EKONOMICZNE ODDZIAŁYWANIE CENTRÓW HANDLOWYCH NA MAŁE MIASTA I OBSZARY WIEJSKIE W SUBREGIONIE ZACHODNIM WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

ISSN 2083-8611 Nr 270 · 2016

Arkadiusz Halama

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Ekonomii

Katedra Gospodarki Przestrzennej arkadiusz.halama@ue.katowice.pl

EKONOMICZNE ODDZIAŁYWANIE CENTRÓW HANDLOWYCH NA MAŁE MIASTA I OBSZARY

WIEJSKIE W SUBREGIONIE ZACHODNIM WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

Streszczenie: Centra handlowe funkcjonujące w zewnętrznych obszarach dużych miast mogą być przyczyną szeregu zmian o różnorakim charakterze. Małe miasta mogą stracić podstawy funkcjonowania oraz pełnione funkcje usługowe wobec otaczających je obsza- rów wiejskich, jeżeli znajdą się w „zasięgu” oddziaływania centrów handlowych. Z drugiej strony, centra handlowe poprzez oddziaływania konkurencyjne w handlu, mogą przyczy- niać się do podniesienia jakości świadczonych usług. Celem pracy była ocena oddziaływa- nia centrów handlowych na przedsiębiorców działających w małych miastach i na obsza- rach wiejskich, położonych w subregionie zachodnim województwa śląskiego. Centra handlowe stanowią bezpośrednią konkurencję dla 33% ankietowanych przedsiębiorców, narzekających także na wysokie koszty. Podsumowując, centra handlowe stanowią znaczną konkurencję dla przedsiębiorców, przyczyniając się także do poprawy jakości i konkurencyjności świadczonych usług.

Słowa kluczowe:centra handlowe, małe miasta, zewnętrzne strefy metropolii.

Wprowadzenie

Centra handlowe funkcjonujące w zewnętrznych obszarach dużych miast mogą być przyczyną szeregu zmian o różnorakim charakterze. Małe miasta mo- gą stracić podstawy funkcjonowania oraz pełnione funkcje usługowe wobec ota- czających je obszarów wiejskich, jeżeli znajdą się w „zasięgu” oddziaływania centrów handlowych. Konkurencja centrów handlowych może przyczyniać się do podniesienia jakości świadczonych usług.

Arkadiusz Halama 92

Celem artykułu była ocena oddziaływania centrów handlowych na przed- siębiorców, działających w małych miastach i obszarach wiejskich położonych w subregionie zachodnim województwa śląskiego, w obszarze oddziaływania miast: Rybnik, Żory i Jastrzębie Zdrój. Gminy wybrane do badania były zlokali- zowane w strefie oddziaływania minimum jednego centrum handlowego. Obszar oddziaływania wyznaczono na podstawie oceny dostępności komunikacyjnej.

Delimitacja była oparta na założeniach co do czasu przejazdu od miejsca za- mieszkania do centrum handlowego. Wykorzystano także dwanaście wskaźni- ków cząstkowych według stanu na 2009 r. oraz wskaźnik syntetyczny wyzna- czony metodą Perkala, [por. Gibas, 2013, s. 65, 70].

Typowe centra handlowe zlokalizowane/funkcjonujące w subregionie za- chodnim to: Focus Mall CH Rybnik, Plaza Rybnik, zlokalizowane w Rybniku, Auchan w Żorach oraz Galeria Jastrzębie-Zdrój.

Subregion zachodni jest powierzchniowo najmniejszym z czterech subre- gionów województwa śląskiego. Zajmuje 1354 km², jest zamieszkany przez prawie 640 tys. osób, co stanowi 13,7% ogółu mieszkańców województwa ślą- skiego. Obszar ten zorganizowany jest wokół miasta Rybnik. Strukturę admini- stracyjną subregionu tworzą następujące jednostki administracyjne:

− miasta na prawach powiatu: Jastrzębie-Zdrój, Rybnik i Żory,

− powiaty: raciborski, rybnicki, wodzisławski,

− gminy: Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Gorzyce, Godów, Jejkowice, Kornowac, Krzanowice, Krzyżanowice, Kuźnia Raciborska, Lubomia, Lyski, Marklowice, Mszana, Nędza, Pietrowice Wielkie, Pszów, Racibórz, Radlin, Rudnik, Rydułtowy, Świerklany, Wodzisław Śląski.

Subregion posiada pięć dużych ośrodków rozwojowych: Rybnik, Jastrzę- bie-Zdrój, Racibórz, Wodzisław Śląski i Żory, mające głównie charakter prze- mysłowo-usługowy. Pozostałe gminy subregionu są pod silnym wpływem ośrodków kluczowych [Program 2010].

Badania były prowadzone w następujących gminach subregionu [Rocznik demograficzny, 2013, www.stat.gov.pl]:

− Racibórz, 56 084 mieszkańców,

− Gorzyce, 20 644 mieszkańców,

− Wodzisław Śląski, 49 238 mieszkańców.

1

r - ( n w t

R Ź

n n o a h l

1. P

rodz -gos (9,4 ny, w k twó

Rys Źród

nie nie ogó a pr han lę w

Pod

Po zaje spo 4 ty z w kole órstw

s. 1.

dło: O

N zac był ółu, rzes ndlo w go

dmi

odm e d odar ys.) wyłą

ejno wem

Lic wg Opra

Na ry cho

ły d zna szło owy

osp

ioty

miot dzia rcze dom ącz ości m p

czba g sek cowa

ys.

dni dost

ajdu o 46 ych) oda

y g

ty g ałaln ej w min eni i są prze

a za kcji anie

2 p im w

tępn uje 6 ty ). O arce

gosp

gos noś wed nują em ą po emy

areje PK wła

prze w p ne)

zat ys. o Ogół e su

pod

spod ści.

dług ą po

ha odm ysło

estro KD /

sne n

edst pod . N trud osób łem ubre

dar

darc

Na g sek odm andl

mio owy

owa /200 na po

taw dzial Najw dnie b (2 m pr

egio

rcze

cze a r kcj miot

lu d ty ym (

anyc 07/, odsta

wion le n więc enie 24%

racu onu

e w

e w rys.

i i d ty g deta

zajm (C)

ch p stan awie

no s na g cej, e w

% o uje u zac

w su

su 1 dzia gosp alicz muj ).

podm n na e: Ba

struk grup bo w sz gół 195 cho

ubr

ubre ze ałów pod zne

jące

mio a dz ank D

ktu py po ero łu) j 5 ty odni

reg

egio esta w (t darc go e si

otów zień Dany

rę z sek onad oko

jest ys. o

iego

ion

onie awio

tylk cze

poj ię b

w go ń 31

ych L

zatr kcji, d 8

roz t za osó o w

nie

e za

ono ko d

z s jazd bud

ospo .01.

Loka

rudn , (n 1 ty zum atrud

b. S woje

zac

acho o ro dla sekc

dam dow

odar .201 lnyc

nion niest

ys. p mian

dnio Sek ewó

cho

odn odz

sek cji G mi s wnic

rczy 12

h i R

nyc tety pra nym

ony ktor ództ

odn

nim zaje kcji G, d sam ctwe

ych

REGO

ch ( y, b acow m pr

ych r ha

twa

nim

m pr

dz G) dzia moch em

w s

ON,

(pra ard wni rzem

w ndl a ślą

m

row

ział ) PK

ał 4 hod (se

ubr

www

acuj dziej ików

my usłu lu m ąski

wadz łaln KD 47 „ dow

ekcj

regio

w.sta

jący j sz w, c śle uga ma z iego

zą z nośc 200

„han wym

ja F

onie

at.go

ych zcze

czy i b ach zate o.

zróż ci s 07.

nde mi”)

F)

e za

ov.pl

h) w egó li p udo

(w em

żnic spo

Ilo el d . N ora

acho

l.

w su ółow pona own tym isto

cow łecz ości deta astę az p

odni

ubre we d

ad 4 nict m ta otną

wan zno iow

licz ępn prze

im

egio dan 41%

twie akż ą ro ne

o- wo z- ne

e-

o- ne

% e, że o-

9

R Ź

2

a j p p i B p n k f

p i ł c 94

Rys Źród

2. W

aspe jak pytu prze i m Bra prze nie kreś firm

prze i in ło z cow

s. 2.

dło: O

Wp

Zm ektó

i ne u o eds oże akuj eds był ślan m w

Pa eds ., 2 zmn wnik

Lic Opra

pływ

mia ów ega oraz ięb e by

je sz ięb ł re ne z wpis

anu ięb 008 niej

k W czba

cowa

w k

any ży atyw z in

iorc yć o zcz iors egul z re any uje p iorc 8, s

sze Wal-

a os anie

kon

wy ycia

wny fras czo oba zegó

stw larn ejes ych pow czo . 42 enie

-Ma sób p

wła

nku

ynik

i g ym

stru ość ( arcz

ółow w, zw nie stru do wsz ość 28]

e za art

prac sne n

uren

kłe gosp

na uktu

(w one wyc wła

akt . Sz

rej ech i na

otw atrud zas

cują na po

ncj

z pod

ryn ury.

szc e du ch d aszc

tual zac estr hna

a m war

dni stęp

ącyc odsta

ji n

fun dark nku Do czeg

uży dan cza lizo ow ru R

opi miej cie eni pow

ch w awie

na p

nkcj

ki. M pra okła góln ym b nych

tyc owa ano REG

inia sca skl a n wał

Ar

w su e: Ba

pro

jono Mo acy, adn nośc

błęd h o ch m any,

o, ż GO a o a pr lepu na ry 1,4

rkad

ubre ank D

owa

owa ogą

, lok ne o

ci n dem

licz mał

a f że w ON [

neg racy u W ynk pra

dius

egio Dany

adz

ania

to kaln okre na d m. J zbie łych firm w w

[So gaty y. W Wal-

ku s aco

sz H

onie ych L

zeni

a c

być nej eśle drob Jest

e i p h. R my woje

bie ywn Wed -Ma sprz own

Hala

zac Loka

ie d

entr ć zm

prz enie bny t kil przy Reje zam ewó

raj, nym dług art ( zed nika

ama

chod lnyc

dzia

rów mia zed e w y ha lka ycz estr myk ództ , 20 m w g ni (sie daży a w

dnim h i R

ała

w h any dsięb wpły

ande prz zyna r RE kają

twie 012, wpły iekt eć sk y de

po m w REGO

alno

and o c bior ywu

el i zyc ach EG ące e śl , s.

ywi tóry

klep etal ozos

w rok ON,

ośc

dlow

cha rcz u ce

usł czyn h zap GON

dzi ląsk 30, e ce ych

pów licz stał

ku 2 www

i h

wyc arak

ośc entr ługi n ta prz N je iała kim , 31 entr źró w w nej ej c

2012 w.sta

and

ch d kterz ci i rów i) je akie zesta eszc alno m ni

1].

rów óde w U o 2 częś

2 at.go

dlo

doty ze p kon w ha est b ego

ania cze ość ie is

w ha eł [p USA

2,7 ści

ov.pl

owe

ycz poz nku andl bard

sta a dz

do nie stni

and por.

A) p

% sek

l.

ej

zą r zyty uren low dzo anu ział nie e by ieje

dlow . N

ow (czy ktor

różn ywn ncji, wych

o tru rze łaln eda yły e 48

wyc eum odo yli ra d

nyc nym

, po h n udn eczy nośc awn

wy 8,8%

h n mar owa pra deta ch m, o- na ne y.

ci na y-

%

na rk a- a- a-

l z f n d n

g l w (

−

−

−

−

−

w Ż

R Ź

g ś w

1

licz zmn firm neg datk nyc

gion low wad (prz

− p

− z

− l

− l

− o

w h Żad

Rys Źród

gion śla w ty

1 po

zneg niej my h go ro ków ch sk B nie wy. R

dząc zeds pro zasi licz loka odle Zn hand den

s. 3.

dło: O

N naln

sw ym

or. N

go).

jsze han odz w. Z klep ada

zac Res cy sięb fil d ięg zbę aliz egło nac dlu z w

Pro Opra

Najw nym wój

te

Now

. Sp enie ndlo zaju Z dr pac ania cho spon

dzi bior

dzia dzi zat zacj

ość cząc (da właś

ofil cowa

więc m (1 zas naj

wa de

pad e w owe u op rug ch z a pr odni nde ałal rstw ałal iała trud ję fi ć od ca

alej ścic

dzia anie

cej 13%

sięg mn

efini

dek wpły e wy ptym

iej zysk

rzep im enta lno wa)

lnoś ania dnio firm d naj

wię j bę cieli

ałal wła

prz

%) i g ja niejs

icja

za ywó yko mal stro kują prow

uzy ami

ść w pro ści, a, ony my, ajbli ęks ędą i ni

lnoś sne.

zeds i kra ako

sze

MŚ

atru ów orzy liza

ony ą bi wad ysk i by

w w owa ,

ch,

iższ szoś zw e o

ści a

sięb ajow

gl (60

ŚP.

udni z p ystu acje y na iedn dzo ano yli p wyb adzo

zego ść wani

kre

anki

bior wym oba 0%

ieni pod ują po a sp niej ono o 22 prze bran one

o ce ank i „h eślił

ietow

rstw m ( alny ), z

ia p datk

swo dat pad si k

za 2 w eds nyc e pr

entr kiet han ł sw

wan

w (7 (9%

y. D zatru

pow ków

oją tkow dku

klie po wyw ięb h g rzez

rum tow ndlo woje

nych

74%

%). S Dom udn

wod w cz prz we, cen enci omo wiad iorc gmin z re

m ha wany owc

ej d

h pr

%), Stos min niaj

duje zy k zew

ma n n i [po ocą dy b

cy, nac spo

and ych am ział

rzed

dzi sun nują ące

e ta kon wagę

ając ie t or. N

wy bezp dzi ch. D onde

dlow h p mi”), łaln

dsięb

iała nkow ą „m e 2-

akże niec

ę in ce n tylk Neu ywi

poś iała Do entó

weg prze , po nośc

bior

a na wo mik 5 p

e in czno nsty na c ko w

um iadu śred ając cec ów

go.

edsi ozo ci ja

rców

a ry ma kro”

prac nne ość ytuc celu w W

ark u b dnie cy w

ch zal

iębi stal ako

w w

ynku ało,

”¹ p cow

e ko wy cjon u ob Wal- k i in ezp e. Z w h cha licz

iorc li (1 o „p

w 20

u lo bo prze wnik

ons ypła naln bniż -Ma n., 2 pośr Zast hand

arak zono

ców 18%

prod

012 r

okal jed edsi ków

sekw aty ną, żeni

art, 200 redn toso dlu kter o m

w, t

%) ś duk

r.

lny dyn iębi w or

wen za stos ie n , ale 08, s nieg owa

i u ryzu m.in

tj.

świ kcyj

ym, ie 4 iors raz

ncje asiłk sują nale e ta s. 4 go.

ano usłu

ując .:

82 iadc

nej

nas 4%

stwa tak

e, j ków

ąc n eżny akż 428]

W do ugac cych

%, czą

” (r

stęp firm a (r kie z

ak w. D

np.

ych e w ].

W su obór ch,

h fi

dz ą usł rys.

pnie m o rys z lic

np Duż

róż h po w in

ubre r ce pro irm

ział ług 3).

e re okre . 5) czb

.:

że ż- o- n-

e- e- o- my

ła i.

.

e- e- ), bą

9

p w z

R Ź

h b w d 2 c p s b

R Ź

96

prac wyż zum

Rys Źród

han bo wyc doja 28%

cen przy stop blem

Rys Źród

cow żej mien

s. 4.

dło: O

O ndlo 10%

ch.

azd

% n trów ycz pień m w

s. 6.

dło: O

wnik 100 niu

Zas prz Opra

dle owy

% f Od du d nie p

w h zyni

ń zm w do

. Od cen Opra

ków 0 pr zat

sięg zeds cowa

egło ych, firm dleg do n prze han iać mot otar

dleg ntru acow

w o rac trud

g dz sięb anie

ości , pr m je

głoś nich ekr ndlo się tory rciu

głoś um h wanie

d 6 own dnie

ziała biorc wła

sie zed est ść o h (r

acz owy ę ni yzow u do

ć do han e wła

6 do nik enia

alno ców sne.

edzi dsta

zna od rys.

za 3 ych.

eef wan o ce

o na dlow asne.

o 10 ków

a, n

ości w w

ib w awio

aczn cen 7) 30 m

. D fekt nia entr

ajbli weg

0 os w, st

ie k

201

wię one nie ntró , kt min Do t tyw

prz rum

iższ go (

sób ano kore

12 r.

ększ e na od ów

tóry n. Pr taki na zed m ha

zego km)

Ar

(10 owi

espo

.

zośc a ry ddal han y dl raw iego inf dsięb

andl

o )

rkad

0%

ą 1 ond

ci a s. 6 lony ndlo la 4 wie

o, w frast

bior low

dius

). D 5%

duje

anki 6, n

ych owy 48%

24%

wyd truk rcó wego

sz H

Duż

% og e z j

Ry

Źró

ieto ie p h (o

ych

% re

% s daje ktur ów.

o dl

Ry Źró

Hala

że p gółu jego

ys. 5

ódło:

owa prze od 2 h zn esp spęd

e s ra k

Od la p

ys. 7 ódło:

ama

prze u. W

o za

5. L a w Opr

anyc ekra 21 d najd

ond dza

ię kom dleg prze

7. Cz ce Opr

edsi Wie asię

Liczb ankie w 20

racow

ch p acz do duje

den a po dłu mun głoś edsi

zas entru racow

iębi elko ęgie

ba z etow 012

wani

prz ają 50 e od ntów onad ugie

nika ć m iębi

doj um wani

iors ość

em.

zatru wan

r.

e wł

zeds ą 5 k

km dzw w za d 3 ego, acyj moż iorc

jazd han e wł

stwa prz

udn nych

łasne

sięb km.

m) o wier ajm 0 m , cz jna że z ców

du d ndlo łasne

a, z zeds

nion h prz

e.

bior . St od

rcie muje min zasu

i n zatem w.

do na owe e.

zatru sięb

nych zed

rców tosu

cen edle e do na u d niew

m s

ajbl go (

udn bior

h prz dsięb

w o unk ntró enie o 15

doj doja

wys stan

liższ (min

niaj rstw

zez bior

od c ow w h e w

5 m ojeź azdu

star now

zego n)

ące w, w

rców

cent o d han w cz min, dzi u m

cza wić

o e po w ro

w

trów dużo

ndlo zasi , dl e d moż ając pro o- o-

w o, o- ie la do że y o-

w c p N w m n

R Ź

( r w h h w b p w n n wsz ców pam Naj wyc mie nyc

Rys Źród

(kon rów wan han han wyb bad poz wol na „ nato

D zyst w” w mi o

wię ch, enni ch (6

s. 8.

dło: O

K nku wno nia ndlo ndlo boru dany ziom leni

„4”

omi la tkie w su osie ększ

gdy ie o 67%

Op Opra

Kolej uren ko zak owy owy u o ym mie i z p

”. Ja iast

prz e ok ubr edlo

za w yż ocen

%) u

pinia cowa

ejny ncji onku

kup ych ych raz obs

gd poz ako t 47

zeds koli regi owy wy

67%

nian uwa

a „h anie

ym i) w

uren pów

(zw roz jak szar dyż

ziom ość 7% z

sięb czn ioni ymi daj

% r na j aża

hand wła

etap w su ncję w, g

wła zpo koś rze

prz mu tow za d

bior ne p ie z i, k e si resp jest , że

dlow sne.

pem ubre ę d gdy aszc oczę ci ( w zew cen waru dob

rców plac zach krajo ię b pon t lic e tak

wców

m b egio dla a pr cza ęto (tab

ska waża n, p u z brą.

w ców hod owy być nden

czb kich

w”

ada oni ank zed po od bela

ali 1 ają poni zost

o p wki h dnim ymi ć ko ntów ba s

h sk

o li

ania e. O kieto dsię ozos ofe a 1)

1-5 oce iew ała

pro han m uw

i i onku

w u skle

klep

czb

a by Oce owa ębio

stal ferow

. W oce eny waż uz

filu ndlo waż zag ure uwa epów

pów

bie f

yła enia

any orcy i „n wan Wybó enia

„4 (42 nan

u h owe ża, gran encj

aża, w s w je

funk

oce ane ych y st nie nyc ór t any 4” i 2%) na z

hand e. W

że nicz

a z , że spec est z

kcjo

ena pla prz tają

-ha ch p

tow y je

„5”

) ok za d

dlow Więk

ryn zny ze s e ta cjal zby

onuj

ist acó zed ą się andl

prze waró st p

”. R kreś dob

wym ksz nek ymi stron akic

listy t m

ący

tniej ówk dsięb

ę k low ez s ów w prze Res śla brą,

m k ość

jes sie ny ch s

yczn mało

ych p

jące ki h

bior klien wcy”

skle w s ez p spon je n

37 kon ć pr st ju ecia zag skle nyc o.

plac

ej s and rcó ntam

”).

epy skle prze nde na 7%

nku rzed uż n ami gran epów ch.

ców

siec dlow

w, j mi

Oc y to epac

edsi enci

„3”

uw uren

dsię nasy

ha nicz w j

Tyl

wek h

ci h we jak oce cenę

war ch z iębi i wy

”, cz waża

ncję ębio yco andl zny jest le s

han

and mo k i m

enia ę ja

rów zlok iorc yda zyli a ją

ę st orcó ony low ych zb sam

ndlow

dlow ogą

mie any ako w p kali ców ają

i śr ą za

tano ów

ma wym sie byt mo a

wyc

wo- sta ejsc ych ści od izow w na

się redn a do

owi

„ha ałym mi (

eci h duż ank

ch

-usł anow ce d

pla pla kąt wan a w

by nie, osta

ić b andl mi s rys han żo.

ieto

ługo wić doko

acó acó tem nyc wyso

ć z a 3 atec

będ low skle . 8) ndlo Od owa

owe ć za ony ówe ówe m ic h n okim

ado 37%

czną dą w-

e- ).

o- d- a-

ej a- y- ek ek ch na m o-

% ą,

Arkadiusz Halama 98

Tabela 1. Ocena jakości poszczególnych placówek handlowych przez respondentów [%]

ocena 5 4 3 2 1 ocena

bardzo duży wybór towarów 26 47 5 16 5 bardzo mały wybór towarów

niskie ceny 11 37 42 5 16 wysokie ceny

dogodne godziny

funkcjonowania 53 26 16 5 5 niedogodne godziny funkcjonowania wysoka jakość towarów 21 47 37 0 0 niska jakość towarów wysoki poziom obsługi 26 58 11 11 0 niski poziom obsługi wystarczająca ilość sklepów

specjalistycznych 5 32 37 11 21 zbyt mało sklepów specjalistycznych Gdzie: bardzo duży wybór towarów − 5, bardzo mały wybór towarów − 1, itd.

Źródło: Opracowanie własne.

3. Konkurencja centrów handlowych dla zakładów usługowych

Duże centra handlowe mogą stanowić konkurencję dla niektórych zakładów usługowych w danych miejscowościach, wpływając na ich funkcjonowanie.

Ocena ilości zakładów usługowych była kolejnym etapem badania, wyniki przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Ocena ilości poszczególnych zakładów usługowych w miejscowości [%]

1 Wyszczególnienie 2 Zbyt mało 3 Wystarczająca ilość 4 Zbyt dużo

Usługi fryzjerskie 0 85 15

Kosmetyczne 30 65 5

Krawieckie 68 32 0

Zakłady szewskie 80 20 0

Pralnie chemiczne 67 33 0

Placówki gastronomiczne 24 62 14

Naprawy sprzętu AGD 80 20 0

Naprawy sprzętu RTV 75 25 0

Usługi motoryzacyjne 35 65 0

Placówki kulturalne 65 35 0

Ośrodki sportowe 60 40 0

Fitness kluby 56 44 0

Źródło: Opracowanie własne.

Zakłady usługowe podzielono na dwie grupy. Pierwsza grupa, przedstawio- na na rys. 9, składa się z zakładów, które w ocenie większości respondentów są w wystarczającej ilości. Przeważa odpowiedź „wystarczająca ilość”, natomiast

„zbyt mało” lub „zbyt dużo” rozkłada się podobnie. Te zakłady to usługi fryzjer-

s c k z s c t

m m n z t

R Ź

z w p skie czy kon zast spo cyjn trum

mog mał nap z u tłum

Rys Źród

zmi wst prze

e, k ć o nkur tana tyk ne), m h D gą b ło”, praw

sług mac

s. 9.

dło: O

Fu ian

ani eds

kosm tym renc awi kane , a hand rug być , na wy

g o czyć

. Oc Opra

unk w a i ięb

met m, cją iają e w lok dlow ga g ć uw a po

RT opar

ć ic

cena acow

kcjo bad

fun iorc

tycz że w

ze ące, w ce

kale wym grup waż ozio V i rte

h b

a ilo wanie

onow dan nkc ców

zne wym

str gd entra

e ga m. B

pa żane

omi i A są brak

ości e wła

wan nych cjon w za

, ga mie rony dyż

ach astr Być

(ry e za ie 5 AGD na k.

zak asne.

nie h m now

apr astr enio y u

wy h ha rono ć m

s. 1 a de 55%

D, c zaw

kład

cen miej wan

reze rono one usłu ymi andl omi może 10) efic

%-80 cent

wod

dów

ntró jsco ia o ento

om e dz ug z

eni low iczn e dl

to cyto 0%

tra dac

w usł

ów h owo

oko owa

iczn ziała zlok one wych

ne z late

po owe . Ta fitn ch „

ługo

han ości olic ano

ne alno kali e ro

h lu zlok go ozos e. Św

akie ness

„sch

owy

ndlo iach zny na

i m ości zow odza ub

kali ich stał wia e w s, z hyłk

ych

owy h. Z ych a ry

moto i do wan

aje ich izow lic e u adcz wyni zakł kow

Ry Źró

ych Zm

ce ys. 1

oryz obrz nych zak ok wan zba usłu zyć iki łady wyc

ys. 1 ódło:

mo ian entró

11.

zac ze s h w kład kolic ne a jes ugi, ć mo

uzy y k ch”,

10. O z Opr

oże y w ów

Ża cyjn

się w ce

dów cy

są st u

któ oże yska kraw , bę

Oce zakł racow

by w m

ha adny

ne.

roz entr w u

(np pra uzna

óryc e o t

ały wiec ędą

ena i ładó wani

ć pr miej andl ych

Tak zwij rach usłu p.: f akty awa ch tym

m.

ckie ącyc

iloś ów u

e wł

rzy jsco low h po

ka o jają h h gow fryz yczn

ana jest m pr .in.

e i ch w

ci „ usłu łasne

yczy owo wych ozyt

oce ą i n hand wyc zjer

nie za t zb rzew

pra sze w z

„def ugow e.

yną ości h z tyw

ena nie dlow ch s

skie w wy byt wag alni ews zani

ficyt wyc

róż i w zauw wny

mo są wyc są n e i

każ ysta

ma ga o ie c skie iku

tow ch

żneg w w

waż ych

oże zag ch.

najc mo żdy arcz ało, oce chem e. N

, co

wych

go r wyni żone zm

św groż Jes częś otor ym zają , za

n „ mic Niek o m

h”

rod iku e p mian

wiad żon st t ście ryza cen ącą.

atem

„zby czne któr moż

dzaj po prze n ni d- ne

to ej a- n-

m yt e, re że

u o- ez

ie

1

d p

w j ż t z

R

Ź

100

dos prze

wpł jak żad tów ze z

Rys

Źród

0

trze eds

B ływ

mo nyc w. D

zmn

s. 11

dło: O

egło ięb ez w na

ogło ch p Dla 6 niej

1. Po i na Opra

o 52 iorc wąt a ok

oby poz 67%

sze

ozy funk ajis cowa

2%

ców ątpie kolic y się

zyty

% pr enie

ytyw kcjo totn anie

prz w (5 enia czn ę w ywn rze em o

wne ono niejs

wła

zed 57%

a po ne p

yda nych dsię obr

i ne wan sze) sne.

dsięb

% op ows prze

awa h zm ębio rotó

egat nia o )

bio pini

stan edsi ać. W

mia orc ów i

tywn oko

rcó ii) n nie iębi Wię an,

ów i utr

ne z olicz

Ar

ów, neg i f iors ęks zaś fun ratą

zmia znyc

rkad

a n gaty funk

twa zoś ś ne nkcj ą kli

any ch c

dius

nega ywn

kcjo a (ry ść a egat cjon ient

y w m cent

sz H

atyw nie n

ono ys.

anki tyw now tów

mie trów

Hala

wny na i owa 12) ieto wny wani

w.

eście w ha

ama

ych nne anie

). N owa

ch ie c

e/m andl

h 33 e pl ce Nie j

anyc nie cent

iejs lowy

%.

lacó entró

jest ch, e do

trów

scow ych

Ce ówk ów t on bo ostrz w ha

wośc h (pr

entr ki h ha n jed

aż zeg and

ci w rzed

ra w hand andl dna 76%

gło dlow

w wy dstaw

wpły dlow

low ak t

%, 33%

wyc

ynik wio

ywa we.

wych ak o nie

% r ch w

ku p ono

ają

h w ocz e do resp wiąz

pow we

wyw zyw ostrz pon

zało

wstan dłu

wier wisty

zeg den o si

nia ug

ra y, ga n-

ię

R Ź

s 3 2 b

R Ź Rys Źród

spo 33%

29%

brak

Rys Źród

s. 12

dło: O

N dar

% r

% o k ko

s. 13 dło: O

2. Po i Opra

Najw rcze resp odpo

onk

3. C Opra

ozy funk cowa

ważn ej (r pond

owi kure

Czyn cowa

ytyw kcjo anie

niej rys.

den iedz encj

nnik anie

wne ono wła

jszy . 13 ntów

zi.

ji i

ki sp wła

i ne wan sne.

ym 3), j w. U

Spr lok

przy sne.

egat nia o

czy jest Utr rzyj kaliz

yjają tywn

oko

ynn t ko rudn jają zacj

ące ne z olicz

niki onk nien ącym

ja.

i utr zmia znyc

iem kure niem m c

rudn any ch c

m, ut encj m s czyn

niaj y w d

cent

trud ja c są nni

jące dzia trów

dnia cent

tak kie

e pro ałaln w ha

ając trów kże

m j

owa nośc andl

cym w h

ko jest

adze ci fi lowy

m p hand

szty t du

enie firm

ych

row dlow y p uża

e dzi w w h

wad wyc prow

ilo

iała wyn

dzen ch, wad ość

alnoś niku

nie ws dzen

kon

ści g u po

dzi skaz

nia nsu

gos owst

iała zyw

dz ume

pod tani

alno wan ziała entó

darc a

ości na p alno ów

czej i go prze ośc ora o- ez

i, az

Arkadiusz Halama 102

Podsumowanie

Na terenie subregionu zachodniego zarejestrowanych jest 9,4 tys. podmio- tów gospodarczych o profilu handlowym, pełniących funkcję usługową na rzecz miast i otaczających je obszarów wiejskich.

Wpływ centrów handlowych na przedsiębiorczość w subregionie zachodnim należy ocenić jako negatywny. Wśród ankietowanych przedsiębiorców przeważa opinia, że ilość sklepów sieciowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, jest wystarczająca. Deficytowa jest ilość sklepów specjalistycznych. Istniejące w danej miejscowości placówki handlowe oferują przyzwoitą jakość towarów, atrakcyjne ceny oraz wysoki poziom obsługi. Na bezpośrednią konkurencję centrów handlo- wych zwraca uwagę znaczna część, bo 33% respondentów.

Negatywnym dla przedsiębiorców następstwem funkcjonowania centrów handlowych w miejscowościach, jest mniejsza ilość klientów oraz zmniejszenie obrotów. Wydaje się, że jedynym pozytywnym aspektem funkcjonowania cen- trów handlowych i konkurencji z ich strony jest wysoka jakość lokalnej sieci handlowej (ocenianej poniżej średniej) w badanych miejscowościach. Usługi (zakłady) fryzjerskie, kosmetyczne, gastronomiczne i motoryzacyjne w ocenie respondentów funkcjonowały w wystarczającej ilości. Dla nich centra handlowe nie wydają się być konkurencją. Pozostałe usługi są uważane za deficytowe. Ich brak może być jednak następstwem przemian rynkowych oraz zmian w zacho- waniach klientów. Najważniejszym czynnikiem utrudniającym prowadzenie działalności gospodarczej jest konkurencja ze strony centrów handlowych oraz szeroko rozumiane koszty działalności.

Podsumowując, centra handlowe przyczyniają się do podniesienia jakości świadczonych usług przez drobny handel i zakłady usługowe w zewnętrznej strefie subregionu zachodniego, przy dużym, negatywnym wpływie na drobną przedsiębiorczość.

Literatura

Gibas P. (2013), The Outer Metropolitan Zone as the Area of Impact of Shopping Malls in Silesian Voivodeship [w:] K. Heffner, M. Twardzik (red.), The Impact of Shop- ping Malls on The outer Metropolitan Zones (The Example of the Silesian Voivode- ship), „Studia Regionalia KPZK”, Vol. 37, Warsaw, s. 65, 70.

Neumark D., Zhang J., Ciccarella S., (2008), The Effects of Wal-Mart on Local Labor Markets, „Journal of Urban Economics”, 63, www.elsevier.com.locate.jue, s. 428.

Nowa definicja MŚP, Poradnik dla użytkowników i wzór oświadczenia, Komisja Euro- pejska 2006, http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/facts-figures-analysis/sme- definition/index_pl.htm.

Program Rozwoju Subregionu Zachodniego województwa śląskiego na lata 2007-2013, Rybnik, 1 marca 2010 [http://www.subregion.pl/?id=220].

Rocznik demograficzny 2013, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.

Rynek Wewnętrzny w 2010 r. Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Sta- tystyczny, 2012, Warszawa, http://www.stat.gov.pl.

Rynek Wewnętrzny w 2011 r. Informacje i opracowania statystyczne, www.stat.gov.pl, Bank Danych Lokalnych, REGON.

Sobieraj I. (red.), 2012, Kompetencje informacyjno-komunikacyjne i międzykulturowe w gospodarce, Od adaptacji do innowacji, SCHOLAR, Warszawa, s. 30, 31, http://www.efs.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/baza_projektow_badawczych_efs/

Strony/raport_podsumowujacy_projekt_badawczy_POKL_08052012.aspx.

Strużycki M. (red.) 2000, Koncentracja w handlu a współpraca producentów i dystrybu- torów, IRWIK, Warszawa, s. 32.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz.U. z 1964 r., nr 16, poz. 93, z późn. zm., http://isap.sejm.gov.pl.

ECONOMIC IMPACT OF SHOPPING MALLS IN THE WESTERN SUBREGION OF THE SILESIAN VOIVODESHIP ON SMALL TOWNS

AND RURAL AREAS

Summary: The development of shopping malls affects in the different ways on the outer areas of the large cities. The negative effect can be the disappearance of foundations of economic business in the small towns, which performs services to the surrounding rural areas, while the positive can be declining prices and improving the quality of offered services. The aim of the work was assessment of the impact of shopping malls on entre- preneurs operating in small towns and rural areas, located in the western subregion of Silesia Voivodeship. On the basis of the conducted survey in 2012 with entrepreneurs in selected municipalities, the economic impact of shopping centers was specified. Shop- ping centers are direct competition for a large number of entrepreneurs surveyed, 33% of the total number. Shopping malls are competition for entrepreneurs but also contribute to improving the quality and competitiveness of the provided services.

Keywords: shopping malls, small cities, outer metropolitan zone.