konspekty lekcji
Propozycja innych tematów:
PGWAR – nadzorcy czy obrońcy?
PGWAR – dowód podporządkowania czy warunek niepodległości?
Zamierzone osiągnięcia:
Przygotowanie przed lekcją – uczeń:
rozumie pojęcia Północna Grupa Wojsk Armii Radzieckiej;
zna genezę przebywania PGWAR na ziemiach polskich;
potrafi wymienić przykładowe miejscowości stacjonowania wojsk radzieckich;
umie podać datę i okoliczności opuszczenia Polski przez wojska radzieckie.
Cel ogólny:
poznanie okoliczności związanych z pobytem obcych wojsk na ziemiach zachodnich jako for- my podporządkowania Polski i innych państw komunistycznych nadrzędnej władzy ZSRR;
poznanie okoliczności związane z odzyskaniem pełnej suwerenności.
Cele operacyjne:
A. Uczeń zna:
czas stacjonowania PGWAR w Polsce,
przykładowe miejsca stacjonowania radzieckich jednostek wojskowych,
stan budynków i miejscowości pozostawionych po opuszczeniu przez wojska radzieckie granic Polski.
B. Uczeń rozumie:
przyczyny kwaterowania w Polsce wojsk radzieckich,
sposób w jaki stacjonowanie obcych wojsk wpływało na ograniczenie suwerenności kraju, przyczyny i znaczenie opuszczenia przez wojska radzieckie polskiego terytorium (odzyska- nie przez nas pełnej suwerenności),
przyczyny zniszczeń środowiska naturalnego przez PGWAR.
C. Uczeń potrafi:
wskazać na mapie miejscowości stacjonowania PGWAR, wyjaśnić okoliczności stacjonowania PGWAR (plusy i minusy),
określić relacje pomiędzy wydarzeniami politycznymi i ich wpływem na życie codzienne mieszkańców miejscowości,
dostrzec różnorodność zachowań w relacjach pomiędzy żołnierzami radzieckimi i miesz- kańcami,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KonspeKtleKcji(10)
Temat: Wpływ obecności Północnej Grupy Wojsk
Armii Radzieckiej na ziemie zachodnie
konspekty lekcji
na podstawie zebranych informacji i własnych obserwacji (tam, gdzie jest to możliwe) po- trafi wymienić przykłady zmian w środowisku naturalnym spowodowanych stacjonowa- niem PGWAR,
ustalić w jaki sposób zostały zagospodarowane tereny po stacjonujących oddziałach ra- dzieckich.
Cel wychowawczy:
kształtowanie poczucia bycia suwerennym narodem jako wartości nadrzędnej wolnego i demokratycznego świata.
Środki dydaktyczne:
archiwalia lub wywiady z mieszkańcami, którzy stykali się ze stacjonującymi żołnierzami radzieckimi i ich rodzinami,
filmy dokumentalne (np. Polskiej Kroniki Filmowej lub podobne, będące w posiadaniu wrocławskiego ośrodka telewizyjnego),
materiały ikonograficzne (patrz płyta), mapa historyczna.
Metody nauczania :
wykład, rozmowa nauczająca, dyskusja, pokaz
Czas trwania zajęć :
Lekcja 1 lub 2 x 45 min.
Uwagi dodatkowe:
Zajęcia można poprzedzić wcześniejszym (ok. 2 tyg. wcześniej) przydziałem zadań:
ustalenie miejscowości, w których stacjonowały wojska radzieckie,
wyszukanie śladów pobytu żołnierzy PGWAR w swojej miejscowości lub najbliższej okolicy, (można skorzystać z materiałów ikonograficznych – patrz płyta),
zebranie relacji mieszkańców dotyczących ich stosunku do wojsk radzieckich w Polsce, kontak- tów z żołnierzami radzieckimi lub ich rodzinami,
obejrzenie filmu Waldemara Krzystka „Mała Moskwa” lub fragmentów spektaklu „Ballada o Za- kaczawiu” tegoż reżysera.
Bank pomysłów:
Podsumowanie w klasach starszych – debata klasowa na temat: „PGWAR – strażnicy podporządko- wania czy obrońcy naszych granic?”.
W klasach starszych można wykorzystać instrukcję dla placówki KGB w Warszawie z 1947 r. – warto oprzeć lekcję na pracy z tekstem przy podaniu uczniom informacji o zastrzeżeniach dla tego doku- mentu: www.videofact.com/mark/kgb/kgb_warszawa.htm
•
•
•
•
•
•
•
• – – – –
konspekty lekcji
proponowanyprzebiegleKcji:
1. Czynności porządkowe, przypomnienie planu zajęć.
2. Wyjaśnienie tematu zajęć i ich celu.
3. Przypomnienie sytuacji politycznej w Europie po II wojnie światowej i znaczenia powstania bloku komunistycznego dla losów powojennej Polski:
zakończenie wojny jako koniec dobrych stosunków pomiędzy ZSRR a Aliantami;
konferencja w Jałcie – podział Europy na strefy wpływów;
zimna wojna w Europie;
utworzenie dwóch przeciwnych bloków militarno-politycznych;
sytuacja geopolityczna Polski (podporządkowana rządom komunistycznym).
4. Omówienie przyczyn i okoliczności stacjonowania wojsk PGWAR na ziemiach zachodnich:
wytłumaczenie pojęcia PGWAR;
29 maja 1945 – w wyniku dyrektywy Głównej Kwatery Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych ZSRR („Stawki”), dotychczasowe fronty zostały przeformowane na Grupy Wojsk;
w przypadku rozpoczęcia wojny zaczepnej, po przełamaniu frontu wroga, na Łabie PGWAR miała być rozwinięta do natarcia jako drugi rzut, związać przeciwnika bojem opóźniającym aż do chwili nadejścia posiłków;
obszar działalności Północnej Grupy pokrywał się z obszarem Polski, z wyjątkiem Szczecina, który podlegał Grupie Wojsk Okupacyjnych w Niemczech;
siedzibą dowództwa grupy była Legnica, która stała się największym skupiskiem wojsk so- wieckich w Polsce, jej eksterytorialna władza objęła ok. 1/3 miasta, wydawano własną gazetę – „Znamia Pobiedy”;
przy dowództwie PGWAR na stałe urzędowali polscy pełnomocnicy/delegaci (a faktycznie, łącznicy);
oprócz broni konwencjonalnej PGWAR posiadała na terytorium Polski składy z amunicją nukle- arną, w postaci głowic do rakiet i bomb lotniczych.
5. Wpływ na Polskę:
instrument, za pomocą którego władze radzieckie mogły wymusić uległość, przykłady stosowania nacisku:
niespodziewany koncentryczny marsz jednostek PGW na Warszawę w kluczowych dniach paź- dziernika 1956;
liczne ćwiczenia wojskowe w czasie poprzedzającym wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku.
6. Zakończenie stacjonowania PGWAR w Polsce:
Przyczyny:
zmiana sytuacji politycznej na świecie;
pierestrojka w ZSRR.;
ostatnia jednostka łączności z Rembertowa opuściła Polskę 17 września 1993 r.;
pozostawiono zrujnowane, ograbione ze wszystkiego, co mogłoby stanowić jakąkolwiek wartość, budynki koszarowe, budynki mieszkalne, składy i magazyny. Opuszczono i znisz- czono lotniska, ziemię skażono chemicznie substancjami rozlanymi na terenie byłych baz paliwowych, na poligonach pozostawiono pełno niewybuchów (można wykorzystać materiał ikonograficzny – patrz płyta).
– – – – – – – –
– –
– –
•
• – –
• – – – –
konspekty lekcji
7. Przedstawienie informacji zebranych wcześniej przez uczniów według planu:
miejsca stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce;
informacje archiwalne (ewentualnie z tekstów źródłowych) na temat rozmieszczenia i funkcjo- nowania baz sowieckich w kraju;
relacje i wspomnienia mieszkańców;
wygląd pozostawionych terenów (o ile znajdują się w pobliżu).
8. Bieżąca kontrola nauczyciela przedstawianych przez uczniów informacji.
9. Rozmowa dotycząca stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce:
Jaki wpływ miało stacjonowanie PGWAR na życie codzienne mieszkańców?
Jak wpływało to na ich wzajemne relacje?
Jakie spowodowało zmiany krajobrazu i środowiska przyrodniczego?
Jakie są dzisiaj ślady pobytu armii radzieckiej w Polsce?
Jakie znaczenie miało dla Polaków opuszczenie Polski przez obce wojska?
Czy można uznać, że Polska w trakcie stacjonowania PGWAR była niepodległym krajem?
10. Podsumowanie lekcji i ocena aktywności uczniów.
Przydatne pozycje i strony:
Armia Radziecka w Polsce 1957-1993. Dokumenty i materiały, Warszawa 2002.
Armia Radziecka w Polsce 1944-1956. Dokumenty i materiały, Warszawa 2003.
Krogulski Mariusz Lesław, Okupacja w imię sojuszu. Armia Radziecka w Polsce 1944-1956, Warszawa 2000.
Krogulski Mariusz Lesław, Okupacja w imię sojuszu. Armia Radziecka w Polsce 1956-1993, Warszawa 2001.
www.poradzieckie.abc.pl
Informacje o obiektach i formacjach wojskowych Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, które stacjo- nowały w Polsce
www.pl.wikipedia.org/wiki/Garnizony_Armii_Radzieckiej_na_terytorium_Polski Spis jednostek Armii Czerwonej stacjonujących na ziemiach polskich
www.polskatimes.pl/fakty/wojsko/45149,poradzieckie-bazy-wojskowe-wciaz-nas-strasza,id,t.
html
Łukasz Krajewski, Poradzieckie bazy wojskowe wciąż nas straszą, „Polska. The Times”, 30.09.2008.
www.pl.wikipedia.org/wiki/Północna_Grupa_Wojsk
www.polityka.pl/archive/do/registry/secure/showArticle?id=3353722
Marek Henzler, Drodzy towarzysze. Koszty pobytu Armii Radzieckiej w PRL, „Polityka”, (Pomocnik histo- ryczny), nr 1(6) – nr 4 (2589), 27.01.2007, s. 15.
www.rp.pl/artykul/192416_Ogni_Moskwy__nie_ma_juz__w_Polsce.html Maja Narbutt, Ogni Moskwy nie ma już w Polsce, „Rzeczpospolita”, 18.09.2008
www.videofact.com/mark/kgb/kgb_warszawa.htm Instrukcja dla KGB ambasady radzieckiej w Warszawie z 1947 r.
– – – –
– – – – – –