. in.

takie zdolności intelektualne jak:

1. Percepcja.

2. Myślenie abstrakcyjne.

3. Wyobraźnia.

4. Uwaga.

5. Pamięć.

(12)

Środki stymulujące twórczość

1. Metody heurystyczne – burza mózgów A. F.

Osborn’a, synektyka W. Gordona, metoda morfologiczna F. Zwicky’ego, myślenie

lateralne (E. De Bono).

2. Konkretne techniki twórczości – autorskie

zestawy ćwiczeń stosowanych doraźnie

(13)

Poziomy aktywizacji

1. Usprawnianie myślenia.

2. Przełamywanie nawyków percepcji.

3. Rozwój umiejętności interpersonalnych.

4. Rozwój motywacji.

(14)

Aktywizacja twórczego myślenia

Konkretne operacje umysłowe biorące udział w procesie twórczym:

1. Abstrahowanie

2. Dokonywanie ciągów skojarzeń 3. Rozumowanie dedukcyjne

4. Rozumowanie indukcyjne

5. Myślenie metaforyczne

6. Transformowanie

(15)

Zdolność Ćwiczenia

Abstrahowanie Tysiąc definicji, Archiwum, Chińska encyklopedia, Analiza funkcjonalna,

Skojarzenia Triplety, Łańcuchy interaktywne,

Łańcuchy alternatywne, Piramidy skojarzeń

Dedukcja Co by było, gdyby…, Diagram ryby,

Implikacje, Scenariusze

Indukcja Uzupełnianie serii, Klasyfikacje,

Tworzenie analogii, Wymuszona symetria, Bionika

Metaforyzowanie Tworzenie nowych symboli, Percepcja fizjonomiczna, Synestezja,

Personifikacje

Transformowanie Operator WCK, Pytania Osborna,

Luneta

(16)

Skojarzenia - przykłady

Napisz słowo kojarzące się z następującymi:

chodnik – odtwarzacz – blok …..

bicie – pieniądze – mózg ……

zabawa (…) pień

(17)

Abstrakcyjne transformacje

(18)

Rozumowanie indukcyjne

1. Wnioskowanie z analogii:

Cyrkiel jest dla okręgu, czym ekierka jest dla…

długości, kąta prostego, wysokości, powierzchni

2. Klasyfikowanie:

Które słowo należy wykreślić?

stożek, walec, równoległościan, ostrosłup, kula,

trapez

(19)

Rozumowanie dedukcyjne

Jeśli wszyscy ludzie są śmiertelni Sokrates jest człowiekiem

Zatem Sokrates jest śmiertelny.

Zatem ciało S. zgnije i rozpadnie się.

Zatem młodzież ateńska nie będzie już dalej deprawowana.

Zatem …

(20)

(21)

(22)

(23)

Wnioski

1. Pojęcie myślenia i inteligencji są procesami niezwykle trudno poddającymi się naukowym eksplikacjom.

2. Nie mamy do dziś opracowanego opisu pełnego zestawu: procesów, aktywności, zdolności

zaangażowanych w procesy twórcze.

3. Treningi kreatywności przybierają więc formę autorskich programów, akcentujących potrzebę różnych uzdolnień.

4. Jedno jest pewne – efektywność myślenia można

a nawet należy usprawniać.

(24)

Literatura

• Nęcka E., Proces twórczy i jego ograniczenia, Kraków 1987.

• Nęcka E., Trening twórczości, Kraków 1989.

• Szmidt K., Trening kreatywności, Gliwice 2008.

(25)

Twórczość

„W procesie twórczym wielkiego kalibru, polegającym na konstruowaniu nowych struktur – teorii, hipotez, kierunków poszukiwań, rezultaty poznawcze w znacznie

większym stopniu zależą od subiektywnych,

idiosynkratycznych , nie zawsze jasno artykułowanych odniesień wewnętrznych niż od zgodności względem

kryteriów zewnętrznych”

Cz. Nosal

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.