Pasja według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z formą wokalno-instrumentalną – pasją. Omówienie historii powstania Pasji według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha. Omówienie tematyki i problematyki owego dzieła.
Analiza muzyczna dzieła wraz z określeniem figur retorycznych zastosowanych przez Jana Sebastiana Bacha w Pasji według św. Mateusza.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Omówić tematykę Pasji według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha..
2. Wskazać określone funkcje, jakie spełnia muzyka w formie wokalno-instrumentalnej w pasji.
3. Przedstawić historię powstania Pasji Jana Sebastiana Bacha.
4. Wskazać charakterystyczne cechy stylistyczne w twórczości pasyjnej Bacha.
5. Przedstawić figury retoryczne zastosowane w dziele przez Jana Sebastiana Bacha.
2. Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
a. Podręcznik: J. Ekiert Bliżej muzyki. Encyklopedia, Warszawa 1994.
b. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
c. Nagranie Pasji według św. Mateusza, Jana Sebastiana Bacha.
d. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji metodą pogadanki.
3. Podanie tematu lekcji.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Metoda pogadanki – wprowadzenie uczniów w temat lekcji. Wyjaśnienie pojęcia pasja.
Omówienie historii powstania Pasji według św. Mateusza, Jana Sebastiana Bacha.
Notatka:
Pasja wg Św. Mateusza, pełna kontemplacji i epickiego spokoju przebijającego się przez akcje dramatyczne. Pasja ta interesująca nas w sposób szczególny - powstała w okresie, kiedy Bach przestał już systematycznie pisać kantaty kościelne. Rozpoczął jej komponowanie jesienią 1728
roku. W trakcie tej pracy – w połowie listopada otrzymał wiadomość o zgonie swego przyjaciela, księcia Leopolda z Koten, wraz z poleceniem przygotowania muzyki żałobnej na uroczyste złożenie zwłok (24 III 1729 – czyli na 3 tygodnie przed premierą Pasji). Bach oczywiście nie mógł nawet myśleć o tym, aby obok Pasji wg. św. Mateusza skomponować pośpiesznie jeszcze jakiś inny utwór. Poprosił zatem Picandra, (czyli Friedrich'a Henrici'ego – bardzo znanego i płodnego poetę) o ułożenie tekstu do gotowych już części komponowanej Pasji. W rezultacie z 11 części składających się na muzykę żałobną, aż 9 ma tę samą muzykę, co Pasja. Tożsamość ta wywołała wiele dyskusji – do którego tekstu Bach napisał wcześniej muzykę, czyli co jest oryginałem a co powtórzeniem. Tekst muzyki żałobnej jest na bardzo niskim poziomie poetyckim i pozbawiony dobrego smaku. Cała muzyka związana jest jednak u podstaw z tekstem Pasji - tekstem opracowanym niezwykle szczegółowo i starannie.
Kompozytor ukończył swoje dzieło i po raz pierwszy wykonał w Wielki Piątek 15 kwietnia 1729 r. w kościele św. Tomasza w Lipsku.
2. Omówienie głównych współczynników tworzących formę pasji. Wskazanie podstawowych elementów pasji: czyli chórów, recytatywów, arii w Pasji Jana Sebastiana Bacha. Omówienie ich budowy i treści.
Notatka:
Dzieje Męki podzielone zostały na 24 sceny, w tym 12 dużych (wyrażanych prze chorały) i 12 małych (rozgrywających się w czasie arii). W miejscach charakterystycznych biblijne opowiadanie w formie recytatywu urywa się i scena, która się właśnie rozegrała, staje się przedmiotem pobożnej medytacji. Medytację tą wyrażają właśnie napisane przez Picandra arie, poprzedzone najczęściej ariosowym recytatywem. W krótszych przerwach akcji do medytacji nakłaniają wybrane przez samego Bacha wersety chorału. Wybierał je mistrzowską ręką tak, aby poszczególne strofy chorału jak najlepiej nadawały się do treści danego fragmentu i aby wyjaśniały stanowisko Kościoła.
W Pasji spotykamy:
5 rodzajów chórów:
pochwalny i hymniczny
komentujący
dramatyczny
onomatopeiczny
liryczny.
3 rodzaje recytatywów:
relacjonujący – oparty ściśle na tekście Ewangelii
onomatopeiczny – stanowiący połączenie Ewangelii z dziełem poety
i refleksyjny – liryczny, będący dziełem poety Picandra
Arie są krótsze od recytatywów, o tekście jedno- lub 2-zwrotkowym . Jeśli są poprzedzone recytatywem ewangelicznym, wówczas stają się komentarzem do tego, co mówi Ewangelista.
Natomiast, gdy poprzedza je recytatyw refleksyjny, wtedy przejmują i rozwijają jego myśl. Ariom najczęściej towarzyszy continuo realizowane na organach.
3. Wysłuchanie i percepcja Pasji według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha. (35 min.) c. Faza podsumowująca
Podsumowanie wiadomości omówionych na lekcji metodą pogadanki.
(5 min.)
5. Bibliografia
a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Warszawa 1994.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Pasja według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha.
b. Zadanie domowe
