O SIĄ G N IĘ C IA T A D E U S Z A S K A W IN Y
W Z A K R E SIE G L E B N O Z N A W S T W A I R E K U L T Y W A C JI T E R E N Ó W ZD E W A ST O W A N Y C H P R Z E Z P R Z E M Y S Ł
W dniu 23 listopada 1976 r. zmarł w w ieku 54 lat profesor zw yczajn y dr inż. Tadeusz Skawina, w y b itn y specjalista w dziedzinie gleboznaw stw a i rek u lty w a cji terenów zdew astow anych przez przem ysł oraz och ron y środow iska przyrodniczego, dyrektor Instytutu Kształtow ania i O chrony Środow iska Akadem ii G órniczo-H utniczej w K rakow ie.
Odszedł człow iek w ysoce utalentow any, pełen tw órczej in w en cji, n ie spożytej energii, ogrom nej pracow itości, posiadający głęboką wiedzę g le boznawczą i gruntoznawczą, doskonale znający środow isko przyrodnicze. M ając ukończone studia rolnicze i doktorat nauk roln iczych z w y różnieniem (summa cum laude), uzyskany na U niw ersytecie Jagielloń skim w K rakow ie w roku 1950, T. Skawina ob ją ł w 1951 roku k ierow nictw o K atedry G runtoznaw stw a na AGH , a w 1968 roku stanowisko*
218 Tadeusz Skaw ina (1922-1976)
dyrektora Instytutu O chrony P ow ierzchni G órniczej, przem ianow anego w 1972 r. na Instytut Kształtow ania i O ch ron y Środow iska. W roku 1955 otrzym ał tytuł docenta, w roku 1962 tytuł profesora nadzw yczajnego, a w 1970 profesora zw yczajnego.
P rofesor T. Skawina prow adząc badania gleboznaw cze bardzo blisko w spółpracow ał z profesorem W alerym G oetlem i pod je g o w pływ em za jął się począw szy od 1953 r. problem atyką kształtowania i och ron y śro dowiska w rejon ach górniczych, a w szczególności opracow aniem pod staw naukow ych biologicznej i technicznej rek u ltyw acji terenów zdew a stow anych przez przem ysł, tw orząc w tej dziedzinie własną szkołę. W yniki żm udnych, w ieloletn ich badań Profesora T. Skaw iny, prow a dzone w spólnie z gronem pracow n ików nauki i pra k tyk ów z różn ych dyscyplin, w dużym stopniu zostały w drożone do praktyki. Do w ażn iej szych osiągnięć w tym zakresie należy zaliczyć w yjaśnienie przebiegu procesów gleb otw órczy ch na zw ałow iskach kopalnianych oraz sform u ło wanie zasad kierow ania tym i procesam i w toku prac rek u ltyw acyjn ych . Dużej wagi sprawą b y ło opracow anie m etod i sposobów rek u ltyw acji biologiczn ej zw ałow isk i w yrob isk od k ryw k ow ych .
Do w ażnych osiągnięć należy także zaliczyć opracow anie zasad kla syfik a cji terenów pogórn iczych oraz k ryteriów do o ce n y toksyczności gruntów i m etod je j neutralizacji, a także opracow anie system atyki dzia łalności rek u ltyw a cyjn ej dostosow anej do w arunków g órn iczo-geolog icz nych kopalń odk ryw k ow ych . W reszcie ustalenie zasad i m etod progn o zowania i szacowania szkód w glebach pow od ow an ych podziem ną eks ploatacją górniczą.
Profesor T. Skawina konsultow ał bądź opiniow ał p rojek ty niemal w szystkich w iększych realizow anych w P olsce prac z zakresu rek u lty w acji terenów pogórn iczych i b u dow y stref och ron n ych dla szczególnie uciążliw ych dla otoczenia zakładów przem ysłow ych. W ym ienione prace zn ajdyw ały bardzo w ysoką ocenę naukową, jak rów n ież zainteresow a nych resortów gospodarczych. O trzym ał za nie w iele nagród (m iędzy innym i K om isji G lebozn aw czo-G órn iczej GOP, P A N w 1959 r., ministra L eśnictw a i Przem ysłu D rzew nego w 1961 r., ministra O św iaty i Szkol nictw a W yższego za działalność naukow ą w 1967 r., przew odniczącego K om itetu Nauki i Techniki w 1969 r., ministra Nauki, Szkolnictw a W yż szego i Techniki w 1972 r., rektora A kadem ii G órniczo-H utniczej za prace n aukow o-badaw cze (ośm iokrotnie), Z jednoczenia G órn iczo-H u tn i czego M etali N ieżelaznych (czterokrotnie).
Z in icja tyw y P rofesora T. Skaw iny nawiązana została m iędzynarodo w a w spółpraca n aukow o-techniczna w zakresie problem atyki rek u lty w acji terenów zniekształconych przez przem ysł, a zw łaszcza» przez k o palnictw o. System atyczne spotkania m iędzynarodow e, zjazdy, k on feren cje i sym pozja od b y w a ły się przy Jego czynnym udziale, najczęściej jako autora bądź w spółautora przedstaw ianych tam referatów (K r a k ó w — 1958
i 1972, Bad N idiggen w RFN — 1958, Lipsk — 1962, 1967 i 1968, Pra g a — 1964 i 1967, K atow ice — 1965, Sofia — 1973, M o sk w a — 1975 i 1976). Od 1972 r. P rofesor T. Skawina b ył przew odniczącym m iędzynarodow ej g ru p y specjalistów pow ołanej w celu ujednolicenia dotych czasow ych i opracow ania n ow ych m etod badań laboratoryjn ych i polow y ch dla po trzeb biologiczn ej rek u ltyw a cji środow iska. Na dw u k olejn ych m iędzy n arodow ych kongresach górn iczych (w 1972 r. w Budapeszcie i w 1974 r. w L im ie — P eru) przedstawiane b y ły referaty, k tórych b y ł w spółauto rem. W 1975 r. referow ał w yniki badań nad rek u tlyw acją zw ałow isk g órn iczych zbudow anych z u tw orów toksyczn ych na am erykańsko-pol- skim sym pozju m zorganizow anych przez Environm ental P rotection A g en
cy U SA w D enver — Colorado.
Jego zdolności organ izacyjn e oraz um iejętność kierow ania dużym i zespołam i, a przy tym w ysoka kultura osobista spraw iały, że pow ierzano P rofesorow i T. Skaw inie odpow iedzialne zadania. I tak będąc od 1954 r. członkiem K om itetu G leboznaw stw a i Chem ii R olnej Polskiej A kadem ii N auk pełnił w latach 1972-1974 fu n k cję w iceprzew odniczącego K om ite tu, a od 1975 r. w związku z przejściem zagadnień rek u ltyw a cji gleb do K om itetu M elioracji P A N pow ierzono Mu stanowisko w iceprzew odn i czącego tego K om itetu. W latach 1960-1974 b y ł zastępcą przew odniczą cego Zespołu D oradców N aukow ych do spraw K artografii G leboznaw czej przy Zakładzie G leboznaw stw a i K artografii G leb IUNG w Puławach, a także przew odn iczący R ady N aukow ej Zakładu A g rofizyk i PAN . Ta deusz Skawina począw szy od 1947 r. b y ł nieprzerw anie aktyw nym człon kiem P olskiego Tow arzystw a G leboznaw czego. T kw ił ciągle w proble m atyce gleboznaw czej wnosząc znaczny w kład do kartografii i system aty ki gleb oraz w iedzy o ich w łaściw ościach fizyczn ych . W latach 1953-1959 pełnił fu n k cję przew odniczącego Oddziału K rakow skiego PTG , a na stępnie przez w iele lat b y ł człon kiem Zarządu G łów n ego tego T ow arzy stwa.
* P rofesor T. Skawina b y ł w spółautorem M apy G leb Polski w skali 1:300 000 (2 arkusze) w ydan ych przez IUNG w roku 1958, M apy G leb G órnośląskiego O kręgu P rzem ysłow eg o w skali 1:50 0 0 0 w ydanej w 1958 r., M apy G leb P olski w skali 1:500 000 w ydanej przez W ydział G eo logii w 1972 r. Za pracę naukową w zakresie kartografii gleb otrzym ał w roku 1974 N agrodę Specjalną R oku Nauki P olskiej przyznaną przez prezesa P A N i m inistra Nauki, Szkolnictw a W yższego i Techniki.
W kład P rofesora T. Skaw iny do opracow ania system atyki gleb prze jaw iał się w aktyw nym uczestnictw ie w pracach K om isji N om enklatury, K lasyfik acji i K artografii G leb P olskiego Tow arzystw a G leboznaw czego (w latach 1960-1966 pełnił fu n k cję w iceprzew odniczącego tej K om isji) oraz w spółautorstw ie w ydanej przez P T G w 1972 r. S ystem a tyk i G leb P olski. Za tę pracę Tadeusz Skawina otrzym ał pośm iertnie nagrodę ze
220 Tadeusz Skaw ina (1922-1976)
społow ą sekretarza W ydziału Nauk R oln iczych i L eśnych Polskiej A k a dem ii Nauk.
D ziałając przez w iele lat w K om isji Fizyki G leb Polskiego T ow arzy stwa G leboznaw czego przyczynił się do ujednolicenia i zdefiniow ania w ielu p ojęć doty czą cych fizy czn y ch w łaściw ości gleb, był m.in. w sp ół autorem pracy pt. „P rób a ustalenia dolnej granicy szkieletu g le b o w e g o ” , przygotow anej na VIII M iędzyn arodow y K ongres G leboznaw czy w Bu kareszcie w 1964 r.
Od 1960 r. P rofesor T. Skawina przew odniczył Z espołow i G leb A n tropogenicznych w K om isji Technologii G leb P T G wnosząc w iele w ła snych kon cepcji. W yniki prac tego Zespołu znalazły w yraz m.in. w e w spom nianej S ystem a tyce G leb Polski.
Prof. T. Skawina b ył w spółautorem P ięcio języ czn eg o Słownika G le boznaw czego opracow anego w ram ach P olskiego T ow arzystw a G leb o znawczego, w ydanego przez PW N w 1976 r.
Udzielał się w ydatnie jako członek K om itetu R edak cyjn ego R oczni ków G lebozn a w czych w latach 1962-1976, a także od 1968 r. jako za stępca redaktora naczelnego Polish Journal o f Soil Science. Za wkład w rozw ój nauki o glebie odznaczony został w roku 1961 Złotą Odznaką H onorow ą P olskiego Tow arzystw a G leboznaw czego.
P racując w ydatnie naukow o profesor T. Skawina b ył jedn ocześn ie dydaktykiem i w ych ow aw cą m łodzieży. Jego w ykłady cieszyły się zawsze dużą frek w encją, prow adzone b y ły w sposób interesujący, pięknym ję zykiem , a przy tym, jak podkreślają Jego słuchacze, b y ły bogate w treść m erytoryczną.
N iezależnie od zajęć dydaktycznych w A G H w ykładał wT latach 1956— -1958 gleboznaw stw o na W ydziale G eodezji i K artografii Politechniki W arszawskiej oraz w latach 1952-1974 na W ydziale G eografii W yższej Szkoły Pedagogicznej w K rakow ie. W ostatnich latach prow adził w yk ła dy z zakresu och ron y przyrod y na Studium P odyplom ow ym W ydziału Leśnego A kadem ii R olniczej w K rakow ie i W ydziału A rch itek tu ry P o litechniki K rakow skiej oraz na sem inarium dla absolw entów Politechniki Śląskiej w G liw icach.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt przyznania P rofesorow i T. Ska w inie na kilka m iesięcy przed śm iercią przez m iędzynarodow e ju ry Na grody Europy za prace w dziedzinie kształtowania krajobrazu.
Za całokształt działalności naukow ej, dydaktycznej i społecznej Rada Państwa przyznała P rofesorow i T. Skaw inie K rzyż O ficerski i K rzyż K aw alerski Orderu Odrodzenia Polski, Z ło ty K rzyż Zasługi, Medal 10-le- cia Polski L u dow ej i M edal 30-lecia PR L, a M inister O brony N arodow ej odznaczył Go Srebrnym M edalem „Z a zasługi dla obronności K ra ju ” . P rezydium P olskiej A kadem ii Nauk przyznało Mu M edal 100-lecia A k a dem ii (PAU, P A N — 1874-1974). O dznaczony b y ł rów nież licznym i od znakami h on orow ym i resortow ym i i regionalnym i.
D o ostatnich dni sw ego intensyw nego życia pozostawał P rofesor Ta deusz Skawina w w irze spraw n au kow ych i organ izacyjn ych . Zadziw iał otoczenie niezw ykłą obow iązkow ością i życzliw ością, choć w iele w ym a gał od siebie i od w spółpracow ników . Pozostaw ił po sobie bogaty doro bek n aukow y w postaci 130 opu blikow an ych prac, 2 patentów , ok oło 40 prac nie publikow an ych i kilkudziesięciu w drożon ych do praktyki p rojek tów lub w ytyczn ych . K ilkanaście spośród Jego prac zostało op u blik ow an ych za granicą. P ozostaw ił w iele prac rozpoczętych, m iał b o w iem plany badaw cze bardzo rozległe i dalekosiężne.
N ależy m ieć nadzieję, że uczniow ie i w sp ółp racow n icy P rofesora T. Skaw iny będą k ontynuow ali i rozw ija li Jego dzieło.
Saturnin Zawadzki ДОСТИЖЕНИЯ ТАД ЕУШ А СКАВИНЫ В ОБЛАСТИ ПОЧВОВЕДЕНИЯ И РЕКУЛЬТИВИРОВАНИЯ ТЕРРИТОРИЙ ДЕФОРМИРОВАННЫ Х ПРОМЫШЛЕННОСТЬЮ Р е з ю м е Двадцать третьего ноября 1976 года скончался в возрасте 54 лет профессор доктор инженер Тадеуш Скавина, выдающийся специалист в области почвове дения и рекультивирования (регенерации) территорий деформированных про мышленностью, а также в области охраны естественной среды, директор И н ститута формирования и охраны среды Горно-металлургической академии е К ракове. Он был члено редакционной коллегии Ежегодника почвоведения и за местителем главного редактора Polish Journal of Soil Science. Покойный испол нял ответственные обязанности в Комитете почвоведения и агрохимии Поль ской академии наук, в Комитете мелиорации П АН и в нескольких научных советах и рабочих коллективах между прочим в Польском обществе почвове дов, состоял тоже членом Международного общества почвоведов. По инициати ве профессора Т. Скавины было налажено продолжающееся до сего дня меж ду народное нучно-техническое сотрудничество в отношении проблемы рекульти вирования территорий деформированных промышленностью, а особенно горным делом. Он был председателем международного коллектива специалистов по унифицированию исследовательских методов биологического восстановления среды. Профессором Т. Скавиной внесен крупной вклад в отрасль науки и почве, особенно в отношении картографии и систематики почв. Им создана собствен ная школа в области биологического рекультивирования территорий дефор мированных промышленностью. Оставлено им богатое научное достояние в фор ме 130 опубликованных трудов, 2 патентов, около 40 непубликовапных работ и нескольких десятков внедренных в практику проектов либо дироктивов. Многие Его труды появились тоже в зарубежных журналах. Труды Профессора Т. Скавины получали высокую оценку. Он был лауреа том многих наград и премии, а в 1976 году международное жюри удостоило * Его Премиой „Европы“ за труды из облатти формирования ландшафта.
222 . Tadeusz Skaw ina (1922-1976)
ACHIEVEMENTS OF TADEUSZ S K A W IN A IN THE FIELD OF SOIL SCIENCE AND RECULTIVATION OF AREAS DEVASTATED BY INDUSTRY
S u m m a r y
On November 23, 1976 died at the age of 54 years Prof. Dr. Eng. Tadeusz Ska wina, a prominent specialist in the field of soil science and recultivation of areas devastated by industry as well as in the field of the natural environment pro tection. He was head of the Department of Formation and Protection of Natural Environment, Academy of Mining and Metallurgy in Cracow, a member of the Editorial Committee of the journal Roczniki Gleboznawcze and Deputy General Editor of the Polish Journal of Soil Science. The deceased fulfielled responsible duties in the Committee on Soil Soience and Agricultural Chemistry, Polish Aca demy of Sciences, in several Scientific Councils and working groups of the Polish Society of Soil Science and other associations; he was also a member of the Inter national Society of Soil Science. On the initiative of Professor T. Skawina the in ternational scientifico-technical cooperation, continued up to now, on the problems of recultivation of areas devastated by industry, and particularly by mining, has been established.
Professor T. Skawina brought an important contribution into the soil science, particularly into the field of cartography and systematics of soil. Moreover, he established his own school in the field of biological and technical recultivation of areas devastated by industry. He left behind a rich scientific output, consisting of 130 published and about 40 unpublished works, 2 patents and several tens of pro jects introduced into proctice as well as guidelines. Several teens of his works- have been published abroad.
The works of Professor T. Skawina were highly estimated. He was granted many rewards and prizes and in 1976 was adjudged by the international jury the Europe Reward for works on the landscape formation.
