Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975

(1)

UKD 081.6:55(438).055.1,,1971/1975"

Roman OSIKA

Działalność

Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975

W la:tach 19'711---19715 w ramach prac Instytutu Geologicznego zreallizowano 72 główne

tematy i wykonano 52'8,'3 tys. m wierceń. Ogólne lro,szty badań' geologicznych, geofizycznych i wiertniczych wyniosły ponad 4,2 mld złotych. W okresie tym pogłęlbiono znajomość budowy geologicznej Polski oraz rozszerzono znacznie bazę zasobów surowcowych kraju.·

WSTĘP

W nawiązaniu do działalności Instytutu Geologicznego w latach 1966- 1970, .omówionej na łamach Kwartalnika Geologicznego (1971, nr 4) i zapowiedzianej kontynuacji tego typu sprawozdań w okresach pięcio

letnich, przedstawiam zakres badań geologicznych i 'efekty uzyskane przez IG w latach 1971-1975. W celu łatwiejszego śledzenia ciągłości i po-

stępu rozwoju badań sprawozdanie ma zbliżony układ d.o poprzedni'ego.

Ogólnie biorąc w tym okresie. prace Instytutu Geologicznego cechował

nadal dynamiczny rozwój. we wszystkich kierunkach badawczych, 00 z,ost~ło uwieńczone konkretnymi efektami naukowymi i utylitarnymi, tj.

udokumentowaniem złóż kopalin mineralnych w 'kat.' C2 lub też oceną

zasobów prognostycznych i potencjalnych.

ZAŁOŻENIA PLANU I REALIZACJA

W ZAKRESIE FINANSOW WIERCEŃ I BADAŃ GEOFIZYCZNYCH

W plarue założono dalszy r.ozwój wszystkich dotychczas kontynuowa- nych, kierunków badań w celu stworzenia ściślejszych przesłanek nauko- wych dla poszukiwania użytecznych kopalin mineralnych, powiększania Kwartalnik Geologiczny, t. 21, nr· 4, 1977. r.

(2)

656 Roman Osika

zasobów prognostycznych lub udokumento.wania nowych złóż w kat. C2

oraz rozpoznania hydrogeologicznego.

Dla realizacji 72 problemów i głównych tematów 1!G w latach 1971~

1975 planowano. wykonanie oko.ło500 tys. m wierceń oraz przeprowadzenie pokaźnej ilo.ści· badań geofizycznych, głównie dla rozpoznania wgłęb

nej budo.wy geologicznej. Plano.wana liczba badań geofizycznych była następująca: refrakcja (średnio. 6 grup/rok), refleksja' (14 grup/rok), magnetyka (2,2 grupy/rok), grawimetria (8,4 grupy/rok) i geoelektryka (10,2 grupy/rok). Całko.wity koszt prac geologicznych przewidzianych do wykonania w latach 1971-1975 ocenio.no. na oko.ło. 4,0 mld złotych.

Pomimo. modyfikacji założeń w planach . rocznych, główne zadania planowane zostały utrzymane. Zasadnicza zmiana Vi toku realizacji do.ty-

czyła zwiększenia metrażu wierceń na badania podstawowe i poszukiwa- nie złóż oraz inne badania kosztem zmniejszenia metrażu wierceńregio

nalnych. Konfrontująeplan z jego realizacją trzeba' stwie.rdzić, że zakła

dane efekty naukowe i utylitarne zostały osiągnięte. Na badaIiia wydatkowano około 4,2 mld złotych, w tym koszty wierceń wynosiły

2,75 m1d zło.tych, badań geofizycznych - 1,04 mld ,zło.tych, a pozostała

suma, około 0,42 mld złotych, przypadała na inne. badania. Metraż wier-

ceń wyko.nanych w latach 1971-1975 dla poszczególnych " kierunków

,badań ilustruje fig. 1, ko.szty zaś badań geologicznych w tym samym

, okresie--': fig. 2. Z wykresów wynika ostry wzrost globalnego metrażu

110

. 1ffi~BQ0~

~

tys,m

120

100 90

. ~~~~ Û ÎTITU ÎllTh

, "

~ ~UITIl

80 70 60

50 40

" .JO:

20

, .'

'I:

Uj} mUlIT

^LIli LJ 1111111111

uu

"

10

O -^. lafa

1971 1972 1973 1974 1975

Fig. l. Metraż wierceń wykonanYch w latach 1971 - 1975 dla poszczególnych kierunków badań '

Cumulative len~h of drlllings made in the years 1971 - 1975 ' for particular directions of. studies

1 - badania regionaLne: 2 - oadania 'podstawowe: 3 - kopa1lny stale: 4 - hydrogeologia i geologia i'llżynierslka: 5 - , kartog,ra:tla :'"

6 - ^wielkośćsum8O:'YC2lna ' . ' , ,

l - regional studies: '2 - basic s1nidies: 3 - solid mi'Ileralde-",';!

posiilS: 4 - hyld.rogeoIogy and ,engmeering geology: 5 - mąpping:

6 .;.". cumulative lengt;h of dorIlli'llgs . . ,)

," .. ^"

(3)

Działalność Instytutu ,Geologicznego w latach 1971-1975 657

mln Z!

1100

1000

900

800

600

soo

400

~HgB~06§J1

~- Q~ , ~

~

'\. ""

~~

^..

ff~L

~~

^A

&I'C- -l.:!;a:

~fT

1.1

_~rrr~ ,1:

l~1

rTrruii

lala

1971 1972 1973 19'" 1975

Fig. 2. Koszty prac geologicznych w latach \1971 1975

według kierunków badań

Costs of geological surveys from the years 1971 1975 in particu.lar directions . of studies

II. - badania regionalne; 2 - badania podstawowe; 3 - kopaliny

stałe; 4 - hydrogeologia i geologia .in2ynlerska; 5 - kartografia;

6 - inne koszty; 7 - kosrzty !JUmaryOZ'Ile

.. l - regionaJ. studies; 2 - basic studies; 3 - solid mineraI depo-

sits ; 4 - . hydrogeology and eng!neering geology; 5 - mapping;

6 - other coots: 7 - tatal costs . .

. wierceń w 1975 r. w stosunku do 1974 r. (z wyjątkiem wierceń głębokich),

. a w związku z tym konsekwentny wzrost ogólnych kosztów badań geologicznych. Jeśli chodzi o głębokie wiercenia, to pomimo Ich mniejszego zakresu w 1975 r. koszt był znacznie większy z powodu jednostkowego wzrostu kosztów. tych wierceń w 1975 r., na któryzłożylo się prowadzenie otworów do większych głębokości i podrożenie niektórych' mate-

dałów wiertniczych. . . . . .

Koszty badań regionalnych w latach 1971...:...1975 stanowiły . 71,4°/0 ogólnych kosztów badań geOlogicznych IG. Na drugim miejscu' uplaso- .

wały się koszty poszukiwań kopalin mineralnych stałych .. Procentowy

udział kosZtów w poszczególnych kierunkach badań . poka~no w tab. 1.

W latach 1971-1975, podobnie jak w poprzednim okresie, planowano

prowadzić dalsze badania basenów sedymentacyjnych w celu. uściślenia

rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej Polski i·' stworzenia 'lepszych podstaw dla poszukiwania kopalin mineralnych, a zwłaszcza ropy i gazu ziemnego. Efektem tych prac miało być odkrycie nowych struktur ropa- i gazonośnych oraz przeprowadzenie aktualizacji zasobów prognostycznych: na' Niżu Polskim i w Karpatach. Jak już wspomniaho wyżej,plan wierceń regionalnych został zmniejszony o kilkanaście procent w stosunku do zakładanej liczby vi planie pięcioletnim tak, .że w latach 1971~

1975 wykO'Ilano ·185,5 tys. ID wierceń. Koszty tyclr ,badań ' wynosiły

(4)

658 Roman Osika

Tabela l Procentowyodzial kosztów prac geologicznych w lafach 1971-1975 w(dług kierulIków badań

Metraż 'Koszty w %

wierceń wiercenia geofizyka inne koszty razem Rodzaj badań

(100%- (100%- (100%~ (100%- (100%-

528,3 tys. m) 2,74 mld zł) , 1,04 mld ^zł) 0,42 mld zł) 4,2 mld zł)

Badania podstawowe 6,9

I

^3,0 ^4,5 ^1,8 ^'^3,3

Badania regionalne

(ropa i gaz) 35,1 70,5 83,8 47,7 71,4

Kopaliny mineralne

stałe 47,8 22,6 9,1 12,0 18,1

llydrogeologia i geo-

logia inżynierska 4,2 2,6 0,7 i1,1 3,2

Kartografia

I

^6,0 ^1,3 ^0,8 ^10,3 ^2,0

Inne - - ^1,1 ^17,1 _I ^2,0

1,93 mld złotych a wraz z geofizyką około 2,8 mld złotych. Całkowite

koszty badań regionalnych w latąch 1971-1975 osiągnęły sumę 3,0 mld

złotych.

W planie przewidywano przeprowadzenie ^badańgeologiczno-poszukiwawczych kopalin stałych w formacjach o ustalonej perspektywiczności

dla oceny zasobów perspektywicznych lub udokumentowania nowych za- sobów kapalin mineralnych vi kat. C2, jak ^równieżpenetrowanie formacji lub stre~ strukturalnych o przypuszczalnej perspektywiczności. Dla tego celu zaplanowano wykonanie 184,5 tys~ m wierceń OI1az przeprowa- , dzenie badań geofizycznych. W toku realizacji planu rozszerzono znacznie

zakres prac poszukiwawczych. W związku z tym wykonano 252,5 tys. m

wierceń, czyli 47,8% ogólnego metrażu wierceń, na ⁰⁰ wydatlmwano '712,5 tys. złotych (wraz z geofizyką); ogólne koszty poszukiwań kopalin

mineralnych osiągnęły 763,3 mln złotych. ,

Ponadto w ramach tzw. badań podstawowych planowano spenetro- -wać formacje o przypuszczalnej perspektywiczności. W związku z tym

na obszarze Sudetów, w Górach Swiętokrzyskich i w NE Polsce zaplanowano oIwło 2'0 tys. m wierceń' oraz zamierzono przeprowadzić badania grawimetryczne (2,4 grupy/rok), elektryczne (1,8 grupy/rok)

1.

ma- gnetyczne (0,7 grupy/rok). W rzeczywistości wykonano 36,2 tys. m wier-

ceń, na ^COwydatkowano 82,0 mln złotych. Koszty badań geofizycznych w zakresie badań podstawowych wyniosły 47,5 mln złotych, na całość badań podstawowych wydatkowano 136,93 mln złotych (3,3%).

W zakresie hydrogeologii i geologii inżynierskiej kontynuowano prace

związane z regionalnym, rozpoznaniem, wód podziemnych i poszukiwaniem wód miner,alnyeh. Planowano również prowadzenie badań geo-

logiczno-inżynierskich dla obszarów przyszłych inwestycji budownictwa hydrotechnicznego. Na ten cel przewidywano wykonanie około 28 tys. m

wierceń. W rezultacie odwiercońo 21,9 tys. m, koszty tych prac wraz z badaniami geofizycznymi wyniosły 88,6 mln złotych, a całkowite wy- datki ^związanez :tym kierunkiem prac ^osiągnęły138,3 mln ^złotych(3,2%).

(5)

Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975 659 . W latach 1971-1975 planowano wykonanie 90,4 tys. km²zdjęć geologicznych W skali 1 : 200 000, 11,7 tys. kin²w skali 1: 50 000 i 1,57 tys.

km² w skali 1: 25 000. Założono więc wykonanie 16,0 tys. m płytkich wierceń oraz przeprowadzenie badań geoelektrycznych (2,4 grupy/rok) . . W rzeczywistości wykonano 32,0 tys. m wierceń, tj. dwukrotnie więcej.

Koszty tych prac (wiercenia i badania geofizyczne) ^wyniosły40,9 mln

złotych, a całość nakładów finansowych poniesionych na kartografię geo-

logiczną - 84,4 mln złotych (2010). .

W ramach badań stratygraficznych, petrograficznych i geochemicznych planowano przebadać około 317 tys. próbek geologicznych pochodzących

z wierceń i zebranych w toku zdjęć -geologicznych i geochemicznych.

Prace te miały. na celu dokładniejsze rozpoziomowanie formacji geologicznych, poznanie ich charakteru i mineralizacji. ^Końcowymefektem tych badań miały być oprae<>wania syntetyczne i monograficzne.

ORGANIZACJA I ROZWOJ KADRY INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO . W latach 1971-1975 'Organizacja Instytutu uległa niewielkim mody- fikacjom. Zmiany polegały na połączeniu Zakładu Petrografii i Minera- logii z Zakładem Geochemii oraz Zakładu Złóż Rud Zelam z Zakładem Złóż Rud Metali Nieżelaznych. Powołano również nowe komórki orga- nizacyjne, tj. Zakład Badań Geologicznych za Granicą i Samodzielną Pracownię Interpretacji Zdjęć Lotniczych i Satelitarnych. Zakładano

wzrost kadry IG o okOło 12-15 osób rocznie. Pod k:oniec 1975 r. Instytut

zatrudniał 1218 osób (w tym 57 W niepełnym wymiarze godzin), czyli w stosunku do 1970 r. (1152, w tym 47 niepełno-zatrudnionych) kadra IG wzrosła o 66 osób. W 1975 r. w IG pracowało 15 profesorów (1,2% ),

75 docentów (6,2%),319 adiunktów i asystentów (26,2010); 524 pracowni- ków inżynieryjno-technicznych (43010), 105 pracowników administracyj- nych (8,6%) i 169 pracowników fizycznych (13,9010).

W latach 1971~1975 przeprowadzono w IG 53 przewody doktorskie i 13 habilitacji. Około 375 osób wyjeżdżałoO za granicę na zjazdy, konsul- tacje i studia porównawcze. Oprócz kontynuQwania współpracy w RWPG i z instytucjami geologicznymi Krajów Obozu Socjalistycznego, nawiąza

noO współpracę z Geological Survey (USA) i BRON (Francja).

WYNIKI BADAŃ WGŁĘBNEJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ POLSKI

ZAKRES WYKONANYCH BRAC

Badania wgłębnej budowy geologicznej w latach 1971-1975 były

proOwadzone na obszarze Niżu Polskiego i w Karpatach. Na· tych obszarach - perspektywicznych dla r9PY i gazu - prowadzono badania geofizyczne, głębokie wiercenia, jak również badania stratygraficzne, petro- graficznei geochemiczne.

BADANIA GEOFIZYCZNE

Badania geofizyczne' ^byłyprowadzone metodą sejsmiczną,. grawime- . tryczną i magnetyczną. Zakres tych badań w poszczególnych regionach

kraju ilustruje tab. 2.

(6)

660 Roman Osika"

Tabela 2

" " .

Zakres pracgeofizytznych wykonanych w'latach 1971-1975 w ramach badań regionalnych

I

Sejsmika (km)

I

Grawimetria

I

^'^.·,Magnetyka

Nazwa obszaru -

refleksja

I

^refrakcja liczba obserWacji

NiZ'Polski 5123 3193 79946 3447

Górnośląskie Zagłębie ^.,^,.

Węglowe - 100 ²³⁹²¹ -

Qóry Świętokrzyskie 80 446 - ^'~ ^'"

Karpaty ^I^I 424 658 I ^{1 990} ²⁷⁷⁶⁹

: Razem

I

⁵⁶²⁷ ^,

I .

⁴³⁹⁷

I

¹⁰⁵⁸⁵⁷

I·

³¹²¹⁶

WIatach 1971-1975 metodą sejsmiczną wykonano ponad 10 tys. km profili, w tym około 5600 km metodą refleksyjną i 4400 km metodą re-

frakcyjną. Badania te były prowadzone głównie' na Niżu Polskim, gdzie wykonano 8,3 tys. km profili, w tym 384 km sejsmiki morskiej. Powstałe ilości badań sejsmicznych wykonano w Karpatach (1080 km) oraz wobrze-

żeniu Gór Swiętokrzys'kich (526 km) i na Górnym Sląsku (100 km). Po.;..

dobnie jak

w

^latachubiegłych metodą refrakcyjną badano strop krystalicznego lub skonsolidowanego podłoża. Na tej podstawie uzyskano dalsze

szczegółowsze infolJIlacje o poziomie charakteryzującym się prędkością graniCzną 6000 . misek. Część tych badań przypada na międzynarodowy

profil sejsmiczny' (233 km). Metodą refleksyjną prześledzono poziomy mezozoiczne i cechsztyńskie, rzadziej podcechsztyńskie lub paleozoiczne

występujące pod osadami mezozoicznYllli, a także poziomy wśród utwo- rów fliszowych i w podłożu platform6wym w Karpatach. Wykonano

również ponad 105,8 tys. obserwacji grawimetryczl1ych i 31,2 tys. obserwacji magnetycznych. Zarejestrowane anomalie grawimetryczne i magne- tyczne przyczyniły się od odwzorowania stref. strukturalnych. występu..;

jących w pokrywie cechsztyńsko-mezozoicznej na Niżu Polskim lub. w utworach fliszowych w Karpatach, albo też' związanych z tektoniką

skonsolidowanego podłoża. Na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglo

wego kontynuowano badaniageoelektryczne w celu śledzenia stropu wapienia muszlowego i podłoża podmezozoiczngo. Prowadzono również

prace doświadczalne w różnych', obszarach kraju.

BADANIA GEOLOGIC:z!NO-WIERTNICZE

W latach 1971-1975 wykonano kilkadziesiąt wierceń głębokich od

2~O do 5,5 tys. m, o ogólnym metrażu 185,5 tys. m. Lokalizację tych otworów przedstawiono na fig. 3.

W wyniku przeprowadzonych badań geofizycznych i wierceń oraz ba- . dań. stratygraficzno-petrograficzno-geochemicznych, a także opracowań

syntetycznych osiągnięto dalszy póstęp

w

iakresie poznania wgłębnej b~dowygeologicznej platformy palęozoicznej i prekambryjskiej oraz Kar- pat. W 1975 r.zakończono realizację problemu węzłowego, 001.

(7)

l 1

j

Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975

Oart/ubie

----..;;...;,::::='I:r:::

~' ^.

'\\.'

ł li) Ośno 1G-2 . MS1CZOfIÓW JGł

l: Buk. eWrześtia l(fW/CI N.dlrlY!'.

1, . ~ ~ \ ~r/ga IldełrJ

. . , Środa /6-3 •

<i>

Poddf.bice@ .

"-e

^~

..

^:~

/

\ .

Czeszewo~

^li)^..

Koło J~-" • .fet •

"\. . Gr:undY/ Niechmirdw o '

661

. 1 l<iJ/iSl ., @ ..• ~ .. ~. . • Warka

Dymek . . . ., . , _~Busowno

.. / Mniszków Nt"siolu.rrce _ @ - \ 8iałopo/"

Radwanow .

~~~ ~.Rf---Ti.>rebiń

^16-5

- ~ łopiennik

Studzrama ~

'-"";04./ /v,ocl8łkowiee trui

/-1'

^Ruskie^{Piaski _}

Potole

/

• 1 ® 2 .3

Fig. 3. LokJalti.zacja głębokich -wieroeń wykonalIlych w latUl'ch 1971 - 1975 Local1;ion of deep dTill1ngs made in the yeariJ.1971 - 1975

Otwory ukończone: 1. - ' o głębOk9ści ponad. 5000 m; 2 - -3000-5000 m; 3 - 1500~3000 m;

otwoIrY w wierceniu (planowane głębokości): 4 - ^glębsze'Od 5000 m; 5 - 3000-5000 m;

6 - 1500-3000' m; '1 - granica między platformą paleozoiczną (a) .. a prekambryjską - (b);

8 - brzeg nasunięcia Karpat fliszowych; 9 -'- obszary negatywne dla poszukiwania ropy i gazu Fini!lhed dTillings: ,1 - over '5000 m deep; 2 - 3000-5000 mdeep; 3 - 1500-3000 m deep;

dTilllngS in progress .(plaamed final depths):4 - over 5000 m; 5 "- 3000-5000 m; 6 - 1500- 3000 m; 7 - boundary between Paleozoic (a) and Precambria.n (b) PIMforms; 8 - ma.rg1n of overthrust of the Flysh CarpMhians; 9 - negative areas llrom the viewpoint of 011 and. gas prospedting

Platforma paleozoiczna

_ Na obszarze platformy paleowicznej badania prowadzono w nieckach:

warszawskiej, pomorski,ej, mogileńsko-łódzkiej, na wale kujawsko-po-;

morskim, na monoklinie przedsudeckiej i w NW obrzeżeniu Gór Świę-

. tokrzyskich. ' - .

W niecce' warszawąkiej wykonano otwór Łowicz IG .. 1 (2297 m - jura dolna) dla zbadania wykształcenia utworów jurajsko;..kre- dowych. Następnie na tym obszarze prowadzono badania geofizyczne i geologiczno-wiertnicze, które miały za zadanie ocenę prognoz ropo- i gazonośności utworów permskiCh i podpermskieh oraz uzyskanie danych

(8)

662 Roman Osika

---~----~---

do interpretacji wyników badań geofizycznych. W tym celu wykonano dwa otwory Mszczon6w IG-2 (5087 m - karbon górny, wiercenie w toku) i Nadarzyn IG-1 (3840,0 -- sylur, ludlow górny). . .

N i e c k a p o m o r ska. Na pograniczu niecki pomorskiej i war-

s~awskiej usytuowano otwór Grudziądz IG-1 (3070 In - - sylur). W rejonie Chojnic odwiercono otwór Klosnowo IG-1 (2496 m -- sylur, wenlok dolny) i Charzykówy IG-1 (1651,5 m -- jura dolna). Celem tych wierceń było dostarczenie danych co do profilu stratygraficznego i litologicznego oraz charakteru struktur i oceny perspektyw ropo- i gazonośnych. Na-

stępnie w 1975 r. założono 3 głębokie otwory na obszarze wielkopolsko- pomorskim, tj. Szu;bin IG-1 (plan. głęb. 5500-6000 m), Człuchów IG-2 (plan. głęb. 3800 m) i Tuchola IG-1 (plan. głęb. 3800 m). Wiercenia te

miały na celu zbadanie permu i utworów -podpermskich z punktu widze- nia możliwości akumulacji ropy i g-azu ziemnego.

W . n i e c e e m o g i l e ń s k o - ł ó d z k i e j wykonano. otwory Poddę

bice IG-1 (3057 m -- baton) i Cykowo IG-1 (2745,0 m -- cechsztyn), w ramach badania strefy strukttlralnej Ponętów -- Poddębice dla scha- rakteryzowania pod względem lit(>logiczno-facjalnym utworów młodo

mezozoicznych.

Na obsz-arze wał u kuj a w s k i e g o odwiercono dwa otwory Je-

żów IG-1 (3062 m -- pstry piaskowiec) i Konary IG-l {3452,0 m - perm górny), które miały dostarczyć informacji dotyczących stratygrafii i wy:kształcenia litológicznego utworow dolnomezozoicznych. W otworze

Jeżów IG-1 w triasie górnym stwierdzono występowanie gazu ziemnego.

Na mon o k l i

n:

i epr z e d s ud e cki e j dla zbadama osadów cech-

sztyńskich i czerwonego spągowca odwiercono otwory Rzeki IG-1, Sroda IG-3, Dymek IG-1 {3000 m) oraz otwór Ośno IG-1 (4950 m, do 3275 m seria osadowa dolnego permll,i poniżej skały wylewne czerwonego spą

gowca i karbonu).' Następnie wykonano otwory Buk IG-1 do głębdkośoi

-2644,3 m (cechsztyn), Kalisz J.G-1 (3600 m -- karbon dolny), Września

IG-1 (5904,2 m - karbon), Czeszowo IG-1 (3626 m - perm dolny) oraz

rozpoczęto otwór Grundy IG-1 (3800 m). W otworze Buk IG-1 uzyskano

przemysłowy wypływ ropy (dolomit główny -- cechsztyn), a w otworze

Września IG-1 przypływ gazu ziemnego (czerwony Spągowiec).

W NW o b r z e ż e n i u Gór S w i ę t o k r z y s k i c h kontynuowa- nonadal badania wykształcenia otworów paleoooicznych. W tym celu wykonano otwór Studzianna IG-2 (4060 m -- dolny karbon?) i otwór Mniszków IG-1 (3028 m - paleozoik). W górnych -ogniwach paleozoiku nie stwierdzono . istnienia przypuszczalnych horyzontów perspektywicznych dla ropy i gazu. W celu zbadania permo-triasowej pokrywy prowadzi się otwór Radwanów IG-l.

Platforma prekambryjska

Na obszarze platformy prekambryjskiej badania obejmowały syne-

klizę perybałtycką, obszar lubelski i obniżenie podlaskie.

W s y n e k l i z i e p e r y b a ł t Y c k i e j kontynuowano badania wa- runków zbiornikowych w utworach środkowego kambru, w naWiązaniu

do otworu ŻarnoWiec IG-1, z którego uzyskano niewielki przypływ ropy.

W 1972 r. wykonano otwór Żarnowiec IG-4(2822 m -- kambr), a następ-

(9)

Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975 663

nie w latach 1972-1974 odwiercono otwory Kościerzyna IG-1 (5202 m;

5143 m - podłoże krystaliczne), Gdańsk IG-1 (3530 m; 348\3,7 m - pod-

łoże krystaliczne), Darżlubie IG-1 (3520 m; 3509,4 m - podłoże krystaliczne), Hel IG-1 (3520 m; 3486,7 m - podłoże krystaliczne). W wyniku tych badań stwierdzono bardzo niską porowatość kambru środkowego, co jest przyczyną braku akumulacji ropy i gazu w tych utworach. Uzyska- no ważne informacje o wykształceniu utworów staropaleozoicznych i cha-

rakterze ^podłożakrystalicznego. . ,

W o b n i ż e n'i u p o d l a s 'k i m prowadzono badania w nawiązaniu

do otworu Tłuszcz IG-1, w którym w utworach staropaleozoicznych stwierdzono objawy gazu. Odwiercono do podłoża krystalicznego otwory Wrotnów IG-l .(Z063 m)· i Stadniki IG-1 (1560 m), jednak w ^żadnym otworze nie uzyską;no wyników pozytywnych. W związku z tym dalsze badania w tym obszarze przerwano.

O b s z a r l u b e l s k i. N a wyniesieniu łukowsko-hrubieszowskim za-

kończono otwory Białopole IG-1 i Strzelce IG-1, na wyniesieniu radom-

sko-kraśnickim - ^PłusyIG-1, Niesiołowice IG-1, Potok IG-1, ^Struża IG-1, a w rowie lubelskim - Ruskie Piaski IG-1, Zakrzew IG-1, Kock IG-3, Łęczna IG-lO i Izdebn'O IG-l. Kontynuując badania nad możlli.

W'Ością akumulacji węglowodorów w utworach dewońskich i ^karboń

skich wykonano otwory Bychawa IG-2, Warka IG-l (3145 m - sylur) i Wilga IG-1 (3552 m - dew.on dolny). W 'Otworze Wilga IG-1 stwierdzono, ^żedolomity franu ^sąnasycone ^r'Opą.W 1975 r. ^założonodalsze otwory, tj. Terebin IG-5 i Madejowice IG-L Następnie dla poznania pod tym względem utworów poddewońskich, a zwłaszcza kambryjskich, wykonano otwory: Łopiennik IG-1 (5623 m; 5567 m - bazalty w.endu), Parczew IG-lO (2355 m; 2303 m" - granitoidy), Bus6w.no IG-1 (4154,5 m - ryfej). Na podstawie tych badań stwierdzono, że piaskowce kambryjskie i utwory wendu cechuje wysoka diageneza i bardzo mała porowatość

i przepuszczalność.

W wyniku przeprowadzonych badań utw'Orów staropaleozoicznych - a zwłaszcza kambryjskich - w syneklizie perybałtyckiej, na .obszarze podlaskim i lubelskim - trzeba ocenić te utwory negatywnie pod

względem pOszukiwań' zł6ż ropy i gazu. Utwory piaszczyste kambru ^były

głęboko pogrąż'One, w ^związkuz tym ^zostały'One w wysokim stopniu zciiagenezowane i nie są praktycznie bi'Orąc porowate.

Karpaty

W Karpatach prowadzono dalsze badania geofizyczne i geologiczno- wiertnicze w celu ustalenia wgłębnej budowy geologicznej Bieszczadów . oraz zachodniej części Karpat fliszowych.

W B i e s z c z a d a c h kontynuowan'O badania fałdów wgłębnych typu jednostki borysławsko-pokuckiej, wykonując otwory: Jasień IG,.l (4518 m), Polanki IG-1 (3300 m), Suche Rzeki IG-1 ,(3502 m)i Brzegi Dolne. IG-1 (5440 m). W wyniku tych badań posunięto w znacznym stopniu znaj'Omość utworów poszczególnych jednostek. Ze względu na

zredukowaną miąższość warstw inoceramowych dolnej kredy ^zwiększa

się szansa dotarcia do fałdów wgłębnych jednostki boryslawsko-pokuckiej. W niekt6rych otworach stwierdzooo obja,wy ropy i gazu (polanki

(10)

664 Roman Osika

IG-1, Brzegi Dolne IG-1, Jasień IG-l). Bardzo interesujące wyniki do,;..

tyczą~ budowy geologicznej Karpat uzyskano w otworze Siekierczyna IG-1 (4803 m) na wypiętrzeniu Różnowa. W otworze tym ustalono niespo-

tykaną dotychczas w Karpatach miąższość warstw godulskich (senon - turon) osiągającą pOnad 2000 m.

W z a c h o d n i e j c z ^{ę Ś}c i Kar p a t fliszowych kontynuowano badania ^podłożaplaU,ormowego i miocenu pod nasuniętym fliszem kar- packim. W nawiązaniu do wyników ^badańsejsmicznych ^metodąreflek-

syjną i refrakcyjną odwiercono otwory Borzęta IG-1 (3700 ·m - sylur), Trzebunia IG-1 (3053,0 m; do 2936,0 m - flisz, ^niżejmiocen), Potrójna IG-1 (3702,4 m - prekambr), Łodygowice IG-1 (2537 m - prekambr), Tokarnia IG-1 (3936,5 m - dewon), Obidowa IG-1 (4570,5 :in - flisz - mastrycht), ^GłogoczówIG-1 (3800 m - kambr). 'Rozpoczęto wiercenia do

głębok,ości 3800 m (Sucha IG-1).i do 5000 m (Bystra IG-1). Prawie we wszystkich otworach stwierdzono drobne wystąpienia gazu, ziemnego, ob-

jawiające się zgazowaniem płuczki, vi Obidowej zaś uzyskano przypływy

gazu ziemnego o znaczeniu przemysłowym. Otwory dostarczyły danych o wykształceniu litologicznym utworów platformowych leżących pod fliszem. -Otworami Borzęta IG-1 i Potrójna IG-l ro.zpoznano utwory karbonu, przy czym w wierceniu Potrójna IG-1 stwierdzono 14 pokładów wę,;..

gla o miąższości 0,6-5,2 m. '

OPRACOWANIA SYNTETYCZlNE

: "W latach 1971-1975 Instytut ^opracowałi ^przekazałZjednoczeniu

Górnictwa Naftowego dokumentacje wyników badań około 70 'otworów wiertniczych. W szerokim zakresie prowadzono syntetyzowanie materia-

łów geofizycznych' i wyników badań geologiczno-wiertniczych dotyczą

cych warunków, występowania bituminów w, basenie permskim, jak rów-

ni,eż utworów podpermskich na Niżu Polskim. Wykonano 8 oprac,owań podsumowujących wyniki badań geólogicznych i 'geofizycznych za lata 1971-1975 ^głównychjednostek ^NiżuPolskiego, Oprócz tego. opracowano dla permu szereg map paleogeograficznych i map pórowatości w skali 1: 500 000. Są' to mapy saksonU:; wapienia cechsztyńskiego ~1, dolomitu

głównego Z2 i dolomitu płytowegoZ3. Na podstawie tych prac ^określono w piaslwwcach saksonu występowanie stref ó własnościach zbiorni:lrowych i filtracyjnych. W poziomach węglanowych zlokalizowano przebieg tak zwanych wałów węglanowych, co ma podstawowe znaczeni,e dla ukie- runkowania dalszych prac. Większ'ość rozpoznanych zasobów prognostycznych ropy i gazu na Niżu, Polskim jest związana z tymi poziomami

skał, zbioririkowych permU. ,,- '

EFEKTY REALIZACJIPROEI.LE~ WĘZŁOWEGO 01.1.1.

Problem 01.1.1. - "Kompleksó,we, metody f dobór środków d1a' badań

geologicznych struktur wgłębnych" - w latach 1971-1975 był .realizo- wany w ramach unowocześnienia metod i środków' w badaniach i poszu- kiwaniach geologicznych. Celem badań było wydzielenie najbardziej perspektywicznych OIbszarów'oJ 'określenie dalszych kierunków poszukiwania

• • 1

(11)

Działalność Instytutu' Geologicznego w latach 1971-1975 665

ropy i gazu. Problem ten ^obejmowałszereg tematówdatyczących meto- dyki opracowywania i syntetyzowania wyników ^badańgeologicznych,

zwiększania efektywności badań geofizycmych powierzchniowych i geofizyki wiertniczej oraz technologii ^wierceńi techniki ich opróbowania.

Wydzielono 5 głównych tematów podzielonych na 81 zadań, które były

realizowane przez ^określonejednostki CUG, MGiE, MNSzWiT i PAN, przy czym ^głównymkoordynatorem ^byłInstytut Geologiczny. Na badania problemu węzłowego 01.1.1. wydatkowano w latach 1971-1975 około

276 mln złotych. Efektem realizacji było wykonanie opracowań szczegóło

wych, 12 patentów i 28 wynalazków.

W wyniku realizacji tematu dotyczącego badań geologicznych opracowano mapy 'litologiczno-facjalne dla wszystkich pot,encjalnych pozio- mów stref strukturalnych w skali 1: 500 000. Oprócz tego dla wybranych stref strukturalnych sporządzono mapy ^W skali 1: 200 000 i, 1 : 100 000.

Dla formacji perspektywicznych WJ7Ikonano wiele opracowań geochemicznych dotyczących genezy rop i gazów ziemnych oraz migracji i akumulacji, węglowodorów. Nowe projekty poszukiwania bituminów zostały opra- cowane na podstawie analizy geologiczhej i geochemicznej. Duży pdstęp nastąpił w zakresie techniki ^badańgeofizycznych i prac wiertniczych.

W zakresie badań geofizycznych opracowano i wdrożono nowoczesne metody prac sejsmicznych z zapisem cyfrowym, a w dziedzinie' geofizyki , wiertniczej wypracowano optymalne metody, lmrelacji formacji perspe-

ktywicznych. W zakresie wierlnictwaopracowano szczegółowe receptury

dotyczące konstrukcji narzędzi wiertniczych i stosowania płuczek przy prowadzeniu ^wierceńdo głębokości 6000 m.

WYNIKI POSZUKIWANIA ZŁOŻ . SUROWCOW MINERALiNYCH STAŁYCH

. ZAKRES WYKONANYCH PRAC

W latach 1971-1975 prowadzono prace poszukiwawcze i wstępne

prace rozpoznawcze ^węglikamiennych i brunatnych, rud ^żelaza,miedzi, cynku i ołowiu oraz innych metali (Sn, Cr, U, V, Mo), soli kamiennych i potasowych, siarki, fosforytów, barytów oraz ^różnychsurowców skalnych. Ogółem na ten cel wydatkowano 759,99 mln złotych, w tym 614,83 mln na wiercenia, 95,75 mln na badania geofizyczne i 49,4 mln . na inne badania. Udział procentowy kosztów wydatkowanych na poszcze- . gólne surowce ilustruje tab. 3. .

BADANIA GEOFIZYCZNE

Badania geofizyczne związ·ane z poszukiwaniem złóż surowców. mineralnych stały;ch prowadzono metodami sejsmicznymi, grawimetrycz- nymi, magnetycznymi i geoelektrycznymi. Procentowy u4:iiał.~osztów 'badań_ geofizycznych wykonanych dla poszczególnych kopi:t1in 'mineral-

nych przedstawiono na tab.· 3, a zakres prac geofizycznych w tab. 4.' .

(12)

666 Roman Osika

Tabela 3 Procentowy udział kosztów prac geologicznych IG w latach 1971-1975 dla poszczególnych grup

kopalin mineralnych stałych

Koszty w %

Metraż

wiercenia geofizyka inne koszty

wierceń rarem

Kopaliny stałe

(100%- (100%- (100%- 100%- (100%-

247,86 łys. m) 614,83 mIn 95,75 mIn 49,4 mIn 759,99 mln

zł) zł) zł) zł)

Węgiel kamienny 11,,9 13,9 20,3 15,7 14,8

Węgiel brunatny . _0,8 _0,2 0,4 3,7 0,5

Rudy żelaza 8,0 16,1 12,0 3,1 14,8

Rudy miedzi 8,0 10,0 5,0 3,2 8,8

Rudy Zn iPb 13,6 7,2 3,4 3,2 6,5

Rudy innych metali

(Sn, Cr,U, V, Mo) 24,6 29,9 23,0 17,9 28,3

Sole potasowe 5,1 6,0 15,1 16,0 7,8

Sole kamienne 4,0 5,2 3,0 1,0 4,7

Siarka 15,4 6,5 5,4 5,.5 6,3

Fosforyty 0,3 0,2 - 0,2 0,1

Baryt ,i fluoryt 1,0 1,4 1,8 0,2 1,4

Suro~ce skalne 7,3 3,4 10,6 30,3 6,0

Tabela 4 Zakres prac geofizycznych wykonanych w latach 1971-1975 dla poszczególnych grup surowców

BlioeraInych sta~ch

Grawimetria

I

Magnetyka Geoelektryka

Surowce Sejsmika _ilośćsond

(km profili) liczba obserwacji lu~ punktów prace doś-

profil. wiad. (godz.)

, ..

Węgiel kamienny 204,1

-

^-

-

Węgiel'brunatny - 517 -

- -

Rudy' żelaza

-

16500 26730

- -

Rudy Zn i Pb

-

¹⁶⁷⁶ ¹⁸³⁰ 254 -

Inne metale 119 7178 10871 6773

-

Sole potasowe 43 8900

- -

¹³⁰

Baryt i fluoryt - - - 3265 112

Surowce skalne - - 1373 26264 1245

Inne surowce

-

²²⁷

-

6503 12255

Razem

I

^366,1

I

³⁴⁹⁹⁸

I

^{40 804.}

I

⁴³⁰⁵⁹

I

¹³⁷⁴²

(13)

Działalność _, Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975 _. 667

WIERCENIA POSZUKIWAWCZE

Badania węgli tkamiennych, rud żelaza w NE Polsce, rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej i soli na Niżu P.olskim prowadzono za pomocą wierceń o głębokości 1000-2000 m, natomiast dla rud Zn, Pb, siarki, barytów i fluorytów głębokość otworów wahała się przeważnie od 200- 500 m.

EFEKTY POSZUKIWAli< I ROZPOZNAWANIA ZLOZ KOPALIN MINERALNYCH STALYCH

Badania geologiczne kopalin mineralnych stałych były prowadrone

głównie pod kątem 'oceny zasobów perspektywicznych . .ola niektórych iko- palin mineralnych sporządzono dokumentacje geologiezne zasobów w kat.

C2. IJokalizację obszarów i złóż kopalin mineralnych stałych badanych w latach 1971-1975 ilustruje fig. 4.

Badania w ę g l i k a m i e n n y c h prowadzono w trzech zagłębiach,

a zwłaszcza w LZW. W wyniku prac stTatygraficznych i litologicznych

uściślono korelacje pokładów węgla, oceniono zasoby prognostyczne oraz

określono wstępnie dalsze strefy występowania węgli koksowych. Z prze- prowadzonej oceny zasobów perspektywicznych węgli kamiennych w Pol- sce na dzień 1. 1. 1976 r. wynirka, że zasoby prognostyczne tej lkopaliny

wynoszą około 81 mld ton (dotychczas udokumentowane zaso'by wynoszą

56,9 mld ton). Ponadto potencjalne zasoby węgli kamiennych, występują

.ce na głębokości 1000~2000 m, ocenia się na przeszło 182 mld ton. Dla .obszaru Chełma opracowano w 1974 r. dokumentację zasobów węgla

kamiennego w kat. C2•

W ę g l e b r u n a t n e badano metodą grawimetryczną oraz wierceniami. W szerokim zakresie przeprowadzono badania stratygraficzne i litologiczne utworów trzeciorzędowych. Obszar perspektywiczny miroce':' nu węglonośnego platformy paleozoicznej wynosi około 80 tys.km2• Do- tychczas przebadano około 30°/6 powierzchni peI"Spclciywicznej, na której udokumentowano 17,8 mld ton węgli brunatnych oraz oceniono zasoby prognostyczne tej kopaliny w wysokości 5,74 mld 'ton. Nie 'zbadany jest dotychczas obszar występowania miocenu na obszarze platformy prekambryjskiej.

. R u d y ż e l a z a. Opracowano mapę metalogeniczną osadowych rud

żelaza dla formacji jurajskiej. Przeprowadzono badania tytanomagnety- tów masywu suwalskiego, a efekt·em tych prac jest dokumentacja geo- l:ogiczna złoża Krzemian!ki (1974). Obecne zasoby prognostyczne i udtD- kumentowane złoża Krzemianki, Udry:nia i Jeleniewa ocenia się na ponad 1,0 mld ton.

W latach 1971-1975 'kontynuowano także badania cechsztyńskiej

formacji miedzionośnej na monoklinie przedsudeckiej. Na podstawie prac geologiczno-wiertniczych wytypowano ohszary perspektywiczne dla rozpoznania złoża w kat. C;, jak również przeprowadzono analizę dotych- czasowych badań. OkreślOI).o obszary do dalszych prac geo~ogiczno-pene

tracyjnych (około 1200 km2) na nronoklinieprzedsudecki,ej, na monoklinie Żar i w niecce p6łnocnOlSudecldej. .

Ko~kwentnie poszu:kiwano złóż r u d Zn i Pb w północnej części

obszaru występowania dolomitów krus~onośnych. Obsżar perspeklty- wiczny ocenia się na ()Ikoło 2000 km2• Penetrację prowadzono metodami

2

(14)

668

.. 01 132 .3

' .. ' '

~4DIm5

~6~-=-=37

Roman Osika

Fig. 4. Lokalizacja obszarów 'badań Poostawowych i poszukiwań złóż kopalin stałych w latach 1971 - 1975 . . '

Location of areas' covered by basis studies alIld prospecting' for' solid mineral deposits in the years' 1971 - 1975 .

1 . - obszarY ^wstępniebadane; 21 - złoża wstępriie r~rmane; 3 - złoża' udo- lrum.entbi\yame ~ klat. Csi; 4 - obszM"Yoceny zasob6~ kopalin skal.nY'oh. - skaly . węglanowe (wapienie, margle, cpoki 1 kreda pisząca); 5 - lrruszywc naturalne;

. 6:. - SUTcwce ilaste; 7 - kcpaliny ilaste do, produJkcji. keram'ZY't'U; . WJe - ^węgiel kamIenny; Wb .- węgiel bru.nattm.y.; Fe, V, Ti - rudy re1az'a, wli>nadu i tyta,nu;

V; Mo - m'dy wanadu i mclibdenu; Zn, Pb - ' rudy cynku i cło,wiu; Cu - rudy miedzi; Bn - il"Udycyny; er - rudych!l"omu; Sin, zr - rudy cYlllY i CYI:- . ,.,

kanu; M20a - boksyty' i arg1lity; x - inne metale; K - scle potasowe; Na ...,.

.. BOle kamienne; P,Ps - fosforY'ty; S - starka; Al - surowce kaolincwe; Si ~ ..

. kwa'rcy:ty; . Pf ~ piaskifuTmler8kie; Ba - bM"Yty; Dol - doilom1ty; Zk - ziemia

ilm'zemio,nkowa .

1 -- areascovered 1)yprel1minM"Y stud1es; 2 - 'deposi'llS 8Ubjected to, prelimi-_.

naryrecognl!ion; 3 - ' deposits dCC'llmented in the Pclish deposit categcry C2;.

4 - areM of estim3lted reSOurees o:!' rock: deposits' - ca.rbcnwte rockS (limeflto- lII,e, mal'ls, qpokas amd ch.ałl,l:); 5. - natlM"al aggregates; 6 - elay I:aw materJ.aIs;

'7- depcsits Of clayli for próducticn cf keramzite; Wk - . black ccal; Wb -

.. brown ccal; Fe, V, Ti - ircn- vanadlum and, titanium cres;· V, Mo, - vanadium

and mclYbdenum ores; Zn, Pb - zinc andlead cres; CU - ccpper· ores;

Bn - tin ores; er - chrcmium. 'cres; Sn, Zr - tin and zirccn cres; Al203 - . baWl:ites andargilites; x - ' other, metais; K ...;.. potassium salts;Na -' rock-

.' 'Sali1lB; p 2o,. - phosphates; S. - ,sulJphur; ,Al, - kaO'lln raw mllJterials; Si -

quaI'llzites, Pf - moulding sands; Ba. - barltes; Dol - do,Io,mi1les; zł - siliceoUB

:1 'ea.rth(decalcified opoka) . '

(15)

Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975 669

geofizycznymi (grawimetria, magnetyka i geoelektryka) j wierceniami.

PrzeprowadZono wstępną oc'enę zasobów prognostycznych rud cynkowo-

-ołowiowych do głębo,kości 1000 'm, a dla obszaru Gołuchowice opraco'"

wano dokumentację w kat. C2 (1972).

Przeprowadzono badania ł u p k ó w c h lor y t Q W o -k a s y t e r y- t o w Y c h w Górach' Izerskich. Posunięto w znacznym sropniu badania' petrograficzno-mineralogiczne i geochemiczne, wyIron:ano prace , geofizyczne i lIOhoty górnicze oraz bblicz.ono zasoby prognostyczne. '

'w

zakresie posżukiwania b o k s Y t ó w i innych skał do pr,odukcji tlenku glinu badano' zwietrzeliny kopalne skał zasadowych występujące

pod utworami karbońskimi między NowąRtidą a Słupcem na Dolnym

Sląsku (boksyty i argility) oraz na obszarze lubelskim (boksyty i allity), gdzie nie wydzielono jednak stref boksytonośnych ze względu na dużą

zmienność złoża. ' . ,

Cechsztyńskie s o l

e

k a m i e n n e były badane na wyniesieni u . Łe

by, na Kujawach i na monoklinie przedsudeckiej. Wykonano badania sejsmiczne oraz" przeprowadzono prac~ geologiczno-wiertnicze. Oceniono zasoby prognostyczne soli w i'leści 125,6 mld ton. Na podstawie wierceń

regionalnych można byŁo również ocenić zasoby soli tTiasowych na około

16,6 mld ton. Niewielki przyrost zasobów soli kamiennych w grupie za- sobóW prognostycznych uzyskano również w formacji mioceńskiej w stre- fie przykarpackiej. "

W wyniku badań s o li P <O t a s o w y c h w rej: Zatoki Puckiej na

wyniesiEmiuŁeby sporządzono dalsze dwie dokumentacje w kat. C~, tj.

dla 'Obszaru Zdrada (1973) i SwarzeW'o (1974). Obecnie' zasoby progno- stycznesoli potasowych"wPo1sce ocenia się na 1,18 mld ton.

Seria

s

i ark o n o ś n a miocenu była nadal penetrowana w półnOCnej części zapadliska przedkarpackiego. W wyniku tych badań określono dal- Sze obszary perspektywiczne na południe od złóż Tarnobrzeg, Stalowa Wola vraz w rejonie Połańca i Lubaczowa. Oprócz oceny zasobów prognostycznych odkryto nowe złoża, dla 'których opracowano dokumentacje w kat. C2 , tj. Rudniki (1973) i Basznia-Lubaczów (1975).

W ',Zakresie f os' f o r

y

t 6 w były badane' glaukonitowe' utwory g6r-

ooeoceńskie między Bugiem, Wisłą a Wieprzem. W utworach tych wy-

stępują konkrecje fosf1orytowe na głębokości od kilkudziesięciu do 200 m.

Wydajność konkrecji z 1 m²powierzchni waha się 200-250 kg. Ocenione zasoby. perspektyWiczne są duże, lecz ze względu na małą wydajntOŚćza-

liczon'O je do zasobów potencjalnych. .

Badania geologiczne pod kąt.em poszukiwania b a r y t 6

w '

i f l u o r y- tó w ' były prowadzone, w Sudetach w'rejonie Jeżowa S\o1deckiego, Ja- kuszyc, Jedlinki, Głuszycy i w rejonie Stanisławowa. W wyniku tych

badań oceniono zasoby prognostyczne: ' ' Badania, sur.owcóW skalnych pr.owadzonó w skałach osadowych niemal w całej Polsce' i w skałach magmowych orazmetamorficz- nych na obszarze Dolnego Sląska. Jak wynika z lokalizacji badań sutow":

c6w skalnych przeprowadzonych w latach 1971-1975 (fig. 4), główne

badania skal węglanowych dotyczyły .obszaru g6rnośląskiego i jury kra-

kowslro-wieluńskiej, ohrzeżenia Gór Świętokrzyskich' i , .obszaru' lubel- skiego. ,Złoża krUszywa ruituralnegobadano w północno";zachódniej 'części Po1śkioraz na Ma:zowszu. Badania' surowców ilaStych prowadzdnow p6ł'"

(16)

670 Roman Osika

nocno-wschodniej i centralnej ,Polsce. Poszukiwania sur.owców ilastych do produkcji keramzytu .. prowadzon.o w Karpataell. Oprócz :tegQ badano kwarcyty na Dolnym Sląsku, ziemiękrzemi.onkową, piaski szklarskie i formierskie oraz surowce do produkcji materiałów 'Ogniotrwałych. Ce- lem tych badań było ustalenie przydatności surowców skalnych dla po- szczególnych prze:rnysłóworaz ocena zasobów prognostycznych. W tym celu pr.owa<Wono badania geofizyczne, głównie metodami geoelektrycznymi, prace karlograficznb-surowoowe .oraz wiercenia. Elektem tych badan

są 33 ^duże'Opracowania naukowe z ^ocenązasobów perspektywicznych su- rowCów ogniotrwałych, ceramiki szlachetnej, piasków szlarskich i fQr- mierskich oraz różnych materiałów budowlanych. Łączne zaSlOby pr!<>- . gnostyczne kopalin skalnych w Polsce ocenione na dzien l. 1. 1976 r.

wynoszą 195,42 mld ton. Wielkość tych zasobów według poszczególnych grup surowcowych przedstawiono w tab. 5.

Tabela 5 Zasoby prognostyczne kopalin skalnych według grup ustalone na dzień 1. 01. 1976 r.

Grupy surowcowe

I

W mIn ton

Surowce przemysłu materiałów ogniotrwałych 3926,3

Surowce przemysłu szklarskiego 876,5

Surowce ceramiki szlachetnej 524,9

Surowce ceramiki budowlanej 6010,8

Surowce materiałów wiążących oraz wapienie

stosowane w przemyśle hutniczym, chemicznym i cukrowniczym 155475,0

Kamienie drogowe i budowlane 25569,0

Kruszywo naturalne 3037,0

-

Razem

I

^195419,5

WYNIKI BADAŃ PODSTAWOWYCH (PENETRACY~YCH)

Do tego kierunku prac zaliczon.o badania goofizycme i geologiczno..

.. wieTtniczewykonane dla penetrowania 'Obszarów, z którymi mQgą być związane różne, dotąd nieznane lroncentracje użytecznych lropalin mineralnych stałych. Do takich 'Obszarów należy podłoże krystęliczne północ

no-wschodniej części wyniesienia mazurskQ-\Suwalskieg'O, geosynklinalne utw.ory staropaleozoiczne INE .obrzeżenia G'ZiW i w Górach Kaczawskich, lupki 'Ordowickie obniżenia podlaskiegQ, UJtw'Ory dewonskie na obszarze

górnośląskim iświę:bokrzysk'im oraz skały permb-triasowe w północnym obrzeżeniu Gór Swiętokrzyskich, jak również utwory pstrego piaskowca na monoklinie przedsudeckiej i w syneklizie perybałtyckiej.

Do utwQrów 10 przypuszczalnej perspektywiczności należą również in- truzje zasadowe i kwaśne w Sudetach wraz ze skałami stanowiącymi ich

osłonę.

Badania prowadzone były w.celu sprecyzowania warunków geologicznych, określenia profili stratygr,aficznych, litolQgicznych, fQrmy struktur oraz dla poznania charakteru okruszoowan'ia. Dla tego kierunku badan

Działalność Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975

Instytutu Geologicznego w latach 1971-1975

. 1ffi~BQ0~

~

. ~~~~ U ITITU IllTh

, "

Uj} mUlIT

uu

~HgB~06§J1

~- Q~ , ~

~

~~

ff~L

~~

1.1

rTrruii

I

I

1.

I

I

I

I

I

I .

I

I·

w

w

j

'\\.'

<i>

"-e

..

/

Czeszewo~

Koło J~-" • .fet •

~~~ ~.Rf---Ti.>rebiń

/-1'

/

n:

I

-

-

- -

-

- -

-

-

- -

-

-

I

I

I

I

I

~4DIm5

~6~-=-=37

'w

e

s

y

w '

I

-

I

. ~~~~ Û ÎTITU ÎllTh