• Nie Znaleziono Wyników

Widok Nieznane druki poznańskie opisane przez Zygmunta Mocarskiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Widok Nieznane druki poznańskie opisane przez Zygmunta Mocarskiego"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

U r s z u la P a s z k ie w ic z

NIEZNANE DRUKI POZNAŃSKIE OPISANE PRZEZ ZYGMUNTA MOCARSKIEGO

W śród r ę k o p is ó w Z y g m u n ta M o c a r s k ie g o n a t r a f i ł a m na i n t e r e s u j ę - c y f r a g m e n t j e g o o d k r y ć b i b l i o g r a f i c z n y c h d o k o n a n y c h w P i o t r o g r o d z i e

o k o ło 1 9 1 6 r o k u . A r t y k u ł " N ie z n a n e k s i ę ż k i p o l s k i e / N o t a t k a b i b l i o - g r a f i c z n a / " , p is a n y n a jp r a w d o p o d o b n ie j do r o s y j s k i e g o c z a s o p is m a b i b l i o l o g i c z n e g o , t y l k o w c z ę ś c i z o s t a ł o g ło s z o n y d r u k ie m w O d ro ­2 d z o n e j P o ls c e 3 . Nie opublikowany dotychczas fragment rękopisu wyda- j e s i ę tym c e n n i e j s z y , i ż w z b o g a c a s t a n b a d a ń nad d z i e j a m i d r u k a r ­ s tw a p o z n a ń s k ie g o p o c z ę tk ó w X V I I I s t u l e c i a . D z i ę k i o d k r y c iu M o c a r­

s k i e g o , możemy bow iem u z u p e ł n i ć w ie d z ę na te m a t d z i a ł a l n o ś c i J ó z e ­ f a W o ln s k ie g o , p o z n a ń s k ie g o i n t r o l i g a t o r a , k s ię g a r z a i n a k ła d c y . Dan S ó jk a u s t a l i ł 4 , o p i e r a j ę c s i ę na d o s tę p n y c h je m u ź r ó d ł a c h , że W o l- n s k i o k o ło 1 7 1 7 r o k u z o s t a ł d z ie r ż a w c ę D r u k a r n i A k a d e m ic k ie j w Po­

z n a n iu i p o z o s t a w a ł n im na pewno do 31 p a ź d z ie r n i k a 1 7 2 0 r o k u . Wo­

b ec b r a k u ź r ó d e ł , n ie u d a ło s i ę a u t o r o w i s t w i e r d z i ć , c z y p ó ź n ie j W o ln s k i b y ł n a d a l d z ie r ż a w c ę D r u k a r n i A k a d e m ic k i e j . Za c z a s ó w W o l­

n s k ie g o D r u k a r n ia o d b i ł a s ie d e m n a ś c ie d r u k ó w , p r z y czym w s z y s t k i e b y ł y o p a t r z o n e t y l k o nazw ę o f i c y n y . O m a w ia ję c t a k ż e d z i e j e D r u k a ­ r n i A k a d e m ic k ie j S ó jk a p r z y j ę ł , i ż d z ie r ż a w c y o f i c y n y " s y g n o w a li t y l k o t e p o z y c j e , k t ó r e u k a z y w a ły s i ę i c h n a k ła d e m i t o z w y k le o - b ok w ł a ś c i w e j f i r m y " 6 . W t o m ie w i e l k o p o l s k i m " D r u k a r z y d a w n e j P o l­

s k i od XV do X V I I I w ie k u " c z y ta m y p o n a d to , i ż " d z i a ł a l n o ś ć n a k ł a d - c z ę r o z p o c z ę ł W o ln s k i j u ż o k . 1 7 1 8 r . i z w i ę z a ł j ę c a ł k o w i c i e z p c z n a ń s k ę D r u k a r n ię A k a d e m ic k ę " 7 , w 1 7 2 0 r o k u w y d a ł sw oim n a k ła d e m dwa d r u k i : " T r a c t a t u s a s c e t i c u s . . . " o r a z " P r o c e s G e r t r u d i a n a e . . . " . K o le jn y m d r u k ie m , wydanym p r z e z W o ln s k ie g o w D r u k a r n i A k a d e m ic k ie j, b y ł - w e d łu g S ó j k i - " T r o n o j c z y s t y a lb o p a ła c w i e c z n o ś c i . . . " Au­

g u s t y n a K o lu d z k ie g o z 1727 r o k u , Dwa d r u k i z 1722 r o k u o p is a n e p r z e z

9 1 0

M o c a r s k ie g o z a u t o p s j i , p o z o s t a j ę z a te m d a l e j n i e z n a n e . P r z y ­ ta c z a m f r a g m e n t w s p o m n ia n e g o r ę k o p i s u , p o w s ta łe g o w t r a k c i e p o s z u ­ k iw a ń M o c a r s k ie g o w B i b l i o t e c e C e s a r s k i e j A k a d e m ii Nauk w P i o t r o ­ g r o d z i e . " K a r t a t y t u ł o w a z a w ie r a n a s t ę p u ję c e s ło w a : » D z i a r -

(2)

160

11 / i

d y n / / d u c h o w n y , / / R o z l i c z n y m K w i e c i e m N i e b i e s k i e g o O d o r u n a s a d z o n y : / / T o i e s t / / N a b o z e ń s i w a m i / / Do / / ś w i ę t y c h P a t r o n ó w N o aj y c h / / T a l t ż e / / N a w s z y s t k i e ^ c a ł e g o R o k u Ś w i ę t a , w d z i ę c z n e n i i A f f e l i t a m i / / o z d o b i o n y / / y / / N a R ę c e J a ś n i e W i e l m o ż n y c h I c h MMCiow P . P . / / D ą b s k i c >1 f / ! / / / z ł o ż o n y , / / A / / Z a p o z w o l e n i e m Z w i e r z c h n o ś c i D u c h o w n e y / / Do D r u k u / / p o d a n y / / w P o z n a n i u , / / w D r u k a r n i A k a d e m i e - , k i e y , K o s z t e m J o z e f a W o l n s k i e g o , R . P . 1 7 2 2 " . N a o d w r o t n e j s t r o n i e k a r t y t y t u ł o w e j m i e d z i o r y t p r z e d s t a w i a p o ł ą c z o n e h e r b y D ą m b s k i c l i i K r ą k o w s k i c h / G o d z i e m b a i T r ą b y / . R o z m i a r 19 * 1/ 2 x 16 c n t . I c n l b . 4 + s t r . 2 7 8 + k n l b . D a l e j w t e j ż e o p r a w i e i d z i e i n n y d r u k " K o s z te m J ó z e f a W o l n s k i e g o " : "M e t a z b a w i e n n a / / U b i e g a i ą c y m s i ę d o S z c z ę ś l i w e y w i e c z n o ś c i / / w y m i e r z o n a . / / P r z e z / / c o d z i e ­ n n e n a b o ż e ń s t w a / / g o r ą c e a f f e k t y / / Ż a r l i w e A k t y d o D o g a w T r o y c y S , l e d y n e g o , / / t a k ż e d o P r z e n a y s : M a r y i P a n n y y r o ż n y c h P a t r o n ó w y P a t r o n e k c h r z e ś c i a n s k i m D a m o m / / Do K o r o n y N i e b i e s k i J / / P o k a z a n a : Z p o z w o l e n i e m Z w i e r z c h n o ś c i D u­

c h o w n e y / / Do D r u k u / / P o d a n a / / w P o z n a n i u , / / w D r u k a r n i A k a d e m i c k i e y , K o s z t e m J o z e f a W o l n s k i e g o R . P . 1 7 2 2 " . N a o d w r o t n e j s t r o n i e k a r t y t y t u ł o w e j m i e d z i o r y t p r z e d s t a w i a h e r b S ż o ł - d r s l t i c h / Ł o d z i ą / . K a r t n l b . 1 + s t r . 2 9 9 + k n l b . r e g e s t r u . O b a d r u k i o p r a w n e r a z e m m o g ą b y ć t e ż u w a ż a n e z a j e d n ą c a ł o ś ć , b o n a s t r . p i e r ­ w s z e j " M e ty z b a w i e n n e j " , i n n a l i c z b a : s t r . 2 7 9 w s k a z u j e , ż e d r u k

t e n ł ą c z y s i ę n i e j a k o z p r z e d o s t a t n i ą s t r . 2 7 8 " D z i a r d y n u d u c h ó w - n e g o " . T r e ś ć k s i ą ż k i / j a k m o ż n a p r z y p u s z c z a ć z t y t u ł ó w / s k ł a d a s i ę z r o z m a i t y c h n a b o ż e ń s t w , l i t a n i i , m o d l i t w i t d . K a r t y n i e l i c z b o w a n e

" D z i a r d y n u d u c h o w n e g o " z a w i e r a j ą t ł o c z o n y d r u k i e m d w u k o ło r o w y m k a ­ l e n d a r z r o c z n y

Z y g m u n t M o c a r s k i z w r ó c i ł u w a g ę n a i s t o t n e c e c h b i b l i o g r a f i c z n e u n i k a l n y c h d r u k ó w J ó z e f a W o l n s k i e g o , d a j ą c j e d n o c z e ś n i e w y r a z n i e ­ z w y k ł e j t r o s k i o o c a l e n i e p a m i ą t e k n a r o d o w y c h . K i l k a l a t p ó ź n i e j z g ł o s i ł n a w e t p o s t u l a t o p r a c o w a n i a b i b l i o g r a f i i z a g i n i o n y c h d a w n y c h d r u k ó w p o l s k i c h l u b P o l s k i d o t y c z ą c y c h 1 3.

Dwa d r u k i p o z n a ń s k i e o p i s a n e p r z e z M o c a r s k i e g o p o w i n n y z a c i e k a ­ w i ć n i e t y l k o h i s t o r y k ó w d r u k a r s t w a p o l s k i e g o . N a p o d k r e ś l e n i e z a ­ s ł u g u j e r ó w n i e ż f a k t , i ż w s p o m n i a n y e g z e m p l a r z p o c h o d z i z k s i ę g o ­ z b i o r u K o n s t a n c j i z R a d z i w i ł ł ó w S a p i e ż y n y , D o w o d z i t e g o e k s l i b r i s

1 ,

u m i e s z c z o n y n a w e w n ę t r z n e j s t r o n i e o p r a w y , w y k o n a n y w 17 9 1 r o k u p r z e z w y b i t n e g o r y t o w n i k a g d a ń s k i e g o J a n a F r y d e r y k a M y l i u s a . W a r­

t o ś c i e s t e t y c z n e e k s l i b r i s u p r z y p o m n i a ł a n i e d a w n o H a n n a W o l s k a o m a w ia j ą c k s i ę g o z b i ó r K o n s t a n c j i S a p i e ż y n y w ś w i e t l e i n w e n t a r z a z 1 7 5 7 r o k u

(3)

W d o t y c h c z a s o w e j l i t e r a t u r z e k s i ę g o z n a w c z e j p o d n o s z o n e b y ł y n i e t y l k o w a l o r y e s t e t y c z n e z n a k u w ł a s n o ś c i o w e g o , z w r a c a n o p r z e d e w s z y s t ­ k i m u w a g ę n a f a k t , ż e j e s t t o p i e r w s z y z n a n y p o l s k i e k s l i b r i s k o -

Z g o d n i e z r ę k o p i s e m M o c a r s k i e g o , n a p i s t e n b r z m i : "Z b i b l i o t e k i l a s : O sw : X i ę z n e j l ' m ś c i Konstancy! z R a d z i w i ł ł ó w S a p i e ż y n y K a n o l e -

w 1 9 1 6 r o k u M o c a r s k i z g ł o s i ł p o s t u l a t o p r a c o w a n i a h i s t o r i i b i b l i o ­ t e k i k s i ą ż ą t R a d z i w i ł ł ó w w N i e ś w i e ż u , w y w i e z i o n e j p o 1 7 7 2 r o k u do

P r z y p u s z c z a l n i e w t r a k c i e t y c h p r a c p o w s t a ł y " N i e z n a n e k s i ą ż k i p o l s k i e " , a t a k ż e a r t y k u ł o p u b l i k o w a n y d z i e s i ę ć l a t p ó ź n i e j , w k t ó r y m M o c a r s k i o p i s a ł d w a i n n e d r u k i p o c h o d z ą c e z k s i ę g o z b i o r u n i e ś w i e s k i e g o , a z n a j d u j ą c e s i ę w B i b l i o t e c e C e s a r s k i e j A k a d e m i i AT T 2 0

N auK .

S k r o m n y o b j ę t o ś c i o w o f r a g m e n t r ę k o p i s u M o c a r s k i e g o d o s t a r c z a c e n n y c h i n f o r m a c j i d o d z i e j ó w k s i ą ż k i p o l s k i e j p i e r w s z e j p o ł o w y X V I I I w i e k u .

P r z y p i s y

1 R ę k o p i s l i c z ą c y 11 s t r o n j e s t w p o s i a d a n i u s y n a a u t o r a , S z y ­ m o n a M o c a r s k i e g o .

2 N a m a r g i n e s a c h r ę k o p i s u z n a j d u j ą s i ę w s k a z ó w k i a u t o r a : " k u r - s i w o m " , " n a s z p a c i i " . 0 p r z e z n a c z e n i u a r t y k u ł u d o d r u k u ś w i a d c z ą p o n a d t o d w i e s t r o n y n i e l i c z b o w a n e r ę k o p i s u , n a k t ó r y c h M o c a r s k i z a m i e ś c i ł o p i s o ś m i u i l u s t r a c j i d o t e k s t u , o b i e k t ó w t y c h j e d n a l i b r a k u j e .

O

J Z . M o c a r s k i , M o d l i t e w n i k l i s i ę d z a T e t m a j e r a / N o t a t k a b i b l i o g r a - f i c z n o - g e n e a l o g i c z n a / , T y g o d n i k I l u s t r o w a n y r . 6 2 : 1 9 2 1 , n r 1 9 , s . 3 0 6 , i l u s t r .

D r u k a r z e d a w n e j P o l s k i o d XV d o X V I I I w i e k u , t . 3 , o z . 1 : W i e l ­ k o p o l s k a . O p r a ć . : A l o d i a K a w e c k a - G r y c z o w a , K r y s t y n a K o r o t a j o w a , J a n S ó j k a , W r o c ła w 1 9 7 7 , s . XV, 3 0 5 , 2 n l b . , t a b l . 2 7 , e r r . P o l s k a "

A k a d e m i a N a u k . I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h . K s i ą ż k a w d a w n e j k u l t u ­ r z e p o l s k i e j . 1 0 . H a s ł a : " A k a d e m i c k a D r u k a r n i a P o z n a ń 1 6 8 9 - 1 7 8 0 "

o r a z " W o l n s k i J ó z e f " w o p r a c o w a n i u J . S ó j k i . I b i d e m , s . 2 6 7 •

(4)

162 I b i d e m , s . 2 1 .

I b i d e m , s . 2 6 8 .

® I b i d e m , s . 2 6 8 - 2 6 9 .

Ś w i a d c z y o ty m z a c h o w a n i e u k ł a d u g r a f i c z n e g o k a r t y t y t u ł o w e j , o z n a c z e n i e k o l o r u d r u k u , a t a k ż e s z c z e g ó ł y o d n o s z ą c e s i ę d o c h a r a ­ k t e r y s t y k i o p i s y w a n e g o e g z e m p l a r z a .

N i e n o t u j ą i c h : " B i b l i o g r a f i a p o l s k a " K , E s t r e i c h e r a , k a t a l o g s t a r y c h d r u k ó w B i b l i o t e k i N a r o d o w e j w W a r s z a w i e , a n i c e n t r a l n y k a ­ t a l o g s t a r y c h d r u k ó w w i e l k o p o l s k i c h z n a j d u j ą c y s i ę w B i b l i o t e c e K ó r n i c k i e j PAN, a n i t e ż c e n t r a l n y k a t a l o g s t a r y c h d r u k ó w w b i b l i o ­ t e k a c h p o l s k i c h , z n a j d u j ą c y s i ę w Z a k ł a d z i e S t a r y c h D ru k ó w B i b l i o ­ t e k i N a r o d o w e j .

1 1 P r z y p i s Z . M o c a r s k i e g o : " D r u k r o z s t r z e l o n y o z n a c z a s ł o w a t ł o ­ c z o n e c z e r w o n ą f a r b ą " , s ł o w a p o d k r e ś l o n e l i n i ą p r o s t ą - d r u i d e m r o z s t r z e l o n y m , s ł o w a p o d k r e ś l o n e w ę ż y k i e m - k u r s y w ą .

12 Z . M o c a r s k i , N i e z n a n e k s i ą ż k i p o l s k i e , s . 3 - 4 .

1 3 Z . M o c a r s k i , Z a p i s k i T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o w T o r u n i u , t . 7 : 1 9 2 6 , n r 4 , s . 1 2 1 . R e c e n z j a d w ó c h b i b l i o g r a f i i K a r o l a B a d e c k i e g o ;

" L i t e r a t u r y m i e s z c z a ń s k i e j w P o l s c e X V I I w i e k u " i " N i e o d s z u k a n y c h p i e r w o d r u k ó w l i t e r a t u r y m ieszcza ń sk iej w P o l s c e X V I I w . " .

14 Z . M o c a r s k i , N i e z n a n e k s i ą ż k i p o l s k i e , s . 2 - 3 . 1 5 -

I I . W o l s k a , K s i ę g o z b i ó r K o n s t a n c j i S a p i e ż y n y w ś w i e t l e i n w e n t a ­ r z a z 1 7 5 7 r o k u , w : Z b a d a ń n a d p o l s k i m i k s i ę g o z b i o r a m i h i s t o r y c z ­ n y m i . P r a c a z b i o r o w a p o d r e d . B a r b a r y B i e ń k o w s k i e j , z . 2 , W a r s z a w a

1 9 7 6 , s . 1 3 3 - 1 5 4 . 16 I b i d e m , s . 1 4 7 .

17 .

W e d łu g o p i s u W i k t o r a W i t t y g a : " Z B i b l i o t e k i J a ś n i e O ś w i e c o n e j K s i ę ż n e j J e j m o ś c i K o n s t a n c j i z R a d z i w i ł ł ó w S a p i e ż y n e j K a n o l e r z y n e j W i e l k i e j W° K s a L ° 1 7 4 - 1 " . / W . W i t t y g , E x - l i b r i s y b i b l i o t e k p o l s k i c h X V I I i X V I I I w . , t . 1 , W a r s z a w a 1 9 0 3 , s . 6 7 / .

18 Z . M o c a r s k i , W s p r a w i e i n w e n t a r y z a c j i d r u k ó w p o l s k i c h , M y ś l N a r o d o w a R . 1 : 1 9 1 6 , t . 2 , n r 8 / 9 , s . 2 9 1 - 2 9 2 .

19 I n w e n t a r y z a c j a b i b l i o t e k i n i e ś w i e s k i e j R a d z i w i ł ł ó w m i a ł a b y ćz w y k o n a n a d l a K o ł a P i o t r o g r o d z k i e g o W a r s z a w s k i e g o T o w a r z y s t w a O p i e k i n a d Z a b y t k a m i P r z e s z ł o ś c i . W K s i ą ż n i c y M i e j s k i e j i m . K o p e r n i k a w T o r u n i u /K M / z a c h o w a ł y s i ę d w a l i s t y k i e r o w n i k a K o ł a A l e k s a n d r a

(5)

B o r a w s k i e g o d o M o c a r s k i e g o w t e j s p r a w i e / K o r e s p o n d e n c j a Z . M o c a r ­ s k i e g o . L i s t y z 2 0 I X I i 2¿í V I I I 1 9 1 6 r . KM r p s 3 0 9 k . 1 0 7 - 1 0 9 / .

~ ^ ^ Z , M o c a r s k i ^ Z y g m .M o c ., N i e z n a n e E s t r e i c h e r o w i d r u k i w y d a n e p r z e z k s . J o a c h i m a B e n e d y k t a C h m i e l o w s k i e g o . . . , S i l v a R e r u m 1 9 2 5 , t . 2 , z . 6 , s . 9 5 .

Cytaty

Powiązane dokumenty

2   The students need an enhanced knowledgebase to  fulfil their role, tutored by an expert in that 

Las tres formas de abordar un dilema para diseñar tienen como objetivo ofrecer nuevas maneras de pensar (que de otro modo no se considerarían en la ideación) y,

Nie- które municypia wprowadzają zajęcia z języka w finansowanych przez siebie szkołach, tworzą lokalne rady polityki językowej, a nawet zachęcają działają- ce na ich

Udało nam się jednak wyciągnąć Zygmunta na długi spacer po okolicznych wzgórzach (podobno, jak twierdziły córki – po raz pierwszy od długiego czasu), udało się też

W klocku introligatorskim oznaczonym sygnaturą 100-II-P 2 na przedniej okładzinie znajduje się superekslibris herbowy Zygmunta II Augusta: Orzeł Jagiello- nów i Pogoń oraz

W świetle charakterystycznych dla kultury przeworskiej a zaopatrzonych w tuleje egzemplarzy typu Almgren 43 oraz wariantu Almgren 41b obecność takich osłon sprę- żynek na zapinkach

Spraw a chłopów i drobnej szlachty oskarżonych o staw ianie czynnego oporu władzom podczas samowolnego a krw awego zagarnięcia przez ko­ wieńskiego gubernatora

Odjeżdżając, delegacja podkreśliła niezwykłą gościnność, z jaką spot­ kała się ze strony kolegów polskich, i wyraziła wdzięczność za umożli­ wienie jej