Dobrohna Wójcik
"Uwarunkowania dzietności kobiet w
Polsce", Bernard Hałaczek, Krystyna
Ostrowska, Warszawa 1990 :
[recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 27/2, 175-177
Dąmbska I.: Sem iotyczne koncepcje w filozofii Kazimierza Tw ardow
skiego, w: Znaki i m yśli, W arszawa 1975.
H alpern R.: Brentano F., Przegląd Filozoficzny 20(1917)307—308.
Ingarden R.: Działalność naukowa Kazimierza Twardowskiego, w:
Z badań nd filozofią współczesną, W arszawa 1963.
Ingarden R.: Filozofia w rozumieniu F. Brentany, w: Z badań nad filo
zofią współczesną, Warszawa 1963.
Łuszczewska-Romahnowa S.: Teoria w iedzy Kazimierza Twardowskiego,
Polska m yśl filozoficzna i społeczna, t. III, W arszawa 1977.
Paezkowska-Łagowska E.: Psychika i poznanie, Epistemologia K azim ie
rza Twardowskiego, W arszawa 1980.
Stögbauer A.: Psychologia W undta i jej geneza, Lwów 1914. Tatarkiew icz W.: Historia filozofii, t. III, W arszawa 1958.
Twardowski Κ.: Filozofia a psychologia eksperym entalna, Ruch Filo zoficzny 3(1913)81—85.
Twardowski K.: List oficjalny do redakcji „Przeglądu Filozoficznego”, Przegląd Filozoficzny 1904, s. 104.
Tw ardow ski Κ.: W ybrane prace filozoficzne, W arszawa 1965.
Twardowski Κ.: Z kongresu psychologii eksperym entalnej odbytego
w kw ietniu 1904 w Giessen, Przegląd Filozoficzny 8(1905)91—101.
Walfisz M.: Obrona hum anistyki w metodologii współczesnej, Przegląd Filzoficzny 25(1922)95— 142.
Weryho W.: Dziesięciolecie „Przeglądu Filozoficznego”, Przegląd Filo zoficzny ((l(1908)s. I—X X
Witwicki Т.: O stosunku treści do przedm iotu przedstawienia, Księga
Pam iątkowa Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Lwów 1931, 394—
412.
Witwicki W.: Kazim ierz Twardowski, Przegląd Filozoficzny 22(1921) s. IX—XIX.
Woleński J.: Filozoficzna szkoła Iwowsko-warszawska, W arszawa 1985. W undt W.: Teoria poznania, W arszawa 1889.
W undt W.: W stęp do filozofii, W arszawa 1902.
Zjazdy, Ruch Filozoficzny 3(1913)222—223.
B ernard Hałaczek, K rystyna Ostrowska: Uwarunkowania dzietności ko
biet w Polsce, W arszawa 1990, ss. 104.
Problem atyka poruszona przez Autorów pracy jest bardzo ważna społecznie z uwagi np. na planowanie długofalowej polityki państw a popierania, względnie ograniczenia liczby urodzeń, planowania pomocy dla rodzin wielodzietnych, planow ania w dziedzinie oświaty, wychowa nia, zdrowia i wielu innych dziedzin życa społecznego.
Badanie uw arunkow ań — faktycznych i postulowanych postaw pro kreacyjnych dostarczają wyników ważnych dla tej działalności, nie tylko zresztą państw a, ale również różnych organizacji społecznych i re ligijnych. Istnieje jeszcze dodatkowy argum ent zwiększający aktualność tej pracy. Jest ona w ydaw ana w okresie — postulowanych i przygoto wywanych zmian dotyczących obecnie obowiązujących przepisów r e gulujących możliwość przeryw ania ciąży (z możliwości tej, jak wiadomo kobiety dość powiszebbnie korzystają). Trzeba zresztą powiedzieć, że dyskusja na ten tem at, która kilka miesięcy temu rozgorzała w naszym
k raju i która z pewnością będzie kontynuow ana — wywołała wiele emocji, doprowadzając do prezentow ania rzeczowych, jak i irracjonal nych argum entów n a tu ry praw nej, filozoficznej, medycznej itp. W om a wianych w pracy badaniach, pytano m .in . o stosunek respondentów do tej problem atyki.
Praca składa się ze wstępu, 8 rozdziałów i zakończenia oraz wykazu literatu ry i aneksów. Autorzy opracowali obszerny kwestionariusz, w którym zaw arli wiele pytań dotyczących ekonomicznych, biologicz nych, środowiskowych, społecznych, psychologicznych i religijno-m oral nych uw arunkow ań dzietności badanych kobiet, a prócz tego stosowano
testy psychologiczne — skróconą w ersję kw estionariusza Eyiseneka do pom iaru ekstraw ersji-introw ersji oraz Test T aktyk — układu T. Rzepy i współpracowników.
Problem dzietności rozpatryw ano w różnych aspektach ustalając cztery następujące wskaźniki: 1. dzietność aktualna (liczba posiada nych dzieci), 2. dzietność planow ana (liczba dzieoi planow ana w okresie zaw ierania małżeństwa), 3. dzietność idealna (pogląd ile dzieci powinna mieć rodzina), 4. dzietność pożądana (liczba dzieci, które chce się jesz cze posiadać). Dysponowano próbą ogólnopolską obejm ującą ponad 1200 kobiet w wieku od 17 do 55 lat. B adaniam i objęto różne teren y (wielkie, duże i małe m iasta oraz wsie) zróżnicowane z uwagi na w arunki eko logiczne i środowiskowe. Próba, z uwagi na dobór osób do badań, nie jest w pełni reprezentatyw na dla populacji generalnej kobiet w Polsce, zaw iera pewną nadreprezentację kobiet zamieszkałych w m iastach oraz legitym ujących się wykształceniem wyższym i średnim.
Obecna praca jest poszerzeniem i kontynuacją badań opublikow a nych w 1989 r. autorstw a B. Hałaczka. F akt ten rzutuje ńa kształt obeonej publikacji — autorzy bowiem nie chcą powtarzać pewnych uprzednio poruszonych zagadnień i przedstaw iają głównie wyniki b a dań empirycznych. Mimo, iż w zasadzie rozumiem to stanowisko, to jednak szkoda iż w yniki badań nie są pokazane na trochę szerszym ogólnym tle. W każdym razie uważam iż „Wstęp” powinien się zacząć od bardziej ogólnego krótkiego w prowadzenia w poruszaną w pracy problem atykę.
W pracy przedstawiono bardzo dużo szczegółowych wyników (dużo tablic), które są opisane raczej oszczędnie i skrótowo. Postulowałabym rozszerzenie treści opisanych pracy, a naw et pokuszenie się o bardziej rozbudowaną interpretację pewnych danych. Autorzy posiadają bowiem wyniki, które możnaby bardziej wykorzystać. Myślę др. o w zajem nych relacjach między czterema rodzajam i dzietności. Możnaby to w łą czyć np. do końcowego rozdziału — wieloczynnikowe uw arukow ania •dzietności. W zakończeniu w arto byłoby porównać wyniki uzyskane w dawnych i obecnych badaniach. W arto byłoby też rozszerzyć in te r pretację niektórych innych wyników np. Niezależność dzietności ak tu al nej od konfliktów w małżeństwie może wynikać z faktu, iż niektóre kobiety uważają, że przyjście na św iat dziecka scementuje ich związek. Oczywiście dotyczy to sytuacji gdy konflikty między małżonkami nie są zbyt poważne.
Zrozumiałe jest też, że czynnik ekologiczny ma wpływ na dzietność ak tualną i pożądaną a nie na dzietność idealną. Dlaczego jednak nie m a związku z dzietnością planow aną — jak to interpretow ać?
intro-w ersją a dzietnością. Szkoda iż nie podano jakie były przeintro-widyintro-wania autorów i o czym świadczy taki rezulatat?
Ciekawe są wyniki dotyczące postaw badanych wobec przeryw ania ciąży, oceny tego czynu jako zabójstwa, poparcia dla działań Episko patu w spraw ie uchwalenia ustaw y o ochronie życia poczętego. Odpo wiedzi respondentek nie zawsze są spójne — np. nie wszystkie badane popierające działania Episkopatu uważają, że aktualna ustaw a o przie- ryw aniu ciąży jest niesłuszna. Może w arto te różne wyniki skorelować i wykorzystać je w odrębnej publikacji. Myślę iż również w arto wyko rzystać uzyskane inform acje dotyczące religijno-m oralnych uw arunko wać dzietności do skonstruow ania w skaźnika świadczącego iż osoba badana deklaruje się jako wierząca.
Wszystkie uwagi m ają charakter polemiki z autoram i i nie zm niej szają zalet pracy, którą uważam z wartościową i interesującą.
Dobrohna W ójcik
