Seria: O R G A N IZA C JA I ZA R ZĄ D ZA N IE z. 95 N r kol. 1961
Patrycja STYLEC Politechnika Śląska
Wydział O rganizacji i Zarządzania Katedra Stosow anych N auk Społecznych e-mail: patrycja.stylec@ polsl.pl
NEURONAUKA W PERSPEKTYWIE FILOZOFII TECHNIKI I FILOZOFII POLITYKI
S treszczen ie. A rtykuł przedstaw ia czym je s t neuronauka oraz jak ie now oczesne technologie w ykorzystuje. D okonano w nim krótkiej charakterystyki neurotechnologii, biotechnologii, nanotechnologii, sztucznej inteligencji oraz przeanalizow ano zagro
żenia z nich w ynikające. Porów nuje się rów nież w izję św iata opartą na przesłaniu ośw iecenia z dzisiejszą rew olucją technologiczną.
Słow a kluczow e: neuronauka, neurotechnologia, biotechnologia, nanotechnologia, sztuczna inteligencja, filozofia techniki, technology assessm ent
NEUROSCIENCE IN THE PERSPECTIVE OF THE PHILOSOPHY OF TECHNOLOGY AND THE POLITICAL PHILOSOPHY
S u m m a ry . The article presents w hat is neuroscience, and w hat m odem technologies are used. It made in the short characteristics neurotechnologies, biotechnology, nanotechnology, artificial intelligence, and analyzed the risks arising from them. It also com pares the vision o f the w orld based on the m essage o f the Age o f Enlightenm ent w ith today's technological revolution.
K e y w o rd s: neuroscience, neurotechnology, biotechnology, nanotechnology, artificial intelligence, philosophy o f technology, technology assessm ent
1. Wstęp
A rtykuł w dużej m ierze został zainspirow any książką „Sam obójstw o ośw iecenia?”, którą napisał A ndrzej Zybertow icz w raz z zespołem . Pokazuje ona, czym je s t neuronauka oraz w ja k i sposób now e technologie w pływ ają lub też m ogą w pływ ać na życie człowieka. Wizja świat, która się z niej w yłania je st dość pesym istyczna. C zy pesym izm ten je s t uzasadniony- m ożna dyskutow ać. N ależy sądzić jednak, że obaw y, iż rozwój technologii doprowadzi do sytuacji, w której ju ż w krótce człow iek stanie się zbędny, nie są w każdym bądź razie pozbaw ione podstaw i zasługują na szeroką i w nikliw ą dyskusję. A rtykuł ten je st przyczynkiem do takiej dyskusji. Z perspektyw y filozofii techniki chyba najw ażniejsze je s t pytanie o to, co je st przyczyną rozw oju neuronauki? C zy rozwój ten to konsekw encja dotychczasowego postępu w nauce i technice czy m oże intelektualnych i politycznych w yborów , interesów uczonych? N atom iast z perspektyw y filozofii polityki głów ne i najw ażniejsze je st pytanie 0 racje m oralne prób politycznego regulow ania i ograniczania rozw oju neuronauki. Artykuł ten przedstaw ia now oczesne technologie w ykorzystyw ane w neuronauce.
2. Technologie wykorzystywane w neuronauce i wynikające z nich zagrożenia
Aby m óc w łaściw ie zdiagnozow ać zagrożenia płynące z neuronauki należy j ą najpierw zdefiniow ać. N euronauka w yrosła z biologii, ale dzisiaj je st to ju ż nauka interdyscyplinarna, korzystająca z osiągnięć nauk przyrodniczych, technicznych i społecznych. Jest to (zwracają na to uw agę A. Zybertow icz i J. W aszew ski) „ [...] dziedzina nauki dokonująca kolejnego głębokiego przełom u cyw ilizacyjnego” 1. Ich zdaniem , „esencją nauronauki je s t dostarczanie spraw nych narzędzi, które w trybie determ inistycznym łączą stany um ysłu z takimi uchw ytnym i w sposób praktyczny stanam i m ózgu i/lub jeg o fragm entów , które w jakiejś m ierze poddają się naszem u oddziaływ aniu”2.
N ow e technologie, które są w ykorzystyw ane w neuronauce to m .in. neurotechnologie, biotechnologie, nanotechnologie czy sztuczna inteligencja. W dalszej części artykułu zostaną scharakteryzow ane w spom niane zagadnienia oraz zagrożenia z nim i związane.
N eurotechnologia to nauka, która łączy now oczesne technologie ze zdobyczam i medycyny 1 psychologii. Z ajm uje się m ożliw ościam i udoskonalanie efektyw ności ludzkiego mózgu, co m a na celu podw yższenie jakości życia3. Postęp technologiczny um ożliw ia rejestracje
1 Z ybertow icz A. (z zespołem ): Sam obójstw o O św iecenia? Kasper, K raków 2015, s. 62.
2 Ibidem , s. 61.
3 http://w w w .psychiatria.pl/artykul/neuropsychotechnologia/371 l.htm l, 17.06.2016.
sygnału EEG 4 oraz jeg o w izualizację w kom puterze, która podlega na analizie cyfrowej (prof. dr hab. inż. W iesław N ow iński, który je s t autorem najdokładniejszych m ap m ózgu chce utworzyć Polskie C entrum N eurotechnologiczne). N iew ątpliw ie niesie on ze sobą nadzieję dla chorych, którzy cierpią na chorobę Parkinsona, czy doznali udaru m ózgu5. B ardzo często narzędzia badaw cze neuronauki utożsam iane są z neuroobrazow aniem . N arzędzia te m ogą być wykorzystywane w pom ocy osobom chorym (w alka z uzależnieniam i, problem am i emocjonalnymi, w spom aganie leczenia depresji, zaburzeń pam ięci), ale także -ja k o elem ent systemu karnego.
Zagrożenia, które płyną z zastosow ania tych technik nasuw ają się sam e, a zdecydow anie najważniejszym je st brak m ożliw ości przew idzenia skutków nadm iernej ingerencji w um ysł człowieka.
M ożna w skazać 10 typów narzędzi badaw czych i diagnostycznych: elektroencefalografia (EEG), rezonans m agnetyczny (M RI), funkcjonalny rezonans m agnetyczny (fM RI), m agnetoencefalografia (M EG), funkcjonalna spektroskopia w bliskiej podczerw ieni (fNIRS), tomografia optyczna św iatła rozproszonego (DOT), tom ografia kom puterow a (CT), pozytonowa em isyjna tom ografia kom puterow a (PET), tom ografia em isyjna pojedynczych fotonów (SPECT), sygnał optyczny zw iązany ze zdarzeniem (E R O S)6.
A. Zybertow icz zastanaw ia się, czy badania te i neuronauka pom agają głębiej zrozum ieć naturę człow ieka czy też program ują nas, abyśm y w pew ien, określony sposób spojrzeli na problemy natury ludzkiej7. Problem ten je st w ażny społecznie, jed n ak znalezienie odpow iedzi jest trudne. B adacze prow adzący filozoficzną refleksję n ad neuronauką są św iadom i tego problemu. H ohol w yróżnia trzy paradygm aty neuronauki poznaw czej, w ram ach przeglądu badań nad um ysłem :
• kom puterow y, kom putacjonistyczny,
• inspirow any perspektyw ą psychologii ewolucyjnej,
• um ysłu ucieleśnionego - osadzonego w kulturze8.
Zdaniem A. Zybertow icza te trzy pow ażnie zróżnicow ane paradygm aty m ogą być argumentem potw ierdzającym konstruow anie, a nie odkryw anie w łaściw ości um ysłu.
4 Elektroencefalografia to badanie, którego celem je s t ocena bioelektrycznej czynności mózgu, a co za tym idzie - stanu czynnościow ego ośrodkow ego układu nerw ow ego. EEG je s t pom ocne w diagnostyce w ielu chorób układu nerw ow ego, zw łaszcza padaczki. D zięki niem u m ożna określić także rodzaj śpiączki i ocenić stan zdrowia chorych z guzam i mózgu, http://w w w .poradnikzdrow ie.pl/spraw dz-sie/badania/elektroencefalografia- eeg-badanie-rozpoznajace-choroby-m ozgu_34290.htm l, 17.06.2016.
5bttp://w iadom osci.onet.pł/tylko-w -onecie/prof-w ieslaw -now inski-w -ustalm y-jedno-sw iat-polskie-centrum - neurotechnologiczne-to/w 7k6s3, 18.06.2016.
6 Hallinan D., Schütz P., Friedew ald M ., de H ert P.: N eurodata and N europrivacy: D ata P rotection Outdated?
“Surveillance & Society”, No. 12(1), p. 55-72, [in:] Z ybertow icz A. (z zespołem ): Sam obójstw o O św iecenia?
Kasper, K raków 2015, s. 64.
7 Zybertowicz A.: op.cit., s. 74.
8 Ibidem.
K olejną z now ych technologii je s t biotechnologia, w edług definicji Europejskiej Federacji Biotechnologów je st to: „Integracja nauk przyrodniczych i inżynieryjnych w celu zastosowania kom órek lub ich części oraz m olekularnych analogów w celu pozyskania produktów i usług”9, Łączy ona techniczne rozw iązania i system y biologiczne, żyw e produkty i pochodne, do ich wytw arzania, przetw arzania lub zm iany w określonym celu. T erm in „biotechnologia” został w ym yślony przez K arla E rek y ’ego ju ż w 1919 roku i oznaczał kierunki prac, w których produkty w ytw orzone zostały z surow ca dzięki żyjącym organizm om . Tradycyjna biotechnologia w ykorzystyw ana była do produkcji lub konserw acji produktów pochodzenia zw ierzęcego i roślinnego. Pod koniec lat 40. ubiegłego stulecia nazw a ta zaczęła funkcjonować w odniesieniu do technologii zajm ujących się rozw ojem i eksploatacją m aszyn służących potrzebom ludzkim . O d lat 70. i 80. głów nie je st w iązana z inżynierią genetyczną. Tradycyjną i now oczesną biotechnologie różni to, że m ożliw e je st pobranie pojedynczego genu z komórki roślinnej czy zw ierzęcej i przeniesienie do innej, co m a na celu w yposażenie jej w określoną cechę, którą m oże być np. odporność na cho ro b ę10. Jednym ze znaczących obszarów w ykorzystania biotechnologii je s t produkcja żyw ności m odyfikow anej genetycznie. Budzi to w iele społecznych niepokojów . Jednak potencjalnie m ożliw e zagrożenia zdrow ia wskutek żyw ienia żyw nością m odyfikow aną są porów nyw alne z żyw nością konw encjonalną11. Warto się zastanow ić, dlaczego żyw ność m odyfikow ana genetycznie i konsekw encje z tym związane budzą o wiele w iększe em ocje, niż m ożliw ości biotechnologii zw iązane z ludzkim ciałem i um ysłem.
Jednak biotechnologia to nie tylko żyw ność m odyfikow ana genetycznie, ale także badania nad kom órkam i człowieka. W Oregon H ealth and Science U niversity opanow ano klonowanie kom órek niem ow ląt oraz kom órek skóry dorosłego człow ieka. Teresa G rabińska trafnie zauw aża zagrożenia płynące z osiągnięć biotechnologii, a dotyczące zdrow ia i życia człowieka:
• „naruszenie rów now agi m iędzy naturalnym i funkcjam i organizm u a urządzeniami technicznym i, w spom agającym i lub zastępującym i funkcje naturalne,
• nadm ierna ingerencja w w ięzi społeczne i pryw atność, spow odow ana wszechstronną kontrolą funkcji fizycznych i psychicznych jed n o stk i ludzkiej,
• naruszenie tożsam ości osoby w w yniku m anipulacji ludzkim m ózgiem ,
• dyskrym inacja ubogich w dostępie do popraw y zdrow ia i życia w w yniku stosowania drogich urządzeń biotechnologicznych,
• pow stanie now ego gatunku człow ieka bionicznego - nadczłow ieka,
• pow stanie hybryd organizm ów zw ierzęcych i ludzkich,
9 http://w w w .biotechnolog.pl/biotechnologia-definicja, 16.06.2016.
10 Ibidem.
11 http://w w w .biotechnolog.pl/zdrow otne-aspekty-zyw nosci-gm o, 16.06.2016.
• pow stanie now ego rodzaju niew olnictw a, spow odow anego dom inacją ulepszonych bionicznie ludzi nad naturalnym i,
• dew astacja środow iska naturalnego przekształcanego genetycznie,
• przekształcenie naturalnego życia biologicznego w trw anie wirtualne,
• w yelim inow anie zasad m oralnych przez przepisy praw a, regulam iny i procedury” 12.
N anotechnologia to nauka zajm ująca się tw orzeniem określonych struktur na poziom ie atomów i cząsteczek, czyli nano. Jej początki to lata 50., w kolejnych latach przeżyw ała dynamiczny rozwój. W edług Paw ła Szew czyka nanotechnologia je st „ekscytującym obszarem naukowego rozwoju, który obiecuje ‘więcej za m niej’, tzn. proponuje sposoby tw orzenia mniejszych, tańszych, lżejszych i szybszych urządzeń, które m ogą w ykonyw ać m ądrzejsze rzeczy, stosow ać mniej m ateriałów i zużyw ać mniej energii” 13. M ożna w skazać w iele przykładów jej zastosow ania. W ykorzystyw ana je st np. w technologii m ateriałow ej, gdzie pozwala stw arzać m ateriały o pożądanych w łaściw ościach, tw orzyw sztucznych czy sztucznych włókien. Znajduje zastosow anie w takich branżach jak: transport, m edycyna, przemysł spożyw czy, elektroniczny, tekstylny14. D zięki nanotechnologii rew olucyjne zm iany są możliwe w:
• „profilaktyce, ochronie zdrow ia i leczeniu chorób (jak kom pleksow y m onitoring działania ludzkiego organizm u czy produkcja nanoszczepionek i nanoleków );
• tanim i szybkim w ytw arzaniu żyw ności (produktów spożyw czych zsyntetyzow anych na poziom ie atom ow ym , w laboratoriach);
• produkcji urządzeń technicznych o niew ielkim stopniu zużycia energii i w ytw arzaniu nanom ateriałów o „dow olnych” w łaściw ościach fizycznych;
• skokowej m iniaturyzacji i efektyw ności kom puterów ;
• pozyskiw aniu now ych źródeł energii;
• ochronie zasobów naturalnych (w tym - bezkosztow ym i czystym odzyskiw aniu w ody pitnej) i ekosystem ów ” 15.
Zdaniem cytow anego w cześniej autora nanotechnologia będzie m iała w przyszłości w pływ m.in. na bezpieczeństw o energetyczne czy zapew nienie dostępności w o d y 16. Postuluje on także, aby oddzielić ideę od analizy konkretnych produktów i procesów . Skupienie się na konkretnych przykładach pozw oli na analizę szans i zagrożeń, zalet oraz w ad konkretnego produktu. N ie je st w iadom e, w ja k i sposób nanotechnologie będą w pływ ały na ludzkie
12 Grabińska T.: Transhum anizm - ochrona i zagrożenia bezpieczeństw a personalnego, [w:] Spustek H. (red.):
System bezpieczeństw a w ew nętrznego państw a. Synergia zagrożeń. W SO W L, W rocław 2014.
13 Szewczyk P.: N anotechnologie. A spekty techniczne, środow iskow e i społeczne. P olitechnika Śląska, Gliw ice 2011, s. 9.
14 http://w w w .istshare.eu/nanotechnologia-i-jej-zastosow anie.htm l, 15.06.2016.
15 Grabińska T.: N anotechnologie a bezpieczeństw o personalne i strukturalne. „Logistyka 2 014” , n r 2, s. 556-563.
Logistyka - nauka, płyta CD, n r 1.
16 Szewczyk P.: op.cit., s. 133.
zdrow ie, oraz w jak im kierunku podążać będą interakcje z innym i technologiam i, np, sztuczną inteligencją, biotechnologią czy technologią inform acyjną. W zrost zainteresow ania ze strony przem ysłu nanotechnologią m oże budzić zaniepokojenie dotyczące jej skutków i dalszego rozw oju17. D opuszczalne ju ż je s t eksperym entow anie z nanolekam i, w których upatruje się szansy na skuteczną w alkę z now otw oram i, AIDS czy innym i nieuleczalnym i chorobam i18.
Sztuczna inteligencja to dziedzina inform atyki, która „staw ia sobie za cel rozwiązywanie zadań, które, gdy są rozw iązyw ane przez człow ieka, w ym agają od niego inteligentnych zachow ań, analizy danych zm ysłow ych, planow ania, rozum ow ania etc.” 19. Po raz pierwszy term inu „sztuczna inteligencja” użył John M cC arthy w 1956 roku. O d tego czasu rozwój sztucznej inteligencji przebiegał w zdłuż następujących linii. Program y były pisane, aby rozw iązyw ać grupę problem ów , które spraw iały ludzkości intelektualne problemy:
udow adniały m atem atyczne teorie, przekształcały w zory w inne w edług w yznaczonej zasady.
A lternatyw ne podejście m ów i o tym, aby tw orzyć inteligentne m echanizm y (na przykład pam ięć, podejm ow anie decyzji na podstaw ie porów nyw ania w yników składających się z sumy w ażonej podkryteriów , uczenie się, ekstrapolacja), tw orząc problem y, które ćwiczą te m echanizm y20.
Żyjem y w erze rew olucji w iedzy, gdzie siła narodu nie zależy od liczby żołnierzy w armii, ale od w iedzy, którą mają. Przyjm ujem y inteligentne m aszyny, które m ogą zdobyć opinię o sposobie bycia i rozum em podobnym do człow ieka21. Dave C oplin (C h ief Envisioning O fficer w firm ie M icrosoft) na jednej z konferencji technologicznej w Londynie oznajmił jej uczestnikom , że sztuczna inteligencja je st obecnie najw ażniejszą z rozw ijających się technologii. M iędzynarodow e korporacje działające w branży IT ju ż z powodzeniem w ykorzystują rozw iązania sztucznej inteligencji ukierunkow anych na konsum entów , np. Siri (A pple), A lexa (A m azon) czy C ortana (M icrosoft). Najbardziej znaną m aszynę wyposażoną w sztuczną inteligencję stw orzył zespół Google. M aszyna ta rozum ie to, co w idzi i nawet potrafi w yciągać z tego w nioski22. W spom niany wcześniej autor uw aża ponadto, że „Sztuczna inteligencja zm ieni nasze podejście do technologii. Zm ieni nasze podejście do drugiego człow ieka. Śm iem tw ierdzić, że zm ieni naw et nasze postrzeganie istoty człow ieczeństw a”23.
Stephen H aw king prognozuje, że dzięki rozw ojow i sztucznej inteligencji komputery prześcigną ludzi w niektórych dziedzinach w ciągu najbliższych 100 lat. W śród zagrożeń na przyszłość, które w ynikają z rozw oju tej dziedziny nauki, je s t kontrola przez człowieka
17 Ibidem , s. 9-10.
18 G rabińska T.: B ezpieczeństw o stosow ania nanoleków . „L ogistyka 2015” , nr 4, CD 2, cz. 5, s. 7503.
15 https://neurosoft.pl/technologie/sztuczna-inteligencja/, 16.06.2016.
20 M cC arthy J., Heyes P.J.: Som e philosophical problem s from the standpoint o f artificial intelligence, [in:] W ebber B.L, N ilsson N .J.: Redings in artificial intelligence. M organ K aufm ann Publishers, Inc., p. 430.
21 N egnevitsky M.: A rtificial Intelligence. A G uide to Intelligent Systems. A ddison W esley, 2005, p. 17.
22 http://businessinsider.com .pl/technologie/firm y/sztuczna-inteligencja-to-najw azm ejsza-rozw ijana-obecnie- technologia/8yvphcj, 19.06.2016.
23 Ibidem.
sztucznej inteligencji. Jako rozw iązanie w skazuje on na ścisłą kontrolę i skoordynow anie działań naukow ców , którzy się nią zajm ują, aby nie doprow adzić do utraty kontroli nad maszynami24.
W kw ietniu 2015 roku organizacja H um ań Rights W atch opracow ała w raz z uniw ersytetem Harvarda raport przestrzegający przed sytuacją, w której m aszyny będą m ogły sam odzielnie zabijać, bez żadnej kontroli i instrukcji udzielanych przez człow ieka25. O rganizacja Futurę o f Life Institute, która zajm uje się w yzw aniam i, stojącym i przed ludzkością, w styczniu 2015 roku opublikow ała list, pod którym podpisali się naukow cy i specjaliści od sztucznej inteligencji z G oogle'a, M icrosoftu i innych placów ek badaw czych. Z w racają oni uw agę na to, że nadszedł czas, aby postęp w badaniach nad sztuczną inteligencją skupił się nie tylko na zwiększaniu jej m ożliw ości, ale także, m aksym alizacji korzyści społecznych, które z niej wynikają. Zalecane je st rozszerzenie badań, m ające na celu zapew nienie, że w coraz w iększym stopniu zdolne system y sztucznej inteligencji staną się bardziej solidne i przynoszące korzyści.
Sztuczna inteligencja pow inna robić to, co m y chcem y żeby robiła. W skazać m ożna wiele przykładów badań, które m ogą pom óc m aksym alizow ać społeczne korzyści, w ynikające ze sztucznej inteligencji. K onieczne jest, aby badania te m iały charakter interdyscyplinarny, ponieważ dotyczą zarów no sztucznej inteligencji, ja k i społeczeństw a. M ieszczą się one w zakresie ekonom ii, praw a, filozofii aż do bezpieczeństw a kom puterow ego oraz różnych gałęzi samej sztucznej inteligencji26.
3. Oświeceniowa wizja świata a neuronauka
W książce A. Z ybertow icza pokazany je s t paradoks ośw iecenia, ja k o form acji kulturow ej.
Istotę tej form acji bodaj najzw ięźlej w yraża horacjańskie w ezw anie „Sapere aude”, upowszechnione przez Im m anuela Kanta. W rozpraw ie „O dpow iedź na pytanie: czym je st oświecenie?”, pisze on: „O św iecenie to w yjście człow ieka z zawinionej przez niego niedojrzałości. N iedojrzałość je s t nieum iejętnością w posługiw aniu się w łasnym rozum em bez przewodnictwa innych. N iedojrzałość ta je s t zaw iniona przez człow ieka, jeśli jej pow ód tkwi nie w braku rozum u, ale zdecydow ania i odw agi, by sw ym rozum em posługiw ać się bez zw ierzchnictwa innych”27. W ezw anie to je s t - zdaniem A. Z ybertow icza - niem ożliw e do zrealizowania, poniew aż zakładana w nim wizja procesów poznaw czych je st fałszyw a. Idee
24 Sztuczna inteligencja nas zniszczy - ostrzega Stephen H aw king http://w yborcza.p1/l,75400,17947026, Sztuczna_inteligencja_nas_zniszczy_ostrzega_Stephen.htm l?disableR disableR =true, 18.06.2016.
25 Ibidem.
26 http://futureoflife.org/ai-open-letter/, 18.06.2016.
27 Kant I.: O dpow iedź n a pytanie: czym je s t ośw iecenie?, [w:] R ozpraw y z filozofii historii. A ntyk, K ęty 2008, s. 44.
ośw iecenia są nadal żywe, ale są one utopią, która przynosi efekty odm ienne od zamierzonych przez je j twórców.
Idea m ów iąca o tym , że dalszy rozwój poznania naukow ego m oże pom óc tworzyć lepszy św iat przyczyniła się do utw orzenia św iata, którego m echanizm y uniem ożliw iają spełnienie tych idei. Zaaw ansow any proces technologiczny, który udoskonala rzeczyw istość, może doprow adzić do likw idacji ludzkiego św iata28. N euronauka, która je s t zw iązana ze zmianami technologicznym i, nie je s t m ożliw a do oddzielenia „poznaw ania m ózgu/um ysłu od zmieniania społecznego św iata, którego um ysł ten je st jed n y m z filarów ”29. N euronauka daje wiedzę, która zm ieni w yobrażenie o człow ieku, ale także je st obiektem zainteresow ania rynku i władzy.
W iele technologii je st bow iem w ykorzystyw anych nie tylko w celach m edycznych czy poznaw czych. Potencjalne w artości neuronauki to: now a w iedza o człow ieku, nowe m ożliw ości oddziaływ ania na jeg o zachow anie, przez w pływ anie na pracę m ózgu oraz m ożliw ość przeprojektow ania ludzkiego m ózgu. W iedza hum anistyczna nie nadąża za tymi potencjalnościam i. O siągnięcia nauronauki m ogą doprow adzić do sytuacji, w której człowiek stanie się zbędny, a rozwój technologiczny doprow adzi do sytuacji, w której nie będziemy w stanie zrozum ieć otaczającego nas św iata30. Zdaniem Thom asa M etzingera z ustaleń neuronauki poznaw czej, filozofii um ysłu, genetyki i biologii ew olucyjnej w yłania się nowy obraz człow ieka. O becnie m ożna zauw ażyć zw rot w izji natury ludzkiej. Już 2009 roku autor ten pisał, że postęp w iedzy em pirycznej na tem at ludzkiego um ysłu dokonyw ał się w sposób nieskoordynow any w etycznej próżni i nie tow arzyszy m u nam ysł polityczny. Filozofowie i ludzie nauki pow inni tłum aczyć laikom , co w ynika z ostatnich naukow ych ustaleń. Jego zdaniem m ów ią one o tym, że ludzie nie są istotam i obdarzonym i w olną wolą i w ograniczonym w ycinku rzeczyw istości jesteśm y jedynym i czującym i istotam i, dla których fakt jednostkow ej egzystencji je st teoretycznym problem em 31. Postuluje on potrzebę utw orzenia nowej etyki, którą nazyw a etyką św iadom ości. T echnologia medyczna i farm akologiczna um ożliw ia ingerow anie w stany św iadom ości. N iebezpieczeństw a, jakie się z tym w iążą to np. nadużyw anie w yw oływ ania określonych stanów . K onieczne jest zastanow ienie się, czy obecna ju ż technologia w spom agania poznaw czego pow inna być kontrolow ana politycznie? K to pow inien na tym skorzystać i w jak ich okolicznościach?32 Są to pytania, które nie pow inny odnosić się jed y n ie do tej technologii, ale do całej neuronauki.
28 Z ybertow icz A. (z zespołem ), op.cit., s. 431.
29 Ibidem , s. 431.
30 Ibidem , s. 433.
31 Ibidem , s. 134.
32 Ibidem , s. 135.
Bibliografia
1. Grabińska T.: B ezpieczeństw o stosow ania nanoleków . „Logistyka 2015”, nr 4, CD 2, cz. 5.
2. Grabińska T.: T ranshum anizm - ochrona i zagrożenia bezpieczeństw a personalnego, [w:] Spustek H. (red.): System bezpieczeństw a w ew nętrznego państw a. Synergia zagrożeń. W SO W L, W rocław 2014.
3. Grabińska T.: N anotechnologie a bezpieczeństw o personalne i strukturalne. „Logistyka 2014”, No. 2, Logistyka - nauka, płyta CD, n r 1.
4. K ant I.: O dpow iedź na pytanie: czym je s t ośw iecenie?, [w:] R ozpraw y z filozofii historii.
Antyk, K ęty 2008.
5. M cCarthy J., Heyes P.J.: Som e philosophical problem s from the standpoint o f artificial intelligence, [in:] W ebber B .L, N ilsson N .J.: R eadings in artificial intelligence. M organ K aufm ann Publishers, Inc., 1981.
6. N egnevitsky M.: Artificial Intelligence. A G uide to Intelligent System s. A ddison W esley, 2005.
7. Szewczyk P.: N anotechnologie. A spekty techniczne, środow iskow e i społeczne.
Politechnika Śląska, G liw ice 2011.
8. Zybertow icz A. (z zespołem ): Sam obójstw o Ośw iecenia? Kasper, K raków 2015.
9. https://neurosoft.pl/technologie/sztuczna-inteligencja/.
10. http://w w w .istshare.eu/nanotechnologia-i-jej-zastosow anie.htm l.
11. http://futureoflife.org/ai-open-letter/.
12. http://businessinsider.com .pl/technologie/firm y/sztuczna-inteligencja-to-najw azniejsza- rozw ijana-obecnie-technologia/8yvphcj.
13. http://w yborcza.p1/l,75400,17947026,Sztuczna_inteligencja_nas_zniszczy_ostrzega_Ste phSt.htm l?disableR edirects=true.
14. http://w w w .psychiatria.pl/artykul/neuropsychotechnologia/371 l.htm l.
15. http://w w w .poradnikzdrow ie.pl/spraw dz-sie/badania/elektroencefalografia-eeg-badanie- rozpoznajace-choroby-m ozgu_34290.htm l.
16. http://w w w .biotechnolog.pl/biotechnologia-definicja.
17. http://w w w .biotechnolog.pl/zdrow otne-aspekty-zyw nosci-gm o.
18. http://w iadom osci.onet.pl/tylko-w -onecie/prof-w ieslaw -now inski-w -ustalm y-jedno- sw iat-polskie-centrum -neurotechnologiczne-to/w 7k6s3.
A b s tra c t
The article presents w hat is neuroscience and m odem technology w hich uses:
neurotechnologies, biotechnology, nanotechnology, artificial intelligence. It m ade in the brief characteristics o f each technology and analyzed the opportunities and threats arising from them.
It com pares the vision o f the w orld based on the m essage o f the Enlightenm ent w ith today's technological revolution. The article is an introduction to the discussion on the role and developm ent o f neuroscience.
