L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLV, 2 SECTIO H 2011
Katedra BankowoĞci, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocáawiu
JUSTYNA ZABAWA
WskaĨnik marĪy odsetkowej a wspóáczynnik wypáacalnoĞci...
na przykáadzie polskiego sektora bankowego
Net interest margin and solvency ratio as exemplified by the bank sector in Poland
WstĊp
Ocena funkcjonowania polskiego sektora bankowego moĪe zostaü przeprowadzona z wykorzystaniem wielu metod. MoĪna stwierdziü, iĪ obecnie jedną z popularniej- szych jest analiza wskaĨnikowa1. Jej podstawĊ stanowią wielkoĞci ujawniane przez instytucje bankowe w sprawozdaniach finansowych. NaleĪy podkreĞliü, iĪ analiza wskaĨnikowa dostarcza istotnych informacji kierownictwu podmiotów gospodarczych, a wiĊc i banków, które wykorzystywane są do oceny efektywnoĞci, páynnoĞci oraz wypáacalnoĞci tych podmiotów.
W artykule podjĊto próbĊ zbadania istnienia zaleĪnoĞci pomiĊdzy podstawowymi wskaĨnikami wykorzystywanymi w analizie wskaĨnikowej banków. Stąd teĪ zaáoĪono zbadanie istnienia zaleĪnoĞci pomiĊdzy bezpieczeĔstwem banku a jego efektywnoĞcią finansową. Przeanalizowano ksztaátowanie siĊ wskaĨnika marĪy odsetkowej oraz wspóáczynnika wypáacalnoĞci w polskim sektorze bankowym. W tym celu wyko- rzystano dane finansowe pochodzące z bazy Bankscope oraz rocznych sprawozdaĔ finansowych tych instytucji, natomiast stopieĔ zaleĪnoĞci pomiĊdzy analizowanymi zmiennymi zbadano przy uĪyciu wspóáczynnika korelacji.
NaleĪy zaznaczyü, iĪ dobór wskaĨników nie zostaá dokonany w sposób losowy.
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci to obecnie jeden z podstawowych wskaĨników infor-
1 K. Kochaniak, EfektywnoĞü finansowa banków gieádowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 56-67.
mujących o poziomie bezpieczeĔstwa banku, którego minimalna wartoĞü zostaáa okreĞlona ustawowo. Natomiast wskaĨnik marĪy odsetkowej stanowi jedną z gáównych miar efektywnoĞci finansowej danej instytucji bankowej.
1. Znaczenia analizy wskaĨnikowej w ocenie dziaáalnoĞci banku
Znaczenie tradycyjnych wskaĨników finansowych przejawia siĊ w tym, iĪ kre- ują one wizerunek przedsiĊbiorstwa w otoczeniu zewnĊtrznym, a takĪe uáatwiają pozyskanie Ğrodków niezbĊdnych do dalszego funkcjonowania i rozwoju2. Badając znaczenie analizy wskaĨnikowej w dziaáalnoĞci podmiotu gospodarczego, jakim jest bank, naleĪy równieĪ zwróciü uwagĊ na kryterium, w odniesieniu do którego owa analiza zostanie przeprowadzona. Jako najczĊĞciej stosowane kryteria moĪna w tym miejscu wymieniü m.in.3:
• grupĊ banków – umoĪliwia ocenĊ wybranego banku na tle grupy, np. dany bank spóádzielczy na tle jednego zrzeszenia banków spóádzielczych,
• czas – pozwala dokonaü oceny zachodzących w czasie zmian efektywnoĞci dziaáania banku,
• plan banku – umoĪliwia przeprowadzenie porównania osiągniĊtej efektywnoĞci z uprzednio zaáoĪonymi wartoĞciami wskaĨników.
Oprócz przedstawionych powyĪej, najczĊĞciej stosowanych kryteriów, w lite- raturze przedmiotu moĪna równieĪ spotkaü kryteria, które posiadają ograniczone zastosowanie. W tym miejscu moĪna wskazaü na zalecenia i wymagania regulacyjne.
Innym rzadko stosowanym kryterium jest takĪe to, które odnosi siĊ do normatywnych wartoĞci wskaĨników. W odniesieniu do powyĪej przedstawionych kryteriów ocenĊ sytuacji ekonomiczno-finansowej banku przeprowadzona jest z uwzglĊdnieniem wskaĨników, które moĪna przypisaü do czterech kolejnych grup4:
1) wskaĨniki efektywnoĞci – okreĞlają sprawnoĞü dziaáania banku5, umoĪliwiają udzielnie odpowiedzi na pytanie: na ile efektywna ekonomicznie jest dziaáal- noĞü danego banku,
2) wskaĨniki páynnoĞci oraz wypáacalnoĞci – okreĞlają, czy bank jest w stanie regulowaü terminowo swoje zobowiązania oraz czy jest wypáacalny,
3) wskaĨniki gieádowe – oceniające jak rynek wycenia daną instytucjĊ finansową, 4) wskaĨniki jakoĞci aktywów – okreĞlają stopieĔ bezpieczeĔstwa aktywów
posiadanych przez bank.
2 Ibid., s. 56.
3 M. Iwanicz-Drozdowska, Metody oceny dziaáalnoĞci banku. Studia Finansowo-Bankowe, Poltext, Warszawa 1999, s. 63.
4 Ibidem.
5 M. Capiga, EfektywnoĞü jako kryterium oceny banku, „Bank” 2002, nr 3, s. 48-51.
W tym miejscu naleĪy zaznaczyü, iĪ w przypadku instytucji bankowych, efektyw- noĞü finansową ocenia siĊ z wykorzystaniem kolejnych grup wskaĨników6: rentownoĞci, marĪy, obciąĪenia wyniku finansowego, a takĪe efektywnoĞci zatrudnienia. W ramach artykuáu zostanie poruszona przede wszystkim problematyka dotycząca jednego ze wskaĨników z grupy marĪ, jakim jest marĪa odsetkowa. Ponadto w artykule zostaną zaprezentowane zagadnienia związane z zastosowaniem wspóáczynnika wypáacalnoĞci do oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej polskiego sektora bankowego.
3. Zastosowanie wskaĨnika marĪy odsetkowej w ocenie dziaáalnoĞci banku
Jak juĪ zaznaczono, wskaĨnik marĪy odsetkowej zaliczany jest do grupy wskaĨni- ków marĪy wykorzystywanych do oceny efektywnoĞci finansowej banków7. WskaĨnik ten jest jednym z podstawowych narzĊdzi analitycznych umoĪliwiających przepro- wadzenie oceny dziaáalnoĞci danej instytucji bankowej. MarĪa odsetkowa stanowi stosunek wysokoĞci wyniku odsetkowego do wartoĞci aktywów banku. Przy czym wysokoĞü wyniku odsetkowego ustalana jest jako róĪnica pomiĊdzy przychodami z tytuáu odsetek a kosztami odsetkowymi. Zatem wskaĨnik marĪy odsetkowej opi- sywany jest nastĊpującym równaniem:
aktywa odsetkowy wynik
odsetkowa m arĪa
NaleĪy równieĪ znaczyü, iĪ w niektórych pozycjach literatury, marĪa odsetkowa stanowi wysokoĞü wyniku odsetkowego odnoszonego jedynie do wartoĞci aktywów odsetkowych. Wówczas marĪa odsetkowa opisywana jest nastĊpującym równaniem8:
odsetkowe aktywa
odsetkowy wynik
odsetkowa m arĪa
Przedstawione powyĪej dwa sposoby wyliczania marĪy odsetkowej są stosowane w praktyce bankowej. Jednak drugie podejĞcie wydaje siĊ bardziej uzasadnione. Wynik odsetkowy stanowi pozycjĊ rachunku zysku i strat i dotyczy danego roku obrotowego.
Aktywa odsetkowe obliczane są na podstawie danych otrzymanych z bilansu banku.
Stąd teĪ ich stan powinien byü wykazywany jako wartoĞü Ğrednia9. Do aktywów odsetkowych zaliczane są pozycje przedstawione w aktywach bilansu, w grupach:
6 M. Iwanicz-Drozdowska, Zarządzanie finansowe bankiem, PWE, Warszawa 2005, s. 70-77.
7 K. Kochaniak, op. cit., s. 59.
8 M. Iwanicz-Drozdowska, Metody oceny dziaáalnoĞci banku, op. cit., s. 66-67.
9 E. Orechwa-Maliszewska, E. Worobiej, SprawozdawczoĞü i analiza finansowa banku, WyĪsza Szkoáa Finansów i Zarządzania w Biaáymstoku, Biaáystok 2008, s. 87.
II-VII. Ponadto naleĪy zaznaczyü, iĪ istnieje moĪliwoĞü dezagregacji wskaĨnika wg kryterium podmiotowego, co umoĪliwia rozróĪnienie marĪy odsetkowej od podmio- tów: finansowych, niefinansowych oraz sektora budĪetowego.
NaleĪy zaznaczyü, grupa wskaĨników marĪy obejmuje nie tylko wskaĨniki zwią- zane z marĪą odsetkową10. WskaĨniki marĪy moĪna zbudowaü dla róĪnych pozycji pokazywanych w sprawozdaniu finansowym banku, jakim jest rachunek zysków i strat. W takim przypadku do obliczeĔ naleĪy przyjąü w mianowniku wartoĞü akty- wów ogóáem. NastĊpnie na podstawie wartoĞci poszczególnych pozycji pokazanych w rachunku zysku i start moĪna wyliczyü11:
• marĪĊ dywidendy – jako relacjĊ wartoĞci przychodów z tytuáu akcji oraz udziaáów do aktywów ogóáem,
• marĪĊ prowizyjną – jako relacjĊ wartoĞci wyniku na prowizjach do aktywów ogóáem,
• marĪĊ handlową – jako relacjĊ sumy wielkoĞci wyników na operacjach finan- sowych oraz operacjach wymiany do aktywów ogóáem,
• marĪĊ zapotrzebowania – jako relacjĊ wysokoĞci kosztów dziaáania oraz amortyzacji do aktywów ogóáem,
• marĪĊ ryzyka (rezerw) – jako relacjĊ wysokoĞci salda rezerw do aktywów ogóáem,
• marĪĊ operacji nadzwyczajnych – jako relacjĊ wysokoĞci wyniku na operacjach nadzwyczajnych do aktywów ogóáem.
3. Wykorzystanie wspóáczynnika wypáacalnoĞci w ocenie kondycji finansowej banku
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci, jak juĪ uprzednio zaznaczono, stanowi obecnie jeden z podstawowych wspóáczynników oceny kondycji finansowej instytucji ban- ków. Ponadto zaliczany jest on, obok wskaĨnika páynnoĞci w ujĊciu bilansowym oraz wskaĨnika páynnoĞci w ujĊciu strumieniowym, do jednego z najczĊĞciej stosowanych wskaĨników z grupy dotyczących wypáacalnoĞci oraz páynnoĞci12. Wspóáczynnik ten, zwany równieĪ wspóáczynnikiem adekwatnoĞci kapitaáowej lub wspóáczynnikiem Cooke’a, zostaá wprowadzony w 1988 roku przez Bazylejski Komitet Nadzoru Banko- wego zrzeszający przedstawicieli nadzoru bankowego z jedenastu krajów europejskich13.
Minimalna wartoĞü wspóáczynnika wypáacalnoĞci zostaáa okreĞlona w formie zapisu ustawowego. Zgodnie z art. 128 ustawy Prawo bankowe kaĪdy bank zobo-
10 M. Iwanicz-Drozdowska, Metody…, op. cit., s. 67.
11 Ibidem.
12 Ibid., s. 73-75.
13 M. Capiga, OkreĞlanie pozycji rynkowej banku komercyjnego, [w:] K. Znaniecka (red.), Finanse w procesie urynkowienia gospodarki, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego w Ka- towicach, Katowice 1994, s. 41.
wiązany jest utrzymywaü wspóáczynnik wypáacalnoĞci na poziomie co najmniej 8%, a bank rozpoczynający dziaáalnoĞü operacyjną na poziomie co najmniej 15%
w pierwszym roku dziaáalnoĞci, a w kolejnym roku – przez okres 12 miesiĊcy – na poziomie co najmniej 12%14.
Zgodnie z uchwaáą nr 380/2008 Komisji Nadzoru Finansowego15 wspóáczynnik wypáacalnoĞci banku obliczany jest w procentach jako pomnoĪony przez 100 uáamek, którego:
1) licznikiem jest wartoĞü funduszy wáasnych powiĊkszona o kapitaá krótkoter- minowy;
2) mianownikiem jest pomnoĪony przez 12,5 caákowity wymóg kapitaáowy.
W tym miejscu naleĪy znaczyü, iĪ kapitaáy (fundusze) wáasne, które wystĊpują w bilansie banku, są kategorią prawa bilansowego i są wykazywane wg reguá okre- Ğlonych ustawą o rachunkowoĞci oraz rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowoĞci banków. Inną kategorią są natomiast fundusze wáasne, których konstrukcjĊ okreĞla ustawa Prawo bankowe oraz odpowiednie uchwaáy Komisji Nadzoru Finansowego. To wáaĞnie one są wielkoĞcią ustalaną dla celów nadzorczych i okreĞlane jako regulacyjny kapitaá wáasny.
Zatem, w analizowanym kontekĞcie, przez fundusze wáasne naleĪy rozumieü:
1) fundusze podstawowe banku, w tym: fundusze zasadnicze banku, pozycje dodat- kowe funduszy podstawowych, pozycje pomniejszające fundusze podstawowe;
2) fundusze uzupeániające banku w kwocie nieprzewyĪszającej funduszy podsta- wowych banku, w tym: kapitaá (fundusz) z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwaáych, pozycje okreĞlone przez KomisjĊ Nadzoru Finansowego w celu bezpiecznego prowadzenia dziaáalnoĞci bankowej i prawidáowego za- rządzania ryzykiem w banku oraz pomniejszenia funduszy uzupeániających okreĞlone przez KNF.
Natomiast wymogi kapitaáowe (zgodnie z uchwaáą nr 380/2008 KNF) obejmują:
1) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu ryzyka kredytowego,
2) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu nastĊpujących ryzyk rynkowych: walutowego, cen towarów, cen kapitaáowych papierów wartoĞciowych, ryzyka szczególnego cen instrumentów dáuĪnych oraz ryzyka ogólnego stóp procentowych, 3) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu ryzyka rozliczenia, dostawy oraz ryzyka
kredytowego kontrahenta,
4) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu przekroczenia limitu koncentracji zaanga- ĪowaĔ i limitu duĪych zaangaĪowaĔ,
5) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu przekroczenia progu koncentracji kapitaáowej, 6) áączny wymóg kapitaáowy z tytuáu ryzyka operacyjnego.
14 Art. 128 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz.U. 1997, Nr 140, poz. 939 z póĨ- niejszymi zmianami).
15 Uchwaáa nr 380/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008.
Zatem im wyĪszy poziom wspóáczynnika, tym dana instytucja bankowa wyka- zuje wiĊksze bezpieczeĔstwo. NaleĪy jednak zwróciü uwagĊ na fakt, iĪ zbyt wyso- ka wartoĞü analizowanego wspóáczynnika moĪe Ğwiadczyü o mniejszej zdolnoĞci do wypracowania wysokiej efektywnoĞci, co w dáuĪszym horyzoncie czasowym wpáywa niekorzystnie na sytuacjĊ podmiotu i moĪe spowodowaü obniĪenie jego bezpieczeĔstwa16.
NaleĪy podkreĞliü, iĪ wypáacalnoĞü banku, której miarą jest wspóáczynnik wy- páacalnoĞci, oznacza dáugoterminową zdolnoĞü regulowania zobowiązaĔ, równieĪ w przypadku wystąpienia strat17. Ponadto wypáacalnoĞü stanowi element oceny danej instytucji bankowej w kontekĞcie bezpieczeĔstwa jego funkcjonowania. Jak juĪ zazna- czono, analiza wypáacalnoĞci podmiotu, jakim jest bank, bazuje na wspóáczynniku wypáacalnoĞci. NaleĪy jednak zaznaczyü, iĪ uzupeániającą rolĊ w tym miejscu moĪe odgrywaü zarówno analiza wielkoĞci funduszy wáasnych, jak i struktury majątkowo -kapitaáowej banku.
Wedáug danych UrzĊdu Komisji Nadzoru Finansowego wspóáczynnik wypáacal- noĞci w 2009 roku w bankach komercyjnych wzrósá z 11,2% do 13,2%, w bankach spóádzielczych z 13,1% do 13,4%. Wspóáczynnik ten byá wyĪszy niĪ 15% w 19 bankach komercyjnych oraz w 280 bankach spóádzielczych. WiĊkszoĞü banków komercyjnych (30) wykazaáa wspóáczynnik wypáacalnoĞci w granicach: 8%-15%, w tym przedziale ulokowaáy siĊ równieĪ wszystkie pozostaáe banki spóádzielcze18.
Zgodnie z najnowszymi danymi UrzĊdu Komisji Nadzoru Finansowego Ğredni wspóáczynnik wypáacalnoĞci na koniec 2010 roku wyniósá 13,8%. Dla polskiego sektora bankowego byá to wynik wyĪszy od prognozowanego o 0,9 pp., co byáo skut- kiem mniejszego od przewidywanego (o 8,9%) sumarycznego wymogu kapitaáowego sektora oraz wyĪszych (o 2,6%) funduszy wáasnych banków. Natomiast w 2011 roku planowany jest wzrost funduszy wáasnych banków o 5,2% (z 94 mld do 98 mld), przy jednoczesnym wzroĞcie caákowitego wymogu kapitaáowego (o 12,5%). Fakt ten skutkowaü bĊdzie obniĪeniem siĊ Ğredniej wartoĞci wspóáczynnika wypáacalnoĞci dla sektora bankowego z 13,8% na koniec 2010 roku do poziomu 12,9% na koniec 2011 roku.
4. Korelacja wspóáczynnika wypáacalnoĞci i wskaĨnika marĪy odsetkowej na przykáadzie polskiego sektora bankowego
W ramach przeprowadzonych badaĔ zebrano informacje dotyczące ksztaátowa- nia siĊ wspóáczynnika wypáacalnoĞci oraz wskaĨnika marĪy odsetkowej w polskim sektorze bankowym w 2009 roku. Wedáug danych Narodowego Banku Polskiego
16 M. Iwanicz-Drozdowska, Metody…, op. cit., s. 73-74.
17 E. Orechwa-Maliszewska, E. Worobiej, SprawozdawczoĞü i analiza, op. cit., s. 77.
18 Raport o sytuacji banków w 2009 r., Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2010.
na 31.12.2009 r. w Polsce, w sektorze bankowoĞci komercyjnej spoĞród 64 banków prowadzących dziaáalnoĞü operacyjną funkcjonowaáo 46 banków krajowych oraz 18 instytucji kredytowych19. Natomiast w sektorze bankowoĞci spóádzielczej dziaáalnoĞü prowadziáy 3 banki zrzeszające oraz 576 banków spóádzielczych prowadzących dziaáalnoĞü operacyjną. Na skutek przeprowadzonych czynnoĞci przeanalizowano ksztaátowanie siĊ ww. wskaĨników w bankach krajowych oraz bankach zrzeszających.
Z dostĊpnych Ĩródeá informacji otrzymano kompletne dane dla 36 banków: 34 banków krajowych (w tym 12 instytucji notowanych na Gieádzie Papierów WartoĞciowych w Warszawie) oraz 2 banków zrzeszających.
W tym miejscu naleĪy zaznaczyü, iĪ informacje dotyczące ksztaátowania siĊ marĪ odsetkowych w polskim sektorze bankowym pochodzą z bazy Bankscope, która jest globalną bazą danych Ĩródáowych. Zawiera ona szczegóáowe i aktualne informacje dotyczące ponad 23 000 banków oraz narzĊdzia statystyczne do analizy danych.
Poza informacjami kontaktowymi, klasyfikacją banku i jego miejscem w rankingach, baza zawiera informacje z audytu oraz informacje o gáównych udziaáowcach i struk- turze organizacyjnej instytucji bankowych. Natomiast dane dotyczące wysokoĞci wspóáczynników wypáacalnoĞci otrzymano na podstawie analizy rocznych raportów finansowych polskich banków komercyjnych.
Ksztaátowanie siĊ wysokoĞci marĪ odsetkowych oraz wspóáczynnika wypáacalnoĞci na koniec 2009 roku w przebadanych instytucjach bankowych przedstawiono w tab. 1.
Tabela 1. Wspóáczynnik wypáacalnoĞci i wskaĨnik marĪy odsetkowej w sektorze bankowym w 2009 r.
Lp. Nazwa banku notowany
na GPW
wspóáczynnik wypáacalnoĞci (%)
wskaĨnik marĪy odsetkowej (%)
1 Alior Bank SA 57,00 2,74
2 Allianz Bank Polska SA 54,00 0,31
3 Bank Polskiej SpóádzielczoĞci SA 9,70 1,28
4 Bank BPH SA tak 12,29 4,31
5 Bank DnB NORD Polska SA 12,60 1,96
6 Bank Gospodarki ĩywnoĞciowej SA 11,60 2,09
7 Bank Gospodarstwa Krajowego 13,03 1,71
8 Bank Handlowy w Warszawie SA tak 16,76 4,52
9 Bank Millennium SA tak 10,36 1,39
10 Bank Ochrony ĝrodowiska SA tak 12,80 2,21
19 www.nbp.pl, Raport o funkcjonowaniu systemu bankowego Polsce w 2009 roku.
Lp. Nazwa banku notowany na GPW
wspóáczynnik
wypáacalnoĞci (%) wskaĨnik marĪy odsetkowej (%)
11 Bank Pocztowy SA 16,00 4,79
12 Bank Polska Kasa Opieki SA tak 15,64 3,24
13 Bank Zachodni WBK SA tak 12,34 3,23
14 BRE Bank Hipoteczny SA 11,51 1,50
15 BRE Bank SA tak 11,73 2,31
16 Mercedes-Benz Bank Polska SA 12,53 4,96
17 Deutsche Bank PBC SA 8,74 2,82
18 Deutsche Bank Polska SA 23,00 1,57
19 DZ Bank Polska SA 12,97 2,27
20 Euro Bank SA 10,49 8,19
21 FCE Bank Polska SA 299,00 7,43
22 Fiat Bank Polska SA 20,46 4,19
23 Fortis Bank Polska SA tak 13,28 2,29
24 Gospodarczy Bank Wielkopolski SA 10,60 1,70
25 HSBC Bank Polska SA 21,60 4,97
26 ING Bank ĝląski SA tak 11,24 2,81
27 INVEST - BANK SA 11,14 5,49
28 Kredyt Bank SA tak 12,13 2,90
29 LUKAS Bank SA 12,51 12,49
30 Nordea Bank Polska SA tak 9,76 2,04
31 Pekao Bank Hipoteczny SA 17,43 2,43
32 Polski Bank PrzedsiĊbiorczoĞci SA 37,44 1,76
33 Powszechna Kasa OszczĊdnoĞci Bank Polski SA tak 14,28 3,81
34 Rabobank Polska SA 15,00 1,43
35 Raiffeisen Bank Polska SA 12,24 2,20
36 Volkswagen Bank Polska SA 11,87 4,12
ħródáo: Baza danych Bankscope oraz roczne sprawozdania finansowe banków.
StopieĔ zaleĪnoĞci liniowej pomiĊdzy badanymi cechami, tj. wspóáczynnikiem wypáacalnoĞci a wskaĨnikiem marĪy odsetkowej wyznaczono z wykorzystaniem wspóáczynnika korelacji Pearsona. Wspóáczynnik ten jest miarą siáy związku liniowego pomiĊdzy badanymi cechami i przyjmuje wartoĞci z przedziaáu [-1,0; 1,0]20. Znak wspóáczynnika korelacji informuje o kierunku korelacji, natomiast jego bezwzglĊdna wartoĞü o sile związku. W przypadku, gdy wartoĞü wspóáczynnika wynosi 1 lub -1, to pomiĊdzy badanymi zamiennymi istnieje zaleĪnoĞü w postaci funkcji liniowej. W sytu- acji, gdy wartoĞü wspóáczynnika wynosi 0, to wówczas badane zmienne nie są ze sobą skorelowane. Ponadto przyjmuje siĊ, Īe jeĪeli wartoĞü wspóáczynnika korelacji wynosi21:
a) mniej niĪ 0,2, to oznacza brak zaleĪnoĞci liniowej pomiĊdzy badanymi zmien- nymi;
b) 0,2-0,4 – istnieje niska zaleĪnoĞü liniowa;
c) 0,4-0,7 – zaleĪnoĞü umiarkowana;
d) 0,7-0,9 – zaleĪnoĞü znacząca;
e) powyĪej 0,9 – zaleĪnoĞü bardzo silna.
W badanej grupie banków wartoĞü wspóáczynnika korelacji dla analizowanych cech tzn. wskaĨnika marĪy odsetkowej oraz wspóáczynnika wypáacalnoĞci wynio- sáa 0,26. WartoĞü ta Ğwiadczy o istnieniu niewielkiej zaleĪnoĞci liniowej pomiĊdzy badanymi wskaĨnikami w grupie analizowanych banków. KorelacjĊ wspóáczynnika wypáacalnoĞci oraz wskaĨnika marĪy odsetkowej w grupie badanych instytucji ban- kowych przedstawiono na rys. 1.
0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 250,00 300,00 350,00
0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00
WskaĨnik marĪy odsetkowej
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci
Rys. 1. Korelacja wspóáczynnika wypáacalnoĞci i wskaĨnika marzy odsetkowej w bankach w 2009 roku ħródáo: Opracowania wáasne.
20 S. Ostasiewicz, Z. Rusnak, U. Siedlecka, Statystyka. Elementy teorii i zadania, Wydawnictwo Aka- demii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocáawiu, Wrocáaw 1998, s. 274-277.
21 Ibid., s. 276.
Na uwagĊ zasáuguje fakt, iĪ w przypadku banków notowanych na Gieádzie Pa- pierów WartoĞciowych w Warszawie wartoĞü wspóáczynnika korelacji wyniosáa juĪ 0,69. (rys. 2).
0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00
0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00
WskaĨnik marĪy odsetkowej
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci
Rys. 2. Korelacja wspóáczynnika wypáacalnoĞci i wskaĨnika marzy odsetkowej w bankach notowanych na GPW ħródáo: Opracowania wáasne.
Fakt ten Ğwiadczy o istnieniu umiarkowanej zaleĪnoĞci liniowej pomiĊdzy wskaĨnikiem marĪy odsetkowej a wspóáczynnikiem wypáacalnoĞci wĞród tej grupy instytucji bankowych. Zaskakujące jest, iĪ w przypadku obu analizowanych grup in- stytucji bankowych wartoĞü wspóáczynnika korelacji jest dodatnia. Korelacja dodatnia wystĊpuje wtedy, gdy wzrostowi wartoĞci jednej cechy odpowiada wzrost Ğrednich wartoĞci drugiej cechy. W kontekĞcie przeprowadzonych badaĔ fakt ten oznacza, iĪ im bardziej wypáacalny jest dany bank, tym bardziej jest on efektywny finansowo.
Z drugiej jednak strony naleĪaáoby przypuszczaü, iĪ zaleĪnoĞü pomiĊdzy stopniem bezpieczeĔstwa banku a jego efektywnoĞcią finansową powinna charakteryzowaü siĊ korelacją ujemną. W takiej sytuacji wzrostowi wartoĞci jednej cechy powinny odpowiadaü spadki Ğrednich wartoĞci drugiej cechy. MoĪna zatem domniemywaü, iĪ dobór wskaĨników nie oddaje w peáni ich charakterystyk. Zatem z duĪą dozą ostroĪnoĞci naleĪy wykorzystywaü wspóáczynnik wypáacalnoĞci jako podstawowy wskaĨnik do oceny poziomu bezpieczeĔstwa danego banku. DuĪą uwagĊ naleĪy równieĪ zwróciü na zastosowanie wskaĨnika marĪy odsetkowej jako podstawowego i jedynego w ocenie efektywnoĞci finansowej danej instytucji.
Podsumowanie
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci oraz wskaĨnik marĪy odsetkowej to obecnie pod- stawowe wskaĨniki wykorzystywane w ocenie funkcjonowania sektora bankowego.
Wspóáczynnik wypáacalnoĞci jako miara poziomu bezpieczeĔstwa banku, natomiast wskaĨnik marĪy odsetkowej jako miara jego efektywnoĞci finansowej. Na skutek przeprowadzonych badaĔ podjĊto próbĊ zbadania stopnia zaleĪnoĞci pomiĊdzy ww.
zmiennymi w grupie wybranych banków. Obliczone wspóáczynniki korelacji Ğwiadczą o istnieniu niewielkiej dodatniej zaleĪnoĞci liniowej pomiĊdzy badanymi zamiennymi w grupie wszystkich przebadanych banków oraz o umiarkowanej dodatniej zaleĪ- noĞci liniowej w grupie banków notowanych na Gieádzie Papierów WartoĞciowych w Warszawie. Zatem wyniki badaĔ okazaáy siĊ zaskakujące i odmienne od tych, jakie przypuszczano uzyskaü. Stąd teĪ bardzo ostroĪnie naleĪy wykorzystywaü wspóá- czynnik wypáacalnoĞci oraz wskaĨnik marĪy odsetkowej jako podstawowe i jedyne wskaĨniki do oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej danego banku.
Net interest margin and solvency ratio as exemplified by the bank sector in Poland
The article presents issues concerning the relationship between the basic indicators used in the ratio analysis. Therefore, an attempt was made to examine the relationship between the bank’s security and its financial performance. An analysis which includes development of the ratio of net interest margin and solvency ratios in the Polish banking sector was made. To this purpose, the financial data from the database Bankscope and annual financial statements of these institutions was used. The degree of dependence between the analyzed variables were examined using the correlation coefficient. Selection of indicators has not been chosen randomly. Solvency ratio is one of the basic indicators of bank’s security level. Its minimum value is specified by statue. The ratio of net interest margin is one of the main measures of financial performance in the whole banking institution.
