1
SPIS ZAWARTOŚCI
TECZKI 5 P M .^ . 9 CĆ. 5 ...
/ l ^ ć f c o o o e ^ S ^ , i l o c ^ _
3 U J - 4
I./l. Relacja Jfj^ H ^ ,/t - ^
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora I M k
I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora ■' -5. ■ II. Materiały uzupełniające relację % . -I 3 , 4 ~ h 0
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) *—
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 III./5. Inne .TT
IV. Korespondencja
Ą ) . ^ T r ... ... 0
V. Nazwiskowe karty informacyjne > ./] Q
VI. Fotografie <3/0 AJ O l & m A? ^ a^ A //l
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
W ir biłłen, den Fragebogen in Deutsch auszufullen und die Anłworł zu jeder Frage rechłs an das Ende der bełreffenden Ziffer zu setzen. — Prosimy o wypełnienie kwestionariusza w jeżyku niemieckim i o umieszczenie odpowiedzi na każde pytanie po prawej stronie, na końcu odpowiedniej pozycji.
I. G . FARBENINDU STRIE A K TIEN G ESELLSC H A FT in Abwicklung
Frankfurt am Main, Bockenheimer LandstraBe 51
F R A G E B O G E N
fur die
Anmeldung ehemaliger KZ-Haftlinge, die in den I.G.-Farben- Werken im Bereich Auschwitz Zwangsarbeit geleistet haben.
Reg.-Nr. / Nr. rejestr... r:...
--- Ti. 10!>2
K W E S T I O N A R I U S Z
dla
zgłoszeń byłych więźniów obozów koncentracyjnych, którzy wykonywali pracę przymusową w zakładach —
I.G. Farben w rejonie Oświęcimia.
1) Name zur Zeit der Einweisung in Auschwitz:
Nazwisko w chwili odstawienia do Oświęcim ia:
2) Vorname(n):
Imię:
P a w ł o w s k i
F r a n c i s z e k
3) Falls getarnt, wie lautete Ihr offizieller Nam e?
Jeśli nazwisko i imię były przybrane (pseudonim), jak brzmiało oficjalne nazwisko Pana?
4) Falls Sie in Auschwitz unter einem Spitznamen bekannt waren, wie lautete dieser?
Jeśli był Pan znany w Oświęcimiu pod jakimś przezwiskiem czy przydomkiem, to pod jakim?
5) Falls Name inzwischen geandert, wie lauten Ihr jetziger Vor- und Zuname?
Jeśli od owego czasu nastąpiła zmiana nazwiska i imienia, jakie ma Pan obecnie nazwisko i imię?
6
) Name des Vaters:
Nazwisko i imię ojca:
7) Name der Mutter (auch Madchenname):
Imię i nazwisko matki (także panieńskie):
P a w ło w s k i K a z i m i e r a
/ i k t o r i a G a w ło w s k a g e b •S p y c h a l s k a
8
) a) Religion:
W yznanie:
b) W enn Sie Ihre Religion gewechselt haben, Jeśli Pan zmienił wyznanie,
aa) welcher haben Sie fruher angehort?
do jakiego należał Pan poprzednio?
bb) seit wann haben Sie Ihre jetzige Religion angenommen?
kiedy Pan przyjął obecne wyznanie?
c e n i s c l i —k a t i i o l i c eh
9) Geburtsdatum (Tag, Monat, Ja h r):
Data urodzenia (dzień, miesiąc, rok):
10) Geburtsort:
Miejsce urodzenia:
Land:
kraj:
11) Beruf vor dem Beginn der Verfolgung:
Zawód przed rozpoczęciem prześladowania:
s e i t G e b u rk
2 5 S e p t e m b e r 1 9 2 4
o l a N a k o n o w s k a , i o l e n t K r e i s ' . ł o c ł a w e k / L e s l a u / .
l e h r e r
12) Staatsangehorigkeit: a) ursprunglich:
Przynależność państwowa: a) w chwili aresztowania:
b) jetzt:
b) obecnie:
P o le P o le
13) Letzte Adresse vor der Deportation:
Ostatni adres przed deportowaniem: S m i ł o w i c e , K r e i s ł o c ł a w e k / L e s l a u /
14) Gegenwartige Adresse (Strafie mit Hausnummer, Stadt, Land):
Obecny adres (ulica, numer domu, miejscowość, kraj): o d r z e w io w a 1 6 m . ^ S j I j y d g o s z c a , P o le n , ________________________________ . . d g o s a c :
. c le i .
- 2 -
29
V
16",?i^ril 194p erfolgte meine Deportation jeran^nis in Rawitsch nach Auschwitz,wo
ich in denselben Ta0e aiakam.
Da Hauptlager des KL Auschwitz war ich unjefaiir 10-13 Tage.Darauf war ich nach Nebenlager Mono wit z-Buna
..erkę deportiert,wo befand ich nich seit 28 April 194;> bis zum oeptemb.
1944. In diesem 'Page erfolgte meine Deportation nach KL Mauthausen.
/siehe Anlage/
Tfitowierte ilummer 11^644
15) Von wo erfolgte Ihre Deportation nach Auschwitz, und wann sind Sie im Hauptlager angekommen?
Skąd deportowano Pana do Oświęcimia i kiedy przybył Pan do głównego obozu?
16) W aren Sie stets nur im Hauptlager des KL Auschwitz untergebracht oder waren Sie auch in einem Nebenlager?
W enn ja, in welchem? Von wann bis w an n?
Czy przebywał Pan stale tylko w głównym obozie O. Konc.
Oświęcim, czy także w jakimś podobozie? W ostatnim wypadku:
w którym? O d kiedy do kiedy?
17) In welchen Blocks waren Sie untergebracht?
Nennen Sie, soweit moglich, die Blocknummer und dereń Alteste:
W których blokach bvł Pan umieszczony?
Niech Pan poda, na ile to jest możliwe, numery bloków i nazwiska starszych bloku (albo: blokowych):
18) Tatowierte Nummer auf Ihrem Unterarm:
Numer wytatuowany na Pana przedramieniu:
19) Aus welchen Grunden sind Sie verhaftet und im KZ-LagerAusch- witz oder einem Nebenlager interniert worden?
Die Verfolgungsgrunde: politische Gegnerschaft gegen den Natio- nalsozialismus, Grunde der Rasse, des Glaubens oder der Welt- anschauung sind anzugeben unter e i n g e h e n d e r Schilderung des Sachverhalts. Ais Beweise sind eidesstattliche Versicherungen von Zeugen, Urkunden von Behórden etc. vorzulegen.
Bitte, fugen Sie die geforderte a u s f u h r l i c h e Darstellung auf gesondertem Blatt bei.
. , , / ł i o . a G ■ —
. 1■ o O y Jakie były przyczyny zaaresztowania Pana i internowania w. Ob.
Konc. Oświęcim lub jednym z podobozów?
Przyczyny prześladowania: polityczne przeciwstawianie się naro- dowemu-socjalizmowi, powody rasy, w iary albo światopoglądu — należy podać, opisując s z c z e g ó ł o w o stan rzeczy.
Jak o dowody należy przedstawić zapewnienia w miejsce przysięgi świadków, dokumenty urzędowe i t. d.
Prosimy o dołączenie żądanego opisu szczegółowego ria oddzielnym arkuszu.
20) In welchem I.G.-Werk haben Sie Zwangsarbeit geleistet?
W którym zakładzie I. G. Farben wykonywał Pan pracę przymusową?
21) W elche Arbeit haben Sie im I.G.-Werk leisten mussen und wie lange?
Ja k ą pracę musiał Pan wykonywać w danym zakładzie I. G. i jak długo?
22) Nennen Sie die Nummern Ihres Arbeitskommandos und, soweit moglich, dereń Kapos, Vorarbeiter und I.G.-Meister:
Niech Pan poda numery oddziałów pracy („Arbeitskommando") oraz, w miarę możności, nazwiska „K a p o ", przodowników pracy i majstrów I. G.
23) Haben Sie im „Krankenbau" Monowitz gelegen und, wenn ja, wie lange? (Daten einsetzen)
Czy leżał Pan w szpitalu („Krankenbau") Monowitz i, jeśli tak, jak długo (podać daty)?
24) W a n n verlie
6en Sie das Lager?
Kiedy opuścił Pan obóz?
25) In welches Lager (in welche Lager) wurden Sie von Auschwitz transportiert?
Do którego obozu (ewentualnie: których obozów) został Pan z Oświęcimia przetransportowany?
26) W a n n und wo wurden Sie endgultig befreit?
Kiedy i gdzie został Pan ostatecznie oswobodzony?
27) In welchem D.P.-Lager bzw. in welcher Stadt haben Sie sich von 1945 bis zur Auswanderung aufgehalten?
W którym obozie D. P. (wysiedleńców) lub w której miejscowości przebywał Pan od 1945 roku do czasu w yem igrowania?
28) Von wo und wann erfolgte Ihre Auswanderung nach ... ... ?
Skąd i kiedy Pan wyem igrow ał?
Dokąd ... ?
J p . Auschwitz 111-!iono\; itz ćBuna
Werke.
iiehe Knlage
J x .z c c - . ido ar Sitliri ,
Stankiewicz Kazimierz ais Dolmetshc besch&£ti{sttwelcher spirter dem Kom- mandc£?8 ais Kapo zu^eteilt wurde.
/siehe .nla^e/
Das ITebenla^er onowitz verliess ic ara 19 September 1944.
In KL authausenfwo ich unter ummc 102144 registriert nurde.
Den 5 ai 194£ aus EL Gusen I*
/siehe Knla^e/.
ie in . unkt 27
- 3 -
30
?
29) Haben Sie Anspruche nach dem deutschen Bundesentschadigungs- gesetz (BEG )?
Czy rości Pan pretensje na podstawie BEG , to znaczy niemieckiej ustawy związkowej o odszkodowaniach?
30) W enn ja, haben Sie Entschadigung fur Freiheitsstrafen und/oder Schaden an Korper und Gesundheit beantragt?
Jeśli tak, czy wniósł Pan o odszkodowanie za utratę wolności i / albo za poszkodowanie na ciele i zdrowiu?
- 3 -
a) W an n b) W o
kiedy?
gdzie?
c) Durch welchen Bevollmachtigten oder durch welche Organisation?
przez którego pełnomocnika lub jaką organizację?
d) W ie lautet die Registrierungsnummer Ihres Antrages?
jaki jest numer rejestracyjny Pana sprawy?
31) Falls Sie einen Feststellungsbescheid oder ein Gerichtsurteil erhal- ten haben, geben Sie bitte an:
Jeśli otrzymał Pan orzeczenie („Feststellungsbescheid") lub wyrok sądowy, prosimy o podanie:
a) Entschadigungsamt / urzędu odszkodowawczego b) Gericht / sądu
c) Datum / daty
d) Aktenzeichen / znaku i numeru aktów
Ja
Durch den Polniscłien Verband ehemaligen Nasiopf er/ZBOv iD/
mir den iaeine Anspr&che aux łit schSdigung an die I.G.farbenin duftrie im Jahre 1957 beantragt unter tlummer 97>7i>/ J.iy/S /u
/sielie nlage/.
32) W elche ehemaligen Haftlinge kónnen Sie ais Zeugen benennen?
Jakisch świadków może Pan podać na potwierdzenie podanych
wyżej faktów? /siełie ,\nlage/.
Falls Sie mit dem Platz fur die Antworten nicht auskommen, erlautem und erganzen Sie Ihre Antworten auf gesonderten Blat- tern. Teilen Sie alle Einzelheiten und besonderen Vorkommnisse aus der Zeit Ihrer Inhaftierung in Auschwitz mit, an die Sie sich noch zu erinnern vermogen.
Jeśli w niektórych rubrykach odpowiedzi Pana nie zmieszczą się na formularzu, prosimy je uzupełnić i objaśnić na oddzielnych arkuszach. Niech Pan poda wszystkie szczegóły i specjalne wydarzenia z okresu uwięzienia w Oświęcimiu, które zdoła Pan sobie jeszcze przypomnieć.
Hiermit erklare ich, dafl ich die obigen Angaben nach bestem Wissen und Gewissen gemacht habe. Ich ermachtige Sie, alle mich betreffenden Akten bei Gericht oder Entschadigungsbehorde, soweit erforderlich, einzusehen.
Niniejszym oświadczam, że powyższe dane przedstawiłem zgodnie z moją najlepszą wiedzą i moim sumieniem.
Upoważniam Panów do wglądu, w miarę potrzeby, do wszystkich mnie dotyczących aktów, znajdujących się w sądzie lub urzędzie odszkodowawczym.
31
32
33
34
35
36
4 (
M ąze ł ffc;>wniMw n W n^ i Omn^rscie 2 ? ) r;££*Cl O k r ę g u E -/ c iS O $ 2 C Z
AJ. 1 Maja 46 — Telefon 2-21-28
t a P e rs/ 6 8 listopada
Z A & W I A i) U Z 33 N I K*
Zarząd Okręgu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Bydgoszczy zaświadcza,że Ob«Franciszek P a w ł o w s k i *
s*Kasimierza, urodź *25 września 1909 roku w Woli Nakonowsidej, zam.w Bydgoszczy,ulica Modrzewiowa 16 m#26 — jast członkiem naszego Związku#
ObłFranciszek Pawłowski od 9 lubego 1941 r*do 5 maja 1945 r*
przebywał w hitlerowskich więzieniach 1 obozów koncentracyjnych, we Włocławku,Inowrocławiu,Oświęcimiu i Mauthausen - jako więzień polityczny*
Powyższe zaświadczenie wydaje się na prośbę Ob#i‘ r,PawŁows~
kiego w celu uzyskania odszkodowania za pracę niewolniczą w I#G.
Farb enind ust rie •-
Z A Z A R Z Ą D l
P r u z e b
Zorzqdu Okręgu tom&rt
(ło ^ T a ś ^ jUrzędujący Członek Prezydium
Zarza'1-’ "kr
37
9$
- z , • 1 ■ *
T*tefon i :• .'. • . ,-5Q
kod ea-QQ^|
-z- i d
u ar $
06^-117 9026
/lf
8 grudnia
S A S V I A D C Z E I I E
Zarząd Okręgu Zvłązku Bojowników o Wolność i Demokrację w Byd
goszczy zaświadcza, £e ob. Franciszek PAWŁOWSKI cyn Kazimierza i Wiktorii u r .25*09*1909 r* w m.Wola Hakcnowska zam* w Bydgoszczy ul .Modrzewi ova 16 m*33. - jest członkiem naszego Związku.
Ob.Franciszek Pawłowski brał czynny udział w walce zbrojnej z okupantem niemieckim w szeregach ruchu ludowego "Rochf na terenie woj.pomorskiego od jesieni 1939 r* do 9 lutego 1941 r* tj* to czasu aresztowania go przez Miemców i osadzenie w więzieniach, a następnie obozach koncentracyjnych Oświęcim i Mauthausen - gdzie przebywał do 5 ma.ja 1945 r. tj. do momentu wyzwolenia jako więzień polityczny*
Powyższe zaświadczenie wydaje się na poustawAe akt weryfikacyj
nych -ob.Franciszka Pawłowskiego - na jego prośbę - do celów rento
wych*
38
39
40
41
42
43
44
45
ZJED N O CZO N E STRONNICTWO LUDOWE
W a rs z a w a , d n ia 1 • 1 2 , 7 9 72 r
N ACZELN Y KOMITET 9
W A R SZ A W A , UL. G R Z Y B O W S K A 4
Zakład. Historii Ruchu Ludowego
l. dz. .511/72
Z a ś w i a d c z e n i e
Zakład Historii Ruchu Ludowego przy MC ZSL zaświadcza, że Kol. PALOWSKI FRANCISZEK, ps. "Gleba”, ur. 25.09.1909 r.
w Woli Nakonowskiej, pow. '/łoc ławek, syn Kazimierza .i Wiktorii, brał czynny udział w walce zbrojnej z okupantem niemieckim w szeregach konspiracyjnego ruchu ludo?/ego na terenie woj.
pomorskiego od jesieni 1939 r . do 9.II.194-1 r. t j. do czasu aresztowania go przez Niemców. Kol. Franciszek Pawłowski pełnił funkcję przewodniczącego trójki wojewódzkiej Rocha na teren tegoż województwa.
46
ZAOCZNE STRONNICTWO LUDOWI q j L ą p j L a NECZEI2JY KOMITET
Warszawa,ul. Grzybowska 4 Zakład Historii Ruchu Ludowego L.dz* 511/72
Warszawa, dnia !•12.1972 r.
Z a ś w i a d c z ę n i e
Zakład Historii Ruchu Ludowego przy HK ZSL zaświadcza, że Kol. PAWŁOWSKI FRANCISZEK, ps. "Gleba", ur*25.09«1909r.
w Woli Nakonowskiej, pow. Włocławek, syn Kazimierza i Wiktorii, brał czynny udział w walce zbrojnej z okupantem niemieckie w szeregach konspiracyjnego ruchu ludowego na terenie woj*
pomorskiego od jesieni 1939 roku do 9*II*l9t1 roku. tj. do czasu aresztowania go przez Niemców. Kol* Franciszek Pawłowski pełnił funkcję przewodniczącego trójki wojewódzkiej Rocha na teren tegoż województwa*
KIEROWNIK ZAKŁADU Doc. dr Stanisław Lato
/podpis nieczytelny/
pieczęć okrągłas
ZJEDNOCZONE STRONNICTWO LUDOWE Zakład Historii Ruclm Ludowego la zgodność* rarsaawie
47
11
Bydgoszcz, dnia 5 czerwca 1973 r.
O ś w i a d c z e n i e
Ja niżej podpisany Paweł R e i n k e zamieszkały w Bydgoszczy przy ul. Ugory 27 G m 34 oświadczam, że ob. Franciszek Pawłowski
ur.25. IX. 19o9r. zamieszkały w Bydgoszczy przy ul. Modrzewiowej nr 16.
m. 38. znany ml jest od roku 1938. Spotkałem się z nim na kursach organizowanych przez spółdzielczość " Społem " bowiem wymieniony był Viceprezesem Oddziału " Społem " we Włocławku. Kontakty nasze urwa ły się po wybuchu wojny. Dopiero ponownie spotkałem się z ob, Franciszekiem Pawłowskim w Obozie Koncentracyjnym w Oświęcimiu gdzie przebywałem od listopada 1941 r. do połowy stycznia 1 9 4 5 . r.
jako więzień polityczny za numerem obozowym 23478*
Obywatela Pawłowskiego Franciszka spotkałem w marcu 1944 w Oświę
cimiu I w bloku 28 t. zw. Krankenbau dokąd przetransportowany został z "Buny **. Pracując w Krankenbau miałem swobodny dostęp do poszcze
gólnych oddziałów szpitalnych i dowiedziałem się, że w sali zabie
gowej bloku 28 lekarz SS dokonał na nim zastrzyku w prawe udo. Przez jakiś czas towarzyszyłem mu, poczym został ponownie odtransportowany do obozu n Buna ".
Po powrocie do kraju spotkałem się z wymienionym w Bydgoszczy i dowiedziałem się wówczas od niego, że po tym zastrzyku ma trwałe dolegliwości i urazy. Noga go stale boli, ulega obrzękom, a przy cho
dzeniu korzysta z pomocy laski.
/Paweł Reinke
Bydgoszcz ul. Ugory 27 G m 34./
V
48
PAŃSTW OW E MUZEUM OSWIĘCIM-BRZEZINKA Oświęcim, dnia 32-603 O Ś W IĘ C IM 5
197.... r.
L. dz. IV—8521/ 1 9 8 4 / 2 3 3 5 / 7 3 Pan Franciszek Pawłowski ul. Modrzewiowa 16/38
85-635 B Y D G O S Z C Z
Państwowe Muzeum w Oświęcimiu stwierdza, że w materiałach dokumentalnych tut. Archiwum są następujące dane o niżej wymienionym w ięźniu b. obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka:
P A W Ł O W S K I Franciszek, ur. 25*9.1909 r* Wola
Nakonowska, został przywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu / KL Auschwitz / w dniu 16.4-.194-3 r* transpor
tem zbiorowym.--- --- W obozie przebywał jako więzień polityczny numer 115644-.--- Pod datą 24.3*1944- r. figuruje w książce szpitala obozowego- rentgen.--- r--- W okresie od 19*7*1943 do 24.7.1943 r. figuruje w książ
ce szpitala obozowego KL Auschwitz III.--- W dniu 17*9*1944 r. został przeniesiony z KL Auschwitz do KL Mauthausen, gdzie otrzymał numer 102144.--- Innych danych o w/w Muzeum nie posiada.
PODSTAWA informacji :
---- _ numerowe wykazy transportów przybyłych do KL Auschwitz, książki szpitala obozowego - rentgen i KL Au III, materiały obozowego
Ruchu Oporu oraz kartoteka więźniów KL Ma uthausen.
i KL MAUTHAUSEN
D Y R E K T O R
49
50
51
S E R V I C E I N T E R N A T I O N A L D E R E C H E R C H E S I N T E R N A T I O N A L T R A C I N G S E R V I C E
I N T E R N A T I O N A L E R S U C H D I E N S T
D - 3548 A R O L S E N
T e l. ( 0 5 6 9 1 ) 6 0 3 7 T e l e g r . - A d r . I T S A r o l s e n
Arolsen, den 18. Mai 1983 Mer
H e r m
Franciszek Pawłowski ul. Modrzewiowa 16 m 38 PL-80-410 Bydgoszcz
Unser Zeichen Ihr Schreiben, hier eingegangen
(bitte angeben) am 5. Juni 1972
T /D - 914 866
Betrifft: Ihren Antrag
Bezug: Unser Schreiben und Dokumenten-Auszug vom 23. Oktober 1972
Sehr geehrter Herr Pawłowskil
Mit unserem heutigen Schreiben beziehen wir uns auf den oben erwfihnten Schriftwechsel und teilen Ihnen mit, daS dem Intemationalen Suchdienst kflrzlich neues Dokumentenmaterial zur Verfflgung gestellt worden ist.
Daraufhin haben wir eine Oberprufung dieser Unterlagen durchgefChrt und konnten noch folgende Angaben fdr Sie ermitteln:
PAWŁOWSKI, Franzisek, geboren am 25.9.1909 in Wola Nakonowska, Staatsangehdrigkeit: polnisch, Familienstand: ledig, Religion:
katholisch, Berufs KolonialwarenhSndler, frOher C&rtner und Volksschullehrer, Wohnorts Smilowice, Kreis Leslau,
war am 27. Juni 1941 im Ubergangs1ager der Staatspolizei Hohensalza inhaftiert. ___ _______
Folgende Angabe in der Anfrage weicht von den Eintragungen in den hier vorliegenden Unterlagen ab:
Vorname: Frainciszek Wir verbleiben
mit freundlichen GrQ6en Im Auftrag
L ,
M. P lie n iu s
łiir d i e A r c h iv le iłu n g
52
53
54
55
56
10. Opisać działalność w okresie międzywojennym,w kampanii wrześ
niowej w 1939r.,w okresie okupacji - pobyt w niewoli i obozach koncentracyjnych,działalność konspiracyjną,a ponadto opisać szczegółowo okres działalności po wyzwoleniu do chwili obecnej, z podaniem pełnionych stanowisk w pracy zawodowej oraz pełnio
nych funkcji w organizacjach społeczno-politycznych.Omówić do- kładnie szlak bojowy z podaniem jednostek wojskowych,dat i miejs cowości walk,oraz odniesione rany.
57
58
59
60
61
62
63
64
65
W strząsające zeznania
byłych więźniów hitlerowskich
Zbrodni e udowodnione!
Z in ic ja ty w y O k r ę g o w e j K o pnisji B a d a n ia Z b r o d n i H itle ro w s k ic h o raz Z a r z ą d u O k r ę g u Z B o W iD w Bydgoszczy zo rg a n iz o w a n a została w In o w r o c ła w iu sesja n a te m a t z b ro d n i d o k o n a n y c h przez h itle ro w c ó w n a terenie obozu z a g ła d y w In o w r o c ia w iu - B ło n iu w la ta c h 1940— 1945.
P u b lic z n y proces p rze ciw k o h itle r o w s k im z b ro d n ia rz o m — ta k n a le ży o kre ślić in o w ro c ła w s k ą sesję.
O tw o rz y ł ją prezes Z O Z B o W iD
R o m a n C h ło d z iń s k i.N a s tę p n ie za b r a ł głos p r o k u ra to r T ad eusz Ja-
szow ski.P rz y s tą p io n o do p rz e p ro w a d z e n ia d o w o d u p ra w d y . D o m ó w n ic y p o d c h o d z ili k o le jn o lic zn ie p r z y b y li b. w ię ź n io w ie o bo zu z a g ła d y w In o w r o c ła w iu . Ś w ia d k o w ie o sk a rże n ia . J a k o p ie rw s z y ze zn aje
F ra n c is ze k P a w ło w s k i, la t 61. Z z a w o d u nauczyciel. Podczas o k u p a c ji p rz e b y w a ł w p o w iec ie w ło c ła w s k im . Ż o łn ie r z k a m p a n ii w rze śn io w e j 1939 r. P o ucieczce z n ie m ie c k ie j n ie w o li d z ia ła ł w k o n s p ira c ji. A re s zto w a n y w lu ty m 1941 r. w e W ło c ła w k u — p rze w ie z io n y został do in o w ro c ła w s k ie g o obozu.
— Co św ia d e k m o że p o w ie d z ie ć o w a r u n k a c h ż y c ia ob o zo w e g o : — p y ta sę
d z ia H E N R Y K M R O Z .
—
T o s ą o k r o p n o ś c i . S p a l i ś m y n a p r y c z a c h w u b r a n i a c h , p o u k ł a d a n i j e d e n p r z y d r u g i m . W i ę ź n i o w i e s p a li t a k ż e p o d p r y c z a m i , n a p o d ł o d z e . K a r m i o n o n a s z u p ą g o t o w a n ą z e s t r u ż y n . B y ł o b a r d z o z i m n o . B a r a k i% $| i
..••
Z e z n a je ś w ia d e k F r a n c is z e k P a w ło w sk i.
n i e b y ł y o g r z e w a n e . N i e m i e l i ś m y n a c z y ń d o j e d z e n i a . P r z e b y w a ł e m t a k ż e w i n n y c h o b o z a c h , n p . w O ś w i ę c i m i u . W a r u n k i ż y c i a w o b o zie i n o w r o c ł a w s k i m n i e tylko, ż e n i e b y ł y lepsze, a l e w w i e l u w y p a d k a c h b y ł y o w i e l e p o t w o r n i e j s z e . N i e b y ł o t y l k o k o m i n ó w . . .
— C zy ś w ia d e k m o że p o d a ć p r z y k ła d y do ty c z ą c e z n ę c a n ia się n a w ię ź n ia c h ?
—
T a k . P r z y k ł a d ó w t a k i c h jest b a r d z o d u ż o . F o r m y m a l t r e t o w a n i a w i ę ź n i ó w , p o n i ż a n i a g o d n o ś c i c z ł o w i e k a b y ł y p r z e r ó ż n e . U n a s n i eb y ł o u b i k a c j i . C h o d z i l i ś m y d o la tryn. S i a d a l i ś m y n a d r ą g a c h . C z ę s t o S S - m a n i , d l a „ z a b a w y ", p o d c h o dzili d o s i e d z ą c e g o w i ę ź n i a i s p y ch a l i g o n o g ą . N i e z a w s z e u d a ł o się z „ t e g o ” w y j ś ć , u r a t o w a ć się. B i t o n a s c z y m p o p a d ł o
—
p e j c z a m i , k o l b a m i k a r a b i n ó w , k i j a m i . S t r a s z n a b y ł a „ a m e r y k a n k a " a l b o „ k o b y l a k ” . J e d n e g o w i ę ź n i a biło n a z m i a n ę c z t e r e c h h i t l e r o w c ó w . G d y w i ę z i e ń z e m d l a ł , o b l e w a n o g o w o d ą i bito dalej. W y ł a d u n e k k o l e j n y c h t r a n s p o r t ó w o d b y w a ł się b a r d z o s z y b k o . W a r t o w n i c y s p y c h a l i n o g a m i z m ę c z o n y c h w i ę ź n i ó w . W i e l u z n i c h j u ż n i e żyło. Z a m ę c z e n i zostali p o d c z a s„ p r z e s ł u c h a ń ” . B y ł y też w y p a d k i r o z s t r z e l i w a ń . T a k z g i n ą ł m ó j k o l e g a , d r u k a r z z W ł o c ł a w k a .
B y ły to w s trz ą s a ją c e o p o w ie ści. P a tr z y łe m do ty lu , n a salę T e a tru K a m e ra ln e g o . W ś ró d lic z n ie p r z y b y łe j p u blic z n o ś c i b y ło w ie lu m ło d y c h lu d z i — lic e a liś c i in o w r o c ła w s k ic h sz k ó l. S łu c h a li o n i ty c h z e z n a ń w c a łk o w it y m s k u p ie n iu . W y c z u w a ło się ic h o b u r z e n ie . P a tr z y li n a ś w ia d k ó w , s p o g lą d a li n a ła w ę o s k a r ż o n y c h . B y ła p u sta ...
I w ó w c z a s w ie lu z n ic h z a d a w a ło sobie z a p e w n e p y t a n ie : „ G d z ie o n i s ą ? ” G d i e są o b o z o w i o p r a w c y K a m p e r , S c h litte r , czy J iin e n g e n . G d z ie je s t Klu- ge, R a k o w s k i, S c h w a lb e r g , G a tzk e ?
S ta n is ła w a C h e łm in ia k , la t 54, o tr z y m a ła w e z w a n ie do s ta w ie n ia się w b u d y n k u p o lic ji p r z y u l. S o la n k o w e j.
I w ó w c z a s , 21 lis to p a d a 1942 r ., zo stała a r e s z to w a n a . S ia d p ierw szeg o „ p r z e s łu c h a n ia ” p o zo sta ł je j do dziś. Z o s ta ła u d e r z o n a w g ło w ę ta k s iln ie , xe s tr a c i
ła s łu c h w p r a w y m u c h u . I z n ó w p y ta n ia , i z iió w o d p o w ie d z i. W s tr z ą s a ją c e o d p o w ie d z i.
—
G e s t a p o w c y s k a k a l i n a l e ż ą c y c h w i ę ź n i ó w . W n a s z e j sali b y ł y n i e m i e c k i e a n t y f a s z y s t k i , R o s j a n k i , Ż y d ó w k i i m y , P o l k i . W sali b y ł o 1 1 5 k o b i e t . A żsię
roiło o d w s z e l k i e g o r o b a c t w a . W z a j e m n i e w y b i e r a ł y ś m y s o b i e z w ł o s ó w i u b r a n i a wszy...Ś w ia d e k w id z ia ła p r a w ie k a żd e g o d n ia le żą c e p rz y la tr y n ie z w ło k i 4 do 6 w ię ź n ió w .
—
Z w ł o k i z n a j d o w a ł y się w p a p i e r o w y c h w o r k a c h . A l e w o r k i b y ł y m a ł e , k r ó t k i e , w i ę c g ł o w y w y s t a w a ł y . M o ż n a b y ł o p o z n a ć . K a ż d e g o d n i a b y ł y to i n n e ofiary.S ta n is ła w a C h e łm in ia k o p o w ia d a ła też o z n ę c a n iu się n a d 70-łetnią s ta ru s z k ą . Z a m ę c z o n o ją .
D alsze ze zn a n ia s k ła d a li pozo stali b. w ię ź n io w ie obozu: S ta n is ła w S z m a d z iń s k i, in o w ro c ła w s k i k o le ja rz p o w stan ie c w ie lk o p o ls k i, K a z im ie r z B o ro w icz, S ta n is ła w S p rin g e r, B o g d a n K o ś n ik o w s k i, T adeusz K a lis k i, H e n ry k a R ó ży c k a , B ro n is ła w a Ku- szel, A n n a B a rtz. O s k a rża li o p o w ia d a jąc , ja k to z w y ro d n ia lc y spod z n a k u S S s trzela li w uszy chorych w ię ź n ió w . P o w ie d z ie li o zn ę c a n iu się n a d k się d ze m , którego d la .za
b a w y " chrzcili... M ó w ili o rozstrze
la n iu w ię ź n ia za k ra d z ie ż jednego
M ło d z i lu d z ie s p o g lą d a li na ła w ę oskar- m o r*
z ie m n ia k a . K a ż d y ze ś w ia d k ó w o-
p o w ia d a ł o różn y c h sposobach znę- zn ę c a n ia się n o d w ię ź n ia m i.
J e d n i p rzez c a ły d z ie ń b ie g a li z ta c z k ą z a ła d o w a n ą p ia s k ie m , in n i b ie g a li z k a ir le n ia m i. N a te re n ie o b o z u u r z ą d z a no ta k ż e z a w o d y strz e le c k ie . N a jp ie r w k a z a n o w ię ź n io m u c ie k a ć , n a s tę p n ie
strze la n o do n ic h . B y ły to ż y w e cele. ż o n y c h . B y ła p u sta. G d zie są S tr z e la n o ta k ż e do w ię ź n ió w w s p in a ją - dercy ?
c y ch się (na ro z k a z ) n a o g ro d ze n ie . T a k ie to b y ły „ u c ie c h y ” z w y r o d n ia lc ó w . A lb o p o k a z o w e b icie w ię ź n ia w w y k o n a n iu k o m e n d a n ta o b o z u . T y m raze m d la s p r a w ie n ia ra d o ś c i p a r o le tn ie m u s y n k o w i, k tó r y a ż się z a n o s ił od ś m ie c h u . N a te re n ie o b o z u z n a jd o w a ła się ta k ż e p r o w iz o r y c z n a s z u b ie n ic a . W y k o rz y s ty w a n o j ą od czasu do c za su .f Ś m ie r ć z a g lą d a ła często. P rz y c h o d z iła też z a ra z p o a p e lu , g d y w a r to w n ic y p u s z c z a li psy. C h w y ta ły one o sta tn ic h w ię ź n ió w , k tó r z y n ie z d ą ż y li w e jś ć do b a r a k u . Z w ie rz ę c e k ły w y r y w a ły k a w a ł
k i lu d z k ie g o c ia ła .
D ziś n ik t nie w ie ilu P o la k ó w , F ra n c u zó w , R o s ja n , Ż y d ó w czy n ie m ie c k ic h a n ty fa s zy s tó w zg in ę ło w in o w ro c ła w s k im obozie zagłady.
P rzyp uszcza się, że za m ę czo n o ta m n a śm ie rć przeszło 500 w ię źn ió w . P rzez obóz te n p rze w in ę ło się około 10 tys. osób. W y sy łan o ich n a śm ie rć lu b n a p o n ie w ie rk ę do in n y c h obozów .
L u d z ie opuszczali salę. S p o g lą d a li jeszcze n a ła w ę o skarżan ych. S z li m ilcząco...
K . P IS A R C Z Y K '
66
n igdy więcej wojny"'
- m ó w i d e l e g a t
na Kongres ZBoWIDj
poseł mgr F. Pawłowski \
Tragedia dni wrześniowych 1939 r., i partyzantka, pobyt w obozach kon- f centracyjnych, to w krótkim skrócie#
, życiorys" lat 1939— 1945 znanego i działacza ruchu ludowego, wiceprze-#
wodniczącego WK ZSL w Bydgosz -1
ery, posła na Sejm PRL, mgr FRAN CISZK A PA W ŁO W SKIEGO , delega- ta na Kon gros ZBoWiD.
Lata 1939— 1945 wywarły swoiste piętno na mnie. Dlatego na Kongresie będę starał się o podkreślenie wagi walki o pokój, żeby następne pokole
nia nie musiały przeżywać koszmar
nych nocy nieszczęścia, niewoli.
„Nigdy więcej wojny" — to hasło po
winno zespolić jeszcze bardziej wszystkich członków naszego związ
ku, którego wpłvw na nasze codzien
ne życie społeczne, polityczne i go- spodaicze winien być — moim zda
niem — większy. (y)
!
i
i
B u d y n e k k l u b u
„ B e i m y ” p r z y ul.
G r u n w a l d z k i e j
—
z o s t a ł w r e s z c i e , p o d ł u g i c h lat a c h , e s t e t y c z n i e o d m a l o w a n y z z e w n ą t r z . J e d n a k ż e p o z o s t a w i o n o t a m p r z e d b u d y n k i e m c h u i i n n y c h o d p a - j a k s ą d z i m y—
n i e o z d o b y p l a c ó w k i t o w e j ? . „(K R .)
awkami...?
O d
k i l k u m i e s i ę c y b r a k jest w s k l e p a c h e l e k t r o t e c h n i c z n y c h n a t e r e n i e B y d g o s z c z y o p r a w e k d o ż a r ó w e k . K a ż d a w i z y t a w t y c h p l a c ó w k a c h k o ń c z y się o d p o w i e - . E k s p e d i e n c i n i e d p o i m e d z i e ć k i e d y,
A p r z e c i e ż w i m o w y m p o p y t n a w z r a s t a . C z y ż b y c a r n i e d o s t ę p n y ? . . .( T a d . )
wypadki
n a n u c y m ia ły m ie js c e w in n y c h d z ie l
n ic a c h m ia s ta . (S O B .)
'• -/> y « z w o - j l .
Pożegnanie zasłużonego pedagoga
ła ja
J j d f l A I
Mgr Franciszek Pawłowski
W c z o r a j w IV L i c e u m O g ó ln o k s z ta ł
c ą c y m w B y d g o s zc zy o d b y ło się u r o c z y s te p o ż e g n a n ie , o d c h o d z ą c e g o n a e m e r y tu r ę , z a s łu ż o n e g o p e d a g o g a m g r F r a n ciszk a P A W Ł O W S K IE G O .
S e m in a r iu m N a u c z y c ie ls k ie k o ń c z y ł w e W ło c ła w k u . P o d w ó c h la ta c h b e z ro b o c ia o tr z y m u je p ie r w s z ą p o sad ę n a u c z y c ie la s z k o ły p o d s ta w o w e j n a w si.
P rz e z c a ły o k re s je s t c z y n n y m d z ia ła cze m r u c h u lu d o w e g o . B ie rz e u d z ia ł w k a m p a n ii w r z e ś n io w e j, je s t m .in . u c z e s t
n ik ie m to a lk i n a d B z u r ą ...
W p ie rw s z y c h la ta c h o k u p a c ji w a lc z y w szereg ach B a ta lio n ó w C h ło p s k ic h . A r e s z to w a n y p rze z h itle r o w c ó w , w y w ie z io n y z o s ta je d o o b o z u k o n c e n t r a c y jn e go O ś w ię c im , n a s tę p n ie d o M a u th a u s e n . P o w y z w o le n iu p r z y s tę p u je n ie z w ło c z n ie do p r a c y n a u c z y c ie ls k ie j, je d n o c z e ś n ie k o ń c z y s tu d ia n a U M K w T o r u n iu . P rz e z je d n ą k a d e n c ję b y ł p o s łe m do S e jm u P R L . Je s t c z y n n y m c z ło n k ie m Z B o W iD i in n y c h o r g a n iz a c ji s p o łe c z n y c h .
Z a swe za s łu g i o d z n a c z o n y z o s ta ł ,,K r z y ż e m K a w a le r s k im O r d e r u O d r o d z e n ia P o ls k i” , ,,K r z y ż e m G ru n w a ld u * * o ra z in n y m i.
D o lic z n y c h ż y c z e ń F r. P a w ło w s k ie m u d o łą c z a się r ó w n ie ż nasza r e d a k c ja .
(k r.)
ffa z d j ę c i u : W k u l u a r a c h s e j m o w y c h
—
p o s ł o w i e W ł a d y s ł a w G ’e m z a(
w o i . k i e l e c k i e )i
F r a n c i s z e k P a w ł o w s k i ( w o j . b y d goskie).C A F f o t
.
T y m i ń s k i1
1
67
NASI KANDYDACI
o sprawach wsi
Bronisław
OWSIANIK
(okręg brodnicki)
S
y n c h ło p a , u r o d z ił się w 1922 r. we wsi P iliszcze Ipow . B rześć n /B u g ie m ). D o szk o ły śre d n ie j uczęszczał w B rześciu . P rze d 1339 r. n a le ż a ł do Z w ią z k u M ło d z ie ży W ie js k ie j„ S ie w “ .
w
trze c im ro k u o k u p a c ji zostaje w y w ie zio n y p rzez o- k u p a n ta 4o P rus.P o w y z w o le n iu o sie d la sie w w o je w ó d z tw ie b y d g o s k im , w stę
p u je do Z M W „ W ic i“ i od p a ź d z ie r n ik a 1946 r. je s t in s t r u k t o r e m P ow . Z a r z . Z M W w T o ru n iu , p ó ź n ie j in s tr u k to r e m i k ie r o w n ik ie m o r g a n iz a c y jn y m Z a r z ą d u W o je w ó d z k ie g o Z M P w Bydgoszczy.
O d 1950 r. zo sta je p o w o ła n y do p ra c y w Z S L , je s t k ie r o w n ik ie m o r g a n iz a c y jn y m W K , n a s tę p n ie s e k re tarz e m , a od s ie rp n ia u b . r o k u — prezesem W K Z S L w B y dgoszczy . Je s t c z ło n k ie m k o m is ji r o ln ic tw a i le śn ic tw a , se
k re ta rz e m P r e z y d iu m R a d y S p ó łd z ie lc z e j W Z G S .
B r o n is ła w O w s ia n lk w c h o d z i w s k ła d N ac ze ln e g o K o m ite tu Z S L .
Franciszek
PAWŁOWSKI
(okręg włocławski)
U
r o d ził s!£_ w 1909 r. w W o li N a k o n o w s k ie j w p o w . w ło c ła w s k im . T a m k o ń c z y szkołę ś re d n ią , a w T o r u n iu — w y d z ia ł g e o g ra fii g o sp odarczej U M K .W la ta c h trz y d z ie s ty c h je s t o rg a n iz a to r e m i w s p ó łz a ło ży c ie le m Z M W „ W ic i“ n a P o m o r z u , od 1937 r. je s t prezesem Z a r z ą d u W o je w ó d z k ie g o tej o r g a n iz a c ji.
R ó w n o cze śn ie bierze u d z ia ł w p racy p o lity c z n e j, będąc od 1930 r. c z ło n k ie m P S L „W y zw ole- n ie “ .
P o w o jn ie w ra c a d o p r a c y p o lity c z n e j w r u c h u lu d o w y m . W 1948 r. je s t za w ie szo n y w c zy n no ścia ch i n a s tę p n ie a re sz to w a ny. P o p rz e ło m ie p a ź d z ie r n ik o w y m zo staje r e h a b ilito w a n y i o b e c n ie p e łn i fu n k c ję w ic e p re zesa W K Z S L .
F ra n c is z e k P a w ło w s k i, b ę d ąc z z a w o d u n a u c z y c ie le m , ze szcze
g ó ln y m o d d a n ie m z a jm o w a ł się tw o rz e n ie m u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h , aż do r o z w ią z a n ia T U L w r o k u 1948.
W czasie o k u p a c ji d o c h w ili a re szto w a n ia — 1941 r. i osadze- n a n ia w obozie k o n c e n tr a c y jn y m p r a c u je w k o n s p ir a c ji w r a m a c h Z N P , je s t d e le g a te m do s p r a w p o lity c z n y c h i o ś w ia to w y c h w r u c h u lu d o w y m .
O b ec nie p ia s tu ją c szereg fu n k * c ji sp o łe c zn y c h i p o lity c z n y c h je s t w y k ła d o w c ą s z k o ły ś re d n ie j w B y dg o szczy ,
Jan
BONOWICZ
(okręg toruński)
U
r o d z ił się w 1905 r w Wolu- szew ie (pow . A le k s a n d r ó w K u j.) , g azie d o c h w ili o b e c n e j p ro w a d zi 9-hektarow e g o sp o d arstw o. T a m k o ń c z y szk o lę p o d s ta w o w ą o raz 2 k la sy g im n a z ju m w A le k s a n d r o w ie K u j.
O d 1920 r. bierze a k ty w n y u- d z ia l w m ło d z ie ż o w y m r u c h u c h ło p s k im w ó w c z e s n y m s o w ie cie n ie s za w s k im , je s t w ic e p re zesem k o la Z M W . W la ta c h 1934— 39 je s t p rz e w o d n ic z ą c y m w P ow . K o m is ji P rz y s p o s o b ie n ia R o ln ic z e g o , w 1926 p r a c u je w k ó łk a c h r o ln ic z y c h , je s t w tpól- z a ło ż y c ie le m K a sy S te fc zy k a .
D o S tr o n n ic tw a L u d o w e g o n a le ży o d 1926 r., w czasie o k u p a c ji bierze u d z ia ł w c h ło p s k im r u c h u k o n s p ir a c y jn y m „ R a c ła w ic e " , k tó r y n a le ż y d o 1’A L . J e s t d o w ó d c ą p lu to n u .
Po w y z w o le n iu je s t p ie rw s z y m p rz e w o d n ic z ą c y m P R N 1 p re ze sem P o w ia to w e g o Z a r z ą d u S L 1 P ow . Z w ią z k u S a m o p o m o c y C h ło p s k ie j, o r g a n iz u je s p ó łd z ie l
czość. O d r o k u 1948 je s t p re z e sem Z a rz . W o j. O d ro d z o n e g o P S L . N a s tę p n ie w ice p re ze se m 1 sek re tarze m W K Z S L d o r o k u 1952, kierty to p o z o s ta ją c n o m i
n a ln ie c z ło n k ie m W K — zo sta
je O d su nięty ort C zynnego ty c ia p o lity c z n e g o . Na o s ta tn im z je ź d z i* w o je w ó d z k im zo sta je p o n o w n ie w y b r a n v w icep rezesem W K Z S L w B y dg o szczy ,
Tak s ^ składa, że wszyacy^ frzej kandydaci brali czynny udział w przedwojennym i po*
/
68
69
70
71
72
73
A
S p r « » o x ( t « f t i 6
z działalności środowiska b. ilęźniów Połi tycznycn HitlsrowSkicH Koncant recyj nych 4
przy Zarządzie olowódrkin w Bydgoszczy rok 1900.
ftok 1930 był jut 34~tyn rok len działalności Środowiska
wifAnlarskiago, która od czasu powołania jogo Jako ładnej z koalsji problemowych, stało alg wa&tya o^nlwen a łańcuchu kombatanckiej wspólnoty zorganizowanej w Z B M 0 « ziałalnośe wyraziła alf a.in.
sysfonatycznościę odbywanych spotka^ al sal ęąmyoh , dla których przyjęto stałę datę S-ge dnia ka£deęo niesifca. upamiętniaj ęcę dziaó oswobodzenia jednych * ostatnio wyzwolonych w 4945 roku obozów* jakiai były Mauthausen i Ouean. Konsekwentnie etoaowana systematyczność upowszechniła spotkania nla tylko wóród społe
czeństwa więSniarsklego organizacyjnie j»dpor?QdfcOM»neęo Tinylowl
*ojew*dzkienu 28otó&0 w Byd|BfMey» lecz również wSród tych
b*wtf4nlÓwt którzy *a«ie*zkuję tarany innych województw# a w któ
rych zorganizowana działalność wlęinlarska nio istnieją* Ustalano planami rocznym pro^rooy zapewniały zainteresowania opotUonlani.
na których du&a frekwencja była wskainikioe* patrzałby życia organi*
zacyjneęo i aktywneno w ni« uczestniczenia*
Taaatyka ©potkać aieeięeznych nawlęcywoła do zagadnień i sytuacji występujących w kraju i w świacie* przys toec^*9n© była do obywatal- akioh i życiowych potrzeb uczestniczących* /yatępujęcy na spotka- oioch zapraszani publicyści, redoktorsy i lekarza rozwijali tanaty
z dziadzin i 2 arrasów np*: polityki, gospodarki, zdrowia itp.
Szarokla eoswianie zeęsdnia4 wywoływała rzeczowę 1 o&ywionę dyskus
ję ćwiadczęc* o zrównoważonej 4 obywatelsko zdyscyplinowanej
postania h#wlężniów* Ujawniona ona została szczególnis w sytuacji niosęcej ogólna dężania do znien wyrażanych «»in* licznymi postula
tami, O uoiarkomsnle których Środowisko więżniarskla konsekwentnie występowało, przekazujęc swoia opinia i ustosunkowanie się również na f a m a Krajowej Koalą} 1 b*/ię£niów Hit Isrowakich przy rarzędzie Głównya OJesnc? w Warszawie*
74
I - a -
roku 19B0 przypadały uroczystości m.ężęoQ się z 33-**
pocjmicę oaeobotteeftia ( ^ r w ig to y O h cIneksSm kenca n t recyinych .
□yły ©no, 10 afeetMałogdU&aaj kolejności przypadałęcyeh ywwitfii, Szczególnie uroczyści® obohadEene* Fslicsyć do usieli należy
spotkania* w etycaniu * Auaetaita^ffcenau s w kwiotniu m .tnvensbrttek: w saaju « &3aut!iaMaaa»4itaaan» spo tłumią te nazwać nożna był© z j m d m t * gdyż ucsaatnies-yli w nieb b,v&ę I ł o w i e
\rmych §rodo«ifjk aposm rx»jor«6d?tws l>ydaoakiego #
Każdorazowo pt-o^reny obejaewałyte^ęśei 1 o fic ja ln e , * oyetępie
niami fllroHt?iW>(l < l l i y i | or»x artystyem e w wykonareŁu tak zawo
dowych a©spotów, jak np* w styczniu Zaapa&u H U iartw niU a
bydgoskich, Jak i askolnych, np, w saju aftodbciaiy Cokoły kadeta-
«ow©3 I t r 2 1 *
m odniesieniu 4© Ssskoły FodetataowcJ !«r 21 należy podkreślić, że SredeaAeko utraryeuje datujący a lt Już od m o lu la t , atuty
fcontafci 2 dyrekc;f§, wyc«>ev**sesni l ałecteiaż* ta i szkoły*
?*• Jeana obecność siedzieży na spotkaniach 1 udział b.więźniów
® urocgyataóetach ąifcolwyah aaaifialy aardacwię nić przyjaźni, która ee poważny wpływ na feaa0$ aonać pet riot yesayefe atadege pokolenia# 3 ,**lę Łoniowie a£u£$ ałodzieży oat arieta! o taktyce aif&teej «d« 2 oartyrolo^if ofea«ie 1 eras aalk 2 okupant
taa, które to naterieły w postaci poe^.11, prory i pieśni etejf
»it treśćif wyatfpien podczas uroczystości * Mfttoataat «ypovd.a«>
efel U«ei$żniótf nagrywana praax oted^ież podesta apotka*, służ*
jaka aatariały a pr^edaieeie prograaaaM^e w^siM^at^ia olsywiit cie
kłego,
działalność na odcinku włedstafeawyn mewiis się także na terania innycb szkół, da których wepcaeeani m b#i*lt*niewie, csłonkoimi© §r&do«*lf*ka#
ntoąhedgona <iWii|flUiOi rocznicom w raku f0QO nacechowano byty sscstafólitya powiązaniem 2 uroezyetoóoiaal organizowanymi na taranie nie tylko kraju, lec? i »a granic** Delegaci bydgos
k i e j frodc&ieka aaraatnlaryli a wielkiej aani fsatacjl o© n t m t z
pokoju w 04svłęciwlv, delegat 3yd<3©eaca^# b.więiłoó X»r«e tran&por- tu Pelakdw, Historycznie narwanego transperteo tamowakla* u z t ę ł
udział w rteżdsle m Tarnowie, przedstawiciela więźniarek lej społeczności 2 Syd^oescry terali udział w progranowc bardzo ros- winiętej uroczystości w Płocku, liczno grupa b««& 9 iniarc& ^avoaob«
r f k s k wyjecfłala autokaraa na j^$d£ynar©d©w$ uroczystość sornanl*
„Bhi_
75
mmmą m tarent© ofeoau « ffS2 o ra r ętastunkom lic n n c orupa, |afc H3 ŁlSniOki s® a tr a ff dalaratsię, u csao tn lc^ yle o rsiędk^y*
narodowoj u roczysto ści racsnleaciej ® M tathaum n i Guaan no teren io A u ta trll* ^yjasd ton bydgoski© Środowisko roudrięc^o
*rodS«si«feu em m m w A lW i# ktdr© tokż© Sydgosacsy IW HtW ^y to
kiororm ietn o Jadrwgo s 3*Ch autokarów, ja & ia t‘rr§d 8ady t& n lo trte oddal dttlagatoo do dyopozyeji*
a dniach ml 3 do S p o id slam ik a t9B0 roku odljyło e&9 planarna 9Ęm m m im ^m <m ą^Ę0Ęm p o sia d a n ie i a^deynarodosiago f5oe*$tatu
{a& ilęclaeklogo *t O M M M ttt* w k tó rya loko d©l©«ia*, b ro i r&ani©£
udzio&o eslenafc byd^o«felo<jo Środowiska utŁ^źoiótt*
fisi podkreślani© saolugłge tafeta i ta tz e s a g b lm okolie^oodć, to Jadali z ertanków Sradwsiaka, a niarcw rtcie Te;? )c** ta^rc afe .
a ia y to u o ł* prraflM EujfB pisano serdocsoo poedroufeM a* w spół tosae**
rsyo«f aboaoiató s ia d a li w CcactiooSaaecfi * I n«* tym ssataes odcinka n&i&gssan* ^oatoly esno® n ic i f» iy j> tn u
‘.«tato lfio śó i kontakty bydgoskiono drodoalska m© ooront*
esaty sit tyifse d© tarami afetualea^o* e n 1 flcwMI «ic«inagp wc.10 -
aócfcrtao, laer? ©dąsały i «!©«§ się aa w&systfclai Sredauiofeom p
kroju* ! 3naa*pÓłHŁs «ardmanf i przyjaciółek^ i#es*»&£ otrjgymU b*ol3 <£niov&a bydooaay aa Środowiskom i Klubem <ł£łaia$9eyot prsy Sarsfdoah 29mtt?:’ et i M W W l i * Krafcowis* UKtei, ta M M ta * y » W — h» FSoefeu, Odaueku i Sre so cin ia *
as bardso riatny kiarunafe (fcslatania tr^doaiakc uwaga k u lty * wawatlo p asnfci sdsr^o* historycznych* O yrota a lf on© n ie tylk d w cr.c:*snlu rc-cznic n p r^ a to SW f/ch pra^nm eTi apotfca*. io c ? i
« bsa|»ćrodr»i£ł u d rjio ls s? utrvjelsn*«> p a a U d a Btojseaab vaalk i iw n y p a lcg U aoptiacsnycfs w cfciojae?'. neonom narodu*
<*■ fltfidndfcHi 1 o i <K&KbB&i&< 3 fiic oaełn&i;** ku c«.!Gl PooDrcio**
uianyeh ę«»tnoióc?, riau© 3yciali* fi ‘H slln la f^ ia r c i pod rordewoa » ur^uŁaw to anw itnrta i a^udawanlc jf lm t t l a fia r
!tl€laraaokiaoo A f d M lt » K o n iM e ora^ d r e h lt iiiM M M|»
ID ^soclam i^ito gpBfedK ź o ln l orskieh i fsa*cwr/4Efi «* ;ę,;u>^rr.a pad
■torommiO', TniDfgcyri M o m ao t1 $&&cz& e ia r a o t w *&®r. .sic iciw?
u p a^ę tn lan ia m t m ^olafidcs a rilaoc®;*! aciycl^ako etoc;x>no^ «
c^raota i*alk e f^ y a ^ o o i s» t^ofcu T la łk i pod K@r«»ic»«aa & dniu tO p a ^ lsla rn lk s 14J0 roku*
76
<ł
2ealJUacia projektu wyniesienia poanika je«t Już poważnie
^•awansowana* y«* fpiło Jednak opa^hionle spowodowane nslanę lokalizacji, Staraniom Środowiska wykonami ponownie w czynie
Społecznym dokumentację geodezyjne i geologiczne. która prayczy*
ni 9ię do Eagoapoćarowerla i wyniesienia pomnika w 1981 roku*
wszystkie poczynania upefniętnisjfce miejsc© paaięci narodo
wej no terenie *u?r©nawa i Jago okolic frodowieko wlfZe z £ołe«
terenowyn £3o*'*ir w f-toronowie. którego wieloletnia opiekunem Jest p r z e w o d n i c c y Środowi eke. a prezesem Kole członkini brodowi oka.
% inicjatywy crłonka -rodowiska. pełnigcego rówmleź ed wielu lat rolę opiekuna Kola terenowego 28001$ « Trussett* ufundowano 1 odsłonięto tablicę poświęcone boHateroa Sacaryotl £?. terenów.
pcleqlya w walkach 2 okupanta®* 2 tejże też inicjatywy w nowo
>udu}fcei «it erkole podstawowej w 3eosach organizuje się I z h o
W— i— 1 :4arodowej poświęcona głównie partyzanckiej działalności na Kaszubach.
fjrodnwieko otoczyło także opiekf i posłużyło penecę w zinwentaryzowaniu Izby Paai^cl Narodowej w Klawolnie pod Trsre- nee^neo. zor ijeni 2 o m m »,1 zearłefic b.więźnia C5ueen
kol. Henryka ^zaaaczyńekiego* badanie to. do wykonania któreo©
powołane fachowe siły Okręgowego ftuzacn w Tydocor-cry, zrealiro*
weno zostanie « 1961 roku.
Członkowie Środowiska. t»*w£ęźnlowie Hauthausen^Gusen.
konsultowali z autoron kol*3tanisławeo P u t l B i i m m i B 2 erezewy
i r a ś ć publikacji pt.t *?iauthausen~Gusen - G b Ą j r Zagłady", której
drugi toe p t + i "Samoobrona 1 konspiracja* pojawił się Już także na p6łker*» tfetęnerakich* c pracowanie to okażą się Jas. cze «•
trzecie toale poówięconyra życiu kulturalnemu. Jakie, nirao nle»
lud;.kicH obozowych warunków, rozwijało się i krzepli© serca t dusze więźniów.
K roku 1930 wykonano zostało poaafete praedelęwg jęcie. jakin było opracowania kroniki działalności Polskiego wiezku
nlów Politycznych na terania okręgu bytkjoskieTO w latach 1945»
1 ■ • , se-ió podjtt się Ut>.-.. -sc. Ili * ' .uutź>.v Sachsenhausen i Susen 1 wykonał Je fcotttsu o^ro^nege nakładu pracy 1 c asa.
m 4 m
77
Sprawozdania przedstawiono ze rok i90O, nie obejsauja
całokształtu działalności, tyo bardziej te nie wszystkie -arclo- rrenia aoźna było • I U m X 1 z 9 m ć w roku eprewoztlewCirye• Sfdżiny jodnal.» to daje ono wyrer wszechstronności działania i obrązuje in?ancje# jokia rodzi wspólnota życia organizacyjnego,
wszystkio Koleżankom i Kolegom, tak naazago Środowiska*
który« zawdzięczany realizację zada*, jak i Przyjaciołom
bratnich 5rodowJ.sk z teram* całego kraju, okładamy serdeczne i przyjacielskie wyroby wdzięczności*
la rarr^d
rad f4acie£@wefci prrowodnlc zęcy
%do©€3*e», o tycza* i-361 r,
78
79
80
P O S T M A S T E R G E N E R A L ’S O F F I C E ,
Wellington,
30th October, 1959*
mgr Pawłowski Franciszek, Poseł Na Sejm P R L ,
Warszawa Sejm, Warsaw,
POLAND.
Dear Mr. Franciszek, •
I have travelled far sińce leaving your country, but I still remember with pleasure your friendliness and
your willingness to assist me and the other members of our delegation to the best of your ability during our
stay in Warsaw. Will you please accept and convey to those associated with you our sincere thanks and
appreciation for all that you did to help us.
Best wishes,
81
I. G. FARBENINDUSTRIE A K TIEN G ESE LLSC H A FT
IN A B W I C K L U N G
DRAHTWORT Farbenil Frankfurtmain
FERNRUF SAMMEINUMMER 72 02 31
FERNSCHREIBER 041 1579
P O S T A N S C H R I F T :
I. G . Farbenindustrie Aktiengesellschaft i. Abw., (16) Frankfurt (Main) 1 P o t ł f a c h 4 1 2 9
Herrn
Franciszek Pawłowski Bydgoszcz/Polen
Sienkiewicza 24 nu 8
L
Ihre Zeichen Ihre Nachricht vom
J
Unsere Zeichen (in der Antwort angeben)
KONTEN
Postscheck-Konto Frankfurt (Main) 38281 Landeszentralbank Frankfurt (Main) Girokonto 4/82
Deutsche Bank A G . Frankfurt (Main) Konto Nr. 30200
Dresdner Bank A G . Frankfurt (Main) Konto Nr. 132859
Commerzbank A G . Frankfurt (Main) Konto Nr. 97879
F R A N K F U R T ( M A I N )
Bockenheimer LandstraGe 5112. Februar 1963 ALG.A Dr.Pe/Hi.
Odnośnie: Zgłoszenie pretensji nr. rejestr. 97 575/St.l578 A lo32
Szanowny Pan-Pawłowski . L . . „....
Pańskie zgłoszenie pretensji jest pod powyższym numerem u nas w opracowaniu. Prosimy przy korespondencji z nami wciąż ten numer podawać, aby nam umożliwić uporządkowane opracowanie.
W załączeniu przesyłamy Panu trzy egzemplarze naszego
kwestionariusza, z których dwa egzemplarze wypełnione i przez Pana podpisane prosimy nam zwrócić. We własnym interesie
należy kwestionariusz możliwie^jak najdokładniej i czytel
nym pismem wypełniać. Odpowiedzi na pojedyncze pytania
muszą być podane w języku niemieckim,gdyż przy tej liczebności zgłoszeń pretensji ze strony innych osób nie jesteśmy
w stanie wszystkiego przetłumaczyć na język niemiecki.
Ponieważ kwestionariusz nie wiele miejsca pozostawia dla wyczerpującej odpowiedzi na poszczególne pytania a dokładna
znajomość rzeczy decyduje o szybkim załatwianiu Pańskiego podania, uważamy za stosowne, jeśli Pan na jednym lub
więcej osobnych arkuszach zajmie stanowisko wobec pojedyńczych pytań. Dotychczasowa praktyka wykazała, że pojedyńcze dane w kwestionariuszu nie są wystarczające, aby z całą pewnością można było stwierdzić, czy wnioskodawca faktycznie pracował przymusowo na korzyść naszego Towarzystwa.
Przedto również leży we własnym interesie, jeśli Pan na pojedyńczych arkuszach poda wszystkie szczegóły, które utkwiłe w Pańskiej pamięci. Podaj Pan szczegółów tyczących zarówno umieszczenie jak i miejsca pracy oraz szczegółów
wykonanej przez Pana pracy. Wspomnij Pan wszystkie ważniejsze zdarzenia w lagrze i na miejscu.pracy, które Pan sobie
przypomina. Każdy szczegół, nawet gdyby w Pańskich oczach
-
Ł
-Vorsitzer des Aufsichtsratesi Dr. Johannes C. D. Zahn, Dusseldorf • Liquidatoren: Hans Góring, Dr. Otto W irm er
