Czy dopuszczalne jest konfrontowanie biegłych, kuratorów, specjalistów i tłumaczy?

(1)

Paweł

lobacz

Czy dopuszczalne jest

konfrontowanie

b

iegłych,

kuratorów, spec

jalistów

i

tłumaczy?

Wstęp

i cel

artykułu

Jeżeli chodzi o konfrontację, nie brak w literaturze kwestii spornych,sprzecznych i niejasnych .Egzempli -fi kującpowyższe , można wskazać choćbybrak jedno-litychpoglądównaokreśleniemożliwychosób konfron-towanych,czyli kogo izkim możnakonfrontować. P o-szczegó lni autorzy odmienn ie widzą te- istotne r

ów-nież dla codziennej praktyki - zagadnienia. Wszyscy w zasadzie zgadzają się , że można konfrontować

świad ków i oskarż onych (także pokrzywdzonych, po-dejrzanych iosoby podejrzane). Zamożli wym przesłu chaniem w warunkach konfrontacji biegłychopowiada sięwiększośćautorów, choć nie brakgłosów,żew ta-kim wypadku konfrontacja jest wyłączona . Jeżeli zaś

chodzi okuratorów, specjalistówitłumaczy, to zdania

są bardzo różne. Celem niniejszego artykułu jest za-prezentowanie obecnych w piśmienn ictwie naukowym

pogl ądów odnoszących się do dopuszczalności prz e-prowadzenia konfrontacjibiegłych ,kuratorów,s pecjali-stów i tłumaczy w toku postępowania karnego oraz prezentacja wyników badań ankietowych praktyków wtej materii.

Przegląd poglądów

obecnych w literaturze

Tytułem wstępu warto zaznaczyć, żew innych kra -jach obowiązujące przepisy procedury karnej dają or -ganom procesowym możliwość konfrontowan ia b ie-głych. Możnatuwskazać choćbyna szwedzkikodeks postępowania sądowego

i

węgierski kodeks postępo

wania karnego, w których wprost przewidziano taką możliwość1.

Po

1918

r. naczęści terytorium Polskiobowiązywa łaniemieckaustawapostępowaniakarnego z dnia 1 lu-tego

1877

r.W tymże akcie prawnym konfrontacji

po-święcony był

§

58,który expressis verbis przewidywał konfro ntacjęjedynieświad kówioskarżonych .Niemniej jednak w doktrynie pojawił się pogląd dopuszczający

możliwośćkonfrontowania na podstawietego przepisu także biegłych2_.

W przedwojennym kodeksie postępowaniakarnego z

1928

r. (dalej jako d.k.p.k.)konfrontacja przewidziana zostaławart.

116 ,

zgodnie z którym: "Jeżeli międzyze -znaniamiświadków zajdą sprzeczności, sąd może

za-PROBLEMYKRYMINALISTYKI 269 (liplec-wrzesieli) 2010

rządzićstawienie ich sobiedo oczu".Z kolei w oparciu o art.

141

d.k.p.k. szereg przepisów dotyczących świadków(w tymiart.

114-122

,

awięc równieżart.

116

d.k.p.k.) miałoodpowiedniezastosowanie do biegłych itłumaczy. W zgodziez ówczesnymi przepisami moż

nawięcbyło konfrontowaćna pewnoświad kówi teore

-tyczniebiegłych oraztłumaczy. Jednakże przedw ojen-naliteraturaiorzeczn ictwosądowe generalnienieza

j-mowały si ę możliwością konfrontowania tych podm io-tów (tj.biegłychitłu maczy).Wpiśm ienn ictwiepojawiły

się natomiast głosy dopuszczające konfrontację

z udziałemoskarżoneqoś,

W okresie powojennym prawdopodobnie pierwszym autorem,który jasno wypowiedział się zamożliwością

konfrontowania nie tylko świadków i oska rżonych, ale również biegłychitłumaczy,byłM.Cie ś lak'ł.Na popar -cie swojego zdania przytoczył m.in. następujący po-gl ądSąd u Najwyższego :"J eżel iopiniebiegłychsąro z-bieżn e ,a nie ma podstawdo oparciasi ę wyłączni ena opiniijednegozbiegłych , sądpowinien przezichłącz

ne zbadanie wyjaśnićsp rzecz ności, bądź też dopuścić

innych biegłych"S. Pomimoto inni autorzywciąż pisali głównie o konfrontacji świad ków i oskarżonychś, W czasie obowiązywania kodeksu postępowania kar-nego z

1969

r. powszechniej zaczętojednak

dopusz-czać konfrontacjębiegłych7_.

Trzeba jednakmieć świadom ość, że również obec-nie wielu autorów zajmujących się problematyką ko n-frontacji w postępowan iu kamym możliwość wzięcia w niej udziału ogranicza jedynie do wąskiego kręgu

podmiotów (wszczególności nie dopuszcza konf ronta-cji kuratorów, specjalistów, a czasami nawet i b ie-głych)8. Wprost przeciwny konfrontowaniu biegłych jest np.W.Grzeszczyk'ł, którego zdaniemwyjaśnieniu sprzeczności pomiędzy opiniami biegłych służy nie konfrontacja, lecz tryb przewidziany wart.

201

k.p.k. Jeszcze do niedawna można było także spotkać się

z opiniami autorów, którzy, analizując możliwości wy -stąpien ia sprzeczności pomiędzy opiniami biegłych

orazprzedstawiającopcje ichwyjaśnieniadostępneo r-ganom procesowym, nie przewidywali w ogóle możl i

wości dokonaniakonfrontacjU', Ciekawe jestteż i to,

że w obowiązujących w policjiprzepisach o charakte -rze wewnętrznym w zasadzie nie przewidziano możli wości konfrontacji biegłych. W Zarządzeniu nr

1426

(2)

Komendanta

Głównego

Pol

icji

z dn

ia

23 g

rudnia

2004

r.

w spraw

ie

metodyk

i

wykonywan

ia

czyn ności

docho-dzeniowo-śledczych

przez

służby

policyjne

wyznaczo-ne do wykrywania

przestępstw

i

ścigania

i

ch

spraw-ców11 konfrontacji

dotyczą

§

112 i 113

.

Zgodnie z

§

112 ust. 1 konfronta

cja "

polega na

bezpośrednim

i

jedno-czesnym

przesłuchaniu

dwóch osób

,

których zeznania

lub

wyjaśnienia złożone wcześniej są

ze

sobą

sprzecz

-ne co do istotnych faktów

,

gdy

może się

to

przyczynić

do ustalenia stanu faktycznego. W razie

wystąpienia sprzeczności

w zeznan

iach

lub

wyjaśnieniachwiększej

l

iczby osób policjant kolejno konfrontuje po dwie osoby

,

planując wcześniejkolejność

konfrontac

ji

".

Jak

więc

wi

-dać,

n

ie

przewidziano

tu

możliwości wyjaśnienia

-

po-przez

konfrontację

-

sprzeczności pomiędzy

o

piniami

(bi egłych ) . Zarządzenie

bowiem

jasn

o

przew

iduje

wy-jaśnien i e

w ten sposób jedyn

ie

tych

sprzeczności,

któ

-re

dotyczą zeznań (świadków)

i

wyjaśnień

(podejrza-n

ych

,

oskarżonychjR ,

W literaturze

pogląd

o

możliwej

konfrontacj

i

bie-głych , tłumaczy

i specjalistów konsekwentn

ie

prezen-towany jest przez

L. Paprzyckiego13

.

Inni autorzy14

dopuszczają konfrontację biegłych

i kuratorów.

Nato-mi

ast

R.

Stefański1 5

i J. Gurgul16

uważają, że

konfron-tować można biegłych

i specja

listów.

Należy

w tym

m

iejscu

jeszcze

odnotować,że

J. Kudre

lek i

M. Lislec-k

i

17

są

autorami

ci

ekawego

artykułu,

w

którym

szcze-gółowo

przedsta

wiono za

gadnienia

t

aktyczne

związa

ne

z

moż liwą konfro ntacją

s

pecjalistów

w

t

oku

postępo

w

ania karnego

.

Wyniki

badań

ankietowych praktyków

W ramach przyg

otowywanej

rozprawy doktorskiej

au

tor

ninie

jszego

artykułu

badan

iami

ank

ietowym i

ob-jął łącznie

529 osób. Ankieta

zawierała

32 pytania

od-noszące się

do

różnorakich

aspektów

związanych

z funkcjonowaniem konfrontacji w

postępowaniu

kar-nym.

Rozesłane

ankiety

wypełniło

200 funkcjonariu-szy policji (z terenu

całego

kraju o

stażu

pracy

dłuż

szym

niż

3 lata w pion

ie

dochodzeniowo-śledczym) ;

36 funkcjonariuszy CBA

(prowadzących postępowania

karne ze wszystk

ich

delegatur z terenu

całego

kraju);

55 funkcjonariuszy ABW

(prowadzących postępowa

n

ia

karne ze wsz

ystkich

de

legatur

z terenu

całego

kra-ju);

172 prokuratorów

(

z Prokuratury

Okręgowej

w Z

ie-lone

j

Górze i

podległych

prokuratur rejonowych -

łącz

ni

e

51 ank

iet,

z Prokuratury

Okręgowej

w

Łomży

i pod

-ległych

prokuratur rejonowych -

łącznie

33 ank

iety,

z Prokuratury

Okręgowej

w Kielcach i

podległych

pro-kuratur rejonowych -

łącznie

88 ankiet)

;

66

sędziów

(z

Sądu Okręgowego

w

Łomży

i

podległych sądów

re-jonowych - 3 ankiety

,

z

Sądu Okręgowego

we

Wrocła

wiu i

podległych sądów

rejonowych

-

15 ankiet, z

Są-38

d

u

Okręg owego

w

Z

ielone

j

G

órze i

podległych sądów

r

ejonowych

-

1 4 ank

iet

,

z

Sądu Okręgowego

w

War-s

zawie

i

podległych sądów

rejonowych

-

6 a

nkiet,

z

Sądu Okręgoweg o

w Kielc

ach

i

podległych sądów

re

jonowych

- 18 ank

iet

,

z

Sądu Okręgowego

w

Lub

li

-nie i

podległych sądów

rejonowych

-

10 ank

iet).

Bada-nia ankietowe przeprowadzono w okresie od styczBada-nia

do

września

2009 r.

Wobec

s

przecznych stan

owisk o

becnych w

li

teratu-rze, zagadnienia

związane

z

możliwymi

uczestni

kam

i

ko

nfrontacji

pojawiły się

w

ank

iecie.

Jedno

z

pytań

do-tyczyło dopuszczalności

konfrontowania

biegłych

w op

iniach

praktyków

(z

ob.

t

ab.

1 ).

Ja

k

widać,

wynik

i

badań wskazują, że

znakomit

a

wię kszość

praktyków op

ow

i

ada

się

za d

opuszczalno-ścią

konf

rontowan

ia

biegłych. Najwyższą aprobatę

d

la

te

j

czynności wyrażają

badan

i

sędziowie

(92,42%

)

i

prokuratorzy (84

,30

%)

,

najniższą zaś

po

licjanc

i

(66

%)

.

W celu sprawdzen

ia,

ja

k

często

w praktyce docho

-dzi do konfrontacj

i

biegłych,

zadano ankietowanym

ko-lejne pytanie (zob

.

tab.

2).

Wyniki

badań wskazują, że większość

ankietowa-nych praktyków nie

przeprowadzała

tego typu

czynno-ści

(75

,61%)

.

Na

uwagę zasługuje

jednak wysok

i

odse-tek

sędziów,

którzy kiero

wali

taką konfrontacją

na

roz-pr

awie (

74,24%).

Powyższy

wynik jest

zbieżny

z obe

c-n

ym

w

piśmiennictwie

sta

now

isk

iem

,

że czynn ości

te-g

o

typu

mają

mi

ejsce

głównie

przed

sądem orzekają

cym

w sprawie.

Warto

zauważyć,że

E

.

Gruza 18

(kt

óra

s

ama

jest m

.in.

biegłą sądową) podała , że

zarówno

z jej

własnych doświadczeń

zaw

odowych, j

ak

i

z

i

nfor-macji uzyskanych od

innych

biegłych

wynika

,

że

d

o

konfrontacji ekspertów dochodzi

właśnie

na jurysdyk

-cyjnym etapie

postępowania.

W celu sprawdzenia stopnia aprobaty praktyków dla

przeprowadzenia konfrontacji m.in. kuratorów

,

specjali

-stów i

tłumaczy

(nazwanej w ankiecie

konfrontacją

"in-nych osób"), zagadnienie to poruszono w jednym z

ko-lejnych

pytań

(zob. tab. 3)

.

Większość

ank

ietowanych

- i to praw

ie

we

wszyst-kich badanych grupach z

awodowych

-

generalnie

za-kwestionowała możliwość

k

onfrontowania

"

innyc h

osób

"

przesłuchiwanych

(poza omówionym

i

już

oskar

-żonymi, świadkami

i

biegłymi) .

Co c

iekawe,

jedynie

wśród

funkcjona

riuszy

ABW

większość stanowiły

oso

-by,

któ

re

dopuszczają

przeprowadzenie takiej c

zynno-ści.

Przytoczone

wyżej

odpowiedzi

szczegółowe

(

"in-ne"

i

przy zaznaczeniu

"tak" ) oraz wyniki

badań

ankie

-towych

obrazują

jednak pewne zamieszan

ie

w

poglą

dach praktyków na zagadnienia

dopuszczalności

takie

j

konfrontacji.

Należałoby

chyba

przyjąć, że

pewien

wpływ

na

taką sytuację wywarł

widoczny w literaturze

brak jednolitego zapatrywania na te zagadnienia.

(3)

Odpowiedźna pytanie nr 9: CzyPani/Panazdaniem dopuszczalnejest konfrontowan iebiegłych?

Rep/ y to questionno. 9:In yourooinłon. iscontrontetion otexpert witness es edmłssible ?

Tabela 1

Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Funkcjonariusze Policji Funkcjonariusze CBA Funkcjonariusze ABW Razem

tak 61 145 132 26 45 409 (92,42%) (84,30%) (66,00%) (72,22%) (81,82%) (77,32%) nie 3 25 62 10 10 110 (4,55%) (14,53%) (31,00%) (27,78%) (18,18%) (20,79%) inne 2 O 5 O O 7 (3,03%) (0,00%) (2,50%) (0,00%) (0,00%) (1,32%) brak O 2 1 O O 3 odpowiedzi (0,00%) (1,16%) (0,50%) (0,00%) (0,00%) (0,57%) ogółem 66 172 200 36 55 529

Jako "inne" ankietowanipodali: - tak,jeżel i biegli byliwcześniejprzesłuchaniw sprawie - taka czynność nie jest stricte konfrontacją (1 oopo - (1odpowiedż) ,

wi edż ), - nie wiem(1odpowiedż),

- nie ma to sensu (1odpowiedź) , - zależyod okolicznościdanej sprawy (1odpowiedź) . źródło(lab. 1-4):opracowaniewłasnenapodstawieprze prowadzonychbadań

Tabela 2 Odpowiedź na pytanie nr 10:Czykiedykolw iek przeprowadzał(a) Pani/Pan konfrontację biegłych ?

Rep/ytoauesttonno. 10:Have you ever conductedaconfrontation of expert witnesses?

Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy FunkcjonariuszePolicji Funkcjonariusze CBA Funkcjonariusze ABW Razem

tak 49 61 11 O 2 123 (74,24%) (35,47%) (5,50%) (0,00%) (3,64%) (23,25%) nie 15 107 189 36 53 400 (22,73%) (62,21%) (94,50%) (100,00%) (96,36%) (75,61%) inne 2 4 O O O 6 (3,03%) (2,33%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (1,13%) brak O O O O O O odpowiedzi (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) ogółem 66 172 200 36 55 529

Jako"inn e" ankietowa nipodali: - wielokrotniewsądzie(1odpowiedź) ,

- zlecałem policji (1od powi edź), - uczestniczyłem w takiej konfrontacji w sądzie (1 od -- nie pamiętam , byćmoże(1odpowi edź ) , powiedź).

(4)

Tabela3 Odpowiedźna pytanie nr13:Czy Pani/Pana zdaniem możliwejest konfrontowanie innych osób (poza oskarżonymi,świadkami

i ewentualnie biegłymi),takichjak np. kuratorzy, specjaliści itłumacze?

Rep/ytoąuestionno. 13:In youropinion. is confrontingother persons (other thandefendants, witnessesand possib/yexpertsl.

e.g .cors tors.specialists and trans/ators admissible?

Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy FunkcjonariuszePolicji Funkcjonariusze CBA Funkcjonariusze ABW Razem

tak" 23 44 52 11 27 157 (34,85%) (25,58%) (26,00%) (30,56%) (49,09%) (29,68%) nie 39 119 133 24 22 337 (59,09%) (69,19%) (66,50%) (66,67%) (40,00%) (63,71%) inne 3 5 12 1 4 25 (4,55%) (2,91 %) (6,00%) (2,78%) (7,27%) (4,73%) brak 1 4 3 O 2 10 odpowiedzi (1,52%) (2,33%) (1,50%) (0,00%) (3,64%) (1,89%) ogółem 66 172 200 36 55 529

"Przy zakreśleniu odpowiedzi "tak" ankietowanych pro- - jeżeli są przesłuchiwani jako świadkowie (1 odp o-szono o wskazanie,kogoich zdaniemmożna konfrontować. wiedż),

W przypadku zakreślenia "tak"ankietowani podali na- - możiiwe co do osób, do których stosuje się przepis stępujące odpowiedzi określające osoby, które ich zda- dotyczącykonfrontacji (1odpowiedź),

niemmożna konfrontować: - niemam zdania (1odpowiedż) ,

- specjaliściitłumacze(6 odpowiedzi), - w zależności od potrzeb, w zależności od sprawy

- kuratorzy itłumacze(2 odpowiedzi), (8 odpowiedzi),

- kuratorzy (14 odpowiedzi ), - jeżeli wcześniej byliprzesłuchaniw sprawie (2

odpo-- kuratorzy,specjaliści itłumacze(20odpowiedzi), wiedzi),

- specjaliścii kuratorzy(10 odpowiedzi), - po co?(2 odpowiedzi),

- tłumacze (12 odpowiedzi), - możliwejest konfrontowanietłumacza,ale tylkoztłu

-- psycholodzy (1odpowiedź), maczem oraz specjalisty, ale tylko ze specjalistą

- specjaliści (12 odpowiedzi), (1odpowiedź)

- wszystkie osoby, które mogą być przesłuch iwane - po przesłuchaniu kurator,specjalista itłumacz stają

(1odpowiedź), się świadkami i moźna ich konfrontować (1

odpo-- wzależnościod danejsprawy (1odpowiedź). wiedź),

Jako "inne" ankietowani podali: - konfrontowane mogą być osoby przesłuchiwane

- pytanie jest małoprecyzyjne (1odpowiedź) , (1odpowiedź) .

(5)

W celu ustalenia, jak wielu z ankietowanych kie dy-kolwiek przeprowadzało konfrontację"innych osób"(po

-zaoskarżonymi, świadkami i biegłym i ) , zagadn ienieto

pojawiło sięwnastępnym pytaniu (zob. tab,4),

Tabela4 Odpowiedźna pytanie nr 14:Czy kiedykolwiek przeprowadzałCalPani/Pankonfrontacjęinnych osób

(np. kuratorów,specjalist ów. tłumaczy)?

Reply oquestionno. 14:Have youever conduc tedconfrontationot otherpersans (e.g.curators, sp ecialists, trans /ators)?

Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Funkcjonariusze Policji Funkcjonariusze CBA FunkcJonariusze ABW Razem

tak" 1 2 3 1 O 7 (1,52%) (1,16%) (1,50%) (2,78%) (0,00%) (1,32%) nie 64 169 197 35 55 520 (96,97%) (98,26%) (98,50%) (97,22%) (100,00%) (98,30%) inne 1 1 O O O 2 <1,52%) (0,58%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,38%) brak O O O O O O odpowiedzi (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) (0,00%) ogółem 66 172 200 36 55 529

'W przypadku zakreślenia odpowiedzi "tak" ankieto- - tłumacze języka (2 odpowiedzi), wani byliproszeni o wpisanieosób,jakie konfrontowali, - specjaliści (2 odpowiedzi),

- kuratorzy(2 odpowiedzi), W przypad ku zakreślenia odpowiedzi "tak"ankieto- Jako "inne"ankietowani podali:

wanipodali: - kurato rjako świadek, specjalista jako biegły,

Podsumowanie

Zaprezentowane wyniki badań pokazują

jedno-znacznie, że ankietowani generalnie aprobują możli

wość konfrontowaniabiegłych. Natomiast co do możli

wej konfrontacjikuratorów, specjalistówbądź tłumaczy

praktycy w większości uznali jej niedopuszczalność.

Dodat kowo wyniki badań potwierdzają, żew postępo

waniu karnymregułą sąkonfrontacje zudziałemświad

ków i oskarżonych (podejrzanych). Rzadziej przepro-wadza się konfrontacje biegłych, zaś zupełnie spora -dycznie konfrontacje "innych osób" przesłuchiwanych.

Konfrontowane mogą być - w zgodzie z art. 172

k.p.k. - wszystkie osoby przesłuchiwane. Wydaje się wi ęc, że należyustalić,jakie osobysą przesłuchiwane

w toku postępowania karnego, co w efekcie powinno

umoźliwić wskazanie, kogo można poddać k onfronta-cji.Bezsprzeczniemożnawięc ko nfrontować świadków

i oskarżonych (takż e pokrzywdzonych, podejrzanych iosoby podejrzane). Niewątpliwiew toku zarówno

po-stępowaniaprzygotowawczego, jak isądowego docho-dzi jeszcze do przesłuchania biegłych (ergo możliwa

jest ich konfrontacja). Oprzesłuchaniu biegłego mówią

wprost przepisy kodeksu postępowania karnego

-PROBLEMY KRYMINALISTYKI 269(Ilpiec-wrzesień)2010

m.in.art. 143

§

1 pk1 2 k.p.k.(przepis ten nakazuje s

po-rządzić z przesłuchania biegłego protokół) i art.

200 §

3 k.p.k. Należyprzy tym przyjąć,że rację mająci

Blf-torzy,k1órych zdaniem przesłuchiwany biegłynieskła

da zeznań, lecz ustną opinię19. Do trafnych uwag

T.

Tomaszewskieg020_{przytaczanych na poparcie tego}

stanowiska powejściuwżycienowego kodeksu kam e-gomożnadodaćjeszcze jeden argument.Złożeniefał

szywego zeznan ia podlega odpowiedzialn ości karnej z art.233

§

1 k.k.,natomiast przedstawieniefałszywej

opinii pociąga za sobą taką odpowiedzialność z art, 233

§

4 k.k.Przyjmując, że biegły składa fałszywą

opi-nię na piśmie, a następnie przesłuchany w tej samej sprawie składa fałszywe zeznania,to jedno jego za-chowanie należałoby zakwalifikować jako przestęp

stwo z art.233

§

4 k.k.,a to drugie zart.233

§

1 k.k.

Takiezróżnicowaniepodstawodpowiedzialnościkarnej

biegłegopozbawionejestlogiki.Uznanienatomiast,że przesłuchany biegły składaustn ą opinię,umoż liwia za-kwalifikowanieobuzach owańz art. 233

§

4k.k.,co wy-dajesięracjona lne.Odmiennie uregulowaniatewyglą dały wart.247 k.k.z 1969 r.,co dodatkowo wskazuje na zamierzony kierunek zmian dokonywanych przez

ustawodawcę.

(6)

Wracającdogłówneg o wątku rozważań,przepisy ko-deksu postępowaniakarnego wprostprzewid ująjeszcze

przesłuchaniekurato ra- art.143

§

1pkt 2 k.p.k.naka -zuje sporządzićzprzesłuchaniakuratora protokół.Sto -sunkowo bardziej skomp likowana jest sytuacja w prz y-padku specjalisty.Wliteraturze zauważa siębow iem,że

specjaliściniesąosobowy miźródłamidowodowymi,ale fachowymi pomocn ikami organu proceso wego dokonu

-jącego określonychczynnościdowodowych21. Stan

owi-sko to wymaga jednak uzupełnienia , albowiem w myśl

§

2 art. 206k.p.k.w raziepotrzebymoż naprzesłuchiwać

specjalistów wcharakterzeświadków,a wtakim wypad -ku specjalista stanie się samodzielnym źródłem d owo-dowym.Powyższepozwalastwierdzić,żenajważniejsza rola specjalisty w postępowani u karnym sprowadza się

doczynnościtechnicznych,a jego udziałwpostępowa

niu jest fakultatywny (zgodnie z brzmieniemprzepisu -"możnado udziału w nichwezwać"). Pozatym specj ali-stawtokupostępowaniakarnegobędzie występowałja -ko samodzielne źródło dowodowe22. Wymienienie tej funkcji w drugiej kolej ności nie ma na celu deprecjacji znaczenia specjalisty jakoźródładowodu , pozwala jedy-nie zaakcentować podst awowe zadania, jakie spełnia

on wpostępowaniu karnym.Możliwośćodegrania przez specjalistówroli samodzielnychźródełdowodowych da-jeteż podstawę doichkonfrontacji23.

Trzeba przyznać, że największe wątpliwości do

ty-czą dopuszczalnościprzeprowadzenia konfrontacjitłu

maczy.

Z

badań ankietowych wynika ,że- co prawda sporadycznie,ale jednak- w praktyce dochodzido ta-kichkonfrontacji. W literaturzepodkreślasię,żewtoku procesu tłumacz pełni funkcję "pomocnika organów procesowych"24,a to powoduje,że nie jest on s amo-dzielnym źródłem dowodowym w zakresie czynności wykonywanych w proc esie . Analizując moż l iwoś c i

udziału wkonfront acjiróżnych podm iotów,

R

.

Kmiecik zauważył, że tłumaczniewystępujew roliźródładowo -du25. Dalej autor ten stwierdza, że orga n procesowy tłu macza nie przesłu ch uje , chyba że występuje on w roli biegłego . Moim jednak zdaniem należy zwrócić

uwagę na to,że obowiązujące przepi sy na kazują o d-powiedniestosowaniedotłumaczyprzepisówdotyczą cychbiegłych (a rt.204

§

3 k.p.k.), a więcitych,które

dotyczą przesłuch an ia. Dod atkowo w liter aturze moż

na przecież znaleźć głosy jednoznacznie wskazujące na dopuszczalność przeprowadzenia konfrontacji tłu maczy26.

Z

tego właśnie względu - jednak z pewną

dozą ostrożności- możnachybauznać,żeprzep rowa-dzenie takiejkonfrontacji niebędziebłęd em.

PRZYPISY

1Odnośnie doWęgierinformacjedotyczące konfrontacji

zostałyuzyskane przez autorabezpośred niozM

inister-42

stwa Sprawiedl iwościiPorządku PublicznegoRepubliki Węgierskiej ; odnośnie do postępowania karnego

wSzwecjizob.The Swedishcoda ot judicial procedura,

Stockholm1998,s.202,210-211,221.

2J.Kałutniacki, R.Leżański:Postępowaniekarne

obo-wiązujące na ziemiach zachodnich Hzeczypospolitej

Polskiej, wyd.2,Warszawa-Poznań1924, s.73. 3L.Pelper :Komentarz do Kodeksupostępowania

karne-go i przepisów wprowadzających tenże kodeks [...], wyd.3, Kraków 1933, s.198.

4 M.Cleślak:Zagadnienia dowodowe

w

procesiekarnym,

t.I,Wyd.Prawnicze.Warszawa1955,s.371-372. 5 OrzeczenieSN z 18czenwca 1952L,C1108/51 ,"Nowe

Prawo"1953,nr 10,s.93.

6 M.Siewlerski,Iw:]S. Kalinowski. M.Siewle rskl:Ko -dekspostępowania karnego.Komentarz,wyd.2,Wyd.

Prawnicze, Warszawa 1966, s. 194; L. Schafl, [w:] L. Hochberg,A. Murzynowskl,L. Schafl:Komentarz do Kodeksu postępowania karnego, Wyd. Prawnicze,

Warszawa 1959,s.142.

7Por. S. Kalinowski, Iw:] J. Balia, J. Bednarzak, M. Flemming , S. Kalinowski,H. Kemplsty,M. Sle -wierski: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wyd.Prawnicze,Warszawa 1971,s.208.

8J.Zygarskl (Konfrontacjaw aspekciekryminalistycznym i procesowym, "ProblemyWspółczesnej Kryminalistyki",

E

.

GruzaiT.Tomaszewski[red.],WydziałPrawa i

Admi-nistracjiUW,Warszawa 1996,s.150)wyodrębnia sześć

możliwychrodzajówkonfrontacji zewzględuna podmioty

uczestniczącew tejczynności,ograniczającjednocześnie

możliwychuczestnikówdoświadków,podejrzanychibie

-gtych.W. MajchrowicziR.Hampelski (Szczególne tor-my przesłuchania. Część I- konfrontacja, "Kwartalnik Prawno-Kryminalistyczny"2010,

nr

2, s.40) wyróżniają

z kolei cztery możliwe rodzaje konfrontacji, podobnie

ograniczając możliwychuczestników doświad ków,p

ode]-rzanychibiegłych.Por.również:J.Konieczny,T.Widła,

J.Wldacki [red.], Kryminalistyka,

C

.H.

Beck,Warszawa 2008,s. 100; W. Majewski:Konfrontacja.Zagadnienia wybrane, "Problemy Kryminalistyki"1983,

nr

160,s.245;

I.WojCiechowska:Postępowanieprzygotowawcze.Wy·

branezagadnienia,orzecznictwo,przykłady,Wyd.Szkoły

Policji w Pile. Pila1998, s,288.

9W. Grzeszczyk: Kodeks postępowania karnego.

ko-mentarz,LexisNexis,Warszawa 2003,s.142.

10 Zob.P. Tomaszewski:Dowód z opiniibiegłego w prak-tyce WOjskowychorganówściganiai wymiaru sprawiedl i-wości(niektóreproblemy), "WOjskowyPrzegląd Pr awni-czy" 1986, nr 3,s. 293. Autor ten,analizującsprzeczno -ściw opiniachbiegtych,podaje,że w wypadkuzajścia sprzeczności pomiędzy opiniami biegłych organpr

oce-sowymoże:1.dać wiaręjednejzopinii i na jejpodstawie oprzeć rozstrzygnięcie merytoryczne,2. niedać wiary żadn ej z opinii ipowołać w sprawie kolejnychbiegłych

(7)

w nadziei,żeich opiniebędą przekonujące,3.uznać, że wątpliwościwynikająceze sprzecznych opiniisą nie do

usunięcia i w konsekwencji, zgodniezzasadąin dubio pro reo,oprzećorzeczenie na opinii najbardziej korzyst -nej dlaoskarżonego(po wyczerpaniuinicjatywy dowodo-wej i po uznaniu przez organ procesowy,że powołanie

kolejnychbiegłych sprzecznościnie usunie).

11Zarządzenie Komendanta Głównego Pollc]l z dnia 23 grudnia 2004 r.w sprawie metodyki wykonywania

czyn-ności dochodzenlowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstwiścigania ich sprawców (Oz.Urz. KGP z 2005, nr 1, poz.1).

12 Zob.szerzej: P.Łobacz: Konfrontacja w policyjnych in-strukcjachdochodzeniowo-śledczych,"Przeg l ąd Policyj-ny"2010, nr

t

.

13 L. Paprzycki, [w:] J. Grajewski, L. Paprzycki, M.Płachta:Kodekspostępowaniakarnego, t. I: Komen-tarz do art. 1-424 k.p.k., Zakamycze, Kraków 2003, s. 423. Identyczne stanowisko zajmuje tenże autor

wpóźniejszymwydaniu tegożkomentarza; zob. L.

Pa-przycki, [w:]J. Grajewski [red.],L.Paprzycki, S. Sle-inborn: Kodeks postępowaniakarnego, t. I: Komentarz do art. 1-424 k.p.k.,Zakamycze, Kraków 2006, s. 467. 14 K.BoralyńskaiA.Górski,[w:) K.Boralyńska,A.

Gór-ski, A. Sakowicz, A. Ważny: Kodeks postępowania

karnego. Komentarz, wyd. 2, C.H. Beck, Warszawa 2007,s.380; podobnie P.Hofmański[red.],E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodekspostępowaniakarnego. Komentarz doartykułów 1-296,t. i,wyd. 3, C.H. Beck, Warszawa 2007,s.776.

15 R.Slefański,[w:] Z.Goslyński[red.], Kodekspostępo waniakarnego.Komentarz,t. I,Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003,s. 761.

16J. Gurgul: Niektóre zagadnieniakonfrontacjiwświetle orzecznictwa sądowego i kryminalistyki, "Prokuratura i Prawo" 2009,nr 6,s. 131.

17J. Kudrelek, M. Lisiecki: Konfrontacja specjalistów w procesie karnym, [w:] Procesowo-kryminalistyczne czynności dowodowe. Materiały pokonferencyjne, pod red. M.Lisieckiego i M. Zajdera, WSPol, Szczytno 2003, s.77--S8.

18 E. Gruza: Kilka refleksji na temat konfrontacji biegłych, "ProblemyWspółczesnej Kryminalistyki",t. XII,WydZiał

Prawa i AdministracjiUW,Warszawa 2008,s. 131. 19 Por.słuszneuwagi w literaturzern.ln.:S.Waltoś: Proces

karny. Zarys systemu, wyd. 9, LexisNexis,Warszawa 2008, s. 387; R.Kmiecik, [w:] R. Kmiecik [red.],D. Kacz-marska,A. Taracha: Prawo dowodowe. Zaryswykładu,

wyd. 2,Zakamycze, Kraków 2005,s. 182-183; zob.

tak-że T. Tomaszewski: Przesłuchanie biegłegowpostępo

waniu karnym,Wyd. Prawnicze, Warszawa 1988,s.5-6 i powołana tam literatura. Trzeba jednak pamiętać, że

wpiśmiennictwiepojawiają się poglądy mówiąceośrod

ku dowodowym w postaci zeznań biegłego - por. np.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 269(Hpiee-wrzes ień)2010

K. Marsza/, [w:] K. Marsza! [red.], S. Stachowiak, K. Zgryzek: Proces karny,wyd.2, Katowice 2005, s. 232. 20T.Tomaszewski,Przesłuchanie biegłego... , op.cit., s. 56. 21 P.Hofmański[red.], E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks

po-stępowania... ,op.cit., s.967.

22 Taksłusznie:A. Czapigo: Rolabiegłegoa rolaspecjalisty w procesiekarnym- aspekty praktyczne na tlerozważań

modelowych,"Prokuratura i Prawo" 2000,nr 9, s. 115. 23 W przepisach jest mowa jeszcze np. o przesłuchaniu

podmiotuokreślonegowart.52 k.k. Uest on przestuch i-wany w charakterzeświadka- art.416§2 k.p.k.).Zda

-niemD. Kaczorkiewicz nie ma przeszkód, abytraktować

podmiotokreślonywart. 52 k.k. zgodnie z zasadami

do-tyczącymi wszystkich świadków. Reasumując, do tego podmiotu stosuje się przepisy k.p.k. dotyczące wszyst -kich świadków(art. 177-192a k.p.k.,atakżeexpressis verbis wskazywany przezautorkęart. 172 k.p.k.)- zob. o. Kaczorkiewicz:Podmiotokreślonywart. 52 kodeksu karnego w roliświadka w procesie karnym, "Przegląd Sądowy"2006, nr 4, s.12-13. W przepisach pozakodek-sowych natomiast mowa jest oprzesłuchaniu przedsta-wiciela podmiotu zbiorowego - zgodnie z art. 21a ust. 2 ustawy z dnia 28października2002 r. o

odpowiedzialno-ści podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod

groźbąkary (OzU z 2002 L, nr 197, poz. 1661 ze zm.). 24 P.Hofmański[red.], E.Sadzik, K. Zgryzek:Kodeks

po-stępowania... ,op.cit, s.964.

25 Zob.R. Kmiecik [red.],Prawo dowodowe..., op.cit., s. 207.

26 M. Cieślak: Zagadnienia dowodowe..., op.cit. s. 371-372; L. Paprzycki, [w:] J. Grajewsk; [red.],