Świat roztworów – lekcja powtórzeniowa
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń zna:• barwy wskaźników w różnych środowiskach,
• pojęcia: elektrolit, zasada, kwas, sól, reakcja odwracalna, reakcja nieodwracalna, hydroliza, reakcja strąceniowa, reakcja zobojętniania.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• zaprojektować i przeprowadzić doświadczenia pozwalające na identyfikację roztworów wodnych otrzymanych substancji,
• zapisać równania reakcji dysocjacji, hydrolizy, wytrącania osadów, zobojętniania,
• korzystać z tablicy rozpuszczalności soli i wodorotlenków.
2. Metoda i forma pracy
Metody:
• eksperyment,
• dobieranka,
• pogadanka.
Formy pracy:
• praca z całym zespołem,
• praca w grupach równym frontem,
• praca w grupach różnym frontem.
3. Środki dydaktyczne
Sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, karty pracy, tablica rozpuszczalności soli i wodorotlenków.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza 1. Podanie tematu lekcji.
2. Powtórzenie wiadomości z zakresu reakcji zachodzących w roztworach wodnych.
b) Faza realizacyjna Część doświadczalna
1. Wykonanie przez uczniów w grupach pierwszego ćwiczenia zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (załącznik 1).
2. Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.
3. Podanie zawartości probówek.
4. Weryfikacja poprawności wypełnienia kart pracy.
5. Wykonanie przez uczniów w grupach drugiego ćwiczenia zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (zalącznik 2).
6. Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.
7. Podanie zawartości probówek.
8. Weryfikacja poprawności wypełnienia kart pracy.
c) Faza podsumowująca Część teoretyczna
1. Wykonanie przez uczniów trzeciego ćwiczenia w grupach zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (zalącznik 3).
2. Omówienie ćwiczenia.
5. Bibliografia
1. Lubczyk J., Chemia w pytaniach i odpowiedziach dla uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1995.
2. Kluz Z., Odrowąż E., Poźniaczek M.M., Chemia Poradnik dla nauczyciela i program
nauczania w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum, WSiP, Warszawa 2002.
3. Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące.
Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
6. Załączniki
W trzech probówkach oznaczonych cyframi 1,2,3 znajdują się: woda, kwas i zasada. Mając do
dyspozycji uniwersalny papierek wskaźnikowy oraz fenoloftaleinę, określcie jednoznacznie zawartość probówek 1, 2, 3 oraz za pomocą równań reakcji, posługując się wzorami ogólnymi kwasu i zasady, wyjaśnijcie zmianę barwy wskaźników w tych roztworach. Zaprojektujcie i przeprowadźcie
doświadczenie pozwalające udowodnić, że zasada reaguje z kwasem. Narysujcie rysunek schematyczny, zapiszcie obserwacje i sformułujcie wniosek.
KARTA PRACY GRUPY
Probówka 1 Barwa papierka
wskaźnikowego: ...
...
Odczyn wodnego
roztworu: ...
...
Wnioski ...
...
Probówka 2
Barwa papierka wskaźnikowego:
...
Odczyn wodnego roztworu:
...
Wnioski:
...
Probówka 3
Barwa papierka wskaźnikowego:
...
Odczyn wodnego roztworu:
...
Wnioski:
...
WNIOSKI KOŃCOWE:
Probówka nr 1 zawiera roztwór: ...
Probówka nr 2 zawiera roztwór: ...
Probówka nr 3 zawiera roztwór: ...
Równania reakcji:
Kwas:
...
zasada:
...
załącznik 2 Ćwiczenie 1
Jakie roztwory znajdują się w kolejnych probówkach?
Instrukcja:
W czterech probówkach oznaczonych cyframi otrzymaliście roztwory następujących substancji:
• chlorku miedzi (II)
• chlorku wapnia
• węglanu sodu
• wodorotlenku sodu
Zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na jednoznaczną identyfikację tych substancji, mając do dyspozycji: probówki, palnik i łapę.
Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.
KARTA PRACY GRUPY
Doświadczenie 1 Rysunek schematyczny
Obserwacje:
...
Wnioski:
...
...
...
Doświadczenie 2 Rysunek schematyczny:
Obserwacje:
...
Wnioski:
...
...
...
Doświadczenie 3 Rysunek schematyczny
Ćwiczenie 2
Jak można odróżnić otrzymane roztwory?
Instrukcja
Mając do dyspozycji podstawowy sprzęt laboratoryjny i następujące odczynniki: kwas solny, azotan (V) srebra (I), manganian (VII) potasu, kwas siarkowy (VI) zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na odróżnienie roztworów wodnych wymienionych substancji:
• azotanu (V) potasu od azotanu (III) potasu
• chlorku sodu od bromku sodu
• węglanu sodu od siarczanu (VI) sodu
Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.
KARTA PRACY GRUPY
Doświadczenie 1 Rysunek schematyczny:
Obserwacje:
...
Wnioski:
...
...
...
Wniosek końcowy:
Substancja w probówce 1a :...
Substancja w probówce 1b :...
Doświadczenie 2 Rysunek schematyczny:
Obserwacje:
...
Wnioski:
...
...
...
Wniosek końcowy:
Substancja w probówce 2a :...
załącznik 3
Dobierzcie określenia do następujących terminów:
TERMIN OKREŚLENIE
1 Elektrolit a) Reakcja podwójnej wymiany substancji rozpuszczalnej z
wodą.
2 Kwas wg Arrheniusa b) Proces tworzenia swobodnych jonów w roztworze podczas
rozpuszczania kryształów jonowych lub wskutek reakcji substancji polarnej z wodą.
3 Zasada wg Arrheniusa c) Substancja, której wodny roztwór przewodzi prąd.
4. Sól wg Arrheniusa d) Związek dysocjujący na kation metalu (lub amonu) i anion reszty kwasowej.
5 Reakcja odwracalna e) Związek dysocjujący całkowicie lub częściowo na kation metalu i aniony wodorotlenkowe.
6 Dysocjacja jonowa f) Związek dysocjujący całkowicie lub częściowo na kationy wodoru i anion reszty kwasowej.
7 Hydroliza g) Reakcja prowadząca do otrzymania substancji trudno
rozpuszczalnej.
8 Reakcja strąceniowa h) Reakcja, w której w miarę wzrostu stężenia produktów dochodzi do reakcji między nimi i odtwarzają się substraty.
Na podstawie: Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
b) Zadanie domowe
W trzech probówkach znajdują się: woda destylowana, woda wapienna i woda siarkowodorowa. Opisz, jak za pomocą tylko fenoloftaleiny zidentyfikujesz te substancje.
Na podstawie: Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum
ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
