Słowo wstępne

Alfred Dreszer

Słowo wstępne

Palestra 27/8(308), 3-8

ALFRED DRESZER

SŁOWO WSTĘPNE

„Spotkaliśmy się

—

uczestnicy

i

świad­

kowie tamtych wielkich zdarzeń".

Z o rg a n iz o w a n a przez O środek B adaw czy A d w o k a tu ry przy N aczelnej R adzie A d w o k ack iej o raz przez R ad ę A d w o k ack ą w W arszaw ie se sja n a u k o w a n a te ­ m a t „ A d w o k a tu ra p o lsk a w la ta c h 1939— 1945” sta ła się d la społeczności adw o­ k a c k ie j w y d arze n iem niecodziennym .

P o p rzed ziły se sję pro w ad zo n e o d dłuższego czasu przez O środek B adaw czy A d w o k a tu ry żm u d n e p ra c e przygotow aw cze, zm ierzające do zgrom adzenia m ożli­ w ie w szechstronnego m a te ria łu fak to g rafic zn e g o w postaci listów , legitym acji, fo­ to g ra fii, zarządzeń, p a m ię tn ik ó w itp., ja k rów nież szeregu o p rac o w a ń dotyczących poszczególnych dziedzin działalności ad w o k ató w w b ad a n y m o k resie h istorycznym . W w y n ik u ty c h p ra c p rzygotow aw czych zap rezen to w an y został podczas sesji ob raz d z ia ła ń i zachow ań się a d w o k a tó w w la ta c h d ru g ie j w ojny św ia to w ej — po ra z p ierw szy ch y b a o ta k rozległym zasięgu i ta k głębokim p rze k ro ju . M a­ te r ia ł podzielony zo stał — o czym pow inienem w spom nieć —• na szereg g ru p t e ­ m aty czn y ch dotyczących d ziała n ia a d w o k a tó w ja k o gru p y zaw odow ej w o k resie o k u p a c ji h itlero w sk iej, udziału a d w o k a tó w w w alk a ch zb ro jn y ch podczas k a m ­ p a n ii w rześniow ej, d ziałalności w obozach jenieckich, udziału w późniejszych w a lk a c h podziem nych w k r a ju i w fo rm a cjac h w ojskow ych za g ran ic ą, u d ziału w p o w sta n iu w arsza w sk im , w podziem nej a d m in istra c ji cyw ilnej i w re p re z e n ­ ta c ji P a ń stw a Polskiego na W schodzie i Zachodzie, w reszcie m a rty ro lo g ii a d w o ­ k a tó w w obozach zagłady, w m iejscach stra c e ń itp.

Z naczenie p rzedstaw ionego m a te ria łu , ja k rów nież przebiegu sesji należy roz­ p a try w a ć p rzede w szy stk im z p u n k tu w id zen ia naukow ego — w o d n ie sie n iu do sto p n ia rea liza cji zam ierzonego zadania, ja k im było rozszerzenie i pogłębienie n aszej w iedzy o d ziałalności a d w o k a tó w w om aw ian y m okresie. Nie bud zi chyba w ątpliw ości, że istn iał pew ien niedosyt w iadom ości o rozm iarach u d ziału ad w o ­ k a tó w w p atrio ty cz n y ch d z ia ła n ia c h w tym je d n y m z n a jtru d n ie js z y c h o k resó w w n asz e j historii. B ardzo cenne p ra c e szeregu au to ró w adw okatów , przede w szyst­ k im o c h a ra k te rz e m onograficznym , a także rozdział o ad w o k a tac h polskich w cza­ sach o k u p a c ji h itle ro w sk ie j z a w a rty w „Z ary sie h isto rii a d w o k a tu ry p o lsk ie j”, o p rac o w a n y m przez adw . adw . d r a A n d rzeja Kiszę, d ra R om ana Ł yczyw ka i d r a Z d zisław a K rzem ińskiego, aczkolw iek znacznie poszerzyły obszar naszych w ia d o ­ m ości o tym ok resie, to je d n a k głodu w iedzy o w y d arze n iac h w ta m ty c h cza­ sach w p ełn i nie zaspokoiły. D latego też p rzek azan ie podczas se sji o g rom nej ilości d a n y c h o udziale ad w o k a tó w w e w szy stk ich dziedzinach w a lk i i p rac y podziem ­ n e j w la ta c h 1939— 1945 w zbogaciły w sposób zdecydow any nasz d o robek w tej m ierze. O trzym aliśm y o b raz obszerny, niezm iern ie in te resu ją cy , czasam i p a s jo n u ­ jący, n ie k ied y w strzą sający . P ełn e j oceny zebranych m a teria łó w m ożna będzie do k o n ać dopiero po zazn ajo m ien iu się z ich pisem nym opracow aniem .

Z apew ne w w ielu o p isy w a n y ch g ru p ac h działań n ie zostało jeszcze w y pow ie­ dziane o s ta tn ie słowo, ale sesja w zak resie zgrom adzenia i u trw a le n ia danych

była etap e m w ażnym i d la te g o n a le ż y ty lk o życzyć sobie, ab y ta k p ię k n ie ro z ­ poczęta p ra c a d o p ro w a d ziła do p o w sta n ia i w y d a n ia dzieła w sz e c h stro n n ie o św ie ­ tla ją c e g o dzieje a d w o k a tu ry p olskiej w la ta c h 1939— 1945.

J e s t jeszcze i in n a płaszczyzna, 'na k tó re j trz e b a ro zw ażyć w arto ść te j sesji, pośw ięconej działalności ad w o k a tó w w la ta c h 1939—1945. S ta ła się o n a w ie lk ą m a n ife sta c ją głębokich uczuć .narodowych. Była 'w ielogłosem o czasach, k tó ry c h nam zapom nieć n ie w olno, w ielogłosem , k tó ry za b rzm ia ł p ię k n ie, d o n o śn ie i p r a w ­ dziw ie. N iełatw o o to dzisiaj.

P odczas se sji sp o tk a liśm y się razem — uczestnicy i św iad k o w ie ta m ty c h w ie l­ k ich zdarzeń. Z naleźli się w ś ró d n as a d w o k a ci w y b itn i przyw ódcy i w y b itn i d zia­ łacze ru c h u o p o ru : W itold B a y er, A dam B ień, S ta n is ła w M ierzw a, A n toni P a jd a k , B o h d a n S uligow ski i w ielu innych. P o w stał n a s tró j zu p e łn ie szczególny, p ełen w zru sze ń i zadum y.

N a stró j te n to w arzy szy ł ob rad o m , tow arzyszył uczestn ik o m se sji ta k ż e w ted y , k ie d y zw iedzali w y staw ę d o k u m e n tó w -p a m ią te k , p rz y g o to w a n ą z całym n ależ n y m p ietyzm em . J e j ek sp o n aty w strz ą sa ły n ie k ie d y sw oją tra g ic z n ą w ym o w ą. T o w a rz y ­ szył o n nam rów nież w czasie uroczystego odsłonięcia ta b lic y p a m ią tk o w e j k u czci ad w . C yryla R atajskiego. T ow arzyszył sta le przez w szystkie trz y d n i sp o tk a n ia .

I ta k ie było nietypow e, w y ją tk o w e znaczenie te j se sji. N iezależnie od je j w a ­ lo ró w naukow ych.

N ie sposób n ie p o d k reślić ogrom nego tru d u , ja k i w ło ży ł w o rg a n iz a c ję sesji je j in ic ja to r i tw ó rca ad w . W itold B ayer, dzięki k tó re m u i gro n u jego w sp ó łp ra - cow ników -specjaliistów se sja u zy sk ała ta k pod k aż d y m w zględem św ie tn y k sz ta łt i p ozostaw iła n ie z a ta rte w spom nienia.

N ależą się za to w ielkie podziękow ania.

K o m i t e t O r g a n i z a c y j n y :

p rze w o d n iczą cy — W itold B ayer, członek N aczelnej R ad y A dw o k ack iej, k ie ­

ro w n ik O środka B adaw czego A d w o k a tu ry , i A n d rz ej Roś­ cisz© ws ki, w ice d ziek a n R ad y A d w o k ack iej w W arszaw ie

se k re ta rz — Ja d w ig a R u tk o w sk a

o p ie k u n w y sta w y — H e n ry k P ieliń sk i, członek R a d y A d w o k ack iej w W arsza­ w ie, zastę p ca k ie ro w n ik a O śro d k a B adaw czego A dw oka­ tu r y

członkow ie — | S ta n is ła w D ry jsk i | (zm a rł 5.X.1982 r.), H a n n a

Nowo-d w o rsk a -G ro h m a n , członek R a Nowo-d y A Nowo-d w o k ack iej w W arsza­ w ie, M a ria Staniszkis.

5

N r 8 (308) Program sesji i szczeg ó ło w y p rogram obrad

R a d a N a u k o w a :

p rzew odniczący — d r R om an Łyczyw ek, członek R ady P ro p ram o w e j O środka

B adaw czego A d w o k a tu ry

se k re ta rz e n a u k o w i — d r K azim ierz O stro w sk i, K aro l Pędow ski, zastęp ca k ie ro w ­ n ik a O środka B adaw czego A d w o k atu ry , | K a ro l P o trz o - bow ski | *, zastępca przew odniczącego R ady P ro g ram o w e j O środka B adaw czego A d w o k atu ry , p ro f. d r hab. W acław Szyszkow ski.

L i s t a a p l i k a n t ó w a d w o k a c k i c h I z b y w a s z a w s k i e j w s p ó ł p r a c u j ą c y c h s p o ł e c z n i e z K o m i t e t e m

O r g a n i z a c y j n y m :

Ew a C u r

T om asz D ylew ski W a ld e m ar G u jsk i W a ld e m ar K arp ała M arek K ow alski S ta n is ła w K ow alski K sa w e ry Ł u k aw sk i H alin a M aj-P o p ek A n d rz ej S iem iątk o w sk i Ja d w ig a S ierocińska B ogusław W róblew ski

M ałg o rzata W rzołek-R om ańczuk L ech Z ak rze w sk i

M a łg o rz ata Z aru d zk a T ere sa Zdanow icz.

P r o g r a m

godz. 11— 13 O tw arcie sesji godz. 16— 19 Z eb ra n ie p le n a rn e —

R e fe ra ty i d y sk u sja n a te m a t „ A d w o k atu ra jako g ru p a zaw odow a w o k re sie o k u p a c ji h itle ro w s k ie j”

godz. 19 30 Z eb ra n ie to w arzy sk ie gości hon o ro w y ch i uczestn ik ó w se sji w K lu b ie A dw o k ata

II dzień — so b o ta 2T listo p ad a 1982 r. godz. 9— 13 Z eb ra n ie p le n a rn e

R e fe ra ty i d y sk u sja n a te m a t „Udział a d w o k a tó w w w alk a ch z b ro jn y c h ”

godz. 16— 19 Z eb ran ie p le n a rn e

R e fe ra ty i d y sk u sja n a te m a t „U dział a d w o k a tó w w podziem nej cyw ilnej a d m in is tra c ji k r a ju i w re p re z e n ta c ji P a ń stw a Polskiego n a W schodzie i Z achodzie”

I II dzień — niedziela 28 listo p ad a 1982 r. godz. 9—13 Z eb ran ie p le n a rn e

E w en tu a ln ie ciąg d alszy r e fe ra tó w i d y sk u sji z d n ia p o p rze d ­ niego oraz r e f e r a ty i d y sk u sja n a te m a t „M artyrologia ad w o k a ­ tu r y ”

godz. 13*' Z am knięcie sesji

S z c z e g ó ł o w y

p r o g r a m

o b r a d

s e s j i

w e d ł u g t e m a t ó w

P ią te k 26 listopada 1982 r. godz. 16.00— 19.00

I d z i a ł t e m a t y c z n y . A d w o k a tu ra ja k o g ru p a zaw odow a w ok resie o k u ­

p ac ji h itle ro w sk ie j

Z ag ajen ie — adw . W. B a y er

M oje w spom nienia ad w o k a c k ie ; K o n sp irac ja ad w o k a ck a i pogrzeb dziek an a — adw . B. Suligow ski

K o n sp ira c y jn a o rg an iz ac ja a d w o k a tu ry — adw . Z. K rzem iński.

P rzyczynki do sy tu a cji a d w o k a tu ry polskiej w la ta c h 1939—1945 n a te re n ie b. d y stry k tu radom skiego — ad w . T. B adow ski

P olskie W ydaw nictw o P ra w n icz e d zia ła ją c e k o n sp ira c y jn ie w W arszaw ie w la tą c h 1942—1944 — adw . K . K alin o w sk i

W spom nienia — adw . D. P ogłodziński.

P rz eg lą d o p raco w ań n ad e sła n y c h n a sesję — adw . W. B ayer.

Sobota 27 listopada 1982 r. godz. 9.00— 13.00

I I d z i a ł t e m a t y c z n y . U dział a d w o k a tó w w w alk a ch zbro jn y ch G ru p a 1. U dział a d w o k a tó w w k a m p a n ii w rześniow ej 1939 r. Z ag a jen ie — adw . d r K. O stro w sk i

U dział ad w o k ató w .w ielkopolskich w w alk a ch A rm ii „P o zn ań ” — adw . S. H ęćka

N r 8 (308) Program sesji i szczegółow y program obrad 7

U d ział a d w o k a tó w K ra k o w sk iej Izby A dw okackiej w w alk a ch zb ro jn y c h 1939— 1945 — adw . d r M. C zum a

P rz e g lą d o p rac o w a ń n ad e sła n y ch na sesją — ad w . d r K. O strow ski, s e k re ta r z n a u k o w y II d ziału tem atycznego

G rupa 2. O bozy jenieckie

Z a g a je n ie — prof. d r hab. adw . W. S zyszkow ski

A d w o k aci polscy w oficersk ich obozach jenieckich w N iem czech — ad w . A. D reszer

K o leżeń sk a pom oc d la stu d e n tó w oraz osób p rag n ą c y c h rozpocząć stu d ia p raw n ic ze (W oldenberg) — adw . K. L ew iń sk i (z pow odu choroby a u to ra tre ść r e f e r a tu p rze d sta w ił adw . A. D reszer)

A d w o k aci i a p lik a n c i adw okaccy w innych obozach jeńców — ad w . M. S ta ­ niszkis

P rz e g lą d o p rac o w a ń n ad esłan y ch na se sją — prof. d r hab. adw . W. Szysz-jcowski, s e k re ta rz n au k o w y II działu tem atycznego

Grupa 3. W ojsko w k o n sp ira c ji i p o w sta n ie w arszaw sk ie

Z a g a je n ie — adw . d r K. O strow ski

W sp o m n ien ia czy przyczynek historyczny do udziału a d w o k a tó w w w a lk a c h z b ro jn y c h w o k resie o k u p a c ji h itlero w sk iej — adw . T . M azurkiew icz

S łu żb a w ojsk o w a w czasie o k u p a c ji — adw . d r K. O strow ski U dział ad w o k a tó w w p o w sta n iu w a rsza w sk im — adw . J. R u tk o w sk a

W ojskow y S ąd S p ecjaln y A K Ś ląskiego O kręgu W ojskow ego — adw . d r J. N iek rasz

P rz e g lą d o p ra c o w a ń n ad e sła n y ch na sesją — ad w . d r K . O strow ski, s e k re ta rz n au k o w y II działu tem atycznego

Grupa 4. U dział ad w o k ató w w polskich fo rm a c ja c h w o jskow ych n a W scho­

d zie i Zachodzie

L osy b ie lsk ie j a d w o k a tu ry w o k resie d ru g iej w ojny św ia to w ej — adw . F ilip R o se n g a rte n

P rz e g lą d o p rac o w a ń n ad e sła n y ch n a sesją — prof. d r hab. a d w . W. Szysz­ kow ski, s e k re ta rz n aukow y II działu tem atycznego.

Sobota 27 listopada 1982 r. godz. 16.00— 19.00

III d z i a ł t e m a t y c z n y . Udział adw okatów w podziem nej adm inistracji cyw ilnej w kraju i w reprezentacji Państw a Polskiego na W schodzie i Zachodzie

Z ag a jen ie — adw . | K. P o trzobow ski |

A d w o k aci w Z arządzie M iejskim m .st. W arszaw y i w K o m isariacie O b ro n y W arszaw y w e w rz eśn iu 1939 r. — adw . d r R. Ł yczyw ek

U dział n ie k tó ry c h a d w o k a tó w w podziem nej a d m in istra c ji cy w iln ej w k r a ju

— adw . | K. P o trzobow ski |

D ziałalność społeczna w o b ro n ie w ięźniów — adw . K. P ęd o w sk i A d w o k a tu ra w ielkopolska w R uchu Z achodnim — ad w . J . J . N ikisch

N iebezpieczne h isto rie —m o ja działalność k u rie rs k a — adw . W. B arc isz ew - sk a

U dział a d w o k a tó w w ta jn y m n au c za n iu ak a d em ick im — adw . M. K o łak o w sk i P rz y cz y n k i do u d ziału a d w o k a tó w w p ra sie k o n sp ira c y jn e j i p o w sta ń cz ej — adw . K. P ęd o w sk i

P rz eg lą d o p raco w ań n ad e sła n y ch na sesję — adw . j K . P o trzo b o w sk i | s e k re ta rz n a u k o w y III d ziału tem atycznego

N iedziela 28 listopada 1982 r. godz. 9.00—13.00

IV d z i a ł t e m a t y c z n y . Martyrologia adwokatury

Z ag a jen ie — adw . K. P ęd o w sk i

A k cja AB w Częstochow ie — adw . J. P ietrzy k o w sk i P ię tn a śc ie i pół dnia na P a w ia k u — adw . R. D ubow ski O W acław ie S zum ańskim w O św ięcim iu — ad w . S. R ad zk i S p o tk a n ia — adw . S. T u ro w sk i

P rz e g lą d op raco w ań n ad e sła n y ch n a se sję — adw . K. P ędow ski, s e k re ta rz n au k o w y IV działu tem atycznego.