• Nie Znaleziono Wyników

Wpływ opracowań z dziedziny planowania przestrzennego na funkcjonowanie obiektów fortecznych w krajobrazie miasta

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wpływ opracowań z dziedziny planowania przestrzennego na funkcjonowanie obiektów fortecznych w krajobrazie miasta"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

Wstęp

Introduction

Forty zewnętrznego pierścienia fortyfikacji poznańskich miały we- dług projektu Władysława Czarnec- kiego stanowić podstawę budowy pasma zieleni otaczającego miasto.

Decyzje planistyczne podejmowane po drugiej wojnie światowej spowo- dowały, że międzypola fortów co- raz ściślej wypełniały się zabudową, co ostatecznie uniemożliwiło stwo- rzenie ciągłego pasma zieleni. Jesz- cze w latach 90. XX w. powstawa- ły projekty zmierzające do powią- zania miedzy sobą 18 obiektów for- tecznych, tak aby stanowiły czytel- ny system, zgodnie z ideą ich histo- rycznego funkcjonowania. Plany te pozostały jednak na papierze. Po- wstające współcześnie opracowania z dziedziny planowania przestrzen- nego mogą zadecydować o stopniu czytelności zachowanych układów związanych z Twierdzą Poznańską oraz o ich funkcjonowaniu w krajo- brazie miasta.

Istniejące opracowania planistyczne

obejmujące tereny fortów zewnętrznego pierścienia

Spatial planning studies comprising the areas of the outer ring of the forts

Według opracowanego pod kie- rownictwem Władysława Czarnec- kiego w Wydziale Planowania i Roz- budowy Miasta, w 1934 roku planu ogólnego miasta Poznania miał po- wstać kolejny pierścień zieleni o sze- rokości 1000–1300 m. Zakładano, że będzie on opierać się na adapta- cji terenów fortecznych związanych z zewnętrznym pasmem fortyfika- cji [Czarnecki 1972]. Szosa okręż- na (droga rokadowa – Ring -Chausse) miała pełnić rolę promenady, spajają- cej cały pierścień. Zakładano nie tyl- ko adaptację stoków fortów, ale rów- nież wykupienie terenów w między- polach i zalesienie ich, o czym wspo- mina Czarnecki: pierścień ten [ziele- ni] przeprowadzi się wzdłuż dawne- go pasa rejonów fortecznych. Gdyby można przewidywać zalesienie pier- ścienia rezerwatów, Poznań otoczo- ny dookoła miasta lasami, uzyskałby idealne warunki zdrowotne, krajobra- zowe i ochronę od szalejących wia- trów zachodnich [Czarnecki, Płoń- czak 1936].

Wp ływ opr aco w ań z dziedzin y plano w ania prz estrz ennego na funk cjono w anie obiektó w fo rteczn ych w kr ajobr azie miasta Agnieszk a Wilk aniec, Maria Chojnack a

The Effect of Spatial

Planning Studies

on the Functioning

of Fortification

Facilities in the

Urban Landscape

(2)

42

4/2009

Niestety, projekty urbanistycz- ne powstałe w okresie międzywo- jennym, które wyznaczyły kierunek rozwoju współczesnego miasta, nie zachowały się do dzisiaj, spłonę- ły w 1945 roku podczas wyzwala- nia miasta [Czarnecki 1972]. Z tego powodu po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku rozpoczę- to opracowywanie nowych planów ogólnych dla miasta. Koncepcje pro- jektowe zawarte w pierwszych po- wojennych planach były w dużym stopniu zbieżne z wizją rozwoju mia- sta przedstawioną w planach przed- wojennych. Jest to związane z fak- tem, iż pracami nad nowymi planami kierowali członkowie przedwojenne- go zespołu Władysława Czarneckie- go, inżynierowie Płończak i Toma- szewski (inż. Płończak podczas pra- cy nad planem z 1934 roku zajmo- wał się szczegółowym opracowa- niem rozwiązań związanych z syste- mem zieleni miejskiej). Również ten plan zakładał kontynuację rozwoju zieleni miejskiej zgodną z modelem opracowanym przez Czarneckiego.

Mimo to nie rozpoczęto nadal prac nad całościową realizacją pierścienia zieleni, opartego na obwodzie fortów zewnętrznych. Dopuszczono tak- że do degradacji kilku obiektów for- tecznych (czterech fortów zewnętrz- nych: IV, IVa, V, VIa i Cytadeli, Re- duty Fortów Radziwiłła i Grolmana), które całkowicie lub częściowo ro- zebrano. W dawnych rejonach for- tecznych przeprowadzono dolesie- nia jedynie w sąsiedztwie Fortu VIIa na Marcelinie oraz Fortu IIIa na Mi-

łostowie (stanowiące raczej próbę związania lotnych piasków, tworzą- cych występujące na tych obszarach wydmy a nie planową realizację ko- lejnego pierścienia zieleni). Poza tym kontynuowano prace nad zagospo- darowywaniem klinów zieleni. Osta- tecznie zrezygnowano z tworzenia pierścienia zieleni związanego z for- tami zewnętrznymi na etapie opraco- wywania planu ogólnego zagospoda- rowania przestrzennego, zatwierdzo- nego w roku 1962 [Czarnecki 1972].

W kolejnych opracowywa- nych dla Poznania ogólnych pla- nach zagospodarowania przestrzen- nego, zatwierdzanych w latach 1966 i 1975 teren fortów klasyfiko- wano jako zieleń (w planie z 1966 jako zieleń leśną). Deklarowano także kontynuację dawnych zało- żeń związanych z kształtowaniem klinowo -pierścieniowego systemu zieleni miejskiej z centralnym punk- tem tego układu – parkiem na Cyta- deli. Jednak szczegółowe wskazania zawarte w planie z 1966 roku, doty- czące poszczególnych obiektów sta- ły w sprzeczności z generalnymi za- łożeniami. Na dawnych działkach fortecznych zajmowanych przez for- ty zewnętrznego pierścienia dopusz- czano możliwość wprowadzenia za- budowy, przeznaczono je również na cele niezwiązane z zielenią takie jak: rezerwa terenu pod kompostow- nię śmieci (Fort I, VIIa), bazy budow- lane (Fort II), intensywną zabudowę mieszkaniową, parkingi, stacje dys- trybucji paliw (Fort IIa), garaże (Fort VIIa). Na kilku obiektach zakłada-

no „likwidację zabudowy po peł- nej amortyzacji technicznej” – in- nymi słowy zniszczenie istniejącej, zabytkowej tkanki budowlanej for- tów [Plan ogólny zagospodarowa- nia przestrzennego miasta Poznania 1966]. Podobne decyzje planistycz- ne zostały podjęte w planie z 1975 roku. Oba plany zawierały koncep- cje intensywnego zagospodarowa- nia międzypól poszczególnych for- tów, co ostatecznie zamykało moż- liwość realizacji pierścienia zieleni w oparciu o dawne rejony forteczne.

W planie z 1975 roku m.in. zakła- dano przeznaczenie wolnych jesz- cze od zabudowy terenów między- pól oraz niektórych działek fortecz- nych na: koncentrację przemysłu, składu i baz (rejon Fortu Ia, II, VI), mieszkalnictwo o różnym stopniu intensywności (rejony Fortu IIa, IVa, V, Va, VIIa, IX), koncentrację usług (Fort VIIIa). Na zieleń oraz tereny sportowo -rekreacyjne przeznaczono tereny fortów położonych w obrębie klinów zieleni (Forty III, IVa, VIa) lub tych, które mogły pełnić rolę terenów rekreacyjnych dla osiedli mieszkanio- wych (V, IXa) [Plan ogólny zagospo- darowania przestrzennego miasta Po- znania 1975].

Ostatecznie stoki kilku spośród fortów zostały zaadaptowane na par- ki, obsługujące sąsiadujące z nimi osiedla mieszkaniowe. Taki sposób zagospodarowania objął teren for- tów: IIa, VIIIa oraz IXa.

Wizja stworzona w latach 30.

XX wieku przez zespół kierowany przez Czarneckiego, okazała się bar-

(3)

dzo trwałą i powracała jeszcze kil- kakrotnie w opracowaniach plani- stycznych. Szczególnie wyraźny po- wrót do dawnych koncepcji urbani- stycznych zakładających wykorzy- stanie obwodu fortów zewnętrznych jako podstawy kolejnego pierście- nia zieleni dał się zauważyć na po- czątku lat 90. XX w. Miało to zwią- zek miedzy innymi ze wzrostem za- interesowania budowlami fortyfika- cyjnymi, upowszechniającym się przekonaniem o ich wysokiej warto- ści historycznej, a także z dostrzeże- niem wartości przyrodniczych zwią- zanych z niektórymi spośród tych obiektów. W tym okresie istniały już także prawne podstawy ochrony obiektów fortyfikacyjnych. W roku 1983 forty zewnętrznego pierście- nia wpisano do rejestru zabytków.

Zaczęły pojawiać się opracowa- nia dotyczące ochrony, konserwa- cji i zagospodarowania pozostało- ści twierdzy fortowej. Dwa opraco- wania powstałe w 1992 roku Pier- ścień forteczny – twierdza fortowa.

Studium ochrony Konserwatorskiej XIX -wiecznego systemu fortyfikacji Poznania [Gurawski, Wojciechowski 1992] oraz w 1993 roku Pasmo eko- logiczne XIX -wiecznych umocnień fortecznych Poznania (analiza moż- liwości projektowo -realizacyjnych) [Paszkowiak 1993], przewidywa- ły powiązanie pasmem zieleni za- drzewionych terenów działek for- tecznych, które do tej pory stanowi- ły izolowane „zielone wyspy”, zato- pione w morzu zabudowy. Koncep- cja opracowana przez Gurawskie-

go i Wojciechowskiego (1992) za- kładała również ściślejsze niż do tej pory spojenie pierścienia zieleni po- wstałego na miejscu wewnętrznego pierścienia fortyfikacji. Ze względu na istnienie zabudowy w międzypo- lach fortów nie jest możliwe powią- zanie terenów poszczególnych for- tów pasmem zieleni o znacznej sze- rokości. W związku z tym współcze- sne opracowanie zakłada połączenie zadrzewionych obszarów fortów pa- smem zieleni związanym z ciągami komunikacyjnymi. Częściowo wyko- rzystane są do tego celu dawne dro- gi rokadowe, przy których zachowa- ły się historyczne zadrzewienia ma- skujące. W obu koncepcjach zakła- dano również funkcjonalne powiąza- nie obiektów: połączenie ich obwo- dowo systemem ścieżek rowerowych i ciągów spacerowych oraz przezna- czenie pomieszczeń w poszczegól- nych obiektach i terenu działek for- tecznych na cele muzealne, zwią- zane z kulturą, rekreacją i sportem, ewentualnie inne funkcje niekoli- dujące z zakładanym rekreacyjnym, charakterem całego pasma.

W latach 90. XX w. zaczęto zwracać uwagę na walory przyrod- nicze związane z fortami zewnętrz- nego pierścienia, przyczyniły się do tego badania zoologiczne i bota- niczne, realizowane głównie przez Polskie Towarzystwo Ochrony Przy- rody „Salamandra”. Przede wszyst- kim dzięki staraniom towarzystwa w 1994 roku cztery spośród fortów (Forty: I, IIIa, V, VIIIa) zyskały status użytków ekologicznych.

Studium uwarunkowań i kie- runków zagospodarowania prze- strzennego miasta Poznania uchwa- lone w 1994 roku wysuwało licz- ne postulaty zmierzające do objęcia ściślejszą ochroną fortów i związa- nej z nimi zieleni, a także powiąza- nia ich z systemem zieleni miejskiej.

Duże znaczenie przypisano w stu- dium walorom przyrodniczym for- tów, proponowano utworzenie ko- lejnych trzech użytków ekologicz- nych obejmujących teren fortów Ia, II i IIa, głównie ze względu na wy- stępowanie w nich zimowisk nieto- perzy oraz możliwości rozszerzenia sieci ECONET. W Studium (1994) za-

Ryc. 1. Wolne od zabudowy przedpole Fortu I, przeznaczone w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania (2008) na zabudowę rezydencjonalną

Fig. 1. Open space next to Fort I. Area designed in Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania (2008) for residential housing

(4)

44

4/2009

warto następujące postulaty związa- ne z ochroną i wykorzystaniem ist- niejącej zieleni, związanej z obiek- tami fortyfikacyjnymi i wojskowymi:

objęcie ochroną i uzupełnienie alei (towarzyszących dawnym drogom fortecznym) przy ul. Bułgarskiej, Le- chickiej i Lutyckiej, Czechosłowac- kiej, Fortecznej, Jugosłowiańskiej;

ochronę śladów zieleni towarzyszą- cej zespołom koszarowym; uczy- telnienie dzięki układom zieleni lo- kalizacji nieistniejących redut for- tów wewnętrznego pierścienia for- tyfikacji: Reduty Czecha (Redita For- tu Roon – jedyna częściowo zacho- wana), Przemysła (bastion Grolman), Radziwiłła i Marcinkowskiego (Fort Rauch); kompozycyjne łączenie zie- leni poszczególnych fortów a także przeznaczenie pod „zieleń urządzo- ną” terenu Fortu VII i terenu pomię- dzy ulicami Umultowską i Naramo- wicką, a więc obszaru Fortu V. Stu- dium zakłada także powiązanie tere- nów fortów z klinami zieleni: Fortów III i IIIa z klinem związanym z dolina- mi Cybiny i Głównej, Fortu IVa z kli-

nem doliny Warty, Fortu VIa z klinem golęcińskim oraz fortu VIIa z projek- towanym klinem zieleni obejmują- cym teren Lasku Marcelińskiego i do- linę Strumienia Junikowskiego. Mimo wysuwanych postulatów nie plano- wano znaczącego rozszerzenia tere- nów zieleni związanych z działkami fortecznymi.

Obowiązujące opracowania planistyczne

Contemporary spatial planning studies

Nowo uchwalone Studium uwarunkowań i kierunków zagospo- darowania przestrzennego miasta Po- znania (2008) przewiduje ochronę obiektów fortecznych w granicach ich działek (sankcjonowane są przy- padki uszczuplania powierzchni działek, które miały miejsce w prze- szłości). Zakłada się, że: w przypad- ku fortów ochrona obejmuje wszyst-

kie elementy dzieła fortyfikacyjnego (budowle kubaturowe, nasypy ziem- ne, zieleń forteczną), bez możliwo- ści wprowadzania na ich teren no- wej. Postuluje się wyeksponowanie całego XIX -wiecznego systemu forty- fikacji poprzez uczytelnienie układu dawnych dróg rokadowych, w tym także poprzez wytworzenie alterna- tywnych połączeń podbudowanych zielenią” oraz „zachowanie systemu pomocniczych obiektów i urządzeń militarnych. Działki forteczne zosta- ły również zaznaczone jako prze- znaczone do objęcia ochroną przy- rodniczą w ramach programu Na- tura 2000, dwa spośród fortów (IVa i V) posiadają nadal status użytków ekologicznych. Poza tym w Studium deklaruje się kontynuację koncep- cji klinowo -pierścieniowego syste- mu zieleni dla Poznania, opracowa- nej przez prof. Władysława Czarnec- kiego i Adama Wodziczkę. Zapis ten jednak dotyczy jedynie klinów ziele- ni oraz samych działek zajmowanych przez forty zewnętrznego pierście- nia. Nie planuje się jakiegokolwiek rozszerzania terenów zieleni zwią- zanych z fortami o tereny przyległe, jak to miało miejsce w planie opra- cowanym przez Władysława Czar- neckiego. Tereny wolnych jeszcze międzypól są w całości przeznacza- ne pod zabudowę. Do tej pory wolne od zabudowy pozostawały zajmowa- ne przez uprawy rolne tereny przyle- gające do fortów I, Ia i II, usytuowa- nych w południowej części miasta (ryc. 1, 2). Tereny te w nowym Stu- dium i aktualnie obowiązujących

Ryc. 2. Przedpole Fortu II, przeznaczone w Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenów Poznańskiego Centrum Logistycznego Franowo-Żegrze w Poznaniu (2008) na zabudowę obiektów produkcyjnych, składów i magazynów oraz zabudowę usługową Fig. 2. Foreground of Fort II, designed in Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów Poznańskiego Centrum Logistycznego Franowo-Żegrze w Poznaniu (2008) for industrial and service buildings

(5)

planach miejscowych zagospodaro- wania przestrzennego [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzen- nego terenów Poznańskiego Cen- trum Logistycznego Franowo -Żegrze w Poznaniu 2008] przeznaczone są pod zabudowę. Niezabudowane natomiast pozostaje otoczenie fortów położonych w obrębie klinów ziele- ni: III (teren Wielkopolskiego Ogro- du Zoologicznego), IVa (przylegają- cy do doliny Warty) oraz VIa (teren klina golęcińskiego).

Obowiązujące plany miejsco- we zagospodarowania przestrzen- nego obejmują tereny siedmiu spo- śród osiemnastu fortów zewnętrz- nych: Ia i II [Miejscowy plan zago- spodarowania przestrzennego tere- nów Poznańskiego Centrum Logi- stycznego Franowo -Żegrze w Po- znaniu 2008], III [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

„Malta” 2002], IVa [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Wilczy Młyn” w Poznaniu 2000], V [Miejscowy plan zagospo- darowania przestrzennego „Za for- tem” 2002], VIIa [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

„Marcelin” 2001], VIII [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzen- nego terenów położonych przy sta- dionie miejskim w rejonie ulic Pta- sia, Bułgarska w Poznaniu 2006]. Je- den z obowiązujących planów odno- si się do terenu bezpośrednio przy- legającego do fortu VII [Miejscowy plan zagospodarowania przestrzen- nego dla terenu zabudowy usługo- wej przy alei Polskiej w Poznaniu

2006], nie obejmując samego obiek- tu swoim zakresem. Forty zostały w planach miejscowych zaklasyfi- kowane jako tereny zieleni, z funk- cją usługową w pomieszczeniach fortów, objęte ochroną konserwator- ską. W przypadku Fortu V postuluje się utworzenie na jego terenie parku dydaktyczno -rekreacyjnego. Na te- renie pozostałych obiektów zakłada się ochronę istniejącej zieleni oraz nie dopuszcza się na nowej zabudo- wy a jedynie adaptację istniejących budowli fortecznych na cele zgodne z wymogami konserwatorskimi. Zie- lenią otoczone są dwa obiekty poło- żone w klinach zieleni: Fort III, bę- dący częścią ogrodu zoologicznego oraz IVa, będący częścią użytku eko- logicznego „Wilczy Młyn” (ryc. 3).

Poza tym na zieleń przeznaczone są w większości przypadków jedy- nie same działki forteczne. Plan miej- scowy zagospodarowania przestrzen- nego terenów Poznańskiego Cen- trum Logistycznego Franowo -Żegrze w Poznaniu (2008) przewiduje oto- czenie fortów Ia i II terenami obiek- tów produkcyjnych, składów i ma- gazynów, zabudową usługową oraz

terenami zabudowy usługowej z do- puszczeniem obiektów produkcyj- nych, składów i magazynów. Przewi- duje się jedynie niewielki powierzch- niowo fragment zieleni urządzonej przy wjeździe do Fortu II oraz nasa- dzenia alejowe przy nowo projekto- wanych drogach. Podobnie przy po- zostałych objętych planami fortach nie przewiduje się powiększania po- wierzchni związanej z nimi ziele- ni na tereny przyległe, sankcjonuje się jedynie istniejące tereny zieleni.

Wpływ opracowań planistycznych

na funkcjonowanie w krajobrazie miasta obiektów fortecznych

Impact of spatial planning studies on landscape values of the forts

Dzięki istnieniu pruskich for- tyfikacji wewnętrznego pierścienia możliwe było powstanie reprezen-

Ryc. 3. Masyw zieleni Fortu IVa, przylegającego do doliny Warty Fig. 3. Greenery connected with Fort IVa, situated next to the Warta valley

(6)

46

4/2009

tacyjnego pasma zieleni, otaczają- cego centrum miasta, będącego jed- nym z pierwszych elementów świa- domie kształtowanego, spójnego sys- temu zieleni miejskiej. Pierścień for- tów zewnętrznych stwarzał możli- wość rozwoju tego układu. Niestety szansa ta nie została wykorzystana.

W system zieleni miejskiej włączo- no teren Cytadeli, który stanowi dziś niezwykle ważny element tego sys- temu spajający ze sobą kliny zieleni i pierścień plant powstały na miej-

scu wewnętrznego pasma umoc- nień XIX -wiecznych. W niewielkim stopniu został wykorzystany poten- cjał związany z istnieniem zieleni towarzyszącej fortom zewnętrznego pierścienia. Parki miejskie założono na stokach trzech spośród osiemna- stu obiektów (forty IIa, VIIIa, IXa), je- den z fortów (Fort III) włączono w ob- ręb Ogrodu Zoologicznego, Fort IIIa stanowi część terenów zieleni zwią- zanych z cmentarzem na Miłosto- wie. Pozostałe obiekty są spontanicz- nie wykorzystywane przez miesz- kańców miasta jako tereny space- rowe, co świadczy o potrzebie włą- czania ich w system zieleni miejskiej.

Zieleń związana z fortami przybie- ra dzisiaj kształt izolowanych wysp, rozproszonych w morzu zabudo- wy (ryc. 4, 5). Element dawniej wią- żący je ze sobą, jaki stanowiła zie- leń towarzysząca drogom fortecz- nym ulega degradacji. Zadrzewie- nia przy dawnych drogach fortecz- nych wycinane są w związku z po- szerzaniem tras komunikacyjnych, obumierają, na skutek wieku, zmiany warunków wodnych, zanieczyszcze-

nia powietrza i gleby. Podejmowane od lat 60. XX wieku działania plani- styczne spowodowały, że został za- przepaszczony potencjał związany z istnieniem na terenie Poznania du- żych powierzchniowo niezabudowa- nych terenów zajmowanych dawniej przez rejony ograniczeń fortecznych zewnętrznego pierścienia fortyfika- cji. W obecnie powstających opra- cowaniach planistycznych ostatecz- nie sankcjonuje się ten stan rzeczy, przeznaczając tereny międzypól for- tów zajmowane dotąd przez tereny rolnicze pod zabudowę. Uniemożli- wi to zrealizowanie chociażby czę- ściowo planów utworzenia kolejnego ciągłego pierścienia zieleni i utrwa- li funkcjonowanie poszczególnych fortów jako odseparowanych od sie- bie niewielkich powierzchni ziele- ni. Zmniejsza to również ekspozy- cję krajobrazową obiektów fortecz- nych. W 1936 roku Władysław Czar- necki tak pisał o roli fortów i ich zie- leni w krajobrazie miasta: W Pozna- niu dla maskowania fortów zewnętrz- nych potrafiono wytworzyć skupiny zalesione, z których niejedne prze- trwały do dni dzisiejszych, urozma- icając smutny jednostajny krajobraz równiny wielkopolskiej [Czarnec- ki, Płończak 1936]. Wpływ obiek- tów zewnętrznego pierścienia for- tyfikacji na krajobraz miasta został zredukowany w wyniku powstania zabudowy w bezpośredniej blisko- ści dzieł fortyfikacyjnych. Ekspansja zabudowy w dawnych rejonach for- tecznych spowodowała zmniejsze- nie oddziaływania widokowego po-

Ryc. 5. Fort IIa stanowiący wyspę zieleni w morzu zabudowy

Fig. 5. Fort IIa constituting a green island among the buildings

Ryc. 4. Teren Fortu Va i bloki mieszkalne usytuowane na jego stoku

Fig. 4. Area of Fort Va and blocks of flats situated on a fortification slope

(7)

szczególnych obiektów, które zostały całkowicie lub częściowo zasłonię- te. Zabudowa pojawiająca się w mię- dzypolach, zajęła przedpola ekspo- zycji krajobrazowej fortów i unie- możliwiła eksponowanie tych obiek- tów w widokach, zarówno od strony przedpola jak i miasta. Mimo, że po- szczególne forty zajmują wyniesione punkty terenowe, otoczenie ich wy- soką zabudową spowodowało, że ich położenie jest często trudne do zlo- kalizowania. Pozostawienie wol- nych przedpól fortów umożliwiłoby pokazanie, w jaki sposób oddziały- wały na krajobraz w okresie, kiedy posiadały wartość bojową. Pozosta- wienie odsłoniętych międzypól ma duże znaczenie dydaktyczne, ponie- waż przyglądając się obiektom oto- czonym ściśle zabudową, trudno jest zrozumieć, w jaki sposób funkcjono- wały. Dawniej z pewnością istniały również powiązania widokowe po- między poszczególnymi ogniwami zewnętrznego pierścienia fortyfika- cji, które uległy zatarciu.

Fotografie wykonała A. Wilkaniec.

Photographs by A. Wilkaniec.

Agnieszka Wilkaniec Maria Chojnacka Katedra Terenów Zieleni

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Department of Green Areas

The Poznań University of Life Sciences

Literatura

1. Czarnecki J., 1972, Ewolucja sys- temu zieleni Poznania, Miasto nr 6, Organ Urbanistów Polskich, Warsza- wa.

2. Czarnecki W., Płończak T., 1936, Lasy miejskie w planie zabudowania Poznania [w:] „Więcej lasów Pozna- niowi”, Materiały Towarzystwa Mi- łośników Miasta Poznania, Poznań.

3. Gurawski J., Wojciechowski P., 1992, Pierścień forteczny – twierdza fortowa. Studium ochrony konserwa- torskiej XIX -wiecznego systemu for- tyfikacji Poznania, t. 2.

4. Miejscowy plan zagospodaro- wania przestrzennego dla terenu za- budowy usługowej przy alei Polskiej w Poznaniu, 2006, Miejska Pracow- nia Urbanistyczna, Poznań.

5. Miejscowy plan zagospodarowa- nia przestrzennego „Malta”, 2002, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

6. Miejscowy plan zagospodarowa- nia przestrzennego „Marcelin”, 2001, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

7. Miejscowy plan zagospodaro- wania przestrzennego „Za fortem”, 2002, Miejska Pracownia Urbani- styczna, Poznań.

8. Miejscowy plan zagospodarowa- nia przestrzennego terenów położo- nych przy stadionie miejskim w re- jonie ulic Ptasia, Bułgarska w Pozna- niu, 2006, Miejska Pracownia Urba- nistyczna, Poznań.

9. Miejscowy plan zagospodaro- wania przestrzennego terenów Po- znańskiego Centrum Logistycznego Franowo -Żegrze w Poznaniu, 2008, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

10. Miejscowy plan zagospodarowa- nia przestrzennego obszaru „Wilczy Młyn” w Poznaniu, 2000, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

11. Paszkowiak J., 1993, Pasmo eko- logiczne XIX -wiecznych umocnień fortecznych.

12. Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, 1966, Prezydium Rady Narodowej Miasta Poznania; Wydział Budownic- twa, Urbanistyki i Architektury MPU.

13. Plan ogólny zagospodarowa- nia przestrzennego miasta Pozna- nia, 1975, Wojewódzki Zarząd Miast i Osiedli Wiejskich; Biuro Pla- nowania Przestrzennego Poznania.

Analiza możliwości projektowo- -realizacyjnych. Opracowanie Miej- skiej Pracowni Urbanistycznej, Po- znań.

14. Studium uwarunkowań i kierun- ków zagospodarowania przestrzen- nego miasta Poznania, 1994, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

15. Studium uwarunkowań i kierun- ków zagospodarowania przestrzen- nego miasta Poznania, 2008, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań.

Cytaty

Powiązane dokumenty

6) w zakresie ograniczeń związanych z funkcjonowaniem infrastruktury kolejowej dla terenów sąsiadujących z obszarem kolejowym ustala się, że w strefie 20 m od obszaru kolejowego

§1. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Krotoszyna w rejonie ulicy Bursztynowej, uchwala się

6) nakaz stosowania kolorystyki elewacji zewnętrznych budynków w odcieniach bieli, żółci, szarości i beżu oraz w odcieniach wynikających ze stosowania na elewacjach materiałów

2) przeznaczenie uzupełniające – tymczasowe obiekty handlowo-usługowe, miejsca postojowe, chodniki, drogi rowerowe, drogi pieszo-rowerowe, ciągi pieszo-jezdne,

4) dopuszcza się podziały i scalenia nieruchomości w celu powiększenia sąsiedniej nieruchomości, regulacji granic między sąsiadującymi nieruchomościami oraz

Teren o symbolu 3.106.RMu położony jest w strefie o symbolu B2- obszary zabudowy o dominującej formie zabudowy zagrodowej z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej

Zagadnienia infrastruktury technicznej, w tym szczególnie problematykę zagospodarowania wód opadowych oraz zabezpieczenie terenów dla budowy zbiorników retencyjnych,.

5) "dopuszczeniu" należy przez to rozumieć uprawnienia do realizacji na działce budowlanej obiektów budowlanych lub form zagospodarowania wskazanych w zasadach i