• Nie Znaleziono Wyników

Ocena świadomości prozdrowotnej pacjentów zgłaszających się na zabieg ekstrakcji zęba

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Ocena świadomości prozdrowotnej pacjentów zgłaszających się na zabieg ekstrakcji zęba"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

O cena świadomości prozdrowotnej pacjentów zgłaszających się

na zabieg ekstrakcji zęba

Justyna Piekaruś, Anna Szyszkowska, Piotr Świeć

Evaluation of health awareness in patients presenting for tooth extraction

Praca recenzowana

Z Zakładu Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie  Kierownik: dr hab. n. med. Mansur Rahnama

Streszczenie

Celem pracy była ocena świadomości prozdrowotnej pacjentów zgłaszających się na zabieg ekstrakcji zęba do Poradni Chirurgicznej w Klinicznym Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Materiał do badań stanowiły dane zawarte w ankietach wypełnionych przez 112 osób. Analiza badania ankietowego wykazała niski poziom świadomości badanych dotyczącej zdrowia jamy ustnej, przejawiający się brakiem systematycznych wizyt kontrolnych u lekarza dentysty, a także wysoki poziom lęku związany z zabiegiem stomatologicznym.

Niemal połowa ankietowanych przyznała, że zgłasza się do gabinetu tylko w przypadku wystąpienia bólu zęba. Z badań wynikało, że 29% kobiet i tylko 7% mężczyzn zgłasza się na wizyty kontrolne co 6 miesięcy. Istnieje zatem konieczność intensyfikacji stomatologicznej oświaty zdrowotnej oraz działań promujących właściwe zachowania prozdrowotne.

Summary

The aim of the study was to evaluate the health awareness of patients presenting for tooth extraction at the surgical clinic in the Clinical Dentistry Centre, Medical University, Lublin.

Material for the study consisted of data contained in questionnaires that had been filled in by 112 individuals. Analysis of the survey indicated a low level of awareness regarding the health of the oral cavity. This was evidenced by the lack of systematic control visits at the dentist and also by the high level of fear associated with dental procedures. Almost one half of those surveyed admitted to presenting at the dental office only in the case of toothache.

It appeared in the study that 29% of women and only 7% of men present for 6 monthly control visits. There exists, therefore, a need to intensify dental health education and action to promote appropriate pro ‑health behaviour.

Hasła indeksowe: świadomość prozdrowotna, lęk, przyczyny ekstrakcji, wizyty kontrolne

Key words: health awareness, fear, causes for extraction, control visits

Ekstrakcja jest zabiegiem chirur- gicznym polegającym na usunięciu zęba; z powodu jego stanu klinicz- nego jest w większości przypadków postępowaniem z wyboru. Według Ratajek ‑Grudy najczęstszą przy- czyną ekstrakcji zębów są próch- nica i jej powikłania (1). Mimo coraz nowszych i lepszych metod profilaktyki i wczesnego leczenia chorób zębów, problem ich utraty z powodu próchnicy nie ulega za- sadniczej zmianie. Zdrowie jamy ustnej, jako składowa zdrowia ca- łego organizmu, jest w polskim spo- łeczeństwie wciąż niedoceniane (2).

Pacjenci zgłaszają się do dentysty najczęściej wtedy, gdy dokuczliwy ból zęba uniemożliwia im normal- ne funkcjonowanie. W takich przy- padkach proces chorobowy jest czę- sto tak zaawansowany, że jedynym możliwym do przeprowadzenia za- biegiem jest ekstrakcja.

Według danych z piśmiennictwa strach przed leczeniem stomatolo- gicznym jest głównym powodem unikania wizyt u dentysty, co w kon- sekwencji prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia jamy ustnej (3). Wśród innych przyczyn wymienia się dys-

(2)

O pinie

aktualności

komfort pacjenta, związany z odczu- waniem dominacji nad nim lekarza dentysty w czasie zabiegu, a sami pacjenci tłumaczą się brakiem cza- su lub zbyt wysokimi kosztami usług stomatologicznych (4).

n

Cel pracy

Celem pracy była ocena świa- domości prozdrowotnej pacjentów zgłaszających się na zabieg ekstrak- cji zęba.

n

Materiał i metody

Badanie ankietowe przeprowa- dzono wśród 112 osób, które pod- dały się zabiegowi ekstrakcji zęba

w Poradni Chirurgicznej Kliniczne- go Centrum Stomatologicznego Uni- wersytetu Medycznego w Lublinie.

W pierwszej części ankiety za- warto ogólne dane dotyczące płci, wieku i wykształcenia, w drugiej (szczegółowej) pytano o:

• przyczynę zgłoszenia się na ekstrakcję zęba,

• czy ząb przyczynowy był uprzed- nio leczony zachowawczo,

• czy już wcześniej przeprowa- dzono u pacjenta usunięcie zęba,

• czy zdaniem pacjenta brak zęba powinien zostać uzupełniony prote- tycznie,

• czy większym przeżyciem jest sam zabieg usunięcia zęba, czy jego utrata.

Trzecia część ankiety zawierała pytania dotyczące profilaktyki zdro- wia jamy ustnej wyrażonej często- ścią wizyt kontrolnych w gabinecie stomatologicznym oraz przyczyn ich zaniechania.

n

Wyniki 

Badanie ankietowe przeprowa- dzono wśród 112 pacjentów (61 ko- biet i 51 mężczyzn) w wieku od 21 do 81 lat (średnia wieku 41 lat). Naj- większą grupę (46%) stanowiły oso- by w przedziale wiekowym 30 ‑50 lat. Spośród ankietowanych 50% pa- cjentów pracowało zawodowo, 21%

uczyło się, a 29% stanowiły osoby bezrobotne, emeryci i renciści. Wy- kształcenie wyższe zadeklarowało 24% osób, średnie 64%, a podstawo- we 12% (ryc. 1). W odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyny zgło- szenia się do poradni chirurgii sto- matologicznej na zabieg ekstrakcji prawie połowa badanych – 49% (n = 55 osób) podała ból zęba. Pozostałe osoby zostały skierowane przez le- karzy dentystów z powodu niekwa- lifikowania się danego zęba (z uwa- gi na jego stan kliniczny) do lecze- nia zachowawczego – 22% (n = 25 osób), choroby przyzębia przed le- czeniem protetycznym – 13% (n = 15 osób) bądź przed leczeniem or- todontycznym – 11% (n = 12 osób) (ryc. 2). Najmniej liczną grupę sta- nowili pacjenci, którzy bez wcze- śniejszej konsultacji ze stomatolo- giem sami podjęli decyzję o usunię- ciu zęba – 5% (n = 5 osób). Więk- szość, bo aż 65% ankietowanych, deklarowała, że zęby, które były powodem zgłoszenia się na zabieg ekstrakcji, były wcześniej leczone zachowawczo. Pięć osób uznało, że woli usuwać zęby niż je leczyć. Aż 60% pacjentów zgłosiło się na usu- Ryc. 1. Poziom wykształcenia badanych. 

Ryc. 2. Przyczyny zgłaszania się pacjentów na ekstrakcję zęba.

(3)

zęba, 21% (n = 24 osoby) deklaro- wało przestrzeganie wizyt kontro- lnych u lekarza dentysty dwa razy w roku, 21% (n = 24 osoby) zgłasza- ło się do dentysty raz w roku, 18%

(n = 20 osób) rzadziej niż jeden raz w roku, a 11% (n = 12 osób) – gdy za- uważyło ubytek próchnicowy (ryc.

3). Jako główną przyczynę nieprze- strzegania systematycznych wizyt kontrolnych u lekarza dentysty pa- cjenci podawali strach i lęk (40%) przed zabiegami stomatologiczny- mi. Wymieniali również brak czasu (30%) oraz wysoki koszt usług den- tystycznych (30%) (ryc. 4).

Interesujące były odpowiedzi pa- cjentów na pytanie dotyczące emocji towarzyszących utracie zęba. Oka- zało się bowiem, że częściej więk- szym przeżyciem emocjonalnym był dla nich sam zabieg usunięcia zęba (63%) niż perspektywa jego utraty (37%) (ryc. 5). Z analizy materiału wynikało, że w przypadku mężczyzn głównym powodem zgłaszania się na zabieg ekstrakcji był ból (54%), podczas gdy ponad połowa ankie- towanych kobiet (56%) była kiero- wana na zabieg z przyczyn niepo- wodzenia leczenia zachowawczego (18% kobiet), przed leczeniem prote- tycznym (18%) lub ortodontycznym (20%). Tylko 29% kobiet deklarowa- ło systematyczne zgłaszanie się na wizyty kontrolne, a wśród mężczyzn regularność wizyt potwierdziło zale- dwie 7% badanych. Wśród ankieto- wanych największą grupę stanowi- li pacjenci z wykształceniem śred- nim, którzy zgłaszali się do gabine- tu stomatologicznego co 6 miesięcy

– 22% (n = 16 osób). Wśród osób z wykształceniem wyższym regular- ność wizyt zadeklarowało 19% (n = 5 osób), a z podstawowym 15% ba- danych (n = 2 osoby). Zdecydowa- na większość ankietowanych (65%)

leczyła wcześniej ząb przeznaczony do ekstrakcji. Wśród pacjentów, któ- rzy deklarowali potrzebę uzupełnie- nia luki w łuku zębowym po utra- conym zębie większą grupę stano- wiły kobiety – 42% (n = 26 osób), Ryc. 5. Odczucia pacjentów związane z ekstrakcją zęba.

Ryc. 4. Przyczyny zaniechania wizyt kontrolnych w gabinecie stomatologicznym.

Ryc. 3. Częstość kontrolnych badań stomatologicznych.

(4)

O pinie

aktualności

podczas gdy mężczyźni – 35% (n = 18 osób).

n

Dyskusja

Głównym powodem negatywne- go nastawienia pacjentów do zabie- gu stomatologicznego jest strach.

Z badań przeprowadzonych przez Moś i wsp. wynika, że lęk przed den- tystą ma swój początek już w dzie- ciństwie. Tylko 2% dzieci w wieku 14 ‑15 lat nie odczuwa strachu przed zabiegiem dentystycznym, podczas gdy obawia się go aż 55% ich ró- wieśników (5). Wraz z wiekiem ich postawa wobec leczenia stomatolo- gicznego nie ulega zasadniczej zmia- nie.

Na podstawie analizy badania an- kietowego przeprowadzonego w po- radni chirurgicznej na grupie 112 pacjentów wykazano, że blisko poło- wa z nich (49%) podawała ból zęba jako powód zgłoszenia się na zabieg ekstrakcji. Podobne badania ankie- towe przeprowadzono na grupie 53 pacjentów pochodzących z woje- wództwa łódzkiego, spośród których przyczynę tę podawało aż 60% (6).

Wśród powodów złego stanu uzębie- nia istotną rolę odgrywa mała czę- stość wizyt kontrolnych w gabinecie stomatologicznym. Według Kabata wzrasta odsetek osób, które rezygnu- ją z leczenia zębów ze względów fi- nansowych (7). W naszych bada- niach ten powód podało 31% ankie- towanych. Okazało się też, że wizy- ty kontrolne co 6 miesięcy odbywa 29% kobiet i zaledwie 1% mężczyzn.

Badania Bruzdy ‑Zwiech i wsp. prze- prowadzone wśród 18 ‑latków z Ło- dzi wykazały, że tylko 35% ankie- towanej młodzieży deklarowało re- gularne wizyty u stomatologa (8).

Odmienne wyniki uzyskali Klu‑

czyk i wsp., ale respondentami byli

w tym wypadku studenci Wydziału Stomatologii oraz Wydziału Lekar- skiego PAM w Szczecinie. Z ich ba- dań wynika, że aż 80% ankietowa- nych zgłaszało się do stomatologa na wizyty kontrolne, a zaledwie 14%

z powodu bólu zęba. Wśród studen- tów stomatologii 88% a medycyny 69% osób deklarowało wizyty kon- trolne jako główny powód zgłaszania się do lekarza dentysty.

Wyniki badań przedstawione przez autorów dowodzą, że świa- domość profilaktyki i wczesnego leczenia chorób zębów i przyzębia warunkuje prawidłowe zachowa- nia prozdrowotne (9). Analiza na- szych badań wykazała, że kobiety częściej niż mężczyźni odbywają re- gularne wizyty kontrolne u stoma- tologa. Podobne wyniki otrzymano w badaniach przeprowadzonych przez Borysewicz ‑Lewicką i wsp. – 58% kobiet, 48% mężczyzn (10). We- dług Klepacz ‑Szewczyk i wsp. 55%

kobiet odwiedza stomatologa z po- wodu wizyt kontrolnych, mężczyźni zaś zgłaszają się dopiero wtedy, gdy wystąpią dolegliwości bólowe (3).

Badania nasze potwierdziły różnice płci związane z dbałością o uzębie- nie oraz systematycznością odbywa- nych wizyt kontrolnych. Ankietowa- ni, pytani o powody braku regular- nych wizyt u dentysty, wskazywali najczęściej strach przed bólem zwią- zanym z leczeniem stomatologicz- nym (40%). Wśród innych przyczyn zgłaszali także brak czasu (30%) oraz wysoki koszt usług (30%). Inne wy- niki badań uzyskali Bruzda ‑Zwiech i wsp., których respondentami była 18 ‑letnia młodzież z województwa łódzkiego. Z badań tych wynika, że główną przyczyną unikania wizyt u dentysty był brak czasu – 35,1%, następnie strach przed bólem – 26,7% i względy finansowe – 13,1%

(11). Większy odsetek badanych de- klarujących względy finansowe jako powód zaniechania regularnych wi- zyt w gabinecie stomatologicznym może wynikać z odmiennego stanu zamożności społeczeństwa w róż- nych regionach kraju.

Nasze badania dowodzą, że po- ziom wiedzy stomatologicznej i za- chowań prozdrowotnych pacjentów zgłaszających się na zabieg ekstrakcji zębów jest niezadowalający, co wy- kazały również badania przeprowa- dzone wśród mieszkańców Lubelsz- czyzny przez Ścibak i wsp. (12). Ni- ski poziom wiedzy na temat profi- laktyki i wczesnego leczenia chorób zębów i przyzębia wskazuje na po- trzebę prowadzenia szeroko zakrojo- nych działań edukacyjnych. Dzięki rozpowszechnieniu wiedzy na temat następstw związanych z chorobami jamy ustnej wzrośnie świadomość prozdrowotna pacjentów, co wpły- nie również na zmianę ich zacho- wań i ograniczy stres związany z za- biegiem stomatologicznym.

Wyniki uzyskanych badań po- zwalają na wyciągnięcie kilku wnio- sków.

n

Wnioski

1. Ból zęba jest wciąż główną przyczyną zgłaszania się pacjentów do lekarza dentysty.

2. Zaniechanie wizyt kontrolnych w gabinecie stomatologicznym jest związane przede wszystkim z lę- kiem przed bólem.

3. Perspektywa poddania się za- biegowi ekstrakcji jest dla pacjen- ta większym przeżyciem niż utra- ta zęba.

4. Kobiety są bardziej świadome potrzeby zachowania własnego uzę- bienia niż mężczyźni.

n

(5)

4. Kabat W.: Przyczyny ekstrakcji zębów u pacjentów z województwa zachodniopomorskie‑

go z uwzględnieniem warunków socjoekonomicznych w dobie reform służby zdrowia. Ann.

Acad. Med., 2008, 54, 129.

5. Moś­‍D.,­‍Ogłodek­‍E.,­‍Araszkiewicz­‍A.: Ocena poziomu lęku oraz określenie przyczyn stresu u młodych pacjentów w gabinecie stomatologicznym. Nowa Stomatol., 2006, 11, 2, 73 ‑77.

6. Biesaga­‍Ł.,­‍Grzesiak­‍‑Janas­‍G.,­‍Janas­‍A.: Wpływ statusu społeczno ‑ekonomicznego na przyczyny ekstrakcji zębów u pacjentów z województwa łódzkiego. Por. Stomatol., 2009, 9, 10, 352 ‑354.

7. Kabat W.: Przyczyny ekstrakcji zębów u pacjentów z województwa zachodniopomorskie‑

go z uwzględnieniem warunków socjoekonomicznych w dobie reform służby zdrowia. Ann.

Acad. Med., 2008, 54, 129.

programu ,,Miesiąc totalnie zdrowego uśmiechu”. Czas. Stomatol., 2007, 60, 6, 377 ‑383.

11. Bruzda­‍‑Zwiech­‍A.,­‍Wochna­‍‑Sobańska­‍M.,­‍Szydłowska­‍‑Walendowska­‍B.: Ocena poziomu lęku stomatologicznego, jego źródeł i wpływu na stan uzębienia młodzieży 18 ‑letniej z woje‑

wództwa łódzkiego. Dent. Med. Probl., 2007, 44, 3, 343 ‑350.

12. Ścibak­‍A. i wsp.: Ocena stomatologicznej świadomości zdrowotnej u osób w wieku od 18. do 50. roku życia z województwa lubelskiego w świetle badań ankietowych. Ann. UMCS Sect. D,. 2005, 60, 1, 524 ‑528.

Cytaty

Powiązane dokumenty

3. W przypadku lekarza lub lekarza dentysty obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, okręgowa rada lekarska, w zakresie spełnienia wymagania, o którym mowa w art. 1 pkt

3-7, lekarz informuje pacjenta oraz jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo sąd opiekuńczy, a także dokonuje odpowiedniej adnotacji wraz z uzasadnieniem

Celem badania była ocena stanu błony śluzowej jamy ustnej, częstości występo- wania drożdżaków z rodzaju Candida w jamie ustnej oraz zmian wartości pH śliny całkowitej u

W przeciwieństwie do mięsaków jamy ustnej (nawet tych nisko zróżnicowanych) oraz raków dziąseł, któ- re są nowotworami o agresywności raczej miejscowej (przerzuty

Proper account of openings and pipe connections between compartments are extremely important and may be the most tedious point to deal with due to the complexity of the piping system

• motywacja zdrowotna jako „ukierunkowane pobudzenie do angażowania się w prewencyjne zachowania zdrowotne” (Hong 2009). porządkując problemy w obrębie

u lekarza dentysty a stan zdrowia jamy ustnej badanych pacjentów 113 Artykuł zawiera 23043 znaki ze spacjami. Świderski Waldemar,

VIII Krajowy Zjazd Lekarzy jest miejscem zebrania tych ludzi, którzy jak okazuje się na miejscu, znają się już z in- nych wcześniejszych spotkań i pochodzą z większości za-