Schmelter Konrad

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I —

1/1. Relacja k / . / /

I/2. Dokumenty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora JCj \ 5 ^ ^

I/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora

III/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora

III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne...

IV. Korespondencja

II. Materiały uzupełniające relację

V. Nazwiskowe karty informacyjne

VI. Fotografie

2

3

y Ą t h J L c U j 'c o

^ • ’

V

- i

• Conrad Schmelter urodził się w Cekcynie powiat Tuchola w roku 1911,Ojciec jago był Mistrzem Szewskim w Cekcynie/u któregi 1 ja się

r

' wyuczyłea/Z zawodu tył nauczycielem i moim osobistym kolegą.Oboje

|v ukończyliśmy 7 klasową Szkołę Powszechną w Cekcynie.

I ’ ' ‘ " ' ' ' -

o\— V roku 1940 a więc /podczas okupacji/znaleźliśmy się zaś we

\ - wspólnej organizacji/jeszczelóźnych/konpiracyjnych zgrupowań tzw,

^ ‘ " ■ / ' ' i

\v<

oddziałów partyzancki ch/na powierzchni/Później związaliśmy się z gru­

pą bydgoskie goiliecza i Pługa (które go aa tym terenie byliśmy oboje

y j

oraz ttfzeci kolega Edmund Jankowski z Tucholi tzalążkiem całego podzi mia w Borach Tucholskich.W roku 194>1 nawiązaliśmy kontakt z ukrywają-

^ -

J

cym się od 1959 roku Jtauczycielem Stefanem Guzam^ ktąry już nawiązał vx kontakt z równie ukrywającym się Księdzem ifeyczą/późniejszym /szefem

Gryfa Pomorskiego/W końcu 194-1 rokusjuż rysowały się nowe nadzieje zjednoczenia się w podziemnej Armji A.K.Szefem tejże Org. został właś nie Stefan GUSS /pseudonim D49*

' , Jaką rolę i funkcję pełnił Konrad Schmelter.

*

Był O

także członkiem Pod. Sztabu na Bory Tucholskie i pełnił funkk vcję zastępcy szefa wywiadu pod pseudonimem ŻUBAWtzaś szefem tego wywiadu byłem ja i nosiłem pseudonim ŻURAW^.Ze względu nato że Konrad

o L m *

u

był Aldojczowzny 1 pracował w gminie u Mrgemajstra/Polakożercy/Konrad

• S5*ciV

był dljgjnas bardzo pszydatny.On to właśnie fabrykował wszystkie pasy je szajnj i dokumenty Osobom ukrywającym się a także uciekinierom z Ue^fcm chtu.Przed wojną był zatrudniony jako nauczyciel na kresach"zaś z

miał stopień Podporucznika.Ciężkie były jago koleje także po wojnie"

/szkoły/

Był Kierownikiem w SumunaCh koło Tucholi*Zmarł tamże w rokucl946

Relację złożył Giłka Antoni /ŻU^LW/

/były Szef Zwiadu na Bory T. Chorąży AK.

/K

4

5

URZĄD GMINY

URZĄD STANU CYW ILNEGO 8 9 - 5 1 1 C E K C Y N

ul. Szkolne 2 wol. żuławsko - pomorski®

Cekcyn, dnia 27 stycznia 2003 r.

Nr 5145-14/2003

FUNDACJA

Archiwum Pomorskie Armii Krajowej 87-100 T o r u ń

ul. Wielkie Garby 2

W odpowiedzi na pismo z dnia 20 stycznia 2003 roku L.dz. 152/Pa-410/03 przesyłam kserokopię aktu urodzenia Konrada Szmelter.

Jednocześnie informuję, że Szkoła Podstawowa w Nowym Suminie została zlikwidowana, p l '^ f|^ M a ^ 6 n a ń a mieszkania,

"Archiwum i

Armii Krajową ora? Wojstawej Sśi% Pofefc' l

w Toruniu

Wpłynęło d n ia :.. z ± . « x l , 0 3 .

i.*

m .

Z-ca kier. USC

Załączniki:...

Referent:

6

7

8

Schmelter Konrad (Szmelter) ps. „Żuraw” (1911-1951), kmdt Zjednoczonych Organizacji Ruchu „Miecz i Pług” („MiP”) na pow. tucholski i członek Kmdy Obw. AK Tuchola.

Urodzony 15 VI 1911 w Cekcynie pow. tucholski w rodzinie mistrza szewskie­

go Leona i Teodozji z d. Chmara. Szkołę powszechną ukończył w Cekcynie. Brak danych o zdobyciu kwalifikacji pedagogicznych. Wiadomo, że w 1939 był nauczy­

cielem na wschodzie Polski.

Kampanię wrześniową 1939 ukończył w stop. ppor. Do Cekcyna wrócił jesz­

cze w 1939 i mieszkał tu przez całą okupacji. W październiku 1939 został aresz­

towany z grupą nauczycieli przez Selbstschutz. Osadzony w tucholskim więzie­

niu 2 XI 1939 jako więzień kopał rowy w miejscu masowych kaźni w Rudzkim Moście. Uniknął rozstrzelania. Po zwolnieniu z więzienia pracował w wójto­

stwie w Cekcynie jako robotnik przymusowy. W 1940 po powrocie chor. Anto­

niego Giłki ps. „Żuław” z Warszawy razem z nim i m.in. Edmundem Jankow­

skim ps. „Edek” współtworzył grupę konspiracyjną. W 1941 grupa nawiązała kontakt z pomorskimi strukturami „M iP” . Do sztabu tucholskiej komórki „M iP”, gdzie pełnił funkcję zastępcy Antoniego Giłki szefa wywiadu i delegata, należe­

li: E. Jankowski, Marian Iwicki ps. „Jeleń”, Teofil Hoppe ps. „Zając” i Szyszka.

Dla celów konspiracji przyjął nln. Jeszcze przed scaleniem na Pomorzu „M iP”

z AK, ściśle współpracował ze Stefanem Gussem ps. „Dan”, organizującym na terenie Borów Tucholskich oddz. part. ZW Z-A K „Świerki”, potem „Jedliny”.

Współpraca dotyczyła m.in. wywiadu, kontrwywiadu, legalizacji, organizowania zaplecza dla oddz. part. W miejscu pracy nielegalnie zdobywał kartki żywno­

ściowe i odzieżowe, niemieckie druki, dokumenty. Wyrabiał też fałszywe do­

kumenty, meldował ukrywających się, a poszukiwanych przez Niemców. Pro­

wadził wywiad o planowanych konwojach kartek i transportach przygotowanych przez okupanta. W tym zakresie ściśle współpracował z kolejarzem Bronisła­

wem Flemingiem ps. „Sroka” . Informacje przez łączników odbierał S. Guss, potem też Jan Władysław Sznajder ps. „Jaś”, „Dąb”, w punkcie kontaktowym u rodziców K.S. w Cekcynie. Umożliwiały one przeprowadzanie akcji rekwizy- cyjnych m.in. dla potrzeb partyzantów. Współorganizował też akcje zastraszania Niemców, wyróżniających się szczególnym okrucieństwem wobec Polaków.

Teksty podpisywał AP (Armia Podziemna), potem AK. W styczniu-lutym 1944 był kierownikiem działu wojskowego „M iP” na m. Tucholę i powiat. W tedy powołał Franciszka Rzyducha ps. „Żyd” do pełnienia funkcji gońca wojskowego (łącznika) Kmdy Pow. „MiP”. Po scaleniu pomorskich struktur „M iP” z AK wszedł w skład sztabu Kmdy Obw. AK Tuchola.

Po wojnie podjął pracę w szkolnictwie. Był m.in. kierownikiem szkoły w Nowym Suminie k. Tucholi. Zmarł 5 IV 1951. Od 1953 pisownia nazwiska Szmelter.

Rozkazem KO Pom. z 24 XII 1944 (L. dz. 223/1) został odznaczony Brązo­

wym Krzyżem Zasługi z Mieczami i awansowany do stop. porucznika (L, dz.

132/1);

APAK: Kartoteka Obw. Tuchola, T.: Giłka A., Schmelter K., Schulz A., Sznajder I W.; C h r z a n o w s k i B., Miecz i Pług..., s. 142, 222; K o z ł o w s k i W., Po­

wiat tucholski w latach drugiej wojny światowej, Tuchola 1995, s. 273 (data zgonu 1950), 290, 291; Materiały do dziejów..., s. 93, 114, 131; S a d o w s k i J., Mówi..., s. 172, 192-193; Wspomnienia..., s. 153, 174,195.

fi

f\ r n E lżbieta Skerska

D l o u . U o a j f , w w s t o .

^ T o m ^ ^ o o k , 2 . c , J W

9

10

F U N D A C J A

A R C H I W U M P O M O R S K I E A R MI I K R A J O W E J

BIU RO F UN DA C JI • 87-100 T O R U Ń • UL. W IE LK IE G A R B A R Y 2 • TEL./F AX (0-56) 65-22-18C h ttp ://w w w .u m .toru n .p l/A K , e-mail: A K @ u m .to ru n .p l

KO N TO : W IE L K O P O L S K I B A N K KREDYTOWY SA W T O R U N IU , NR 1 0 9 0 1 5 0 6 - 4 6 7 5 - 1 2 8 - 0 0

b •. r v

- O CX KA4JL V

5 c i/ l/ H t t* % H ‘

l nr( X >

'oruń B O . O i . 2 0 0 3 r .

G n u n y Si?

S z a n o w n i P a ń s t w o !

Furwłacja A r c h i w u m P o m o r s k i e A r m i i K r a j o w e j w T o r u n i a g r o m a d z i d o k u m e n t y i f a k t y n a t e m a t w a l k i m i e s z k a ń c ó w P o m o r z a z o k u p a n t e m p o d c z a s ii w o j n y ś w i a t o w e j . -Jednym z nicli b y ł u r o d z o n y w C e k c y n i e Schnie 1 t e r K o n r a d .

O b e c n i e p r a c u j e m y n a d w y d a n i e m k o l e j n e g o t o m u " S ł o w n i k a k o n s p i r a c j i p o m o r s k i e j 1 9 3 9 - 1 9 45** i w z w i ą z k u z t y m z w r a c a m y s i ę d o P a ń s t w a z p r o ś b ą o n a s t ę p u j ą c e d a n e o S c h m e l t e r z e K o n r a d z i e :

d a t ę u r o d z e n i a ; w i e m y t y l k o , ż e b y ł t o r o k 1911,

d a t ę J e g o ś m i e r c i ; p r a w d o p o d o b n i e 19 46 r. w Sarninach k . T u c h o l i , g d z i e b y ł k i e r o w n i k i e m s z k o ł y ; c z y s z k o ł a j e s z c z e

i s t n i e j e .

- i m i o n a r o d z i c ó w o r a z n a z w i s k o p a n i e ń s k i e m a t k i .

B ę d z i e m y b a r d z o z o b o w i ą z a n i z a o t r z y m a n i e o d p o w i e d z i , a z a w a r t e d a n e b ę d ą w y k o r z y s t a n e t y l k o d o c e l ó w n a u k o w y c h .

W z a ł ą c z e n i u p o z w o l i ł a m s o b i e p r z e s ł a ć o s t a t n i nr. n a s z e g o

** B i u I e t y n u **.

Ł ą c z ę w y r a z y s z a c u n k u

Z p o w a ż a n i e m ..,

m g r E i Z b i e t. a 3 k e r s k a d o k u m e n t a 1i st k a

11

F U N D A C J A

A R C H I W U M P O M O R S K I E A R M l i K R A J O W E J

BIURO FUNDACJI • 87-100 TORUŃ • UL. WIELKIE GARBARY 2 • TEL./FAX (0-56) 65-22-186 http://www.um.torun.pl/AK, e-mail: AK@um.torun.pl

K O N TO : W IE L K O P O L S K I B A N K KREDYTOWY SA W T O R U N IU , NR 1 0 9 0 1 5 0 6 - 4 6 7 5 - 1 28-00-C

e t y . „ u . , u ń 31 O 1 . 2O O :

P a n i B o ż e n a C ł i a b o w s k a U rz ad Gmi ay

Ur>są Stanu Cywilnego xx 1 - S z k o l n a 2

89- 5 i i Cekcyn

•z anowna

LTdso serdecznie dzięltalfl za se3 łani e kserokoDii a k t ii u r o d z e n i a śp-. K o n r a d a Sznielt er.

K o n r a d S z m e l t e n b y ł a k t y w n i e z a a n g a ż o w a n y w w a l k ę z o k u p a n t e m w c z a s i e II w o j n y ś w i a t o w e j .

-az d z i e k u j s -

Z p o w a ż a n i en:

tJUt/

I Z B I 9 T 2 g i/g p g i^ ;;

d o k u m e n t a l i s t k a

12

13

14

15

f u , o U x i^ Q ^ ‘ O SZMELTER Konrad ps. "Żuław"

urodź,

zaplecze partyzantka Bory

IS o r <K Z. H

Wykaz odznaczeń "Jary " - Michała

16

17

18

19

20

21

22

23

24