Kronika muzealna 1993

Bogusław Paprocki

Kronika muzealna 1993

Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 19, 361-378

1998

R o c z n ik M u z e u m N a r o d o w e g o w K ie lca c h T o m 19, K ie lce 1 9 9 8

BOGUSŁAW PAPROCKI

KRONIKA MUZEALNA 1993

MUZEUM NARODOWE W KIELCACH

P rzypadające w 1993 roku 85-lecie m u ­ zeum , jednego ze starszych w kraju, przypo­ m niało jego regionalne i społeczne tradycje, silne pow iązanie z regionem św iętokrzyskim i środowiskiem kieleckim . N ie przypadkiem 0 rocznicy tej w spom niano podczas otwarcia w ystaw y Pokolenie nadziei. K ielczanie 1 9 1 8 -

-1939, gdyż tam to pokolenie w spółtworzyło

M uzeum Św iętokrzyskie. W ystawa uśw iado­ m iła dotkliw y brak stałej ekspozycji pośw ię­ conej historii i kulturze Kielc, o którą w ielo­ krotnie dopom inały się pokolenia kielczan. Wychodząc naprzeciw tym aspiracjom, m uze­ um przygotowało scenariusz ekspozycji Dzieje

K ielc, którą za m ierza u rząd zić w 1995 r.

w o d resta u ro w a n y m sk rzy d le północnym pałacu.

D ziałalność ośw iatow a koncentrow ała się w siedzibie w Rynku, gdzie w oparciu o dwie s ta łe ek spozycje reg io n a ln e (przyrodniczą 1 sztuki ludowej), pokaz archeologiczny oraz w ystaw y czasowe prowadzono lekcje m uzeal­ ne i spotkania, z w ykorzystaniem bogatej fil­ moteki i przeźroczy. Tutaj przychodzą kielcza­ nie, w w ięk szości m łodzież szkolna — toteż latem muzeum w Rynku świeci pustkami. N a­ tom iast pałac odwiedzają przew ażnie osoby spoza Kielc, przy czym najw iększa frekw en­ cja przypada na 4 m iesiące: maj - czerwiec oraz w rzesień - październik. Organizowane tutaj im prezy mają swoją specyfikę, w ynika­ jącą zarówno z rangi pałacu i jego reprezen­ tacyjnych wnętrz, jak i snobizmu miejscowych

elit. C ieszące się dużym zain teresow an iem „Wieczory na Zamku” łączono z prezentacją dzieł sztuki i sylw etek kolekcjonerów, których zbiory zasiliły m uzeum .

Szczególny charakter m iała uroczystość odsłonięcia w loggii frontowej pałacu tablicy upam iętniającej pobyt w m uzeum najdostoj­ niejszego gościa - papieża Jana Paw ła II.

Oprócz w spom nianej w ystaw y Pokolenie

n adziei..., w spartej finansow o przez Urząd

Miejski w Kielcach, udostępniono dwie w ysta­ wy czasow e: S a m u r a jo w ie — prezen tu jącą kulturę D alekiego W schodu, sponsorow aną przez Toyotę Motor Poland Co i firmę „Pia­ secki”, oraz S ztu k a niem iecka. Polska kolo­

nia artystyczn a w M onachium -w y s ta w ę rze­

m iosła artystyczn ego, grafiki, m alarstw a i m edalierstw a niem ieckiego oraz m alarstw a polskich „monachijczyków”, którą finansowo wspomogła Fundacja Współpracy Polsko-Nie­ mieckiej.

F rek w en cja w m uzeum i w od działach w yniosła 78 917 osób.

Kontynuowano prace budowlano-konser- w a to r sk ie w sk r z y d le p ółn ocn ym oraz - w ograniczonym zakresie - przy stropie ramo­ wym apartam entu biskupiego na piętrze pa­ łacu. N a elew acji ogrodowej pałacu zrekon­ struowano sgraffito i pierwotną kolorystykę gzymsu, zakonserwowano kamieniarkę okien, położono nowe tynki. W ten sposób zakończo­ no w ieloletnie prace restauracyjne przy ele­ wacjach i w ieżach. K ilkum iliardow e koszty

3 6 2 B ogusław Paprocki

prac pokryto z dotacji M inisterstw a Kultury i Sztuki, Wojewody Kieleckiego i U rzędu M ia­ sta Kielc. O przyznanie dotacji zabiegali w i­ cem arszałek Senatu RP prof. Ryszard Czar­ ny i poseł Ju liu sz Braun.

Z prac wewnątrzm uzealnych należy wspo­ mnieć o nowym inw entarzu m uzealiów , który

ma zastąpić stare księgi działowe zakładane jeszcze w latach p ięćdziesiątych. Te praco­ chłonne i żm udne prace zostały już zakończo­ ne w D ziale Rycin, a rozpoczęte w działach: R zem iosła Artystycznego, M alarstw a i R zeź­ by oraz w D ziale N um izm atycznym .

ZBIORY MUZEALIÓW

G R O M A D Z E N IE Z B IO R Ó W

Zbiory m u zeu m p o w ięk szy ły się o 511 m uzealiów , w tym dwa depozyty. Do k sięgi m ateriałowej w pisano 46 darów i przekazów. Z akupy b yły sym b oliczn e, po dw a ob iek ty w działach: M alarstw a i Rzeźby, H istorii oraz N um izm atycznym . N ajw iększą grupę stano­ w iły dary od ponad 50 osób z kraju i z zagra­ nicy oraz kilku instytucji - przede w szystkim dokum enty i p am iątk i historyczn e. W śród darczyńców w yróżnia się Zdzisław Słota, po­ chodzący z N agłow ic i zam ieszkały na stałe w A n g lii, żo łn ierz P o lsk ich S ił Zbrojnych (strzelec 3 D yw izji S trzelców K arpackich, uczestn ik bitw y pod M onte C assino), który

przekazał ponad 100 cennych dokum entów. Zbiory e tn o g r a fic z n e w z b o g a ciły d ary 17 osób, głów n ie w sp ó łczesn a rzeźba ludow a. M ałgorzata Kurowska z Kielc podarowała do zbiorów m alarstw a obraz Zofii P lew ińskiej z 1919 r., a D a n u ta L eszczy ń sk a -K lu za - w łasny obraz. M uzeum Henryka S ien k iew i­ cza zy sk a ło o r y g in a ln ą pom pę str a ż a c k ą p rzek a za n ą p rzez m iejsco w eg o str a ż a k a . W tr a k c ie coroczn ych b a d a ń te r e n o w y c h D ziału Przyrody pozyskano 20 okazów geo­ logicznych, m in eralogiczn ych i p aleon tolo­ gicznych z regionu św iętokrzyskiego.

Stan zbiorów w dniu 31 grudnia 1993 r. w ynosił 74 673 m uzealia, w tym na ekspozy­ cjach 3160.

N A B Y T K I M U Z E U M N A R O D O W E G O W K IE L C A C H W 1 9 9 3 R O K U

D z ia ł Z a k u p In n a fo rm a w p ły w u

(d a r, p r z e k a z , p o z y s k w ła s n y )

A r c h e o lo g ii - 1 ( k s ię g a połow a: 18 po zy cji)

H is to r ii 2 4 4 0 (w ty m 41 p ozycji k s ię g i m a te r ia ło w e j)

M a la r s tw a i R z e ź b y 2 5 (w ty m 2 d e p o z y ty ) M ilita r ió w - 12 N u m iz m a ty c z n y 2 23 P r zy ro d y - 2 0 (b a d a n ia te r e n o w e ) R ycin - 6 R z e m io s ła A r ty s ty c z n e g o - 6

S z t u k i L u d o w ej - 3 4 (w ty m 3 po zy cje k s ię g i m a te r ia ło w e j)

M u z e u m H. S ie n k ie w ic z a - 1 0 (w ty m 2 po zy cje k s ię g i m a te r ia ło w e j)

Ł ą c z n ie 6 5 5 7 (w ty m 4 6 w k s ię d z e m a te r ia ło w e j)

Kom isja Zakupów przy m uzeum odbyła 3 posiedzenia. Zatwierdzono oferty dla dzia­ łów: H istorii (fotografia przedstaw iająca żoł­ nierzy au striack ich na peronie kieleckiego dworca kolejowego oraz odznaka 4 Pułku Pie­ choty Legionów) i M alarstw a i Rzeźby (obra­ zy art. mai. Krzysztofa Jackow skiego z 1992 r. z cyklu „Do przyjaciół gów niarzy” w edług S. I. W itkiewicza). Jednocześnie do Muzeum Wsi Kieleckiej przekazano 5 wyrobów ludo­

wego rzem iosła w naw iązaniu do przekazu z 1980 r., obejmującego 1044 obiekty ku ltu ­ ry m aterialnej wsi.

Zbiory b ib liotek i pow iększyły się o 156 książek; wśród nich 74 zakupiono, a 70 pozy­ skano z w ym ian y. K atalogów m u zealn ych przybyło 93, a czasopism - 290.

Pracow nia fotograficzna w ykonała 1317 negatyw ów i 2189 odbitek - głów nie dla po­ trzeb katalogu naukowego m uzealiów.

K ronika m uzealna 1993 3 6 3

IN W E N T A R Y Z A C J A M U Z E A L IÓ W

Inw entaryzacja objęła 4 działy: H istorii, N um izm atyczny, Rycin i Przyrody, oraz bi­ bliotekę w M uzeum H. Sienkiew icza. P odsta­

sow an e prace przy now ym in w e n ta r z u są w działach: R ycin (zak oń czon e w 1992 r.) i R z e m io sła A r ty sty c z n e g o (ro zp o częte 8 XI 1992), gdzie przyjęto zasadę opracowy­ w a n ia p oszczególn ych rodzajów zabytków (zbiory szkła i ceram iki, a w dalszej kolejno­ ści - tkanin, złotnictw a, m etali i mebli). Za­ pisy inw entarzow e poprzedzano z reguły w e­ ryfikacją katalogu naukowego i zm ianą ozna­ kow ania m uzealiów . Nowe inw entarze zało­ żono również w działach: M alarstw a i R zeź­ by (1 II 1 993) oraz N u m iz m a ty c z n y m (12 X 1993); pozostałe działy (Historii, Arche­ ologii, Przyrody i Sztuki Ludowej) oraz od­ działy podejmą te bardzo pracochłonne czyn­ n o ści w n a jb liż sz y c h la ta c h . D la potrzeb now ego in w en ta rza spraw dzano sta n pra­ wno-własnościowy (szczególnie skom plikowa­ ny w zbiorach sztuki), posługując się m .in. pierw otnym i księgam i, w yciągam i archiw al­ nym i, protokółami kom isji zakupów. W eryfi­ kowano technikę i wymiary, dokonywano no­ wych, szczegółowych opisów.

Sygnatury inw entarzow e otrzym ało 6450 zabytków archeologicznych (tzw. artefaktów); nowe num ery inw entarzow e nanoszono suk­ cesyw nie w działach R zem iosła A rtystyczne­ go i N um izm atycznym . D ział N um izm atycz­ ny podjął próbę z a stą p ie n ia trad ycyjn ego

wowym problemem okazał się inw entarz m u­ zealiów, który zakładany w latach pięćdzie­ siątych nie odpowiada już form alnym i m e­ ry to ry czn y m w ym ogom tej p o d sta w o w ej dokumentacji muzealnej. Najbardziej

zaawan-(fiszkow ego) k atalogu krzyżow ego zapisem komputerowym. Biblioteka m uzealna założy­ ła 1295 kart katalogowych dla 357 książek. U zupełniono w ykaz druków w tzw . zbiorze podworskim. Pracownia fotograficzna w pisa­ ła do inw entarza 1753 negatyw y oraz opraco­ w ała 2566 kart i fiszek katalogow ych. Dla potrzeb w y sta w ie n n ic z y c h (P o k o len ie n a ­

dziei... i K ielecczyzna średniow ieczna) w yko­

nano 70 fotogramów dużego form atu (50 x 60 cm).

W D zia le S z tu k i Ludowej grom adzono m ateriały do twórczości artystów ludowych (B. Erberowa) oraz zmarłego w 1993 r. garn­ carza S te fa n a S o w iń sk ie g o z C h a łu p ek (J. Skotnicka). W w yniku współpracy między- m u zealn ej m gr J a cek S łu p ek , przyrodnik w M uzeum Okręgowym w Radomiu, opraco­ wał zbiór 17 drobnych gryzoni.

K O N S E R W A C J A Z B IO R Ó W

W m uzealnej Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki poddano konserwacji 10 obrazów: P or­

tret p a n i Bethune F. D esportes’a (inw. MNKi/

M /937), A lp y B a w a rsk ie W. M ałeckiego (inw. 2074), Z im a S. M asłow skiego (inw . 1289),

P o rtr e t H. H ille ra T. R ybkow skiego (inw.

1349), Kościółek w iejski J. Szerm entow

skie-O P R A C skie-O W A N IE Z B Iskie-O R Ó W W 1 9 9 3 R skie-O K U D z ia ł I n w e n ta r z K a rty k a t a lo g u n a u k o w e g o K a rty m a g a z y n o w e A r c h e o lo g ii 6 3 1 l 2 -H is to r ii 3 9 7 5 0 -M a la r s tw a i R z e ź b y 5 + 2 0 8 3 5 5 N u m iz m a ty c z n y 14 + 2 4 0 3 4 7 4 7 P r zy ro d y 14 14 -R y cin - 4 6 1 6 R z e m io s ła A r t y s ty c z n e g o 2 + 4 3 6 3 151 -S z t u k i L u d o w ej 31 4 3 4 3 M u z e u m H. S ie n k ie w ic z a 8 8 8 1 w ty m 3 k s ię g i p o lo w e z a w ie r a ją c e 1 5 8 p o zycji 2 2 6 k a r t k a t a lo g u n a u k o w e g o u z u p e łn io n o 9 8 fo to g r a fia m i 3 n o w y in w e n t a r z

3 6 4 B ogusław Paprocki go (in w . 1 266), P a r k Ł a z ie n k o w s k i nocą

H. Szczyglińskiego (inw. 2472), Widok Tarąu-

in ii W. W ą so w icza (in w . 1 814), Z a d u m a

E. Zaka (inw . 2 477), oraz p ortrety Józefa C za rto ry sk ieg o (inw . 1094) i k a n clerzy n y Wielopolskiej (inw. 938) nieznanych malarzy.

Zakonserw ow ano ram y przy k ilk u n astu obrazach, do kilku zaś z nich przystosowano ramy z zasobów m agazynowych. Przygotowa­ no k ilk a d z ie s ią t ek sp on atów na w ystaw y:

S z tu k a n iem iecka... i P okolen ie n a d zie i...,

wykonując m .in. 85 passe-partout dla rycin, a k w arel i rysu n k ów oraz fotografii. Prace konserw atorskie i tapicerskie przeprowadzo­ no przy kanapie (inw. MNKi/R/172) i serwant- ce (MNKi/R/774).

Pracow nia pełniła stały nadzór nad m u­ zealiam i na ekspozycjach, zw łaszcza w trak­ cie półtoram iesięcznej przerwy konserw acyj­ nej i podczas w ym iany w pałacu in stalacji elek try czn ej i alarm ow ej oraz m a lo w a n ia Drugiego Pokoju Senatorskiego i alkierza; do­ konano wówczas przeglądu w szystkich m uze­

aliów i bieżących konserw acji 10 m ebli i 15 obrazów. Prowadzono stałą kontrolę w arun­ ków klim atycznych pom ieszczeń ekspozycyj­ nych i magazynowych.

W ram ach nadzoru nad ruchem m u zea ­ liów zw iązanym z w ystaw am i w łasn ym i i ob­ cym i sporządzono 289 opinii k o n serw a to r­ skich. P racow nia czuw ała też nad p rzebie­ giem konserwacji stropu ram owego w apar­ tam encie biskupim oraz nad restauracją ele­ wacji ogrodowej pałacu.

Coroczny przegląd i konserw ację całości zbiorów przeprowadził w e w łasnym zakresie D ział Przyrody.

Pracowni konserwacji m ebli M. M ichalec- kiego w Kielcach powierzono konserwację kol- buszow skiego biurka z 1. ćw. XIX w. (inw. MNKi/R/261).

Mgr Andrzej M atoga z Krakowa dokonał kolejnej rekonstrukcji popielnic z cm entarzy­ ska kultury łużyckiej w Balicach, wyklejając je z k ilkuset fragm entów naczyń.

WYSTAW Y

W ekspozycjach stałych w pałacu dokona­ no k ilk a k r o tn y c h zm ia n sp ow o d o w a n y ch m.in. w ykorzystaniem eksponatów na w ysta­ w ę sztuki niemieckiej i polskich „monachijczy- ków ” oraz użyczeniem kilku reprezentacyj­ nych portretów. Ze zwiedzania wyłączone były nadal trzy pom ieszczenia apartam entu bisku­ piego, w których konserw owano strop ramo­ w y ze sceną sądu nad arianam i. W dniu 27 października zlikwidowano ekspozycję tow a­ rzyszącą Sanktuarium M arszałka Józefa P ił­ sudskiego, zabierając najcenniejsze ekspona­ ty na w y sta w ę P o k o le n ie n a d z ie i...W n ie zmienionym kształcie pozostała w ystaw a bro­ ni, którą uzupełniono akw arelam i Ju liu sza Kossaka.

W Rynku czynne były nadal dwie w ysta­ wy stałe: P rzyroda regionu św iętokrzyskiego oraz Współczesna sztuka ludow a Kielecczyzny, którą wzbogacono w ycinankam i z regionów opoczyńskiego i kieleckiego. Na parterze, przy sali kinowo-odczytowej, eksponow ano pokaz archeologiczny Epoka żelaza w Kielecczyźnie.

U d o stęp n io n o rów nież cztery w y sta w y czasow e.

M uzeum zw iedziło ogółem 25 417 osób, z czego pałac - 17 512, a siedzibę w Rynku - 7905 osób. Wśród zw iedzających przew ażała młodzież szkolna (80%). U trzym ującą się od la t n isk ą frekw encję w p ałacu ty m razem m ożna uspraw iedliw ić jego dw um iesięcznym (13 II — 31 III i od 1 1 XII) zam knięciem i ogra­ niczeniem ekspozycji, natom iast gw ałtow ny spadek frekwencji w siedzibie w Rynku (o po­ łowę w porównaniu z 1992 r .) budzi n iew eso­ łe refleksje, gdyż oznacza obniżenie atrakcyj­ ności m uzeum w miejscowym środowisku.

Do końca marca czynna była w ystawa Szato

ro ślin n a G ór Ś w ię to k rzy sk ic h w fo to g ra fii E dm u n da M assalskiego i R om ana K obendzy

przygotowana w 1992 r. przez E. Fijałkowską w ramach stałej w ystaw y przyrodniczej (omó­ w ienie wystaw y w Kronice m uzealnej 1992).

P o zo sta łe w y sta w y czasow e urząd zan o w jedynych, jak im i dysponuje m u zeum , s a ­ lach w y sta w zm ien n y ch w R yn k u , które przez pew ien czas zajm ow ała galeria w spół­ czesnego m alarstw a polskiego i grafiki. Są to trzy p o m ie sz c z e n ia o różnej p o w ierzch n i (łącznie: 365 m 2) i kubaturze, a najw iększe

K ronika m u zealn a 1993 3 6 5 z nich (210 m 2) posiada wystrój a rch itek to­

niczny. W alory przestrzen n e i dekoracyjne dużej sali w ykorzystyw ano z pow odzeniem do 1962 r. na pokazy rzem iosła a rtystyczn e­ go i m alarstw a. Po rem oncie w latach 1 9 6 3 - -1 9 6 8 w prowadzono w olno stojące ekrany, które z jed n ej stro n y d z ie liły p rz e str z e ń , a z drugiej zw ięk szały pow ierzchnię ek sp o­ zycyjną. Ekrany te zastąpiono w 1984 r. s te ­ lażem m etalow ym z dodatkow ym o św ie tle ­ n iem , z m o żliw o ścią p o d w iesza n ia ga b lo t i rozp in an ia p łócien n ych ekranów . S te la ż zaprojektowany specjalnie dla w ystaw y sztu ­ ki w spółczesnej ok azał się przydatny - po pewnych zm ianach - do różnego rodzaju w y­ staw czasowych.

S am u rajow ie (14 stycznia - 18 kw ietnia)

Autorzy: Zofia Alberowa (m ateriał do sce­ nariusza), Tadeusz K osiński (kom isarz), J a ­ nusz Kuczyński (koncepcja wystawy); oprawa plastyczna: Andrzej Zapała

Była to pierw sza w K ielcach ekspozycja poświęcona kulturze D alekiego Wschodu — ja ­ pońskim samurajom, ich uzbrojeniu oraz ilu ­ strującej etos rycerski grafice (choć duży zbiór gra fik i ja p o ń s k ie j m ożn a było o g lą d a ć w 1981 r. na w ystaw ie Inspiracje sztu k ą J a ­

p o n ii w m a la rstw ie i grafice polskich m oder­ nistów ). E ksponaty pochodziły z kolekcji F e­

liksa Jasieńskiego z krakow skiego M uzeum Narodowego oraz ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Wystawa rozpoczyna­ ła się w dużej sali, z wejściem przez stałą ek s­ pozycję etnograficzną. N a osi w ejścia u m ie­ szczono ekran z graficznym przedstawieniem sym bolu Japonii - Fudżijam y, i na jej tle - zbroję sam urajską. Na stelażu i w gablotach w ystaw iono m iecze, sztylety, nożyki i ozdob­ ne jelce tarczowe. Towarzyszyły im 24 barw­ ne drzeworyty z XVIII i XIX w. przedstaw ia­ jące sceny w alk, zem st rodowych i w ypraw wojennych. Tłem dla eksponatów było szare płótno, aksam itna tkanina w kolorach żółtym, niebieskim i różowym oraz żółte postum enty i podium. Drugą salę wypełniał ukośnie wzglę­ dem ścian ustaw iony stelaż poprzedzony ga­ blotam i i napisam i na podestach. W ystawio­ no tu broń palną (strzelb y, p isto lety , lufa działa) oraz łuki i strzały, a także 5 pozosta­ łych drzeworytów. W trzeciej sali urządzono promocyjny pokaz współczesnej produkcji ja ­ pońskiego koncernu sam ochodowego Toyoty,

sponsora w ystaw y (om ów ienie w ystaw y na s. 3 7 9 -3 8 1 ).

S ztu k a niem iecka. P olska kolonia a r ty ­ styczn a w M onachium (17 czerwca — do 30

w rześnia)

A utorzy: E lżb ieta J e ż e w sk a (k om isarz w ystaw y i m alarstw o), Marta Sam ek (grafi­ ka), Joan n a K aczm arczyk (rzem iosło arty­ styczne), T adeusz K osiński (m edale, broń); oprawa plastyczna: Andrzej Zapała

W ystawa o podwójnym tytule, prezentują­ ca dzieła artystów niem ieckich oraz m alarzy polskich studiujących i tworzących w M ona­ chium , była pierw szą ekspozycją, podejmują­ cą w oparciu o w łasne zbiory próbę ukazania pow iązań polskich środowisk artystycznych z centram i sztuki europejskiej. W ystawiono 128 dzieł rzem iosła artystycznego, 53 grafiki, 11 m edali, 60 obrazów i rzeźbę, przy czym nie­ które m uzealia — przede w szystkim ryciny — pokazano po raz pierw szy. Część obiektów (m eble, dzieła złotnictw a i ceramiki) przenie­ siono ze stałej ekspozycji w pałacu.

W śród wyrobów niem ieckiego rzem iosła w yróżniały się: duży zbiór porcelany saskiej z XVIII i XIX w., grupa saskich kielichów - fletów ze szkła (2. poł. XVIII w.), i złotnicze wyroby augsburskie z XVII-XVIII w. Grafikę niem iecką pokazano w obszernym wyborze, zarówno chronologicznym (od XVI do XIX w.), jak i tem atycznym (sceny alegoryczne, religij­

ne, mitologiczne, rodzajowe, historyczne; por­ trety; widoki m iast), w ykonaną w technikach m iedziorytu, akwaforty, m ezzotinty, litogra­ fii i stalorytu. N ajstarszym i rycinam i były m iedzioryty: A egid iu sa S ad elera M in erw a

w p r o w a d z a m a la r s tw o do m u z z 1592 r.

i panoram y Krakowa z 1638 r. Stosunkow o liczną grupę stanow iły grafiki artystów augs­ burskich, np. Kilianów i Rugendasów. Wśród poloników wyróżniały się wizerunki (Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego, Jana Zamoj­ skiego, kardynała Jerzego Radziwiłła, bisku­ pów: Andrzeja Załuskiego i Jana Lipskiego), kompozycje historyczne i alegoryczne zw iąza­ ne z okresem napoleońskim i pow staniem li­ stopadowym . Zasadniczy trzon w ystaw y sta­ now iła grafika XIX-wieczna, głów nie repro­ dukcyjna.

Obrazów pochodzenia niem ieckiego jest w zb iorach k ieleck ich n ie w ie le . W y sta w ę otw ierał reprezentacyjny, barokowy portret

3 6 6 B ogu sław Paprocki

Ryc. 1. F ra g m en t w y­ staw y S ztu k a n iem iec­

ka. Polska kolonia a r ty ­ styczna w M onachium .

Sala z pokazem rzem io­ sła artystycznego, grafi­ ki, m alarstw a i rzeźby,

m edalierstw a

Teresy Kunegundy Sobieskiej, córki Jana III, od 1694 r. żony M aksym iliana II E m anuela W ittelsbacha, księcia-elektora Bawarii. Pozo­ stałe — to pejzaże: widoki akwarelowe Chęcin i Krakowa - Friedricha P. U senera (1805 r.), Pieskowej Skały i Kobylanki - Augusta F. Rei- chla (lata 20. XIX w.) oraz nokturn Ludwiga Rubellego (po 1850 r.). Jedyną rzeźbą na w y­ sta w ie było alabastrow e popiersie P au lin y z Potockich Wielopolskiej autorstwa Johanna Pollaka (1878 r.). W ystawione m edale w yszły z pracowni artystów związanych z Gdańskiem lub Norymbergą: S ebastiana Dadlera, Jana H oehna (oryginalny m edal ślubny), Georga

H autscha (w izerunek króla Szw ecji Karola XII), Heinricha P. Grosskurta, J an a F. Hol- zhaeussera, Karola E. Baerenda. Ekspozycję u ro zm a ica ły p rzyk ład y broni m y śliw sk ie j z XVIII-XIX w.

D rugą część w ystaw y sta n o w iło m alar­ stw o „monachijczyków” - artystów polskiego pochodzenia studiujących i tworzących w jed ­ nym z europejskich centrów artystycznych — M onachium, zwanym w XIX w. „niem ieckim i A ten am i”. Przez tam tejszą akadem ię m alar­ stw a i pracow nie pryw atne p rzew in ęło się w XIX w. — głównie w latach 186 0 -1 8 8 0 — kil­ kudziesięciu artystów z Polski. Głównym ak­

Ryc. 2. F ra g m en t w y­ staw y S ztu k a niem iec­

ka. Polska kolonia a rty ­ styczna w M onachium.

Sala z pokazem m alar­ stw a p olsk ich „m ona­

K ronika m u zealn a 1993 3 6 7 centem ekspozycji był w ielki (2 x 4 m) obraz

Józefa Brandta W yjazd królow ej M a rysień ­

ki z W ilanow a nam alow any w 1897 r., zn a­

ny kielczanom z ekspozycji z 1984 r., połączo­ nej z pokazem audiow izualnym , oraz w szy s­ tkim odw iedzającym pałac. Obok B randta, głównej postaci polskiej kolonii artystycznej w M onachium , pokazano dzieła 32 m alarzy uprawiających przede w szystkim m alarstw o pejzażow e i krajobrazowo-rodzajow e (Jana N. Głowackiego, Ju liu sza K ossaka, A lek san ­ dra G ierym skiego, Alfreda W ierusz-K ow al- skiego, Józefa C hełm ońskiego), uzupełnione obrazami wypożyczonymi z M uzeum Narodo­ w ego w W arszawie: A. G ierym skiego (Z a k ą ­

tek ,,A m P loen lein ” w R othenburgu) i M. Gie­

rym skiego (Z w ia d y koza k ó w k u b a ń sk ich ). W yodrębnioną grupę stanow iły m iniaturow e widoki Alp B aw arskich - m istrzow skie stu ­ dia kolorystyczne k ielcza n in a W ładysław a M ałeckiego. W tej części w ystaw y w yróżnia­ ły się portrety znanych twórców: O lgi Bo- znańskiej, Konrada K rzyżanow skiego, S ta ­ n isław a Lentza, A leksandra K otsisa, S ta n i­ sła w a W itk iew icza, k ielcza n in a T ad eu sza R ybkow skiego. Pokaz obrazów d op ełn iała g a b lo ta z m ed alam i H enryka F. B ran d ta, A rtura M alinow skiego i C zesław a M akow ­ sk iego oraz jed yn ą na w ystaw ie k sią żk ą - m onachijskim w ydaniem G odów życia Adol­ fa D ygasińskiego.

O bie części ekspozycji m iały charak ter studialny. Pokaz sztuki niem ieckiej ujawnił zasoby sztuki obcej naszego m uzeum - dość reprezentatyw ne w zakresie rzem iosła arty­ stycznego (złotnictwa, ceram iki i szkła), choć najlepsze przykłady niemieckiego meblarstwa zostały na w ystaw ie stałej w pałacu. Po raz pierw szy zadem onstrowano część zbioru gra­ fiki niem ieckiej, liczącej około 120 obiektów. N ieliczne przykłady m alarstw a i rzeźby w y­ k a za ły luki w zbiorach m alarstw a obcego, w których przeważają dzieła twórców nider­ landzkich i włoskich. Jednak m alarstw o obce w naszym m uzeum nie ma charakteru kolek­ cji i służy głównie wyposażeniu reprezentacyj­ nych w nętrz pałacu. Przykłady m alarstw a polskich „m onachijczyków ” pozw oliły w yo­ drębnić grupę obrazów różniącą się od wzorów akadem ickich Monachium realizm em , odwo­ łaniem się do współczesnych wydarzeń, rodza- jow ością, choć z drugiej strony - pokrewną im

sentym entalizm em i nastrojowością.

W ystaw ie tow arzyszyła odtw arzana z ta ­ śm y m uzyka - Koncert d-moll na flet i orkie­ strę smyczkową Carla P. E. Bacha. Szczegóło­ w e dane o sztuce niem ieckiej i środow isku m onachijskim oraz w ystaw ionych dziełach (n iestety, bez katalogu) zaw ierał informator autorstw a twórców wystawy. W ystawę, a tak­ że w ydanie druków jej tow arzyszących wspo­ m ogła finansow o Fundacja W spółpracy Pol­ sk o-N iem ieck iej, przy życzliw ym poparciu In sty tu tu G oethego w W arszaw ie, którego dyrektor prof. Stephan Nobbe w ziął udział w otwarciu.

Pokolenie nadziei. Kielczanie 1918-1939(8

listopada 1993 - 25 w rześnia 1994)

A utorzy scenariusza: Jan Główka i Lidia M ichalska-Bracha; oprawa plastyczna: Zbi­ gniew Kurkowski; fotografie: Henryk Pieczul i P aw eł Suchanek

B yła to n ajw ięk sza w h isto rii m uzeum w ystaw a poświęcona Kielcom, na której zgro­ m adzono około 440 eksponatów ze zbiorów w łasnych, M uzeum Wojska Polskiego w War­ szaw ie, M uzeum Oręża Polskiego w Kołobrze­ gu oraz użyczonych przez kielczan. N aw iązy­ w ała ona do ekspozycji Z dziejów Kielc 1 9 1 4 -

1918 urządzonej w 1981 r. Jej otwarcie zbie­

gło się z uroczystościam i państwow ym i 75-le- cia odzyskania niepodległości oraz 85-lecia m u zeu m . Z tej okazji W ojew oda K ieleck i i Prezydent M iasta Kielc przekazali listy gra­ tulacyjne, w których podkreślili duże znacze­ nie informacyjne i edukacyjne w ystaw y, u ła­ tw iającej kielczan om n a w ią za n ie w ięzi ze sw oim m iastem i jego nieodległą tradycją za­ ta rtą w osta tn ich d ziesięcioleciach . C echą charakterystyczną w ystaw y była obfitość ory­ ginalnych eksponatów , w w iększości w ysta­ wionych po raz pierwszy. Dzięki interesującej aranżacji plastycznej przybliżono obraz i a t­ mosferę m iasta i jego m ieszkańców oraz rea­ liów codziennego życia. Efekt ten osiągnięto dzięk i dużym fotogram om - reprodukcjom archiwalnych fotografii Henryka Poddębskie- go i Jana Kłodawskiego, oraz elem entom sce­ nografii, np.: słup ogłoszeniowy, stoisko tar­ gowe, w yposażone w przedmioty codziennego użytku w nętrza (salonik m ieszczański, m ie­ szkanie oficera, gabinet urzędnika). Tradycyj­ ny u k ład p lan szow y cechujący d aw niejsze w y sta w y h isto ry czn e z a stą p io n o form am i zróżnicowanym i i przestrzennym i. Zobrazo­

3 6 8 B ogusław P aprocki Ryc. 3. F ra g m en t w y ­ staw y P o k o le n ie n a ­ dziei. K ielczan ie 1 9 1 8 - -1 9 3 9 . Stoisko targow e n a tle fo to g ra m ó w przedstawiających daw­ ne „bazary”

wano w ten sposób w ybrane dziedziny życia p o lity czn eg o , gosp od arczego, sp o łeczeg o i kulturalnego Kielc - m iasta liczącego w 1939 roku 67 000 m ieszkańców .

U dokum entowano wydarzenia polityczne, m.in. wybory do Sejm u w 1919 r. i Rady Miej­ skiej (zbiór plakatów, afiszów , ulotek, odezw i druków okolicznościowych), w izyty dostojni­ ków państwowych, odsłonięcie Pom nika N ie­ podległości przed dworcem kolejowym , uro­ czystości wojskowe i legionowe. W ystawiono dwa obrazy S tan isław a Batowskiego: Wejście

strzelców do K ielc w sierpn iu 1914 r. (w ła­

sność naszego m uzeum ) i P otyczka strzelców

na ulicach Kielc. Ten drugi obraz, wypożyczo­

Ryc. 4. F ragm en t w y­ staw y P o k o le n ie n a ­

dziei. K ielczan ie 1 9 1 8 - -1 9 3 9 . S alon ik m ie sz ­

czański ny z M uzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, był w Kielcach prezentow any po raz pierwszy od 1939 r.; n iestety jego w ym iary różnią się od pierwotnych.

Zycie gospodarcze Kielc reprezentowały na w ystaw ie duże przedsiębiorstwa (np. fabryka m arm urów , fabryka „G ranat”, W ytw órnia „Społem”, Zakłady M echaniczne i O dlewnia Żeliwa „Białogon” oraz znana w całym kraju Suchedniowska Fabryka Odlewów i Huta „Lu­ dwików”) i liczne zakłady rzem ieślnicze. Zilu­ strowano przejawy życia społecznego i k ultu­ ralnego - szkolnictwo, kina, teatry, drukar­ nie, organizacje społeczne i tow arzystw a. Za­ prezentowano kielczan z „pokolenia nadziei”,

K ronika m uzealna 1993 3 6 9 tw orzących a k ty w n e, tw órcze środ ow isk o

i zróżnicowaną narodowościowo i wyznaniowo społeczność. Do najciekawszych eksponatów należały: „Złota K sięga M iasta Kielc” ufundo­ w ana przez Radę Miejską z okazji przyjazdu do Kielc m arszałka E. Rydza-Śmigłego w 1937 r. (inw. M NKi/H/411), motocykl wyproduko­ w a n y w 1939 r. p rzez H u tę „L udw ików ”, a także rzadkie m ilitaria, m.in. kopia sztan ­ daru 4 Pułku Piechoty Legionów (przed woj­ ną w Sanktuarium J. Piłsudskiego w pałacu) i odznaki pułków kieleckich.

W ystaw ie tow arzyszył informator autor­ stw a twórców scenariusza, zawierający treści­ wy w stęp i katalog 280 eksponatów ze zbiorów m uzealnych. Ekspozycja wzbudziła spore za­ interesow anie kielczan, czego w yrazem było m .in. przekazanie m uzeum cennych pam ią­ tek. Obok lekcji szkolnych, spotkań i im prez (np. audycji telewizyjnej z udziałem kielczan kilk u pokoleń), zaobserw ow ano zw iększoną ilość indyw idualnych zwiedzających.

P onadto przygotow yw ano m a teria ły do w ystaw planow anych w roku 1994: pokazu tzw. M alej P an oram y R acław ickiej - w 200- -lecie insurekcji kościuszkow skiej, oraz w y­ stawy K ielecczyzna średniow ieczna - osta t­ niej z cyklu „Pradzieje regionu św iętokrzy­ skiego”.

W D ziale Rycin dokonano wyboru ekspo­ natów na planow ane w przyszłości w ystaw y grafiki przedstawiającej zabytkową architek­ turę Polski oraz rycin włoskich.

W Y S T A W Y PO Z A M U Z E U M

W dalszym ciągu udostępniane były w y­ staw y archeologiczne ze zbiorów Muzeum N a­ rodowego, au torstw a Z. Pyzika: Ł ysa Góra

w ra z z okolicą w p ra d zieja ch - w M uzeum

Przyrodniczym na Św iętym Krzyżu (czynna od 22 I 1987 r.) oraz P radzieje doliny K am ien ­

nej — w M uzeum R egionalnym PTTK w S ta­

rachowicach (otwarta 5 V 1987 r.).

RUCH MUZEALIÓW Spośród 297 muzealiów wypożyczonych na

zew nątrz warto wymienić:

- 3 obrazy (Wacława Borowskiego i E ugeniu­ sza Zaka) i 60 dzieł rzem iosła artystyczne­ go na w ystaw ę A r t Deco w M uzeum N aro­ dowym w Krakowie;

- 5 obrazów na w ystaw ę w M uzeum Narodo­ wym w W arszawie G dzie W schód spotyka

Zachód. Portrety osobistości daw n ej R zeczy­ p o sp o litej 1 5 7 6 -1 7 6 3 ;

- 4 obrazy na w ystaw ę m onograficzną Jerze­ go N ow osielskiego w M uzeum Narodowym w Poznaniu (następnie w M uzeum Narodo­ wym w e Wrocławiu i w w arszaw skiej „Za­ ch ęcie”);

- 3 obrazy Karola Frycza na w ystaw ę mono­ graficzną w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie;

- portrety graficzne Józefa Czartoryskiego, Adam a N aruszew icza i Ju lian a N iem cew i­ cza na w ystaw ę 500-lecie ukształtow ania się

S ejm u Polskiego w Piotrkow ie Trybunal­

skim;

- 7 obrazów, rzeźbę i 58 dzieł rzem iosła ar­ tystycznego na w ystaw ę Secesja w Muzeum Okręgowym w Radomiu;

2 4 *

- 3 obrazy, 8 rycin oraz 31 przedm iotów ze szk ła i ceram iki na w y sta w ę W izerunek

d w oru polskiego w M uzeum Piastów Ś lą ­

skich w Brzegu (potem w Radomsku); - 1 1 akw arel S tan isław a i Ryszarda Praus-

sów na w ystaw ę w Stow arzyszeniu „Civi- tas C hristiana” w Kielcach;

- pojedyncze obrazy: Ludwiga Rubellego na w ystaw ę m arynistyczną w Słupsku (potem w C entralnym M uzeum Morskim w Gdań­ sku); D an u ty U rbanow icz - na w ystaw ę monograficzną w Krakowie;

- 17 kafli garnkowych i płytowych z Siekluk, B odzentyna i Pińczowa na w ystaw ę Kafle

gotyckie i renesansowe na ziem iach polskich

w Muzeum Początków Państw a Polskiego w G nieźnie (potem w Muzeum w Środzie Ś lą­ skiej);

-ju d a ic a do M uzeum Okręgowego w Lesznie oraz na pokaz Społeczność żydow ska w K iel­

cach w okresie m iędzyw ojennym w Insty­

tucie H istorii W SP w Kielcach;

- ze zbiorów sztu k i ludowej w ypożyczono: rzeźby Leona Kudły (w ystaw a N a gran icy

św iatów w M uzeum Wsi Radomskiej, na­

370

ficznym w W arszaw ie), zab aw k i ludow e (M uzeum Zachodnio-K aszubskie w Byto- wie), plastykę obrzędową i rzeźby (w ysta­ w a Boże N arodzen ie w Muzeum Zabawkar- stw a w Kielcach).

N a w y sta w y w ła sn e w yp ożyczon o 185 obiektów. Najwięcej, bo 170 przedmiotów wy­ pożyczono na w ystaw ę Pokolenie n a d zie i...

U d ostęp n ili je głów n ie k ielczan ie, a w śród nich pracow nicy m u zeum (L. M aciejew ski, E. Podpłońska oraz E. W ierzbicka, E. Posto- ła, A. Sychow ska i L. Lipiński). W ystawę m a­ larstw a polskiej kolonii artystycznej w M ona­ chium w zbogaciły obrazy A leksandra i M a­ ksym iliana G ierym skich z M uzeum Narodo­ wego w W arszawie.

DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWA Działalność ośw iatow ą prowadził 4-osobo-

wy D ział N aukow o-O św iatow y, pracownicy merytoryczni działów, a także dyrektor m u­ zeum.

Po w ystaw ach stałych i czasowych w Ryn­ ku oprowadzono 279 grup. Zwiedzanie w ysta­ wy S am urajow ie połączone było z seansam i film ów K a ta n a k a d żi - zn aczy p ła tn e rz i Man-

gha. Wśród zwiedzających przew ażała mło­

dzież ze szkół podstawow ych i średnich. C zę­ sty m i gośćm i byli u czn iow ie zasad n iczych szkół zawodowych oraz Liceum S ztu k P la ­ stycznych. Najmłodszych dzieci (przedszkola­ ków) było n iew iele — tylko dw ie grupy; nie starano się zresztą ich przyciągnąć specjalnie opracow anym i zajęciam i. Z w ielotysięcznej rzeszy kieleckich studentów m uzeum w Ryn­ ku odwiedziło zaledw ie kilka grup i to wyłącz­ nie z W yższej Szkoły Pedagogicznej. W sali kinowo-odczytowej i na w ystaw ach przepro­ wadzono 67 lekcji z użyciem filmów ośw iato­ wych, przeźroczy i pokazów audiowizualnych. W iększość lekcji dotyczyła historii sztuki po­ w szech n ej i p o lsk iej, od sta r o ż y tn o śc i po współczesność i naw iązyw ała do programów szkół podstawowych i średnich. Nauczycielom plastyki zorganizowano w muzeum spotkanie, na którym przedstawiono propozycje w spół­ pracy oraz scharakteryzowano zbiory m alar­ stw a polskiego. Bardzo skrom nie reprezento­ w ana była problem atyka regionalna, która ograniczyła się do kilku lekcji opartych o ek s­ pozycje - o środowisku przyrodniczym Kielec­ czyzny, kam panii kieleckiej Józefa P iłsu d ­ skiego oraz o p ow staniu kościuszkow skim . Ogółem z lekcji w m uzeum skorzystało około 2100 osób. Ilość lekcji w 1993 r. utrzym ała się na tym sam ym poziom ie co w roku ubiegłym , n atom iast spadła ilość seansów film owych. W zajęciach ośw iatow ych w ograniczonym

stopniu wykorzystyw ano ekspozycje w pała­ cu.

T em atam i k ilk u n a stu lekcji przeprow a­ dzonych przez pracowników poszczególnych działów były: rzem iosło artystyczne (A. Kwa- śnik-Gliwińska), grafika polska i techniki gra­ ficzne (E. Polit), Kielce w okresie m iędzyw o­ jen n ym (J. G łów ka), W p ływ y r z y m sk ie na

ziem iach polskich w pierw szych wiekach n a­ szej ery (B. Kowalczyk), Archeologia i p ra d zie ­ je, R odow ód n aszej k u ltu ry i O środki p ro d u k ­ cji p ra d ziejo w ej na K ielecczyźnie (Z. Pyzik), W ycinanki ludow e z regionu św iętokrzyskie­ go (B. Erberowa, z udziałem w ycinankarki

S tan isław y Waldon). Z ekspozycjam i i zbio­ ram i zapoznano szczegółowo kolejną grupę kandydatów na przewodników PTTK. U cze­ stnikam i lekcji byli uczniowie kieleckich szkół podstawowych i Liceum Sztuk Plastycznych. D ziały H istorii i Rycin łączyły lekcje z poka­ zem m uzealiów w m agazynach.

W pałacu oprowadzono 640 grup, przede w szystkim m łodzieży oraz uczestników róż­ nych imprez, konferencji i spotkań. Odwiedzi­ li go m.in. ambasadorzy H iszpanii i Białoru­ si, konsul gen eraln y N iem iec w K rakow ie, dyrektorzy Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. C ieszący się niegdyś sporym zain ­ teresowaniem pokaz audiowizualny prezentu­ jący historię pałacu nie był w ykorzystywany. Spośród tem atów wykładów wygłoszonych przez pracowników m uzeum m ożna w ym ie­ nić: K a m p a n ia kielecka Józefa Piłsudskiego

i tradycja legionowa w Kielcach, Twórczość Józefa Szerm entowskiego w zbiorach M uzeum N arodow ego w Kielcach (M. Gucwa), K u ltu ­ ra techniczna a kultura uczuć (D. Krawczyk

- w oparciu o d zieła sztu k i w spółczesnej),

K om unikacja społeczna w d zied zin ie sztu k i ludow ej (B. Erberowa), K u ltu ra sa m u rajów

K ron ika m uzealna 1993 3 7 1 (T. K osiński - w oparciu o w ystaw ę), K w eren ­

da źródeł historycznych, scenariusz i o rg a n i­ z a c ja w y s ta w y h is to r y c z n e j (J. G łów ka —

w oparciu o w ystaw ę Pokolenie nadziei...)- Ich adresatam i byli m.in. studenci Instytu tu H i­ storii W SP oraz n auczyciele p lastyk i szkół podstawow ych i średnich, uczestnicy konfe­ rencji popularno-naukowych.

Szczegółow ych inform acji o w ystaw ach i eksponatach udzielano m iejscowej prasie, Rozgłośni Polskiego Radia, Radiu „Jedność” oraz telew izji, m.in.: o złotnictw ie kieleckim i kolekcji Ludwika W. K ielbassa oraz ekspo­ zycjach pałacowych (J. Kaczmarczyk - 3 w y­ w iady i 10 audycji radiowych); o w ystaw ach

S am u rajow ie (T. Kosiński), S ztu k a n iem iec­ ka i polska kolonia artystyczna w M onachium

(E. Jeżew ska, B. Paprocki, M. Sam ek) i P o­

kolenie n a d ziei... (J. Główka); o K ielcach w

c z a sie p o w sta ń n arod ow ych (J. G łów ka); o twórczości Jana Matejki i jego kręgu (B. P a­ procki); o dorobku garncarza ludowego Jana P u rsk ieg o z S obótki (J. Sk otn ick a). N ow e m ożliw ości promocji stworzył wychodzący od w rześnia 1993 r. informator kulturalno-arty­ styczny Kielecczyzny „Ikar”, w którym zam ie­ szczono artykuły prezentujące m uzeum (D. Krawczyk, A. Oborny, J. Kuczyński), w y sta ­ w y (E. J eżew sk a, L. M ichalska-B racha i J. Główka), M uzeum H. Sienkiew icza w Oblę- gorku (E. Postoła), zbiory (B ilety skarbowe p o ­

w s ta n ia k o ś c iu s z k o w s k ie g o — J. G łów k a, Twórczość rzeźb ia rza ludow ego J a n a Berna- siew icza - B. Erberowa) oraz informacje bie­

żące. Promocji w ystaw w środkach m asow e­ go przekazu nie towarzyszyły jednak imprezy; jedynym wyjątkiem było zaaranżowane przez telew izję na w y sta w ie P okolenie n a d zie i... spotkanie z kielczanam i starszego pokolenia.

Z cyklu „Wieczory na Zam ku” odbyło się 7 koncertów kam eralnych zorganizowanych p rzez m u zeu m w raz z K lubem P rzyjaciół M u zeu m , z u d zia łem Z espołu „C ollegium M usicum ” przy Filharm onii Kieleckiej i zna­ nych solistów (m .in. skrzypka K onstantego

A. Kulki). Specyfiką tych wieczorów były pre­ zen tacje d zieł sztu k i dokonyw ane podczas przerw przez pracowników m uzeum , np.: J a ­

pon ki z Tokio Karola Frycza i Kolekcjonerzy d ziel sztu k i - L u d w ik W. K ielb a ss (E. Jeżew ­

ska), K ieleccy k o lek cjo n erzy d z ie l s z tu k i -

ro d zin a J a roń skich (B. Paprocki), K a te d ra w A m a lfi A leksandra G ierym skiego i P a g a ­ nini F elicjana S. K owarskiego (A. Oborny).

N a kanw ie m uzykow ania w pałacu pow stały dwie audycje w kieleckiej rozgłośni radiowej o pasjach m uzycznych dyrektora m uzeum .

Ponadto w e w nętrzach pałacowych odby­ ło się 16 koncertów zorganizow anych przez P aństw ow ą Filharm onię im. Oskara Kolber­ ga, Św iętokrzyskie Towarzystwo M uzyczne, Szkołę M uzyczną I i II stopnia im. Ludomira Różyckiego oraz w ramach XII Międzynarodo­ wego F estiw alu „Jeunesse M usicales”.

IM P R E Z Y O Ś W IA T O W E W M U Z E U M

Rodzaj im prezy Ilość Frekwencja W ykłady 16 756 Lekcje 67 2098 S ean se filmowe 62 2259 Koncerty (w łasne) 7 740

W zajęciach ośw iatowych - jeśli nie liczyć rutynow ego oprowadzania - w m inim alnym stopniu wykorzystywano problematykę histo­ ryczną i artystyczną zaw artą w pałacu i ek s­ pozycjach. Były one zresztą nastaw ione (poza koncertam i) w yłącznie na młodzież szkolną, bez prób przyciągania innych kręgów społe­ czeń stw a. Rodzaj i ilość propozycji im prez w pałacu były nader ograniczone.

W Domu Kultury w Koniecpolu udostęp­ niono dwa pokazy autorstwa Z. Pyzika: rysun­ ki Janiny Gierdych przedstawiające zabytki archeologiczne regionu św iętokrzyskiego od neolitu po wczesne średniowiecze oraz plansze prezentujące grodziska stożkowate w m iędzy - rzeczu Pilicy i W isły, ze szczególnym uw zglę­ dnieniem grodziska w Koniecpolu Starym.

372

IN NE PRACE NAUKOWE K w e r e n d y . P row adzono je przede

w szystkim dla potrzeb w łasnych w ystaw cza­ sow ych oraz przyszłej stałej ekspozycji D zie ­

je K ielc. D ział N um izm atyczny (T. K osiński)

zbierał m a teria ły do m ed a lierstw a p atrio­ tyczn ego w ok resie porozbiorow ym ( 1 7 9 5 - 1918). Spośród k ilkudziesięciu kw erend dla osób i instytucji w kraju i za granicą w iele cza su zajęło p o szu k iw a n ie m a teria łó w do prac dyplom ow ych i w y sta w m on ograficz­ nych, np. O. B oznańskiej, J. Cybisa, T. K an­ tora, J. M ęciny-K rzesza, W. R zegocińskiego, J. S ta n isła w sk ieg o i jego szkoły, Slen d ziń - skich, ab solw en tów A kadem ii S ztu k P ię k ­ nych w Królewcu, a także: I. Paderew skiego i P. de Girarda. Szczególnie obszerne były m ateriały dotyczące w spółczesnych artystów polskich, których dzieła posiada m uzeum (dla K om itetu L eksykonu A rtystów Polskich w e Wrocławiu), oraz w spółczesnych artystów lu ­ dowych. D la potrzeb szkół, instytucji k u ltu ­ ralnych i zespołów artystycznych przekazy­ wano m ateriały do w esela ludow ego i stroju okolic Mirca, M asłowa i Bliżyna oraz garncar­ stw a ludow ego w S k alb m ierzu . U d ziela n o licznych informacji w zw iązku z rocznicami: 100-lecia urodzin M atejki oraz przypadają­ cym w 1994 r. 200-leciem insurekcji kościu­ szkow skiej.

P r a c e p o z a m u z e a l n e . Bohdan F u m al (zmarły 6 kw ietnia 1993 r.) pozostawił po sobie szkic O d H eim a tu do u n iw ersu m , stanow iący interesującą próbę ukazania ew o­ lucji m uzeów - od regionalnego do narodowe­ go - na przykładzie kieleckiej placówki. Z. Py­

zik opublikow ał artykuł o kaflach śred n io ­ w ieczn y ch i n o w o ży tn y ch p och o d zą cy ch z badań w Sieklukach, W iślicy, B odzentynie i Pińczow ie (w katalogu w ystaw y Kafle g o ty c ­

kie i renesansowe na ziem iach polskich w M u­

zeum Początków P ań stw a Polskiego w G nie­ źnie) oraz w ygłosił referat P ra d zie je i ś r e ­

d n io w iecze m ię d zy rz e c za P ilic y i W isły ze szczególnym u w zględn ien iem okolic K oniec­ p o la (na sesji z okazji 550-lecia nadania praw

m iejskich Koniecpolowi). N a zebraniu Towa­ rzystw a Przyjaciół M uzeum W si K ieleckiej B. Erberowa w ygłosiła referat S zo p k i w z b io ­

rach M uzeum N arodow ego w Kielcach. Pod­

czas sesji „Militaria pow stania kościuszkow ­ skiego” zorganizow anej przez K ieleckie To­ w arzystw o N aukow e - K. U rbański w ygłosił referat na tem at pam iątek zw iązanych z Ko­ ściu szk ą w zbiorach M uzeum N arodow ego w K ielcach . K. U rb a ń sk i op u b lik o w a ł też książkę Kieleccy Ż y d zi (PKZ K ielce, 1993). E. Jeżew sk a była autorką 3 pozycji katalogu w ystaw y w M uzeum Narodowym w W arsza­ wie G dzie W schód spotyka Zachód. P ortrety

o so b isto ści d a w n e j R ze c zy p o s p o lite j 1 5 7 6 - -1 7 6 3 (portrety Konstancji Krystyny W ielo­

polskiej, Jana Dobrogosta Krasińskiego i A le­ ksan d ra J. Jabłonow skiego). A. M yśliń sk a opracowała nieznany obraz P olonia, nam alo­ w any w latach 1 9 1 8 -1 9 3 8 przez A ntoniego Tańskiego, eksponowany w Sanktuarium Ma­ ryjnym w Kałkowie, J. Skotnicka zaś - zespół w ycinanek ludowych autorstw a Piotra Kraw­ ca, w ystaw ionych w Domu Środowisk Twór­ czych.

WYDAWNICTWA Główne prace redakcyjne D ziału W ydaw­

nictw, w którym nastąpiły zmiany w obsadzie, koncentrow ały się na roczniku. Kolejny, 17 tom rocznika - podstawowego od 1963 r. w y­ daw nictw a m uzeum - w końcu 1993 r. znaj­ dował się jeszcze w drukam i i będzie omówio­ ny w kronice 1994. Kom pletowano m ateriały do 18 tom u rocznika, który obejmie działal­ ność m uzeum w latach 1989-1992.

Dla dwóch w ystaw czasowych opublikowa­ no informatory:

- S ztu ka niemiecka. Polska kolonia a rty sty c z­

na w M onachium (E. Jeżew sk a, J. Kacz­

marczyk, T. Kosiński i M. Sam ek), 24 s., 10 11., nakład 1500 egz. Druk: W arszaw ska D rukarnia Akcydensowa.

— P okolenie n a d ziei. K ielcza n ie 1 9 1 8 -1 9 3 9 (J. Główka, L. M ichalska-Bracha), 24 s., 7 11., nakład 500 egz. Druk: Zakład Poligra­ ficzny „Sam-Wil.” w Kielcach.

Autorami projektów plakatów byli: W alde­ mar Oleszczak (Sztuka niem iecka...)oraz Boh­ dan Furnal i Zbigniew Kurkowski (Pokolenie

K ronika m uzealna 1993

373

wkładki ze streszczeniem angielskim do prze­ wodnika po pałacu (tłum aczenie uzupełnień: M. Sam ek) oraz powielono krótkie informacje o Galerii M alarstw a Polskiego w jęz. niem iec­ kim i francuskim dla zwiedzających pałac.

W ram ach promocji w ydawnictw 7 lutego odbyła się audycja w R ozgłośni PR w K iel­ cach, podczas której A. Oborny i B. Paprocki

oraz red. B. Gum owski zaprezentow ali naj­ nowsze w ydawnictwa (tom 16 rocznika, kata­ log zbiorów tkanin oraz przewodnik po Mu­ zeum H. Sienkiewicza), urozmaicając audycję ąuizem z nagrodami. Pocztówki wydane przez m u zeu m w końcu 1992 r. tra fiły ta k że do sprzedaży w urzędach pocztowych Kielc.

PRACE BUDOWLANO-KONSERWATORSKIE Trzeci rok trw ały prace przy restauracji

północnego skrzydła pałacu prowadzone przez Przedsiębiorstwo Budowlano-U sługow e „Pia­ secki” s.c. w Kielcach. Zakładano przewody in ­ stalacji elektrycznej i wodociągowej oraz alar­ m ow ej i p r z e ciw p o ża ro w ej, ty n k o w a n o w nętrza i elew acje. W ykonano izolację pozio­ mą m urów zew nętrznych przyziem ia za po­ mocą tzw. blokady hydrofobowej, polegającej na w prow adzeniu do w nętrza m urów - po­ przez obustronnie w ywiercone otwory - pły­ nów silikonow ych. Ma ona zapobiec zaw ilgo­ ceniu ścian. Założono nowe okna: na parterze - ościeżnicow e, zabezpieczone kratam i z k u ­ tego żelaza, na piętrze - skrzynkowe. Zewnę­ trzne skrzydła okien przeszklono zw ykłym szkłem ciągnionym , w ew n ętrzn e zaś - tzw. ornam entowym , im itującym szkło surowe.

R estauracji poddano ostatn ią, ogrodową elewację pałacu. W naw iązaniu do fasady i ele­ wacji bocznych dokonano rekonstrukcji fryzu, zachowując ocalały fragm ent sgraffita i sca­ lając kolorystycznie gzym s. Zakonserwowano kam ieniarkę okien i gzym su w ykonaną z pia­ skowca i w apienia, uzupełniono ubytki. W jed­ nym z w ielkich okien piętra przywrócono bra­ kujący herb Korab. W ym ieniono rynny i rury spustow e z blachy m iedzianej. Przy pracach ty n k a r sk ic h za p om n ian o o od tw orzen iu — w n aw iązan iu do fasady i elewacji bocznych - opaski biegnącej w podstawie okien, widocz­ nej na rycinie z połowy XIX w. (zob. szczegóło­ w e o m ó w ie n ie prac - A. C e lic h o w sk a na s. 2 7 5 -2 8 4 ).

Ekipa konserwatorów z Pracowni Konser­ wacji Zabytków pod kierunkiem A. Celichow- skiej kontynuow ała od 3 września restaurację stropu ram ow ego w apartam encie biskupim pałacu. W ykonyw ano prace pozłotnicze i re­

konstrukcje m alarskie akantowej wici roślin­ nej na ramie stropowej. Konserwację obrazów stropu rozpoczęto od narożnika z personifika­ cją Zimy: po w yprostow aniu pofalow anego płótn a zdublow ano je na sprow adzonym z N iem iec płótnie lnianym o szerokości 3 m.

W pom ieszczeniach sąsiadujących od stro­ ny południowej z dawną sienią na parterze pa­ łacu udało się usunąć przyczynę zam akania ścian, jakie obserwowano w tym miejscu od 20 lat. D łu gotrw ałe zaw ilgocenie powodowało od p ad an ie tyn k ów i zag rzy b ie n ie m urów . O kazało się, iż powodem zam ak an ia ścian były pozostałości rur kanalizacyjnych nie po­ siadających odpływu. Zawilgocone mury od­ słon ięto po obu stronach do fundam entów , skuto tynki, osuszono i założono płytę falistą umożliwiającą przepływ powietrza. Prace w y­ konał Zakład R em ontow o-B udow lany inż. Bożeny i Bogdana Mętów w Kielcach.

Poważnym uchybieniem konserwatorskim była m odernizacja w ęzła sanitarnego w po­ m ieszczeniu przylegającym do skarbczyka na piętrze pałacu, w którym pierw otnie m ieści­ ły się czeluście do pieców w apartam encie bi­ skupim i izbie stołowej. Był to unikatow y w skali kraju przykład XVII-wiecznego system u ogrzewania, czytelny mimo późniejszych prze­ róbek. Dokonane zm iany będą w przyszłości trudne do usunięcia.

Podjęto prace przy w ym ian ie in sta la cji alarmowej, obejmującej cały zespół pałacowy, oraz przy za sila n iu w en ergię elektryczną. Kontynuowano rem ont kotłowni centralnego ogrzewania.

W siedzibie w Rynku zmodernizowano sa ­ nitariaty na piętrze oraz udrożniono przewo­ dy instalacji centralnego ogrzewania w salach ekspozycyjnych.

374

VARIA W dniu 3 czerw ca n astąp iło odsłonięcie tablicy w loggii frontowej pałacu upam iętnia­ jącej pobyt w m uzeum papieża Jana Paw ła II. W ykonał ją nieodpłatnie art. rzeźbiarz W al­ demar Musik, a poświęcił Stanisław Szymec- ki, biskup kielecki. N a piaskowcowej tablicy wykuto herby: papieski i m. Kielc, oraz napis: DAWNĄ SIEDZIBĘ BISKUPÓW / KRAKOW­ SKICH / ODWIEDZIŁ / 3 CZERWCA 1991 R. PAPIEŻ / JA N PAWEŁ II / PODCZAS PIEL­ GRZYMKI / PO OJCZYSTYM KRAJU.

M uzeum opiniowało i udzielało zezw oleń na wywóz za granicę obiektów nie stanow ią­ cych dóbr kultury. Zezwolenia poprzedzone były często opiniam i i ekspertyzam i specjali­ stów z działów m alarstw a i rzeźby, rzem iosła artystyczn ego, sztu k i ludowej i h istorii. W 1993 r. wpłynęły 132 podania o wywóz na stałe kilkuset dzieł współczesnego m alarstw a i rze­ m iosła artystycznego, ludowej rzeźby i m e­ b la r stw a . Z ezw o len ia na w yw óz cza so w y otrzym ały 4 osoby. W ydano 15 zaśw iadczeń dla warunkowych odpraw celnych.

Pracownice m uzeum brały udział w posie­ d zeniach kom isji zakupów m u zealiów M u­ zeum Wsi Kieleckiej i M uzeum R egionalnego w Pińczowie (B. Erberowa), M uzeum Okręgo­ w ego w S an d om ierzu (E. J eżew sk a ), P a ń ­ stw ow ego M uzeum im. Przypkowskich w J ę ­ drzejow ie (A. K w aśnik-G liw ińska), kom isji artystyczno-etnograficznej do spraw w eryfi­ kacji i kwalifikacji wyrobów rękodzieła ludo­ wego w M uzeum W si Kieleckiej (J. Skotnic­ ka) oraz jury XX konkursu ludowej sztu k i

religijnej (Stow arzyszenie „Civitas C hristia­ n a ” w Kielcach - B. Erberowa).

K olejną osobą, która uk oń czyła roczne Studium M uzeologiczne przy Instytucie H i­ storii Sztuki U J, była m gr Elżbieta Postoła. Pracownicy m uzeum (L. M ichalska-Bra- cha, J. Główka, i B. Paprocki) w zięli udział w zorganizowanej po raz pierwszy przez Sto­ w arzyszenie Ochrony Dziedzictwa Narodowe­ go w Kielcach kw eście na rzecz ratow ania za­ bytkow ych nagrobków na cm entarzu k ato­ lickim „Starym” w Kielcach.

W „Gazecie K ieleck iej” red. M agdalena K u sztal opublikow ała w cyklu „G alernicy” charakterystyki pracowników muzeum: Jana Główki, Barbary Erberowej, Janusza Kuczyń­ skiego, Anny Kw aśnik-Gliwińskiej, Ryszarda de Latoura, Barbary Modrzejewskiej, Alojze­ go Obornego i K rzysztofa Urbańskiego.

K L U B P R Z Y J A C IÓ Ł M U Z E U M

Klub odbył kilka spotkań, m.in. z kierow ­ nikam i działów w zw iązku z 85-leciem m u­ zeum i na w ystaw ach czasowych. Zebranie na w ystaw ie Pokolenie n adziei... połączone było z przekazaniem m uzeum cennych pam iątek historycznych przez członków klubu - Adama M assalskiego, B ronisław a Machurę, Jerzego Krzewickiego i Tom asza Szredera. Zwiedza­ no M uzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie oraz w ystaw y m alarstw a polskiego i A rt Deco w M uzeum Narodowym w Krakowie.

ODDZIAŁY

M U Z E U M L A T S Z K O L N Y C H S T E F A N A Ż E R O M S K IE G O

G łów nym i im p rezam i organ izow an ym i tradycyjnie przez m uzeum były: wieczór lite- racko-m uzyczny i spotkanie literackie oraz „Dzień z Radkam i”.

Wieczorem 24 stycznia w Górnej Izbie Sto­ łowej pałacu przedstawiono „Boże N arodze­ nie, karnawał, zapusty u Żeromskiego” opar­ te o D zienniki, Popioły i P rzedw iośn ie oraz relacje członków rodziny p isarza. Im prezę

przygotowała i prowadziła kierownik muzeum, opisując atm osferę św iąt - począwszy od w i­ gilii spędzanej przez młodego Żeromskiego z rodzicami w Ciekotach i pasterki w Świętej Ka­ tarzynie, poprzez św iąteczne pobyty u krew­ nych i przyjaciół, zabawy karnawałowe w Kiel­ cach, Zakopanem i W arszaw ie - po ostatki, kojarzące się z pączkami ciotki Saskiej w Kiel­ cach. W ystąpieniu K. Zapałowej towarzyszyły kolędy opracowane m uzycznie przez Ł. Mazu­ ra, wykonane przez dyplomantów Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. im. L. Różyckiego

K ronika m uzealna 1993 3 7 5 w Kielcach, oraz pokaz obrazów ze zbiorów

Muzeum Narodowego, przedstawiających pej­ zaże zimowe (S. Czajkowskiego, S. Kamockie- go, L. Lewickiego, W. Rzegocińskiego i J. S ta­ n isła w sk ieg o ), a zakończyła - przy w tórze muzyki jazzowej - degustacja pączków ufun­ dowanych przez PSS „Społem”.

Również w pałacu 26 maja odbyło się spo­ tkanie z córką Żeromskiego M oniką, połączo­ ne z promocją jej W spomnień opublikowanych w 1993 r.

Po raz siódm y w dniu 24 listopada obcho­ dzono w m uzeum „Dzień z Radkami”, wręcza­ jąc 11 stypendiów uczniom rozpoczynającym naukę w szkołach średnich województw: k ie­ leckiego, tarnobrzeskiego i piotrkowskiego. Stypendia ufundowało kilka urzędów i in sty ­ tucji, organizacji i towarzystw oraz osoby pry­ w atne, m.in. absolwenci Liceum im. S. Żerom­ skiego w Kielcach i Monika Żeromska. Uro­ czystości tow arzyszył w ykład K. Zapałowej

P ierw ow zory p o sta ci A n drzeja R adka.

Im prezy organizow ane w m u zeum były szczegółowo omówione w miejscowej prasie.

W 1993 r. m uzeum zw iedziło 13 388 osób, 0 blisko 1000 w ięcej niż w 1992, m im o za ­ m knięcia placówki na czas rem ontu w lipcu 1 sierpniu. Oprowadzono 515 grup, głów nie młodzieży. Dla starszych klas szkół podstawo­ wych przeprowadzono 22 lekcje omawiające Kielce lat szkolnych Żeromskiego w św ietle dokum entów oraz D zienników i utworów li­ terackich. M uzeum współpracuje ze szkoła­

m i noszącym i im ię pisarza (117 szkół w kra­ ju), przede w szystkim w Kielcach, Ostrowcu Sw., M ąchocicach-Scholasterii, Kurozwękach i N ałęczow ie.

D ziałalności popularnonaukowej i ośw ia­ towej tow arzyszyły znaczące dokonania nau­ kowo-badawcze. Plonem pracy naukowej pod­ jętej przez K. Zapałową w 1986 r. było pier­ w sze krytyczne w ydanie U rody życia opubli­ kowane w 1993 r. jako 14 tom P ism zebranych Stefana Żeromskiego. Udzielono 42 konsulta­ cji, głów nie studentom podejmującym tem a­ ty zw iązane z osobą i pisarstw em Żerom skie­ go, z K ielecczyzną oraz z m uzeam i biogra- ficzno-literackim i. W dniu 24 w rześnia pod­ czas sesji popularnonaukow ej pośw ięconej K arczów ce K. Z apałow a w y g ło siła referat

K arczów ka w życiu i tw órczości Ż erom skie­ go. N aw iązane w 1992 r. kontakty z Jerzym

Krzeczowskim, absolwentem Gimnazjum im. S. Żeromskiego z 1939 r., zaowocowały przy­ gotow an iem do druku zbioru jego P o ezji i

m yśli.

M U Z E U M H E N R Y K A S IE N K IE W IC Z A W O B L Ę G O R K U

Najliczniej odwiedzane m uzeum w woje­ wództwie kieleckim obejrzało w 1993 r. 40 112 osób. Oprócz oprowadzania rzeszy zwiedzają­ cych, głów nie m łodzieży, m uzeum organizo­ w ało zajęcia sp ecjalistyczn e (12 odczytów , 9 lekcji), których tem atem były zw iązki S ien ­

Ryc. 5. Pompa strażac­ ka z początku XX w ie­ ku, jed en z nabytków Muzeum Henryka Sien­ k iew icza w Oblęgorku