Czynności Dosłagujących Celeliransowi crzy Mszy ś.
i przy innych obrzgilacb Kościoła Katolickiego.
i I C H C Z Y N N O Ś C I
PODCZAS MSZY Ś. I W INNYCH OBRZĘDACH
KOŚCIOŁA KATOL1CIUEGO.
A P PR O B A T U R . Plociao tlio 3 Ja n u a rii 1893 anno.
-}- M ich acl E p. Plocenóió.
Pro Regente Cancellariae
J. Fabjanowicz.
O f l O E P E H O .
P. IlJiouK t, 2 2 ĄeicaSpH (3 flimapH) 1892/3 r.
C y^tH C y p p o ra T t irpe.iaT-!,
Kc. Ilau.ioBCKiii, 3a irpaBUTo.iH KanneMpiii
lic . I . (paôJiHoeum.
I ICH CZYNNOŚCI PODC/AS MSZY Ś. I W INNYCH OBRZĘDACH
KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
OPRACOWAŁ
Kó. A . NoWotfiejôki, M. Ś , T.
Profesor Seminarjum Djecezalnego w Płocku.
——& 6 & —~
W A R SZ A W A .
W D R U K A R N I FR A N C ISZK A C Z ER W IŃ SK IE G O , ulica Nowy Świat 36.
1893.
[, U N ł W C K .
J],03BOJieuo I^eH3ypoio.
Bapmaiia 30 iluBapji 1893 ro,ąa.
B ib lio te k a U n iw e rs y te c k a K U L
1001022045
W S T Ę P .
^laztva {Akolitów i ich podział.— ŁCo historja o nich mówi? — %ajęcia {Akolitów dawne i olecne. —
p o d z ia ł tej ksiątki.
§ ||k o l i c i pierw sze m iejsce zajmują, po Subdjako- nach, a najwyższe m iędzy duchownymi niższych św ięceń. Nazwa ich oznacza towarzyszów (z gre
ckiego «WAoo&oę, złożonego z a — dla, ó(xo5 — razem , i '/àXso&oç — droga), gdyż w najdaw niej
szych czasach do nich należało iść za Biskupem i pod ręką jego być.
B yły w R zym ie trzy porządki A kolitów : p a ł a c o w i , którzy asystow ali papieżow i w pałacu i bazylice laterańskiej, s t a c j o n a l n i , posłu
gujący w k ościołach stacyjnych, i o k r ę g o w i , pom agający djakonom w ich okręgach.'
Papież Korneljusz wspomina pierw szy o A k o
litach i liczy ich 4 2 w Rzymie; św ięty Cyprjan, w spółczesny temu papieżow i, mówi o N iceforze A k olicie *). Jeden z starożytnych Porządków Rzym
skich pow iada, że A k olici nosili przed Biskupem p atenę, ręcznik i chryzm ę św. U żywano ich tak-
') E pist. 43.
G
że do noszenia listów , jakie kościoły wzajem nie do sieb ie pisywały; do tej posługi w ybierani byli lu
dzie pew ni, coby nie zdradzili przed poganam i ta jem n icy . Rzym ski K ościół posyłał przez nich nie- tylko eulogje, ale i E ucharystją. A kolita T arsy- cjusz, n iosący Ciało Z baw iciela, ukam ienowany z o sta ł przez pogan ‘). T rzym ali też A kolici rurki podczas przyjm owania Kom unji św iętej pod posta
cią wina przez w iernych. W A fryce czynności A ko
litów zasadzały się na zapalaniu św iec i przygoto
waniu wina do Ofiary św iętej. Oto jak przepisuje 6 ty kanon IV -go synodu kartagińskiego: „Biskup nauczy A kolitę, jak ma spełniać swe czynności.
On to przyjm ie z rąk A rchidjakona kandelabr z św iecą w oskową, aby się ztąd nauczył, że to jest jego obow iązkiem zapalanie św iec w kościele. N ad
to otrzym a am pułkę pustą, aby w iedział, że to do niego należy przygotow anie wina służącego do Bez
krwawej Ofiary. “ Z czego się pokazuje, że obrzęd pośw ięcania na A kolitów sięga pierw szych wieków K ościoła.
D ziś do A kolitów należy zapalanie i noszenie św iatła 2), a także noszenie do ołtarza wina i w o
dy, posługiw anie Subdjakonowi i D jakonow i, i inne drobniejsze czynności, stosow nie do potrzeby i za
lecen ia kierującego obrzędam i C erem onjarza.
*) M art. Rom. 15 Aug.
2) D latego to ceromonjał biskupi nazywa Akolitów:
Ceroferurii.
7
Durandus m ówi, że A k olici zostali u sta n o w ie n i na wzór owych m inistrów niższych, którzy w S ta rym Zakonie przygotow yw ali olej do larnpy um ie
szczonej w Świętem Św iętych. Biskup pośw ięcając ich, za leca , aby b ły szczeli wśród św iata cnotam i, a ponieważ są, dziećm i św iatła, niechże się nie od
dają nigdy uczynkom ciem ności. Podając A k olicie św iecę woskową zgaszoną w kandelabrze, tak doń mówi: „Weź ten kandelabr ze św iecą i w iedz, że się zobow iązujesz do zapalania św iatła w k o ściele, w im ię Pańskie. A m en .“ Gdy zaś potem A kolita dotyka am pułki pustej, tak biskup doń mówi:
„Masz am pułkę, abyś dostarczał wino i wodę po
trzebne do E ucharystji Krwi Chrystusowej, w im ię Pańskie. Amen."
D ziś bardzo często obow iązki A kolitów sp ełn ia ją ludzie św ieccy.
W szystkie czynności A kolitów , które ta książka obejm ować m a, podzielam y na trzy części: I-a p o da zasady ogólne, które A k olici, przy spełnianiu czynności swego urzędu, w inni m ieć na w zględzie.
I l- a przedstawi ich czynności w rozm aitych r o dzajach Mszy św iętej i innych nabożeństw k ościel
nych. I ll- a w reszcie zastosuje te ostatn ie do roz
m aitych uroczystości roku kościelnego.
M O D L I T W A ,
jaką Akolita odmawiać może przed każdą główniejszą czynnością.
p o m i n ę sa n cte, P a ter om nipotens, aeterne D eus, super famulum tuum placatus intende, quem tuis sacris altaribus serviturum in officium A co ly thi assumpsisti; infunde in animam meam b e
nedictionem tuam et gratiam , ut idoneus efficiar, in tem plo sancto tuo, quae cultus tui sunt, digne peragere; accende cor meum ad amorem gratiae tuae; averte oculos m eos, ne videant vanitatem ; da D ivin ae praesentiae tu ae gustum perpetuum;
da F ilii tu i dilectissim i aemulari m odestiam , ut om nes in me videant T e, et videndo venerentur ac glorificent. P er eundem Christum D om inum no
strum . Amen.
M O D L I T W A ,
jaką Akolita przy ubieraniu się w komżę, odmawiać może.
ijjndue m e, D om ine, hom inem novum, qui secun
dum D eum creatus est in ju stitia et sanctitate v erita tis. Arnen.
C Z Ę Ś Ć I.
Zasady ogólne, które Akolici przy spełnia
niu czynności swego urzędu winni mieć na względzie.
A) Usposobienie, z jakiem mają się zabierać do swych czynności.
1. A k olici, tak blizko ołtarza spełniając swe czynności, o gruntow ne do nich przysposobienie starać się pow inni.
2
.
U sp osob ien ie to je s t dwojakie: w ewnętrzne i zew nętrzne.3. Usposobienie w ew nętrzne slanowią: czystość in ten cji, uwaga i pobożność.
a ) C zystość in ten cji zależy na tera, aby w szyst
ko czynili A k olici jed yn ie dla chw ały B oga, bez przym ieszki interesu osob istego, lub próżnej chw ały.
b) Uważnym i są, A k o lici, gdy um ysł ich je d y nie je s t zajęty tem , co mu czynić trzeba, a nie czem innem . Aby uw agę swą m ogli skupić i w k a żdej czynności znaleźli odpow iedni pokarm ducho
wny, starać się mają o poznanie dokładne prze
dziwnych m odlitw i cerom onij K ościoła K a to lick ie
go, a szczególniej ty c h , którym p osługiw ać w inni.
1 0
c) P obożność w reszcie pochodzi z zasm akowa
nia w tych czynnościach, do spełnienia których zostali upow ażnieni.
4. Usposobienie zew nętrzne objaw ia się w czy stości, skrom ności, powadze i w przezorności.
a ) Czystość zew nętrzna jest koniecznym przy
m iotem kŁżdego przy ołtarzu posługującego. W ięc i A kolici mają m ieć twarz i ręce czyste, w łosy skrom nie i przystojnie ustrzyźone, paznogcie nie zbyt długie, ubranie z w szelkiego pyłu i brudu oczyszczone.
b) Ruchy cia ła ic h pow inny budować w iernych.
I d ą c , stojąc i siedząc, mówi do duchownych św.
Bernard '), m iej za w sze tw a rz cokolw iek ku doło- ic i zw róconą, i rozp a m iętyw a j w sw ej d u sz y , żeś prochem i w proch się obrócisz; za to serce m iej w górę w zniesione, tam gdzie C hrystus sie d zi po po p ra w ic y B o g a O jca.
c) W reszcie przed każdą głów niejszą czy n n o ścią obow iązkiem jest A kolitów zajrzeć do podrę
cznika z cerem onjam i, przew idzieć w szystko, co mu czynić potrzeba, w w ątpliw ościach poradzić się, w reszcie przerobić dokładnie trudniejsze cerem o- nje z M inistram i 2) i M inistrantam i, aby siebie
*) Form ula honeat. vit. c. 5.
2) M inistram i ( M inistri sacri) zowią się D jakon i Suli- djakon, gdy przociwnio M inistrantam i zowią się wszyscy duchowni niższych święceń, posługujący przy ołtarzu. Oh.
Encykl. kośc. art. M inistrant.
i ich uchronić od pom yłek i zam ieszania przy stopniach ołtarza.
B) Pewne czynności Akolitów, wszelkim ich posługiwaniom przy ołtarzu wspólne.
6. M iędzy licznym i ruchami obrzędowym i jednym z najczęstszych jest u k ło n , zasadzający się na po
chyleniu korpusu ciała lub tylko głow y, większem lub m uiejszem , stosow nie do tego, jak przedm iot czci, postawa cia ła spraw ującego obrzęd lub s ło wa m odlitw y wym agają. U k łon jest. dwojaki: ciała i głow y. U k łon ciała dzieli się na głęb ok i i m ier
ny, a ukłon głow y na głęb ok i, m ierny i m ały.
a) U k łon cia ła głęboki wykona w tedy A kolita, gdy się schyli przez pół tak, iżby w yciągnąw szy r ęce, końcam i, palców m ógł swych kolan dosięgnąć, nie poruszając ram ion.
b) U kłon cia ła m iern y czyni się m iernem p o
chyleniem głow y i ciała, w tak i sposób, aby n a
chylający się m ógł w łasn e stopy obaczyć.
c) U kłon g ło w y głęboki zależy na głębokiem na
chyleniu głow y, połączonem z lekkiem ramion schyleniem . U kłon taki czyni A k olita przed krzy
żem w zakrystji, na G loria P a tri, na O rem us '), na w yrazy w Gloria i Credo te, które wymagają pochylenia g łow y, na G ratias agam us, na H um iliate capita vestra D eo ,— słowem zaw sze na wyrazy od
') N a Oremus i na imię Jezus Akolita głowę pochyla kn krzyżowi, tam też cały siebie zwracając.
noszące się do P ana B oga, a śpiew ane przez chór lub przez C elebransa.
d) U kłon g łow y m ierny czyni się średniem na
chyleniem głow y, na im ię M a ria najczęściej.
e) W reszcie ukłon gło w y m a ły robi się lekkiem nachyleniem głow y podczas śpiew ania im ienia Św ię
tego lub Św iętej '), o których się Msza św. o d praw ia lub jest kom em oracja, a także na im ię Papieża, oraz Biskupa obecnego. Czyni się też ten ukłon chórow i.
D w a te ostatn ie ukłony w ykonywują się bez poruszenia ram ion.
6. Cześć Panu Bogu i krzyżowi ołtarza oddaje A k olita przez uklęknięcie. U k lęk n ięcie jest dwoja
kie: na jedno kolano i na oba kolana.
a) Jeżeli klęka na jed n o kolano, to tylk o na prawe, które opuszcza ku ziem i przy p ięcie nogi lew ej, bez żadnego zgięcia ciała i głow y, i dotkną
wszy niem posadzki, podnosi je tym że sposobem.
T ego rodzaju uklęknięciem , a zawsze na posadzce, przed stopniam i oddaje A kolita cześć ołtarzow i, ilekolw iek razy od niego odchodzi, albo doü przy
chodzi, albo przechodzi przed jego środkiem 2).
K lęka także na jedno kolano przed Biskupem.
') Gdy odrazu kilka imion Świętych Pańskich, dnia tego czczonych, je s t śpiewanych, raz się tylko głowę pochyla, alo na czas dłuższy.
2) Przez środek ołtarza rozumie się miejsce, które środ
kowi ołtarza odpowiada, nie tylko n a stopniach, ale i n a posadzce.
b) N a oba kolana k lęk ając, opuszcza najprzód kolano praw e przy p ięcie lew ej, a potem lew e przy prawem i czyni ukłon głow y g łęb o k i, w szak
że wtedy tylk o, gdy o tem stosow na jest w zm ian
ka. U k lęk n ięcie to ma m iejsce przed i po Mszy św ., odprawionej z w ystawieniem N ajśw iętszego Sa
kram entu, oraz podczas Mszy św . kilka razy, jak np. w czasie odmawiania modlitw przez C elebran
sa przed stopnijypi ołtarza, w czasie podniesienia i ostatniego błogosław ieństw a.
W szystkie klękania czynią się w olno, skrom nie i pow ażnie.
7. Znak krzyża czyni A k olita takim sposobem:
dłoń ręki lew ej, ze w szystkim i pięciom a palcami w yciągniętym i ku sob ie, obraea ku piersiom i k oń cam i palców przykłada do ich niższej części; j e dnocześnie końcam i palców trzech prawej ręki, p o dobnie jak lewej mającej w yciągnięte p alce, d o tyka się lokko czo ła , m ów iąc, gdy tego potrzeba:
In nomine P a tris; potem opuszcza rękę prawą na piersi po nad lew ą ręk ę i mówi: et F ilii; n astę
pnie podniósłszy prawą do w ysokości ram ienia, zwraca ją na ram ię lew e, k tórego się dotyka ze słowam i: et S p iritu s; potem przenosi na ram ię pra
we ze słowem: S a n cti. D otknąw szy ram ienia pra
w ego, nie cofa już prawej ręki na środek p iersi, ale ją łą czy przed piersią, dłoń w dłoń z podnie
sioną w tej chw ili lew ą ręk ą , z końcam i palców n iezupełnie do góry obróconym i, wymawiając: A m en.
Jednocześnie palec w ielk i prawej ręki składa na
14
takim że lew ej ręk i palcu. Przy żegnaniu się ani korpusu cia ła , ani głow y nachylać nie można.
N adto jeszcze A k olita pow inien um ieć kreślić na E w angelją trzy zn ak i krzyża m ałego. Tu także składa lewą, rękę na piersi, jak przy krzyżu w iel
kim , poczem palce prawej ręk i p ołączy i w ycią
gn ie, z w yjątkiem w ielk iego, którym czyni krzyże na czole, ustach i piersiach, wyżej lew ej ręki.
N astępnie układa obie ręce jak po krzyżu wielkim . 8. B ije się w piersi A kolita prawą ręk ą, lewą dotykając piersi, jak przy żegnaniu się. P alce pra
wej ręki m ogą być albo w yciągnięte i połączone z sobą, albo też załam ane i tw orzące pięść.
9. M iejscem zw ykłem A kolitów w sanktuarjum jest posadzka przy kredencji.
10. Zw ykle po dwóch posługują; mają oni być, o ile to je s t m ożebnem , rów nego w zrostu trzy
mają się, o ile m ożna, razem, jeżeli nie obok sie b ie, to jeden za drugim , jak przy kredencji: I-szy sto i bliżej ołtarza, I l-g i z a nim . Gdy przechodzą przez jakie wązkie przejście, Il-g i poprzedza I-go.
11. C okolw iek obaj A k olici robią, czynią to j e dnocześnie, czy to siadają, czy w stają, czy idą, czy klękają, czy ukłon oddają.
12. N iosący sw e kandelabry A k olici trzym ają je prosto, w jednakow ej w ysokości, podstawę ich trzym ając w jednem ręku, wspartem łokciem na biodrze. I-szy A k olita, z prawej strony idący, nie-
i) Caer. epp. 1. I, c. X I, n. 8.
1 5
sie kandelabr, trzym ając go prawą ręką (p alec w skazujący od góry go podtrzym uje), lew ą za pod- staw ę. I l - g i zaś z lewej strony, lew ą ręką trzy
ma za ręk o jeść, prawą za podstaw ę. Gdy przy obracaniu się zm ienią A k olici pozycje, tak że I-szy będzie szedł z lewej strony, a I l - g i z prawej, to i kandelabry w rękach stosow nie zm ienić n a leży . N iosący zaś na procesjach k ierce (faces) trzym ają je: z prawej strony w prawem ręku, z lew ej w le wem; ręka w olna leży oparta na piersiach.
13. Gdy A k olici, m ając kandelabry w ręku, w in
ni oddać u k łon , czynią to tak, aby kandelabrów n ie pochylali.
14. Gdy od stopni ołtarza który z nich odchodzi, nie cofa się, ale odw raca i zaw sze od strony krzyża.
15. Gdy A k o lici stać mają w jednej linji z M i
nistram i, stoją cokolw iek za nim i.
16. D w ojako A kolici ręce trzymają: albo d łonie rąk przed piersią mają połączone — i tak zw ykle czynią, gdy n ic nie m ając w ręku, chodzą po san- ktuarjum , lub gdy stoją obróceni do ołtarza— albo ręce trzym ają przed piersią, prawą dłoń na le wej, lew ą na prawej. Gdy co robią jedną ręk ą, drugą przy piersi trzym ają.
17. W zakrystji m ilczenie zachow ują, które prze
ryw ają tylko w potrzebie; podczas M szy św. zaś n ie mają w ręku k siążki ani djurnalika, lecz się tylko cerem onjam i Mszy św . zajmują.
18. K ażde zlecenie C erem onjarza gotow i są w k a
żdej chw ili wykonać; nadto I-szy A k olita zastępuje
16
Cerem onjarza w jeg o czynnościach, ilek roć tego potrzeba.
19. W braku zakrystjana, zapalają też św iece na ołtarzu; przyniósłszy św iatło z lam py przed N ajśw iętszym Sakram entem , zapalają niem św ie
ce, poczynając od najbliższych do krzyża; I-szy A k olita to czyni od stron y E p istoły, Il-g i od stro
ny E w angelji; po zap alen iu jednej św iecy, jeden na drugiego, gdy potrzeba, oczekuje, aby drugą św iecę jednocześnie zapalić, i t. d. Gaszą zaś św ie
cę, poczynając od dalszych do krzyża. Gdyby j e den A k olita św iece zapalał, najprzód zapala je po stronie E p istoły, począw szy od krzyża, potem, w takim że porządku, po stronie E w angelji; gasi św iece, poczynając od strony E w angelji.
20. Gdy Celebrans idzie z M inistram i do s ie dzenia, A k olici pochylają głow ę w jego stronę;
gdy stoją blizko, podnoszą tyln e części dalm atyk M inistrów , aby na nich nie u sied li. Jeżeli Cere- m onjarz poleci im pam iętać o biretach, odbiera
ją je i zachowują w porządku, nie kładąc ich na ziem i, nie m ieszając biretów M inistrów z biretam i C elebransa.
21. Gdy A kolici siedzą, trzym ają się prosto, skrom nie, nóg nie w yciągając, ani zakładając, a ręce na kolanach rozłożą.
C Z ĘŚ Ć II.
Czynności Akolitów w rozmaitych rodzajach Mszy św. i innych nabożeństw kościelnych
.
A) Czynności Akolitów przy Mszy uroczystej.
§ 1. Od przybycia do zakrystji aż do Ofiarowania.
22. Zawczasu już w inni przyjść A k olici do k o ścioła dla pom odlenia się. Zaczem, um ywszy r ę ce, gdy tego potrzeba, ubierają, się w zakrystji w kom żę i zapew niają się, czy w szystko, co jest potrzebne do spełnienia ich urzędu, jest p rzygo
tow ane. Zapalają w ięc św iece na ołtarzu, jeżeli tego n ie zrob ił zakrystjan, i jeden z nich niesie na kredencją ta c k ę z ampułkami z winem i w o
dą, na których leży ręczniczek, ułżony w fałdy;
gdyby zaś am pułki osobne m iały przykrycie, r ę czniczek leży z jednej strony am pułek, z drugiej zaś dzwonek m ały, jeźli nie jest już przy o łta rzu. Tacka się staw ia po za kielichem .
23. N a stęp n iel-szy A k olitau b iera D jakona w sza
ty liturgiczne, a Il-g i Subdjakona. W reszcie za
paliwszy św iece woskowe jasne na swych kande
labrach, stają z nim i, na znak Ceremonjarza, po
Ako ltd . 2
1 8
za M inistram i: I-szy A k olita po za D jakonem , I l-g i po za Subdjakonem , oddają ukłon głęboki krzyżow i, a m ierny C elebransow i i, zw róciw szy się w ty ł, twarzą do sieb ie, wychodzą z zakrystji.
24. Jeżeli w zakrystji m iało m iejsce zasypanie kadzidła, to idą do ołtarza po za Turyferarzem ; gdy zaś tego nie było, sam i poprzedzają wszystkich:
I-szy A k olita z prawej strony, I l-g i z lew ój.
25. Gdy przechodzą przed m iejscem , gdzie się przechow uje N ajśw iętszy Sakram ent, na znak Ce- rem onjarza zatrzym ują się i klękają w jednej linji z M inistram i, na dwóch tej linji krańcach. I znów dalszą drogę odbyw ają do ołtarza, w wyżej wska
zanym porządku.
26. Jeżeli przechodzą koło ołtarza, przy k tó rym odprawia się Msza św ., to: a) jeżeli w cza
sie podniesienia, klękają na oba kolana. Skoro kielich złożony zostanie na k orp orale, pow staną i pójdą dalej, 6) Jeżeli to w czasie od P od n iesie
nia do Kom unji w łącznie, klękają na jedno k ola
no. c) Przed K onsekracją i po Kom unji n ie za
trzym ują się w cale, d ) Podczas rozdawania K o
munji św. klękają na oba kolana i pochylają g ł ę boko głow ę. Jeżeli przechodzą przed ołtarzem , na którym je s t w ystaw iony N ajśw iętszy Sakra
m ent, k lęk a ją na oba k olan a i głęb ok o pochylają głow ę.
27. Gdy przechodzą przed tym ołtarzem , na którym w ystaw iona relikw ja K rzyża św ., klękają na jedno kolano; gdyby ta relikw ja b yła zam
kniętą, to tylko ukłon głęb ok i g ło w ą oddają. Je
żeli przechodzą k oło m iejsca, w którem je s t jaka inna znaczna relikw ja wystaw iona, lub koło o łta rza Św iętego, którego uroczystość się obchodzi tego dnia, lub w reszcie k oło ołtarza w ielkiego, ale zdaleka, oddają głęboki ukłon głow y.
28. Gdyby spotkali K apłana niosącego w rękach N ajśw iętszy Sakram ent, czy to w m onstrancji, czy w puszce, klękają na oba kolana i pochylają g ło w ę, i nie pierwej pow staną, aż K apłan z N aj
św iętszym Sakramentem przejdzie.
/
29. Gdyby spotkali Biskupa djecezalnego, za
trzym awszy się, uklękną przed nim. K apłanowi zaś pow racającem u od ołtarza po odprawieniu Mszy św., oddają m ierny ukłon głow y. Jeżeli p rze
chodzą przez chór, w którym zebrane jest ducho
w ieństw o, skoro tylko w ejdą doń, zatrzym ują się, oddają ob ie strony m ierny ukłon głow y i idą znów dalej.
30. Gdyby w yjście z zakrystji było uroczyste z całem duchowieństwem , A k olici w ychodzą z za
k rystji, zaraz po ubraniu się Celebransa, i stają na czele duchow ieństwa. Oddają jednocześnie z w szystkim i ukłony i poprzedzają w szystkich, zw ykle mając między sobą K rucyfera.
31. Gdyby zakrystja b yła obok ołtarza, to po w yjściu z zakrystji, ustawią się z M inistram i w jednej linji zwrócej ku chórowi; a po oddaniu ukłon u , zw racają się do ołtarza.
19
32. Gdy już będą się znajdowali przy stopniach ołtarza, przy którym Ofiara św. ma być spraw o
w aną, stają na obu krańcach, zwracają się tw a
rzą do sieb ie, a gdy i Celebrans stanie przy sto
pniach, obróciw szy się do ołtarza, klękają, j e dnocześnie z w szystkim i, na posadzce.
33. Powstawszy, idą do kredencji razem, dla tego I-szy A k olita zatrzym a się chw ilkę na Ii-g o , który, przechodząc przed środkiem ołtarza, nie k lęk a . Przyszedłszy do kredencji, staw iają k an d e
labry na krańcach tylnej jej części, poczem przy kredencji, jed en za drugim , klękają, obróceni tw arzą do ołtarza. Tak k lęcząc, trzym ając dłonie przed p iersią obrócone i odpow iadają półgłosem , wraz z M inistrantam i, na w ersety psalmu J u d ic a m e, czynią znak krzyża, gdy to czyni C elebrans, i nachylają się głębokim ukłonem głow y na Glo
ria P a tri. Gdy Celebrans mówi Confiteor, klęczą prosto i nie biją się w p iersi. M ów iąc M isereatur, nachylają się ku C elebransowi m iernie głową; p o tem m ów iąc Confiteor, ku ołtarzow i głęb ok o się nachylają korpusem ciała, cokolw iek się tylko zw racając bez poruszenia nóg ku Celebransow i na słowa: et tibi P a te r, et te Pater. N a słowa:
m ea culpa, biją się trzykroć w piersi. W yprosto- wywują się aa słow a Celebransa: In d u lg en tia m , i żegnają się i znowu są nachyleni m iernie kor
pusem ciała na D eus tu conversus aż do Oremus w łącznie.
34. N astępnie pow staw szy, ręce przy piersiach
21
trzym ając, jedną na drugiej, stoją obróceni tw a
rzą do stop n i, t. j. tak ja k chór, gdy jedna jego część do drugiej obrócona jest tw arzą. Gdy zaś C elebrans rozpocznie In tro it, obracają się do ołtarza, żegnają się znakiem krzyża i d łonie rąk z sobą przed piersią połączyw szy, tak stoją, do
póki Celebrans nie powie ostatn iego K y rie elej- son. Poczem obracają się tw arzą do stopni.
N a K yrie odpow iadają C elebransow i.
35. Gdy Celebrans zaintonuje G loria in excel
s is , A k o lic i d łon ie przed piersią połączyw szy, obracają się do ołtarza, pochylają głow ę głęboko na słowa: D eo, A d o ra m u s , G ratias agim us, S u scipe deprecationem i J esu , i znak krzyża św. pod k on iec czynią. Gdy C elebrans usiądzie, A kolici także m ogą usiąść, rękę jedną na drugą na piersiach założyw szy, ale biretów nie w kładają. Oddają też same ukłony, co i M inistrzy, w stronę ołtarza, i jednocześnie pow stają. Jeżeli Celebrans nie siada, A k olici po odmówieniu G loria stoją obró
ceni do stopni.
36. Powstawszy i obróciw szy się w stronę o łta rza na D om inus vobiscum , podczas modlitw stoją obróceni do ołtarza z dłońm i rąk przed piersią złączonem i, i oddają te sam e ukłony co i C ele
brans (ob. n. 5, c, d, e). Gdyby śpiew ane było F lectam us g en u a, k lękają na jedno kolano, i je dnocześnie z słow em L e v a te pow stają.
37. Gdyby jeden z A kolitów zastępow ał C ere
monjarza, z jego zalecen ia, to pod k on iec osta*
22
tniej m odlitw y bierze mszał z kredencji w taki sposób, aby trzym ając go obu rękom a za brzegi boczne środkowej ich części, grzbiet mszału m iał zw rócony ku lewej swej stro n ie. Poczem zwra
ca się do Subdjakona, zbliża się doń, gdyby tego b yła potrzeba, i oddaje mu mszał; oddanie to poprzedza ukłonem głow y m iernym , co także czyni po oddaniu. Teraz przechodzi na stronę lewą, Subdjakona i zw róciw szy się ku ołtarzow i, gdy Celebrans będzie śpiew ał słowa: Jesurn Chri
stu m , nachyla głow ę głęb ok o ku krzyżow i, a gdy te słow a nie są śpiew ane, to czeka słów: qui vivis et regnas lub podobnych; następnie idzie wraz z Subdjakonem przed środek ołtarza, klęka na posadzce przed ostatnim stopniem na jedno kolano, zw raca się prawym ram ieniem do chóru, oddaje mu wraz z Subdjakonem na obie strony ukłon głow y m ały i udaje się po za Subdjako
nem na m iejsce do śpiew ania E p isto ły przezna
czone. Tam, zw róciw szy się w stronę ołtarza, podtrzym uje mszał Subdjakonow i, wskazawszy mu przedtem ustęp, który ma śpiew ać. Po prześpie- waniu E p isto ły , idzie wraz z Subdjakonem przed środek ołtarza, klęka na jedno kolano, zwraca się do chóru, którem u oddaje ukłon, i idzie z Sub
djakonem na stronę E p istoły. Tu sto i po za nim , z lew ej jego strony, podczas gdy odbiera od Celebransa błogosław ieństw o. N astępnie od
b iera odeń m szał z tym iż sam ymi ukłonam i, z którym i go p odał, i zw róciw szy się do kreden-
cji, składa go na niej. P odczas śpiew ania E p i
sto ły , gdyby trzeba było oddać ukłon lub uklę
knąć, czyni to wraz z Subdjakonem .
38. Podczas śpiewania E p isto ły , A kolici stoją przy kredencji, obróceni ku Subdjakonow i, ręce trzym ając przed p iersią, dłoń na dłoń p oło
żywszy.
3 9 . W e M szach, które wym agają, aby M i- nistrzy byli w plikatach, A kolita drugi dopomaga Subdjakonow i przy zdejm owaniu i w kładaniu pli-
k aty, przed E p isto łą i po jej prześpiewaniu.
40. Jeżeliby w tedy śpiew any b ył werset w ch ó
rze, w czasie którego klęczyć należy, to A k olici, na znak Ceremonjarza, klękną na posadzce, obró
cen i do ołtarza, z dłońm i rąk przed piersią zją- czonemi; po skończonym śpiew ie tego ustępu, pow stają.
41. W Mszach, które wym agają, aby M inistrzy byli w plikatach, A kolita 11-gi dopomaga D jako- now i przy zdejm owaniu plikaty przed E w argelją i wkładaniu stu ły szerszej.
42. Skoro D jakon odm ówi M u n d a cor na znak Cerem onjarza, A k olici, w ziąw szy w rękę kande
labry pójdą po za Turyferarzem przed stopnie ołtarza, gdzie wraz z M inistram i staną w takim porządku:
Coremoujarz. Subdjakon. D jakon.
II A kolita. T uryferarz. I A kolita.
Gdyby dla jak ich powodów porządku tego nio
można było zachow ać, m ożo być zastosowany inny, jak np.:
I I Akol. Ceromon. Subdjak. P jak o n . Turyfer, I Akol.
lub jeszcze ten:
Subdjakon. D jakon.
Ceremonjarz. T u ryferarz.
II A k olita. I A kolita.
W szyscy sześciu jed n ocześn ie uklękną, na jedno kolano, zaczem zw róciw szy się prawą ręką, do chó
ru per m odum u n iu s, oddadzą mu na obie strony lek k i ukłon głow y. Poczem idą na m iejsce śp ie wania E w angelji w tym porządku: Ceremonjarz na czele, za nim Turyferarz, następnie dwaj A ko
lici i t. d. Przed stopniam i, po stronie E w an gelji, gdy się Ceremonjarz zatrzym a, przejdą obok n iego A k o lic i i stają po obu stronach Subdja
kona: I-szy po prawej jeg o ręce, I l-g i po lew ej, twarzami obróceni do Ceremonjarza i T uryferarza.
Stoją w tej p ostaw ie, podczas E w an gelji, niepo- ruszeni, nie k lęk ając, nie pochylając zupełnie g łow y, ani też znaku krzyża k reśląc na Sequen
tia lub In itiu m .
43. P o ukończeniu E w angelji A k olici pójdą przed środek ołtarza i m ając m iędzy sobą C ere
monjarza, klękną jednoczóśnie z nim na posadzce:
I-szy A k olita z prawej strony, Il-g i z lew ej.
P oczem idą do kredencji i staw iają na niej k an delabry.
25
4 4. Skoro Celebrans zain ton u je Credo, jeżeli w czasie tej Mszy należy je odm aw iać, A kolici obróceni do ołtarza, dłonie rąk przed piersią po
łączyw szy, pochylają g ło w ę głęb ok o na słowa:
D eurn, J esu m Christum i na ad o ratur; klękają także na: E t in ca rn a tu s... i na E t vitam a eter
nam żegnają się. N a A m en ręce łą czą . Gdy Celebrans usiądzie, A k olici także mogą usiąść, ręce jedną na drugą na piersiach założyw szy, ale biretów nie w kładają. Oddają też sam e u k ło ny, co i M inistrzy, w stron ę o łla rza , i na In c a r natus jednocześnie z chórem , w stronę ołtarza, klękają na oba kolana; na H omo fa c tu s est p o
chylają głow y głęb ok ą. Klęcząc, dłonie przed p iersią mają złączone. Gdy je s t kazanie, to pod
czas czytania E w angelji stoją, a podczas kazania siedzą w biretach. Gdyby Celebrans po Credo nie siedział, A k olici stoją obróceni do stopni, ręce przy piersiach trzym ając, jedną na drugiej.
§ 2. Od Ofiarowania aż do końca Mszy św.
4 5 . Gdy Celebrans śpiewa D om inus voliscum i O rem us, A k o lici stoją obróceni do ołtarza, d ło n ie rąk przed piersią m ając p ołączon e. Na O rem us pochylą głęb ok o głow ę. Poczem I-szy A k o lita , jeżeli mu to zaleci Cerem onjarz, bierze z kredencji w elon naramienny w obie ręce, ro
zwija go i wkłada na Subdjakona w taki sposób, aby z praw ego ram ienia spadała dłuższa część
26
w elonu, z lew ego zaś krótsza. I l-g i A k olita zaś, otrzym awszy od Subdjakona w elon z kielicha, składa go i na kredencji umieszcza ‘).
46. Jednocześnie z Subdjakonem , podążającym do ołtarza, idzie I-szy A k o lita , wziąwszy z kre
dencji am pułki z winem i wodą: w tym celu pierwej przykryw ki z nich zdjąwszy, w eźm ie naj
przód am pułkę z winem w prawą rękę za pod
staw ę lub trochę w yżej, tak jednakże, aby ją od niego Subdjakon mógł w ziąść za ucho lub przez pół; w lew ą zaś rękę weźmie am pułkę z wodą za ucho. Stanąw szy przy stopniach bocznych po stronie E p isto ły , w stępuje na nią i, stojąc przy ołtarzu , gdy w yciągnie doń rękę Subdjakon, odda mu ukłon głow y mierny i poda am pułkę z winem , w prawem ręku trzym aną.
Zaraz potem bierze am pułkę z lewej ręk i w pra
wą za podstawę, a lew ą odebraw szy am pułkę z winem, prawą podaje am pułkę z wodą i odbie
ra; w tedy oddawszy ukłon Subdjakonow i i pra
wą ręką się zw róciw szy, zstępuje ze stopni i idzie do kredencji. Podczas ofiarowania H ostji, jeżeli jest tak i zw yczaj, I l-g i A k olita poruszy lekko dzwonkiem .
4 7. Po okadzeniu ołtarza przez C elebransa, I-szy A kolita, przykryw szy pierwej am pułkę z w inem , weźmie w o b ie ręce ręczniczek złożony w fałdy; I l - g i zaś A k olita bierze w lew ą ręk ę
') Caor. opp. 1. I I , c. 8, n, 60.
27
ta ck ę, a w prawą, am pułkę z wodą za ucho lub w pół. Gdy D jakou z Turyferarzem okadzą C e
lebransa, A k olici zbliżą się doń i stanąw szy na drugim stopniu (I A k olita po lew ej ręce I i- g o ) , oddadzą mu ukłon głęb ok i głow y. Poczem I l- g i A k olita, podniósłszy am pułkę i tack ę, aby Cele
brans nie p otrzebow ał się n achylać, wylewa ostrożnie trochę wody na palce; gdy Celebrans da znak przez podniesienie palców , A k olita przestanie lać wodę, gdy tym czasem I A kolita poda rozszerzone fałdy ręcznika, ucałow aw szy go lekko przed podaniem i po odebraniu.
48. Gdy Celebrans odda ręczniczek, obaj A ko
lic i, złożyw szy mu ukłon i ku sob ie się ob ró
ciw szy, pow rócą do kredencji, gdzie wylawszy z tacki wodę w przygotow ane na to m iejsce, w ycierają ręcznikiem ta ck ę, a postaw iw szy na niej am pułki, po prawej str o n ie — z winem, a po lew ej— z w odą, te ostatn ie przykryw ają.
49. Gdy Turyferarz zbliży się do nich, aby ich okadził, obrócą się do niego, i, przed i po okadzeniu, oddadzą mu ukłon głow y m ały. P o d czas prefacji stoją zw róceni do ołtarza, a na S anctus pochylają się i na B en ed ictu s znakiem krzyża żegnają. . Jednocześnie na Sanctus I-szy A kolita uderza dzwonkiem trzy razy po trzyk roć.
Zaczem obaj A k olici stają obróceni ku stopniom . 50. Po prześpięwaniiuS’cuici'/s przez śpiew aków , A k o lici uklękną. Gdy K apłan przed konsekracją
2 8
w eźm ie w rękę hostją, I-szy A k o lita poruszy dzwonkiem . T oż samo czyni trzykrotnie przed i po każdem p od n iesien iu , jedn ocześn ie gdy Ce
lebrans klęka. D zw oni też podczas każdego pod
niesienia i pochyla się głęboko ciałem wraz z A kolitą II gim . Poczem obaj pow stają, obró
ciw szy się ku stopniom .
51. N a Nobis quoque peccatoribus uderzą się raz w p iersi, na Per ipsum A k olita I uderzy trzy
kroć w dzwonek, i na P er omnia- sa ecu la ... obaj obracają się do ołtarza i odpow iadają A m en.
52. Na słow a m odlitw y Pańskiej: et dim itte no b is,... gdyby T uryferarza nie b yło, I-szy A k olita staje przed stopniam i od strony E p isto ły , u k lę
knie na jedno kolano i, w stąpiwszy jednocześnie z Subdjakonem na stopnie, zdejm uje z jego ra
m ion obu rękom a w elon naram ieuuy. Zaczem znów k lęk n ie jednocześnie z Subdjakonem , i zw ró
ciw szy się w tył, pow raca na sw oje m iejsce, gdzie przy pom ocy I l-g o A k o lity , składa welon i na kredencji umieszcza.
53. Gdy Celebras mówi A g n u s D e i,... A k o lici lokko pochyleni biją się w piersi Toż samo czynią na D om ine, non sum d ig n u s, przyczem A k olita I-sz y uderza w dzw onek trzykrotnie, je
żeli jest taki zwyczaj.
54. P o udzieleniu pocąlunku pokoju przez Sub
djakona C erem onjarzow i, A k olita 1-szy odbiera go od tegoż C erem ouiarza i udziela go A k o li
cie Il-m u, a ten T uryferarzow i i t. d , gdyby
29
liczb a stojących przy kredencji M inistrantów była w iększą, niż trzech. U dziela zaś się pocałunek w taki sposób, że, skoro odbierający go się sk ło
n i, dający go zbliży do jego lew ego policzka swój lewy i ręce swe wkłada na jego ramiona, mówiąc: P a x tecum . Zaraz potem obaj ręce swe składają, zaw ijając lekko palce jednej ręk i około drugiej i oddają ukłon głow y m ały. Po p o ca łunku pokoju A k olici obracają się w stronę ołtarza.
55. Podczas przyjm owania Komunji św. pod obom a postaciam i przez Celebransa, A k olici sto
ją , pochyleni głęboko głow ą. Nim wszakże C e
lebrans wypije Krew Przenajdroższą, A kolita I, wziąwszy ampułki: z winem w prawą ręk ę, a z wodą w lew ą i obróciw szy się lew ą ręką, zb li
ża się do ołtarza, gdzie staje przy jego sto p niach, po stronie E p isto ły , obok Subdjakona, którem u podaje najprzód am pułkę z winem a p o tem z wodą (n. 4 6), przed oddaniem i po ode
braniu ich oddając ukłon głow y m ały. Zaczem prawą ręką się obróciw szy, powraca do k re
dencji.
56. Gdyby była podczas Mszy św. rozdawana Kom unja św ., A k olici, w ziąw szy w rękę w elon, klękają z nim najprzód przed środkiem ołtarza na posadzce, a następnie na krańcach podnóżka, pierw iej jeszcze, nim Celebrans powie: M isereatur ve stri... Gdyby sam i także przystępow ali do Komunji św ., czynią to po Jej przyjęciu
przez M inistrów św iętych, jeżeli kapłan jaki do N iej n ie przystępuje; w takim razie, dla przyjęcia Kom unji św ., pow staw szy, klękają na podnóżku przed środkiem ołtarza, ale po przyjęciu K om u
nji św ., na krańce podnóżka pow racają. P o ro z
daniu K om unji św. wszystkim do niej przystę
pującym , odchodzą do kredencji z w elonem , pod ustam i kom unikujących trzym anym, pierwej k lę knąw szy przed środkiem ołtarza na posadzce.
W elon złożyw szy, kładą go na kredencji.
57. P o przyniesieniu am pułek do k red en cji przez A k olitę I-go, A k olita Il-g i bierze z kre
dencji w elon k ielichow y i, rozw inąw szy go przed sobą, niesie na stronę ołtarza E w angelji. Prze
chodząc przed środkiem ołtarza, zatrzym uje się cokolw iek i jednocześnie z Djakonem i Subdja- konem , po za nim i na posadzce, klęka. Sta
nąw szy przy Subdjakonie, oddaje mu w elon, gdy będzie m iał kielich nakryw ać. Zaczem, dłonie rąk przed piersią złączyw szy, powraca do kre
dencji; przechodząc przed środkiem ołtarza, k lę
ka na jedno kolano.
58. Podczas śpiew ania antyfony, Communio zw anej, A k olici stoją obróceni do stopni, ale na D om inus vobiscum obracają się w stronę ołtarza i tak stoją z dłońm i rąk przed piersią złączo- nemi podczas m odlitw (n. 3 6), aż do Ite, m issa est D jakona. W tedy to wziąwszy kandelabry w ręce, idą za Ceremonjarzem przed stopnie o ł
tarza, gdzie klękają w takim porządku:
I A k o lita . T u ry fe r a rz . C e re m o n ja rz . II A k o lita . P o o trz y m a n iu b ło g o sław ień stw a C e le b ra n sa , po
w sta n ą , k a n d e la b ry postaw iw szy n a sto p n ia c h . N a In itiu m S . Euangelii czynią zn a k i k rzy ża zw ykłe i n a słow a E t Verbum caro fa c tu m est k lę k a ją je d n o c z e śn ie z C e le b ra n se m , ale z a ra z
p o w sta ją .
59. G dy C eleb ra n s z M in istra m i z e jd ą ze s to p n i, A kolici, n a zn a k C e re m o n ja rz a , u k lę k n ą jed n o cz eśn ie z nim i p rzed o łta rz e m i, obróciw szy się do śro d k a o łta rz a , p o p rz e d z ą w szystkich w d ro d z e p o w ro tn ej do z a k ry s tji. I-sz y A k o lita idzie z p ra w e j s tro n y , I l- g i z lew ej (n n . 2 5 , 2 6 ,
2 7 , 28 i 2 9 ). G dyby p o w ró t do z a k r y s tji b y ł u ro c z y sty z całem d uchow ieństw em , p o w ra c a ją do n ie j na czele teg o d u ch o w ień stw a.
6 0 . P ow róciw szy do z a k ry s tji, s to ją , j a k p rz e d M szą św ., po za M in is tra m i: I-szy A k o lita po za D jak o n em , I l- g i po za S u b d ja k o n e m i o d d a ją u k ło n g łę b o k i krzyżow i, a m ie rn y C eleb ra n so w i.
Z aczem postaw iw szy k a n d e la b ry n a zw ykłych m ie j
scach , ro z b ie r a ją M in istró w , g aszą św iece n a o ł
ta r z u , je ż e li te g o n ie z ro b ił z a k ry s tja n (n . 1 9 ), i zdjąw szy kom że, w ychodzą z z a k ry s tji, n ie z a n ied b aw szy C elebransow i o ddać należnego u k ło n u . 61. W ied zieć też A k olici pow inni, że po s p e ł
nieniu tych czynności n ie godzi im się zaraz sprawom św ieckim oddaw ać, le c z w kościele chw ilkę jakąś czasu wypada pośw ięcić m o
dlitw ie.
62. W szystkie wyżej w ym ienione czynności A k olici nie tylko podczas Mszy św . zw ykłej uro
czystej zachow ują, ale je także podczas innych rodzajów Mszy św. zachow ywać w inni, chyba, żo niżej w yłuszczone zasady czego innego uczyć
będą.
B) Czynności Akolitów w czasie Aspersji i Procesji.
63. Jeżeli przed M szą św. ma być A spersja, A k olici z kandelabram i w ręku wychodzą z za
krystji do ołtarza, jak zw ykle na M szą uroczy
stą. Po oddaniu rew erencji ołtarzow i, staw iają kandelabry na krańcach podnóżka, zaczem , na znak Ceremonjarza, k lękają na najniższym stopniu i wstają jednocześnie z Celebransem .
64. Podczas obrzędu pokrapiania duchow ień
stw a w chórze i ludu, A k olici stoją obróceni tw arzą ku sob ie. Gdy zaś Celebrans powróci do stopni i oddawać będzie rew erencją ołtarzow i, jedn ocześn ie A kolici uklękną przed ołtarzem na jedno kolano. Zaczem, pow staw szy, pochylą g ło wę głęb ok o, podczas gdy ich Celebrans będzie wodą św ięconą pokrapiał. Poczem stoją ob ró
ceni do ołtarza, a po m odlitw ie, jak podczas Mszy uroczystej, do kredencji.
65. Jeżeli po A spersji ma być Procesja, pod koniec śpiewanej m odlitw y A k olici, poszedłszy do kredencji, zostaw iają tam kandelabry, zaczem
przed środkiem ołtarza oddawszy rew erencją o ł tarzow i, pójdą, po kierce, jeżeli taki je s t zwyczaj, z któreroi stają po obu stronach K rucyfera na czele procesji. Przed odejściem procesji i po jej przyjściu nie klękają; n ie nakryw ają też głow y biretem , choćby po za k o śció ł w ychodzili. Idą w równej linji z Krucyferem (n. 1 2).
66. Gdyby procesja się zatrzym ała na dłuższy czas, obrócą się ręką do krzyża ku C elebran
sow i. Po procesji, złożyw szy kierce na wlaściwćm m iejscu, oddadzą rew erencją ołtarzow i i staną przy kredencji.
<?) Czynności Akolitów przy Wystawianiu i Chowaniu Najświętszego Sakramentu.
67. P o ubraniu M inistrów w szaty odpow ie
dnie, A kolici, wziąwszy w ręce kandelabry, na dany znak przez C erem onjarza, wychodzą z za
krystji (n. 2 3 ), poprzedzając Ceremonjarza i T u
ry ferarza.
68. Gdy staną przed ołtarzem N ajśw . Sakra
m entu, zatrzym ają się przy obu krańcach stopni, zw racając się tw arzą do sieb ie, a gdy i C ele
brans stanie przy stopniach, obróciw szy się do ołtarza, klękają, jednocześnie z w szystkim i, naj
przód na posadzce, na jedno kolano, a potem zaraz na najniższym stopniu, na oba kolana.
Tak k lęczą podczas całego obrzędu w ystaw ienia.
Że zaś zw ykle potem następują Msza św. lub
A k o lici. 3
N ieszpory, A kolici zastosują, się do przepisów na innych m iejscach wskazanych.
69. Gdyby N ajśw . Sakram ent na innym o łta rzu m iał być w ystaw iony, A kolici klękną na czele procesji, m ającej iść do tego ołtarza. Procesja rusza na dany znak przez Ceremonjarza. Gdy A k olici dojdą do ołtarza, na którym N ajśw . S a
krament ma być w ystaw iony, klękną na posadzce po obu krańcach stopni, twarzą do sieb ie obró
cen i, oddają cześć niesionem u N ajśw . Sakram en
tow i przez pochylenie głow y g łęb ok ie, poczem pow staw szy, klękną na najniższym stopniu. Za
czerń w razie Mszy św. czy N ieszporów , zastosują się do przepisów, na innych m iejscach wskazanych.
70. Podczas obrzędu chowania N ajśw . Sakra
m entu klęczą na najniższym stopniu, a po jego ukończeniu, na dany znak przez Ceremonjarza, k ię.
kną na jedno kolano przed ołtarzem i powracają do zakrystji (n. 5 9).
71. Jeżeli Najśw. Sakram ent ma być przenie
siony do innego ołtarza, gdzie jest cyborjum , w tedy A kolici klękają na czele procesji, która rusza na dany znak przez Ceremonjarza. Gdy dojdą do ołtarza z cyborjum , klękną na posadz
ce, po obu krańcach stopni, twarzą do siebie obróceni, oddają cześć niesionem u N ajśw . Sakra
m entowi przez pochylenie głow y g łęb ok ie, poczem pow staw szy, klękną na najniższym stopniu, a po ukończonym obrzędzie schow ania N ajśw . Sakra
m entu, pow racają do zakrystji (n. 5 9).
