Od redakcji
Studia Philosophiae Christianae 3/2, 5-16
K S . PRO F, D R P IO T R C H O JN A C K I
R ok 1967 je s t podw ójn ie ju b ile u szo w y m ro k ie m prof. P. C hoj nackiego x. S ta n o w i on siedem dziesiątą rocznicę jego urodzin i czterdziestolecie działalności n a u k o w o -d y d a k ty c zn e j, n a jp ierw na U n iw ersytecie W a rsza w skim a n a stęp n ie na A k a d e m ii T eo logii K a to lic k ie j w W arszaw ie. K o m ite t R e d a k c y jn y „Sttidia Philosophiae C hristianae” pośw ięca czcigodnem u Ju b ila to w i jed e n n u m e r tego pism a, aby w ten sposób w y ra zić sw e uznanie, gratulacje oraz życzen ia na dalsze lata życia i pracy. Pragnie ró w n ież zapoznać c z y te ln ik ó w z jego osobą oraz działalnością
n a u k o w o -d y d a kty czn ą .
N ie je s t rzeczą łatw ą na k ilk u zaled w ie stronach dokonać s y n te z y pracy n a u k o w o -d y d a k ty c zn e j człow ieka pełnego je s z cze sił, z ta k dużego okresu, ja k okres lat czterd ziestu . S tą d uw agi na te n tem a t ograniczy się do podania k ilk u in fo rm a cji biograficznych oraz k r ó tk ie j c h a r a k te r y s ty k i w sp o m n ia n ej d zia łalności z załączeniem w a żn iejszych p u blikacji.
Prof. P. C hojnacki urod ził się 31.1.1897 r. w B ęd zin ie —■ w ów czas w w o je w ó d ztw ie kie lec k im . G im n a zju m u k o ń c zy ł w 1913 r. w Kiełcach. W latach 1913— 1917 o d b ył studia filo zo ficzno-teologiczne w W y ż s z y m S e m in a riu m D u c h o w n ym w K ie l cach. W e F ryb u rg u (Szw ajcaria) stu dio w a ł filo zo fię i w 1921 r. na podstaw ie egzam inów oraz ro zp ra w y p t. „Die E th ik K a n ts
1 N in iejszy zarys d zia ła ln o ści prof. C h ojn ack iego w raz z zesta w ien iem w a ż n ie jsz y c h p u b lik a cji op ra co w a ł E dm und M oraw iec.
u n d die E th ik des S o zia lism u s” u z y sk a ł ty tu ł n a u k o w y doktora filo zo fii. Zaraz po ty m udał się do Belgii, gdzie w L o w a n iu m w 1923 r. w „ W yższej S zk o le N a u k S p o łeczn ych i P o lity c zn y c h ” u z y sk a ł licen cja t w za kresie n a u k p o lityczn o-sp ołecznych . Od ro k u 1923 do 1925 p rze b y w a ł w P a ryżu . T am u k o ń c zy ł p sy ch o logię w „ W y ższy m In sty tu c ie P sychologii’. W ty m okresie p r z y gotow ał pracę ha b ilita cyjn ą p t. „Pojęcia i w yo bra żen ia w św ietle psychologii i epistem ologii”. H abilitow ał się na U n iw ersytecie W a rsza w skim w 1927 r. Do ro ku 1947 p racuje na W yd zia le T e o lo g iczn ym U n iw e rsy te tu W arszaw skiego w charakterze n a jp ierw docenta a następ nie profesora nadzw ycza jn ego . W 1947 r. o tr z y m u je n om in a cję na profesora zw yczajn eg o .
D ziałalność n a u k o w o -d y d a kty czn a prof. C hojnackiego zasad niczo w iąże się z K ated rą Filozofii C h rześcija ńskiej W yd zia łu Teologicznego U n iw e rsy te tu W arszaw skiego oraz z W yd zia łe m F ilozofii C h rześcijań skiej zo rg a n izo w a nym w 1954 r. w ram ach A k a d e m ii Teologii K a to lickiej, będącej k o n ty n u a c ją W yd zia łu T eologii K a to lickiej na U niw ersytecie W a rszaw skim . Obejm.uje ona tr z y zasadnicze g ru p y zagadnień, dokoła k tó ry c h prof. C h o j n a cki ześro dkow a ł sw e badania. Są to zagadnienia ontologiczne, psychologiczne oraz m etodologiczno-teoriopoznaw cze. Praca nad zgadn ienia m i w spom nianego rodzaju daje się za u w a ży ć w k a ż d y m ro k u w y k ła d o w y m , ta k w program ach zajęć p r z y ka tedrze, ja k ró w n ie ż w publikacjach.
W latach od 1928— 1939 w zakresie zagadnień ściśle filo zo fic z n y c h prof. C hojnacki p o d e jm u je n a jp ie rw p ro b lem sto su n k u filo zo fii neosch o lastycznej do teologii oraz do ro zw ijają cej się w ów czas filo zo fii p rzyro d o zn a w stw a . T em a ta m i w y k ła d ó w m o n o gra ficzn ych stają się p rzeto ta kie zagadnienia jak: „geneza filo zo fii św. Tom asza z A k w in u ”, „ stru ktu ra sy ste m u filo zo fii to m isty c zn e j”, „ okresy i k ie r u n k i filo zo fii n eo sch o la styczn ej” oraz „filozofia p rzyro d o zn a w stw a ”. Pod ty m i ty tu ła m i u k a za ły się prace druko w an e. Na te n okres przyp a da ró w n ie ż c y k l w y kła d ó w o filo zo fii k r y ty c z n e j K anta. W w ykła d a ch tych prof. C hojnacki dokonał a n a lizy h isto ryczn o -treścio w ej filo zo fii K an ta , zestaw iając ją z filo zo fią a rysto teleso w sko -to m istyczn ą .
M ając na uw a d ze f a k t , że w iele m y ś li c h a ra k te ry sty c zn y c h dla s y ste m u K a n ta n u r tu je w e w sp ó łczesn ej filozofii, prof. C h o j n a cki na drodze w sp o m n ia n ej an a lizy u ja w n ił zasadnicze i p o d sta w o w e założenia tegoż sy ste m u . P row adzone w ty m czasie w y k ła d y na te m a t p rzyczyn o w o ści w ontologii i w p rzyro d o zn a w stw ie da w a ły n iew ą tp liw ie g ru n to w n ie jsze zro zu m ien ie sam ego k a n ty z m u w jego podstaw oroych założeniach. W a żniejsze w y n ik i badań nad ty m zagadnieniem u k a za ły się pó źn iej d r u k ie m w „Spraw ozdaniach P. A. U.”.
Z p rob lem ó w p sychologicznych na p ie rw szy plan w y su w a się u prof. C hojnackiego zagadnienie psychologii ludzkiego m y ś le nia. T r a k tu je je ze stano w iska psychologii em p iryczn ej. P oddaje analizie porów n aw czej procesy m y ślen ia c h a ra kte rystyc zn e dla ró żn yc h poziom ów p sych iczn ych , a w ięc u zw ierzą t, u dzieci, u człow ieka p ry m ity w n e g o , człow ieka o w y ż s z e j k u ltu r z e , m y ślenia tzw . ko n k re tn eg o i m y ślen ia sp ecyficzn ie lud zkiego — abstra kcyjn ego. O środkiem zainteresow ania Profesora było od różnien ie biologicznej ko n cepcji św iadom ości i n o e ty c zn ej, r z u tu ją ce na k o n sek w en c je w psychologii filo zo ficzn ej. Na potrzebę tego odróżnienia napro w a d za ły — zd a niem prof. C honajckie- go — biopsy ekologiczne rozw ażania, k tó r y c h ślady h isto ryczn e zn a jd u ją się u A rysto telesa , A lb e rta W ielkiego oraz ich uczniów , ja k ró w n ież w spółczesne re fle k s je z pogranicza biologii i p sy ch o logii. W yró żn ien ie tych d w u a sp ektó w św iadom ości prow adziło do głębszego n a św ietlen ia trudności w y su w a n y c h p rzez beha- w io ry zm pod adresem sposobu tra kto w a n ia m y ślo w y c h p r z e ja w ó w życia psychicznego. W ska zyw a ło ta k że na fa k t, że zagad nien ie teoriopoznaw cze, a czko lw iek m a ją w łaściw ą sobie m etod ę ich ro zw ią zyw a n ia i staw iania, to jed n a k tra k to w a n ie o nich nie pow inn o być całkow icie oderw ane od „ w a ru n kó w ” p sycho lo gicznych. Sp ra w ie te j pośw ięcił prof. C hojnacki specjalną ro z praw ę pt. „Psychologiczna s tr u k tu ra sądu”, 1934 r. W zw ią zk u z ta k im sta n o w iskiem stało się zro zu m ia ły m podkreślanie w to k u w y k ła d ó w i na sem inariach roli psychologii em p iryc zn e j dla ustaw ienia oraz tłum aczen ia zagadnień, ta k teoriopoznaw czych, ja k i należących do psychologii filo zo ficzn ej. Z d a n iem Profesora
psychologia filo zo ficzn a upraw iana nieza leżn ie od badań e m p i r y c z n y c h łatw o zejść m oże na m anow ce a b stra kcji pozbaw ionej rea ln ych podstaw . P o w ołuje się p r z y ty m na w y n ik i badań tyc h p rob lem ó w w ośrodkach: L o w a ń skim , M ed io lań skim oraz P a r y sk im .
S to su n e k m e to d y n a u k e m p iryc zn y c h do szczegółow ych za gadnień psychologii filo zo ficzn e j staje się dla prof. C hojnackiego p ro b lem em d u żej wagi. Ś w ia d czą o ty m te m a ty w y k ła d ó w m o no g ra ficzn ych oraz jego p u b lika cje na u ko w e. W y m ie n ić tu n a le ż y ta kie te m a ty jak: „p o d sta w y assocjacjonizm u”, „zagadnie nie b e h a w io ryzm u ”. T e n o sta tn i intereso w ał P rofesora ju ż w 193,2 r. W ro k u n a stę p n y m w yg ła sza na te n te m a t o d czyt na je d n y m ze zja zd ó w psych o lo g iczn ych w W arszaw ie. Jego praca p t. „Tresura, n a w y k i i cha ra kter” opublikow ana w 1933 r. jest w y n ik ie m w cze śn ie jszy c h jeszcze badań ty c h zagadnień. R ó w n ie ż prace jak: „Pojęcie d u szy w św ie tle psychologii e m p iry c z n e j” (1929 r.); „W olność w o li na tle badań e m p iry c zn y c h ” (1930 r.); „Em piriologiczne p o d sta w y pojęcia d u s z y lu d z k ie j” (1933 r.); „ B eh a w io rystyka , nauczanie i w y c h o w a n ie ” (1935 r.); są w a żn ie jszy m i fra g m e n ta m i d ru k o w a n y m i w y k ła d ó w m o n o g raficzn ych . Św iadczą one, ja k dalece prof. C hojnacki zazn a ja m ia ł w a rszaw skie środow isko filo zo fii chrześcija ńskiej oraz c z y te ln ik ó w ze sposobam i i p o trzeb ą em piryczn ego podejścia do za gadnień psychologii filo zo ficzn ej. R ozpraw a pt. „C złow iek jako całość m a teria ln a-d u ch o w a ” o p ublikow ana w 1933 r. a będąca streszczen iem g łó w n ych m y ś li psychologii e m p iryc zn e j i filo zo fic zn ej w zakresie p ro b le m a ty k i człow ieka, n a jlep iej chyba tę spraw ę odzw ierciedla. N ie są obce P rofesorow i ró w n ie ż w sp ó ł czesne k ie r u n k i psychologii e m p iry c zn e j. W y sta rc zy w spom nieć w y k ła d y z za kresu psychopatologicznej psychologii F rancuzów , c zy n iem ie c k ie j psychologii fizjo lo g iczn ej, czy w reszcie p sy ch o logii postaci A dlera.
Przeglądając dane h isto ryczn e W yd zia łu Teologicznego U ni w e r s y te tu W arszaw skiego w id zi się, że prof. C hojnacki zagad nienia m etodologiczno-logiczne, ja k i teoriopoznaw cze, tra kto w a ł pierw szoplanow o. M etodologię n a u k tra k to w a ł jako n a u k ę p o
m ocniczą i nieodzow ną dla naukow ego upraw iania filo zofii. S tą d w w ykła d a ch m o n ograficzn ych ja k i publika cjach podejm o w a ł zaw sze na jba rd ziej a ktu a ln e p ro b lem y. In teresow ała go szcze- gółnie m etodologia ontologii, k o n k re tn ie sto su n ek logiki m a te m a ty c zn e j i teorii d ed u kcji za k sjo m a ty zo w a n e j do m e ta fiz y k i. P roblem ten sta je się p rzed m io te m w y k ła d u m onograficznego oraz prac se m in a ry jn y ch w ro k u 1932/33. Prace te zn a lazły sw ój w y r a z w na stęp u ją cych p ó źn iejszych publikacjach: „Zadania lo g iki w spółczesn ej pod w zg lęd em s tr u k tu r y n a u k o w e j” (1934 r.); „Rola lo g istyk i w uściślaniu filo zo fii ch rześcija ń skiej” (1937 r.). T ak w w ykła da ch, ja k i publikacjach rozw aża prof. C hojnacki konieczność uściślenia m e ta fiz y k i od stro n y je j term inologii oraz stosow anych w n iej rozum ov:ań. M ając na u w a d ze d oko nyw an e p ró b y fo rm a liza cji m e ta fiz y k i, podkreśla trudności pochodzące z analogiczności term in ó w m e ta fiz y k i. S to su n k o w o w iele uw agi te j spraw ie poświęca w w y k ła d zie m o n o g ra fic zn y m pt. „ s tru k tura n a u ko w a filo zo fii to m isty c zn e j”. J e st to ro k 1936/37. R ó w nocześnie om aw ia problem sto su n k u a rysto teleso w skiej k o n c e p cji n a u k i do koncepcji n a u k i u p o z y ty w is tó w i neop ozy t y w istów . Z bardziej szczegółow ych pro b lem ó w m etodologicznych, ja kie prof. C hojnacki w o m a w ia n ym okresie p o d e jm u je są badania nad str u k tu rą psychologiczną i teoriopoznaw czą sądów.
T a k p rzed sta w ia się w zarysach bardzo ogólnych sytua cja do ro k u 1939, tj. do w y b u c h u d rugiej w o jn y św iatow ej. W czasie oku pacji ty lk o k ró tk a przerw a d o tkn ęła działalność n au kow o- d y d a k ty c zn ą prof. Chojnackiego, g d y ż ju ż w lu ty m 1940 r. p o w sta je T a jn y U n iw e rsy te t. Prof. C h o jn a ckiem u zostało polecone zorganizow anie W yd zia łu Teologicznego. Polecenie bezw łocznie zostało w y k o n a n e p rzez zaproszenie na W yd zia ł do pracy d y d a k ty c z n e j n a stęp u ją cych profesorów : J. A rtu cho w skiego , B. B o row skiego, J. C zuja, M. D ybow skiego, W . K w ia tko w skieg o , P ie ń kow skiego, W ł. T atarkiew icza, doc. E. D ąbrow skiego i w ie lu in nych. Ja ko d zieka n W yd zia łu Teologicznego i g łó w n y w y k ła dowca filo zo fii chrześcija ń skiej siara się o w szy stk o , co było ko nieczne dla ko n ty n u o w a n ia stu d ió w , a więc: sale w ykła d o w e, ksią żki, s k r y p ty i pieniądze. O rg a n iza cy jn o -d y d a k ty c zn y ta le n t prof. C hojnackiego ro zstrzyg a ostatecznie o ty m , że w ta k
cięż-kich i n ieb ezp ieczn ych w aru n ka ch w okresie m ię d z y ro kiem 1940 a 1944 p rzew in ęło się p rzez W yd zia ł Teologiczny około stu s łu chaczów, z czego dziesięciu u zy sk a ło stopień m agistra, a sześciu n a u k o w y t y tu ł doktora.
R ok 1945 p rzyn ió sł U n iw e rsy te to w i W a rsza w sk iem u гоу- zw o len ie od okupanta. P ow ołując do życia U n iw e rsy te t w z n o w iono ró w n ie ż W yd zia ł Teologii K a to lic k ie j z trze m a sekcjam i: teologiczną, filo zo ficzn ą i p ra w no-kanoniczną. S e k c ja filo zo fii ch rześcija ń skiej dysponow ała dw om a o d ręb n ym i ka tedra m i: lo g iki i teorii poznania oraz ka ted rą psychologii. K ie ro w n ikie m sekcji, ja k ró w n ież k ie ro w n ik ie m k a te d r y logiki i teorii poznania m ia n o w a n y zostaje prof. C hojnacki. D a w n y m z w y c za je m sekcja filo zo ficzn a z pow o d u b ra ku sił sam o d zieln ych na W yd zia le T e o logii, k o rzy sta z p om ocniczych w y k ła d ó w profesorów U n iw e rsy te tu w ydzia łó w : M atem atyczneg o , H um an istyczneg o, M ed y c z nego. Sa m p row adzi w y k ła d y z teorii poznania oraz ogólnej i szczegółow ej m etodołogii n a uk. W w ykła d a ch i badaniach w iele m iejsca poświęca filo zo fii to m isty c zn e j. G łó w n y m i zagad nien ia m i, k tó r y m i się w ów czas in te re su je są: sto su n e k filo zo fii to m isty c zn e j do n e o to m isty czn e j, sto su n ek filo zo fii to m isty c zn e j do in n y c h n a u k oraz p o d sta w y s tr u k tu r y filo zo fii chrześcijań sk ie j. G d y chodzi n a to m ia st o p ro b le m a ty k ę n ieto m isty c zn ą , n a w ią zu je do filo zo fii w spółczesnego e g zy ste n cja lizm u i n eo p ozy- ty w iz m u . Z zagadnień m etod o lo g iczn ych podkreślić n a leży ro z w ażania nad teorią nauki, m etodologią n a u k d e d u k c y jn y c h i r e d u k c y jn y c h oraz sto su n ek lo g iki m a te m a ty c zn e j do ontologii. O statn i z w y m ie n io n y c h pro b lem ó w in te re su je Profesora raczej z p u n k tu w id zen ia historyczn ego n iż sy stem a tyczn eg o . W a żn ie j sze fra g m e n ty ty c h w y k ła d ó w i badań zo sta ły op ub likow an e w ta kich pracach jak: „Les suppositions n o m in a listiq u es dans la gnoséologie de l’em p irism e lo g istiq u e”, 1949 r., „N auka w y id e a lizow ana i na u ka fa k ty c z n a го epistem ologii A ry sto te le sa ”, 1948 r., „Trois conceptions de la science”, 1952 r., „ A k sjo m a ty - \ zacja i form alizo w anie d e d u k cji i zastosow anie do ontologii”, 1953 r.
W 1954 r. uchw ałą R a d y M in istró w P. R. L. z dnia 2. III, usam odzelniono a d m in istra cyjn ie i gospodarczo W yd zia ł
Teo-logii K a to lic k ie j U n iw e rsy te tu W arszaw skiego i w te n sposób utw o rzo n o A k a d e m ię Teologii K a to lickiej, D aw na sekcja filo zo fii ch rześcija ń skiej o trzym a ła n a zw ę W yd zia łu F ilozofii C hrześcijań skiej. Prof. C hojnacki zostaje k ie ro w n ik ie m K a te d ry Logiki, O gólnej M etodologii N a u k i i Teorii Poznania. P rzez dłu g i ró w n ież czas p e łn i u rzą d dziekana W yd zia łu Filozofii.
W y k ła d y i badania w zakresie ogólnej m etodologii n a u k p ro w adzi pod k ą te m ro zw o ju pojęcia n a u ki i m eto d n a uko w ych . N a w ią zu je do o kresu filo zo fii p la to ń sko -a rysto teleso w skiej, do w ie k u X III, do filo zo fii n o w o ży tn e j oraz w spółczesnej. W sk a z u je na coraz w y ra źn ie jsze rozgraniczenie m ię d z y n a u k a m i filo zo fic z n y m i i szczegółow ym i. Zagadnienia dotyczące m etodologii i teorii poznania są nadal ży w e , ta k w w ykła da ch, ja k sem in a
riach i w publikacjach. Z tego okresu p o zostaw ił P rofesor szereg cieka w ych rozpraw , zw łaszcza w zakresie m etodologii filo zo fii i teorii poznania.
U w agi p o w y ższe świadczą, że prof. C hojnacki rep rezen tu ją c stanow isko filo zo fii to m isty c zn e j na W yd zia le T eo lo giczn ym U n iw e rsy te tu W arszaw skiego a następ n ie na W yd zia le Filozofii C h rześcija ń skiej A k a d e m ii Teologii K a to lickiej, nie upraw iał k o n fo rm izm u m y ś li filo zo ficzn ej. N ie b ył zw o le n n ik ie m odosob- niania je j zagadnień i w yd ziela n ia ich z całości p ro b le m a ty k i in n ych k ie ru n k ó w filo zo ficzn ych . R ó w n ie ż fa k t, że filo zo fia to- m isty c zn a na U niw ersytecie W a rsza w skim zw iązana była z W y d zia łem T eologicznym , m ając na w zg lęd zie jego d o k try n a ln e p o trzeb y, nie w p ły n ą ł na e k s k lu z y w n y sposób je j trakto w an ia. Pod ty m w zg lęd em prof. C hojnacki propagow ał pogląd, że filo zofia to m isty c zn a m a słu ży ć nie ty lk o dla potrzeb teologii, ale m a ta kże szersze św iatopoglądow e i k u ltu r o w e zadania do sp eł nienia. P odkreślając w y ra źn ie j w a lo ry d o k tr y n y to m isty c zn e j, w sk a zu je zarazem je j now e w y m ia r y oraz zdolności do a sy m i lacji p raw d in n y c h k ie ru n k ó w filo zo ficzn ych . W to k u w y k ła d ó w i w pracach d ru k o w a n y c h tra k to w a ł filo zo fię to m isty c zn ą nie jako czcigodny za b y te k h isto ry czn y , lecz jako ciągle ż y w y tw ó r m y ślo w y , k tó r y n a le ży rozw ijać i pom nażać p rzez ciągle ż y w y k o n ta k t z n a u ką w skali m o żliw ie na jszerszej. D latego te ż
u c zestn ic zy ł w w ielu m ię d zyn a ro d o w ych zjazdach filo zo ficzn ych , kongresach psychologicznych, ja k ró w n ież ko n ferencja ch n a u k o w y c h , gdzie w yg ła sza ł re fe r a ty i zabierał głos w d yskusjach .
T ru dn o ogarnąć zakres w p ły w ó w działalności n a u k o w o -d y d a k ty c z n e j prof. C hojnackiego, i w y lic z y ć w ja k w ie lu je d n o st kach i w ja k im sto p n iu ro zb u d ził on k r y ty c y z m , p otrzebę ja s nego m yślen ia , ile jed n o ste k w p ro w a d ził bezpośrednio p rzez sw e p u b lika cje n a u ko w e w duchow ą k u ltu r ę filozoficznego m yślen ia , ile osób zapalił do sa m o d zieln ych badań n a u k o w y c h i u m o żliw ił dostęp do ro zu m ien ia i szanow ania cudzych badań. T rzeba stw ierd zić, że prof. C hojnacki posiada w ie lu docentów , d okto ró w z pośród sw ych uczniów , k tó r z y za jm u ją dzisiaj p o w ażn e stan o w iska w dziedzin ie nauki, nauczania oraz w d zie d zi nie duszpasterzow ania. W yra ze m oceny działalności n a u k o w e j i d y d a k ty c zn e j są t y tu ły ja kie u zyska ł. W 1946 r. został człon k ie m W arszaw skiego T o w a rzy stw a N aukow ego, w 1947 r. w y b rany został p rezesem O gólnopolskiego T o w a rzy stw a Teologicz nego, od 1948 r. był czło n kiem w sp ó łp ra co w n ikiem K o m isji H i storii F ilozofii P. A. U., a w 1952 r. zostaje czło nkiem T o w a rzy stw a N aukow ego K U L.
K o m ite t R e d a k c y jn y
W a żn iejsze p u b lik a c je prof. dr P. C h ojn ack iego A. Z d z i e d z i n y p s y c h o l o g i i
1. P o jęcia i w y o b ra żen ia w ś w ie tle p sy ch o lo g ii i ep istem o lo g ii, K ie l ce 1927 r.
2. N a jn o w sze k ieru n k i p sy ch o lo g iczn e i ich w p ły w na filo z o fię , K ie lc e 1928 r.
3. P o ję c ie d u szy w ś w ie tle p sy ch o lo g ii em p iryczn ej, W arszaw a 1929 r. 4. W olność w o li na tle badań em ip ryczn ych , W arszaw a 1930 r. 5. C złow iek jako całość m a teria ln o -d u ch o w a , P rzegl. K at. 1933 r. 6. T resura, n a w y k i i ch arak ter, W arszaw a 1933 r.
7. S tru k tu ra p sych iczn a sądu i jego w sp ó łczy n n ik i u czu cio w e, W ar sza w a 1934 r.
8. Z p sy ch o lo g ii św ia to p o g lą d u ch rześcija ń sk ieg o , W arszaw a 1933 r. 9. B e h a w io r y sty k a , n a u cza n ie i w y c h o w a n ie , P rzeg l. P o w . (1935)
10. P sy ch o lo g ia n ie w ia r y i n a w ró cen ia , W arszaw a 1936 r.
11. N eo ty czn a i b iologiczn a k o n cep cja św ia d o m o ści, K ra k ó w 1938 r. 12. F ilo zo fia p rzyrod y i p sy ch o lo g ia , W arszaw a 1939 r.
13. P o ra d n ictw o p sy ch o lo g iczn e na u słu g a ch d u szp a sterstw a , Poznań 1947 r.
14. M arzenie, m y ślen ie, in telig en cja , C oll. T h eol. X X V (1954) 248— 267. B. Z d z i e d z i n y o g ó l n e j m e t o d o l o g i i n a u k i t e o r i i
p o z n a n i a
1. P o stu la ty i lo g ik a b u d ow y i n ad b u d o w y filo z o fii to m isty czn ej, W arszaw a 1931 r.
2. Z ad an ie lo g ik i w sp ó łczesn ej i filo z o fii pod w zg lęd em stru k tu ry n a u k o w ej, W ilno 1934 r.
3. Z adania filo z o fii w ob ec w sp ó łczesn ej lo g ik i, P a m iętn ik VII Z jazdu Z w . Z akł. T eol. 1934 r.
4. P o sp o lity ro zsą d ek , n au k i i filo zo fia , C oll. T h eil. IV (1935) 637— 662.
5. L a p e n sé e com m e l ’a c tiv ité m o trice et in te n tio n e lle , P a ris 1937 r. 6. R ola lo g isty k i w u ściślen iu filo z o fii ch rześcija ń sk iej, K rak ów
1937 r.
7. N au k a w y id e a liz o w a n a i n au k a fa k ty czn a w ep istem o lo g ii A r y sto te le sa , W arszaw a 1948 r.
8. L es su p p o sitio n s n o m in a listiq u es dans la g n o séo lo g ie de l’em p i rism e lo g istiq u e, Coll. T heol. X X I (1949) 193— 198.
9.. S ta w a n ie się, ru ch i czas w g łó w n ie jsz y c h teoriach p rzyczyn ow ych . O d b icie ze Sp raw ozd ań P. A. Ü. tom 52 (1951) nr 3.
10. Trois con cep tion s d e la scien ce, C oll. T h eol. X X II I (1952 1— 18. 11. A k sjo m a ty za cja i fo rm a liz o w a n ie d ed u k cji i z a sto so w a n ie do
ontologii, C oll. T heol. X X IV (1953) 5— 30.
12. F ilo zo fia n au k i przyrod n iczej w o k r e sie O drodzenia, Coli. T heol. X V III (1957) 561— 573.
13. L es fa cteu rs et le s lim ites de la co n n a issa n ce h u m ain d’ap rès la c ritiq u e d’O ccam et de N ico la s d’A u trecou rt, C oll. T heol. X X I X (1958) 98— 105.
14. L ’a p p lica tio n du la n g a g e fo r m a lis é e à la p h ilosop h ie, C oll. T heol. X X X I (1960) 5— 14.
15. M etoda d ia lek ty czn a A ry sto telesa jako droga do za sa d n iczy ch p rze sła n ek filo z o fii i n au k i, Stud. P h il. C hrist. 2 (1965) 33— 52.
16. G eneza i u p ra w o m o cn ien ie p ojęć w ła śc iw y c h filo z o fii w e d łu g H u sserla i w e d łu g A ry sto telizm u , Stud. P h il. C hrist. 1 (1967). 17. S k ry p t z ogóln ej m eto d o lo g ii n auk i te o r ii p oznania, W arszaw a. 18. S k ry p t z m eto d o lo g ii n auk h u m a n isty czn y ch , W arszaw a 1967 r.
1. U p o d sta w k ry ty cy zm u filo z o fii T om asza z A k w in u , W arszaw a 1932 r.
2. E x p en sio n de l ’a risto té lism e et de i ’dée d ir e c tr ic e d e la refo rm e du th o m ism e au X III siè c le , L w ó w 1933 r.
3. O k resy i k ie r u n k i filo z o fii n eo sch o la sty czn ej, A. K. 34 (1934) 350— 368.
4. R ozw ój czy z n ie k sz ta łc e n ie filo z o fii to m isty czn ej, A. K. 34 (1934) 209— 216.
5. F ilo zo fia to m isty czn a i n eo to m isty czn a , P o zn a ń 1949 r.
6. P ra k ty k a filo zo ficzn a p rzed a u g u sty ń sk a i k sz ta łto w a n ie się filo zo fii ch rześcija ń sk iej, C oll. T heol. X X V III (1957) 428— 443.
7. D w ie k o n cep cje ep istem o lo g iczn e m e ta fiz y k i u św . T om asza z A k w in u i ich źródła, C oli. T h eol. X X IV (1963) 5— 28.
8. O sty lu św . T om asza z A k w in u , S tu d . T h eol. W ars. 1 (1964) 521— 533.
D. Z d z i e d z i n y e t y k i i s o c j o l o g i i
1. D ie E th ik K an ts und d ie E th ik des S o zia lism u s, F reib u rg 1928 r.
2. S y m p a tia i su g e stia jak o czy n n ik i p sy ch iczn e życia sp ołeczn ego, A .K . 28 (1931) 321— 327.
3. S p o łeczeń stw o a osob ow ość jed n o stek , A .K . 45 (1947) 266— 272. 4. Z a g a d n ien ie p raw a w ła sn o ś c i w filo z o fii sp o łeczn ej św . T om asza
z A k w in u , C oli. T heol. X X V I (1955) 537— 567.
E. R ó ż n e i ' 1. Jak prow ad zić stu d ia filo z o fic z n e w sposób p rogram ow o i fa k
ty c z n ie n eo sch o la sty czn y , A .K . 38 (1936) 510— 514. 2. E lem en ty filo z o fii ch rześcija ń sk iej, W arszaw a 1939 r. 3. F ilo z o fia i jej sto su n ek do in n y ch nau k , P ozn ań 1947 r.
4. O n tologia e g zy sten cja ln a ja k o filo zo fia k u ltu ry , W ro cła w sk ie T o w a r z y stw o F ilo zo ficzn e, dn. 14. III. 1943 r.
5. Z ad an ia filo z o fii w o b ec te o lo g ii i k u ltu ry og ó ln o n a u k o w ej, W ło cła w e k 1947 r.
6. F ilo zo fia eg zy sten cja ln a a rze c z y w isto ść su row a i h u m a n isty czn a , P ol. Sacr. 1 (1948) 242— 267.
7. R ozw ój i p ostęp św ia to p o g lą d u ch rześcija ń sk ieg o , T. P. V I. 15— 16 s. 4— 5.
8. E w o lu cjo n isty czn e i r e la ty w isty c z n e p o g lą d y u p o d sta w w s p ó ł czesn ej u m y sło w o ści, A . K . 52 (1949) 137— 145.
9. W stęp do filo z o fii i zarys o n tologii, O pole 1949 r.
10. C ielesn e p o d o b ień stw a i p sy ch iczn e ró żn ice m ięd zy cz łe k o k sz ta łt n y m i a c zło w ie k iem , R ocz. F il. K U L II (1949) 25— 46.
11. In telek tu a lizm T om asza z A k w in u i k u ltu ra relig ijn a , A. K. 52 (1950) 245— 255.
12. O w y ch o w a n iu i ch arak terze, Z nak 32 (1952) 97— 116. 13. P o d sta w y filo z o fii ch rześcija ń sk iej, W arszaw a 1955 r.
14. W stęp do filo z o fii i zarys o n to lo g ii, w y d . II. W arszaw a 1963. 15. M ożliw ości u w sp ó łcześn ien ia filo z o fii to m isty czn ej, P rzeg l. F il. 36,
3, 199—224.
F. R e c e n z j e i s p r a w o z d a n i a
1. H ab ert O., L e p rim a t d e l ’in te llig e n c e dans l ’h isto ir e d e la p en sée, P aris 1926 r., A . K. 19 (1927) 210— 220.
2. T o ch o w icz P., Joan n is D uns S cott d e doctrina co g n itio n is, F ryb u rg (Szw ajc.) 1926 r., A. Κ. 19 (1927) 410— 411.
3. W ł. T a ta rk iew icz , H istoria filo z o fii, t. II, 1947 r., A. K. 50 (1949) 83—84.
4. Iw a n ic k i J., D ed u k cja n atu raln a i lo g isty czn a , W arszaw a 1949 r., C oll. T heol. X X I (1949) 572— 577.
5. V erb ek e G., T h em istiu s, C om m en taire sur le T raité1 d e l ’âm e d’A risto te, L o u vain 1957 r., C oll. T h eol. X X I X (1958) 270.
6. A rtu r-F id o lin U tz., S o zia letik , t. I. F reib u rg 1957 r., Coll. T heol. X X I (1949) 572— 577.
7. O liv er Johnson, R igh tn ess and G oodness, H a g u e 1959 r., C oll., T heol. X X X II (1961) 207— 209.
8. R. M e. In ern y, T h e lo g ic of A n a lo g y , H a g u e 1961 r., C oll. T heol. X X X III (1962) 211— 214.
9. K ra jo w a narada p sy ch o lo g ó w w d n iach 9— 10. II. 1957 r. C oli. T heol. X X V III (1957) 228—232.
10. Z prac k ated ry p sy ch o lo g ii teo rety czn ej i ek sp ery m en ta ln ej na W yd ziale filo z o fii C h rześcija ń sk iej A TK , Coli. T heol. X X V III (1957) 486— 493.
11. S p ra w o zd a n ie z M ięd zyn arod ow ego K on gresu F ilo z o fii S red n iow . w L o u vain w dn iach 28. V III. do 4. IX . 1958 r. C oli. T h eol. X X IX (1958) 288— 292.
12. S p ra w o zd a n ie z M ięd zyn arod ow ego K on gresu do B ad ań F il. Sred. w K o lo n ii w dniu 21. IX . 1961 r., C oll. T heol. X X X III (1962) 224— 227.
13. P o sie d z e n ie n a u k o w e W ydz. F il. C hrzęść. A T K dnia 21. IX . 1961 r., C oll. T h eol. X X X III (1962) 232— 235.
14. S p ra w o zd a n ie z p o sied zeń n a u k o w y ch W ydz. F il. C hrzęść. A TK , C oli. T heol. X X X IV (1963) 220— 229.
G. W o p r a c o w a n i u 1. P sy ch o lo g ia m y ślen ia
2. T eoria poznania. S k ry p t w m a szy n o p isie jest w u ży ciu stu d en tów . 3. O gólna m eto d o lo g ia n au k , cz. III. M etod ologia n au k h u m a n isty cz
