Alina Wiercińska
Charakterystyka antropologiczna
ludzkich szczątków kostnych z grobu
szkieletowego kultury amfor
kulistych w Biniątkach, pow.
Busko-Zdrój
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 4, 57-63
1967
ALIN A W IERCIŃSKA
CHARAKTERYSTYKA ANTROPOLOGICZNA LUDZKICH
SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z GROBU SZKIELETOWEGO
KULTURY AMFOR KULISTYCH W BINIĄTKACH,
POW. BUSKO-ZDRÓJ
P rzedm iot niniejszej analizy antropologicznej stanow ią szczątki kostne pochodzące z grobu szkieletowego, odkrytego podczas badań w ykopalisko w ych prow adzonych w 1962 r. przez m gra Z. Pyzika w m iejscowości B iniątki, pow. Busko. Na podstaw ie danych archeologicznych grób określono jako n a leżący do okresu k u ltu ry am for kulistych.
Szczątki szkieletu zostały mi przekazane do opracow ania przez m gra P y zika, za co składam Mu w yrazy serdecznego podziękow ania.
C H A R A K TER YSTYK A OPISOWA SZKIELETU
B adane szczątki należały niew ątpliw ie do jednego osobnika. Ich stan za chow ania jest bardzo zły, ta k że z najw iększym tru d e m udało się z drobnych fragm entów w ykleić w iększe frag m en ty kości długich i sklepienia czaszki.
B arw a szczątków jest jasn ob ru natn a, pow ierzchnia zew nętrzna istoty zbi tej silnie zerodow ana i po k ry ta dendrytam i. Udało się zidentyfikow ać an ato micznie następujące większe i m niejsze frag m en ty kostne: V2 praw ego oboj czyka z silnie uszkodzonym końcem barkow ym , trzon praw ej kości ram ien- nej (ryc. 1), V2 dolną praw ej kości łokciow ej, frag m en t praw ej kości biodro wej z okolicy crista iliaca (ryc. 2), trzony obu kości udow ych (ryc. 3), uszko dzone trzony p raw ej kości piszczelowej, p raw ej kości strzałkow ej, lewej kości piszczelowej oraz frag m en t kości piętow ej (ryc. 4).
P onadto ze szkieletu postkranialnego zachowało się około 100 bardzo drobnych fragm en tów blaszek, głównie trzonów i nasad kości długich, tr u d nych do oznaczenia.
W zakresie czaszki udało się w ykleić część kaloty złożonej z fragm en tu kości czołowej w raz z częścią okolicy nadoczodołowej p raw ej i fragm entów kości ciem ieniow ych w zdłuż szwu strzałkow ego (ryc. 5, 6 i 7). P onadto ziden tyfikow ano zachow ane oddzielne frag m en ty kości czaszki: frag m en t łuski kości
potylicznej, 1 frag m en t praw ej kości ciem ieniowej z okolicy zbiegu szwu wieńcowego i strzałkow ego, 2 frag m en ty praw ej kości ciem ieniowej z okolicy
tu b e r parietale i szwu węgłowego, 1 frag m en t obu kości ciem ieniow ych połączo nych szwem strzałkow ym , 1 fra g m e n t kości skroniow ej z okolicy dołu żuch wowego, uszkodzony w yrostek sutkow aty p raw y oraz 12 fragm entów kości
płas-58 A lin a W ie rc iń s k a
Ryc. 1. Trzon prawej kości ramiennej, powierzchnia tylna, oraz fragment obojczyka
C h a ra k te rys tyk a antropolog, ludzkich szczątk ów kostnych z Biniątek 59
Ryc. 3. Trzony obu kości udowych
Ryc. 4. Fragm enty trzonow o d u kości piszczelowych, strzałkow ej prawej oraz kości
60 Alina Wiercińska
Rye. 5. W yklejona część kaloty — norma lateralis, strona lewa
C h arakte rystyka antropolog, ludzkich szczątk ów kostnych z Biniątek 61
Ryc. 7. Oddzielne fragm enty kości czaszki
kich czaszki. Zachow ane uzębienie jest przedm iotem oddzielnej, odontologicz- nej analizy, dokonanej przez d r K. Szlachetko.
W szystkie badane szczątki kostne szkieletu postkranialnego w ykazują p eł ne zakończenie procesów osyfikacji, w skazując na w iek osobnika powyżej kategorii juvenis.
Dalszych inform acji, um ożliw iających zawężenie granic wieku, dostarczają kości płaskie czaszki i analiza odontologiczna. F rag m en ty szwów ujaw n iają ich obliterację na pow ierzchni w ew nętrznej i b ra k tejże na exocranium. Ogół danych uzasadnia więc diagnozę w ieku na ok. 25 — 30 roku życia czyli
adultus.
Budowa m orfologiczna szczątków nie może być uchw ycona ze względu na ich zły stan zachowania. Można stw ierdzić, że kości długie posiadają trzony m iernej grubości i przeciętnego urzeźbienia. Trzony kości udow ych są słabo w ygi?fe, zaokrąglone, o kresach chropaw ych dość słabo wykształconych.
Kości płaskie czaszki są dość g ru b e (4 — 6 mm), o szwach niezbyt skom plikow anych, m iernie urzeźbione.
Zachow any duży frag m en t kości czołowej su geru je pochylone czoło 0 kształcie dw uw ypukłym i dobrze w ykształconych łukach nadoczodołowych. Te o statn ie cechy w raz z wyżej opisaną budow ą m orfologiczną kości długich w skazują na przynależność osobnika do płci m ęskiej. N iestety fragm en tary cz ność szkieletu, a przede w szystkim b ra k kości splanchnocranium uniem ożli w ia oznaczenie ty p u antropologicznego, jak rów nież w ykonanie diagnostycz nych pomiarów.
Sądząc na podstaw ie słabej krzyw izny fragm entów kości ciem ieniowych 1 w ydłużonego kształtu łuski kości czołowej, w ydaje się, że czaszka należała do osobnika |j|ługogłowego.
62 Alina Wiercińska
Obok ludzkich szczątków kostnych znaleziono zwierzęce, które zostały zidentyfikow ane pod w zględem anatom icznym przez m gra W łodzim ierza Ł a- wacza z In sty tu tu Ekologii Z w ierząt Polskiej A kadem ii Nauk. Zachowały się następujące fragm enty szkieletu krow y (bos ta u ru s): os cuboideum, frag m en t
halluxa, phalanx m etatarsale, processus spinosus v e rte b ra e thoracicae, fra g m en t fem u ru (nr inw . 1110). P rzypuszczalny w iek — ju ven is? P onadto zid en tyfikow ano dwa frag m en ty scapuli i jeden fragm en t hum erus (nr inw. 110) należących do świni (sus s p.) w w ieku ju ven is i jeden frag m en t verte b ra e
thoracicae praw dopodobnie psa (cams sp.?).
WNIOSKI
W rezultacie przeprow adzonej analizy antropologicznej szczątków szkie letowych z grobu k u ltu ry am for kulistych w B iniątkach należy stw ierdzić co następuje:
a. Należały one do jednego osobnika płci męskiej w w ieku adultus (25 — 20 r. ż.).
b. Zły stan zachow ania uniem ożliw ia dokonanie pom iarów oste- i k ra n io - m etrycznych oraz oznaczenie ty p u antropologicznego.
C h arakterystyka antropolog, ludzkich szczątków kostnych z Biniątek 63 АНТРОПОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ЧЕЛОВЕЧЕСКИХ ОСТАНКОВ ИЗ ЗАХОРОНЕНИЯ КУЛЬТУРЫ СФЕРИЧЕСКИХ АМФОР В БИНЁНТКИ, ПОВЯТ БУСКО-ЗДРУЙ Предметом проведённого антропологического анализа являются останки ко стей из захоронения, отнесённого на основании археологических данных ма гистром 3. Пызиком к периоду культуры сферических амфор. Изученные останки принадлежали одной особи. Они очень плохо сохранились, и с огром ным трудом удалось склеить часть черепной коробки и большие фрагменты диаф иза длинных костей. Основываясь на слабой кривизне фрагментов темен ных костей и на продолговатой форме чешуи лобной кости, можно предполо жить, что они принадлежали субьекту долихокефальному. Плоские кости че репа довольно толстые, в меру рельефные. У длинных костей диаф изы уме ренной толщины и средневыраженного рельефа, диафизы бедренных костей — слабо изогнутые, закруглённые, с бугорчатыми концами, ещё слабо сформиро вавшимися. Все останки посткраниального скелета обнаруживают полное завер ш ение процессов оссификации, фрагменты черепных швов обнаруживают обли терацию на внутренней поверхности и отсутствие таковой на экзокраниуме. Со вокупность данных говорит о мужском поле исследуемого субъекта и возрасте около 25—30 лет, то-есть adultus. Плохая сохранность сделала невозможным остео и краниометрию, а такж е определение антропологического типа, однако здесь может идти речь только об одном из долихокефальных типов.
ANTHROPOLOGICAL CHARACTER OF HUMAN SKELETAL REMAINS FROM THE SKELETON GRAVE OF GLOBULAR-AMPHORAE CULTURE
AT BINIĄTKI IN THE BUSKO DISTRICT
The subject of the present analysis are the skeletal remains found in the alove said grave. The latter according to its archaeological features has been dated to the period of the Globular-Am phorae Culture by Mr. Z. Pyzik M. A.
The exam ined skeletal remains belong to one individual. Their state of pre servation is very bad. Therefore the lining of a part of the skullcap, as w ell as greater shaft fragm ents of long bones has cost much pains. According to the slight curve of the fragm ents of the sincipital bones and to the allongated shape of the frontal-bone the cranium is supposed to have belonged to a dolicocepha- lic individual. The flat bones of the skull are pretty big and of m edium relief. The shaft of long bones show an average robust build and medium relief; the shafts of the tight bones are slightly bent, rounded; their m esenteries — rough and poorly developed. A ll the rem ains of the postcranial skeleton reveal entirely term inated process of ossification. The fragm ents of the cranium seem to show their obliteration on the inner surface and lack of obliteration on the exocranium. A ll data point to the m asculine sex of the exam ined individual who m ust have been an aĄult of 25— 30 years. Because of the bad state of preservation neither the osteom etric m easurem ents nor the craniom etric ones could be carried out. The definition of the antropological type is also im possible. H owever, w e may reckon only w ith one of the long-headed types.
