Temat 7
Narodowość i obywatelstwo.
a) dwa rodzaje narodu:
- naród polityczny — państwowa wspólnota obywateli oparta na więzi sformalizowanej (obywatelstwo),
- naród etniczny — wspólnota utworzona na bazie tego samego pochodzenia (mitycznych wspólnych
przodków), języka, przywiązania do ziemi rodzinnej, tradycji, obyczajów, religii, świadomości odrębności
od innych i wytworzonej tożsamości;
b) narodowość — subiektywne poczucie przynależności do narodu, poczucie tożsamości narodowej,
- narodowość nie jest nikomu nadawana — jest to sprawa indywidualna każdego człowieka,
- narodowość można zmienić — wystarczy do tego świadoma, przemyślana decyzja;
c) obywatelstwo — stosunek prawny łączący jednostkę z państwem (państwo gwarantuje jednostce prawa
i wymaga podporzadkowania sie nakładanym na nia obowiązkom);
d) państwo narodowe — państwo zamieszkane w większości przez jeden naród, - w państwie tym żyją również inne narody będące mniejszościami;
e) państwo wielonarodowe — państwo zamieszkałe przez kilka narodów, z których żaden nie dominuje
w sposób znaczący.
7. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce.
a) mniejszość — grupa ludzi żyjących na terenie panstwa, w którym większość obywateli jest innej narodowości
(mniejszość narodowa), innego wyznania (mniejszość religijna), innej orientacji seksualnej (mniejszosc
seksualna), innego koloru skóry (mniejszość rasowa) itp.;
grupa narodowościowa — grupa ludzi innej narodowości niz większość mieszkańców Polski, która
(w przeciwieństwie do mniejszości narodowej) przebywa na terytorium Polski przez mniej niz 100 lat lub
nie posiada polskiego obywatelstwa (np. Wietnamczycy); członkowie grup narodowościowych — tak jak
wszyscy obywatele — nie mogą być prześladowani, dyskryminowani, upokarzani itp., jednak nie przysługują
im prawa przyznane mniejszościom narodowym (np. do nauczania jezyka ojczystego w szkołach);
separatyzm — ruch społeczny dążący do wyodrębnienia zamieszkiwanego przez mniejszość regionu
lub uzyskania dla niego autonomii; czesto w swoich działaniach posuwa sie do terroryzmu (np. ETA
w Hiszpanii, IRA w Wielkiej Brytanii, Organizacja Wyzwolenia Palestyny);
- autonomia — niezależność; w polityce autonomia oznacza forme rządów sprawowana na określonym
terenie, charakteryzująca sie (częściowa) niezależnością od władz centralnych państwa, na terenie
którego lezy autonomia (np. Autonomia Palestyńska); autonomia nie jest tożsama z samorzadem
lokalnym: o ile samorząd jest rozwiązaniem powszechnym (dotyczy całego kraju), o tyle autonomia jest
ustanawiana „w drodze wyjatku” i zazwyczaj ma duzo większe kompetencje niz samorząd;
Polacy jako mniejszość narodowa.
a) Polonia — polscy emigranci (Polacy, którzy wyjechali z Polski) oraz ich potomkowie, którzy zachowują
polska tożsamość narodowa;
b) największe skupiska Polonii na świecie:
- Stany Zjednoczone (ok. 10.600.000), - Niemcy (ok. 2.000.000),
- Brazylia (ok. 1.960.000), - Francja (ok. 1.050.000),
- również Kanada, Białorus, Litwa, Rosja, Wielka Brytania, Australia, Ukraina, Czechy, Kazachstan,
Szwecja, Włochy i inne panstwa (łącznie Polonia liczy ok. 21.000.000 osób);
c) główne przyczyny emigracji Polaków:
- potrzeby ekonomiczne (np. dawniej emigracja do Stanów Zjednoczonych, obecnie do Wielkiej Brytanii),
- szukanie azylu (np. we Francji, w Wielkiej Brytanii),
– azyl — schronienie udzielane przez panstwo obywatelowi innego państwa, który w swoim państwie
jest prześladowany, dyskryminowany, ścigany itp. ze względu na swoje poglądy polityczne,
wyznanie, kolor skóry itp., - zsyłki (np. na Syberie),
- zmiana granic (np. z Litwa, Ukraina, Białorusia), - wojenne migracje ludności (np. do Kazachstanu);
d) wybrane sposoby podtrzymywania łączności z Polska:
- działalność organizacji polonijnych (np. Kongres Polonii Amerykańskiej, Stowarzyszenie Wspólnota
Polska), które zajmują sie m.in. pielęgnacją kultury polskiej za granica oraz budowaniem wiezi miedzy
osobami polskiego pochodzenia,
- działalność państwowych instytucji polskich (np. Instytuty Polskie), które m.in.
popularyzuja kulture polska za granica,
- kontakty z rodzina i znajomymi w Polsce,
- działalność polskich mediów za granica (np. TVP Polonia, Polsat 2, TVN International) i mediów
polonijnych (np. Polskie Radio Londyn),
działalność przedsiębiorców prowadzących sklepy z polska żywnością, prasa itp., które obok swojej
-zasadniczej działalności staja sie miejscem spotkań Polaków na emigracji.
Temat 8
Temat 9
Najważniejsze zasady konstytucyjne zawarte w polskiej konstytucji
Zasada suwerenności narodu (zasada zwierzchnictwa narodu) (art. 4) – źródłem władzy jest naród, pojmowany jako ogół wszystkich obywateli RP. Podstawę stanowią wolne i powszechne wybory, w których naród wybiera swoich przedstawicieli. Naród polski sprawuje również władzę w sposób bezpośredni (np. za procą referendum).
Zasada demokratycznego państwa prawa (art. 2 i 7) – RP jest państwem prawa, podejmującym najważniejsze decyzje za pomocą demokratycznych procedur. Wszystkie organy państwa działają na podstawie prawa i w granicach prawa, które gwarantuje równość wszystkim obywatelom (zasada legalizmu).
Zasada republikańskiej formy państwa – władza należy do obywateli RP (res publica - sprawa publiczna, rzecz pospolita); naród wybiera swych przedstawicieli.
Zasada podziału władzy (zasada równoważenia się władz) (art. 10) – ustrój polityczny RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Podział ten umożliwia wzajemną kontrolę wszystkich rodzajów władzy oraz zapobiega nadużyciom i ograniczeniom praw obywatelskich.
władza wykonawcza – Prezydent RP i Rada Ministrów władza ustawodawcza – Sejm i Senat
władza sądownicza – sądy i trybunały
Zasada pluralizmu politycznego (art. 11) – gwarantuje swobodę zakładania i działania partii politycznych. W państwie różnorodne partie polityczne, które w granicach obowiązującego prawa mogą ze sobą rywalizować o władzę. Sposób tworzenia i działania partii politycznych określa konstytucja oraz ustawa o partiach politycznych.
Zasada sprawiedliwości społecznej (art. 2) – wszyscy obywatele wobec prawa są traktowani jednakowo.
Zasada prymatu konstytucji (art. 8) – najwyższym prawem w RP jest konstytucja; wszystkie inne akty prawne muszą być z nią zgodne.
Zasada godności człowieka (art. 30) – źródłem wolności i praw jednostki jest przyrodzona, nienaruszalna i niezbywalna godność człowieka. Poszanowanie i ochrona godności jednostki jest obowiązkiem władz publicznych.
Prawa człowieka - koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. Prawa te mają charakter:
* powszechny - obowiązują na całym świecie i przysługują każdemu człowiekowi
* przyrodzony - przysługują każdemu od chwili urodzenia
* niezbywalny - nie można się ich zrzec
* nienaruszalny - istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią dowolnie regulowane
* naturalny - obowiązują niezależnie od ich potwierdzenia przez władzę państwową
* niepodzielny - wszystkie stanowią integralną i współzależną całość
Każde państwo ma obowiązek ochrony tych praw, niezależnie od swojego ustroju i krajowej regulacji prawnej. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej jest uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie. Prawami człowieka są te wolności, środki ochrony oraz świadczenia, których respektowania właśnie jako praw, zgodnie ze współcześnie akceptowanymi wolnościami, wszyscy ludzie powinni móc domagać się od społeczeństwa, w którym żyją.
Temat 10
