OCENA STOPNIA ROZPOZNANIA I BAZY ZASOBÓW SUROWCOWYCH NIEZAGOSPODAROWANYCH ZŁÓŻ RUD CYNKU I OŁOWIU OBSZARU GÓRNOŚLĄSKIEGO WEDŁUG NOWYCH ZASAD DOKUMENTOWANIA

(1)

OCENA STOPNIA ROZPOZNANIA I BAZY ZASOBÓW SUROWCOWYCH NIEZAGOSPODAROWANYCH Z£Ó¯ RUD CYNKU I O£OWIU

OBSZARU GÓRNOŒL¥SKIEGO

WED£UG NOWYCH ZASAD DOKUMENTOWANIA

EVALUATION OF THE ASSESSMENT AND THE RESERVES OF UNDEVELOPED UPPER SILESIAN ZINC-LEAD ORE DEPOSITS USING THE NEW ASSESSMENT PRINCIPLES

RENATABLAJDA¹

Abstrakt. Krajowe górnictwo rud cynku i o³owiu znalaz³o siê z pocz¹tkiem XXI wieku w schy³kowym okresie swej dzia³alnoœci. Jedy- nym czynnym zak³adem górniczym w obszarze górnoœl¹skim jest obecnie kopalnia Olkusz-Pomorzany. Za mo¿liwe do przysz³ego zagospodarowania uwa¿a siê rozpoznane wierceniami peryferyjnej czêœci rejonu olkuskiego oraz z³o¿a rejonu zawierciañskiego. Dla oceny potencja³u zasobowego z³ó¿ rezerwowych opracowano w 2006 r. nowe zasady ich dokumentowania, dostosowane do przewidywanego, gniazdowego modelu z³ó¿. W dotychczasowych opracowaniach dokumentacyjnych zasoby z³ó¿ rud Zn–Pb liczono metod¹ wieloboków Bo³dyriewa, a kategoriê ich rozpoznania ustalano na podstawie zagêszczenia sieci otworów badawczych. Metoda ta powodowa³a znaczne zawy¿anie zasobów nieci¹g³ych z³ó¿ peryferyjnych. W wykonanych w latach 2007–2008 dodatkach do pierwotnych dokumentacji z³ó¿ niezagospodarowanych granice cia³ rudnych wyznaczano na zasadzie ekstrapolacji informacji z otworów pozytywnych do odleg³oœci wynikaj¹cej z promienia autokorelacji (zasiêgu wp³ywu informacji). Okreœlono go na podstawie wyników badañ nad geostatystycznym modelem zmien- noœci rozpoznanych górniczo z³ó¿ Pomorzany i Balin-Trzebionka. Za granice cia³ rudnych przyjêto okrêgi o promieniach 37,5 i 75,0 m. Kate- gorie oszacowania zasobów ustalano w zale¿noœci od usytuowania interwa³ów rudnych w profilu litostratygraficznym utworów z³o¿owych.

Za zasadniczy poziom dokumentowania (DK1) uznano dolomity kruszconoœne w przedziale odpowiadaj¹cym warstwom góra¿d¿añskim.

Zasoby w granicach okrêgu o promieniu 37,5 m kwalifikowano w nim do kategorii C1, w promieniu do 75,0 m do kategorii C2. Zasoby usytuowane poza podstawowym poziomem rudonoœnym kwalifikowano do kategorii C2lub D, przyjmuj¹c zasiêg wp³ywu informacji na 37,5 m.

Zweryfikowane w ten sposób bilansowe zasoby rud Zn–Pb oszacowano w z³o¿ach niezagospodarowanych na ok. 66 mln Mg, co stanowi zaledwie 37% zasobów pierwotnie udokumentowanych. W analizowanych rejonach tylko z³o¿a Go³uchowice i Laski uznaæ mo¿na za dostatecznie rozpoznane. W pozosta³ych obszarach wskazane jest wykonanie uzupe³niaj¹cych badañ geofizycznych i wiertniczych dla uœciœlenia modelu budowy z³ó¿ i oceny ich wartoœci gospodarczej.

S³owa kluczowe: górnoœl¹skie z³o¿a rud Zn–Pb, metodyka dokumentowania, kryteria bilansowoœci, zasoby geologiczne.

Abstract. At the beginning of the XXIst century the domestic Zn–Pn ore mining industry has reached its final stage of existence. Re- cently, the only operating Zn–Pb ore mine in the Upper Silesia region is the Olkusz-Pomorzany enterprise. The perspective areas for future development are peripherial parts of the Olkusz ore clusters and the Zawiercie ore cluster, where assessment drillings have already been completed. In order to evaluate the ore potential of these areas the new assessment principles were implemented in 2006, which took into consider- ation the predicted, nest-like geometry of the orebodies. In the existing assessment reports the reserves of Zn–Pb ores were calculated with the Boldyriev polygonal method and the assessment category depended on the density of drilling grid. However, such an attempt caused signifi- cant overestimation of the reserves of uncontinuous peripherial orebodies. Thus, in the supplements to assessment reports for undeveloped deposits completed in the years 2007–2008 the boundaries of orebodies were drawn using the extrapolation of data obtained from the positive wells. Precisely, the particular distances were calculated from the autocorrelation radii (the range of influence of given information) based

1Katedra Geologii Z³o¿owej i Górniczej,Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: blajda@geol.agh.edu.pl

(2)

upon the geostatistical variability models of exploited Pomorzany and Balin-Trzebionka ore deposits. From these models the boundaries of orebodies were taken as circles of radii 37.5 and 75.0 meters. The assessment categories of the reserves were dependent on the positions of orebodies in the lithostratigraphic column of the ore series. The main ore zone = the main assessment level (DK1) was a part of the Ore-bearing Dolomite corresponding to the Góra¿d¿e Beds. Within this horizon the ore reserves accumulated within the 37.5 meters circles were ascribed to the C1 assessment category and those within the 75.0 meters circles – to the C2category. The reserves accumulated outside the main ore zone, were identified as C2or D category if the 37.5 meters circles were considered. The ore reserves of undeveloped deposits es- timated with this new methodology amounted some 66 Mt, which constitutes only 37% of reserves assessed with the old methodology. Conse- quently, in both the considered ore clusters only two undeveloped deposits: Go³uchowice and Laski can be regarded as adequately assessed.

The remaining deposits require supplementary geophysical survey and additional drillings in order to improve data for their models and to evaluate their economic significance.

Key words: Upper Silesian Zn–Pb ore deposits, documentation methodology, economic criteria, geological reserves.

WSTÊP

W górnoœl¹skim obszarze wystêpowania rud cynku i o³o- wiu wyró¿nia siê piêæ rejonów z³o¿owych (fig. 1): tarnogór- ski, bytomski, chrzanowski, olkuski i zawierciañski. Pierw- sze cztery, to znane okrêgi górnictwa kruszcowego, o tradyc- jach siêgaj¹cych XII–XIII wieku. W wyniku d³ugotrwa-

³ej eksploatacji zasoby z³ó¿ zagospodarowanych zosta³y w znacznym stopniu, b¹dŸ w ca³oœci wyczerpane.

Historyczne ju¿ znaczenie maj¹ rejony tarnogórski i bytomski, a od 30 czerwca 2009 r. tak¿e chrzanowski, kie- dy zakoñczono wydobycie rud ze z³o¿a Balin-Trzebionka.

Olkusz Pomorzany

0 5 10 km

(3)

Jedynym czynnym zak³adem górniczym w obszarze górno- œl¹skim jest obecnie kopalnia Olkusz-Pomorzany. Eksploa- tuje ona rudy usytuowane w peryferyjnych czêœciach z³o¿a Pomorzany oraz w obni¿onym strukturalnie fragmencie z³o-

¿a Olkusz (Blajda, Retman, 2006). Przewiduje siê, ¿e przemys³owe zasoby kopalni, wraz z prognozowanymi przyros- tami zapewniæ mog¹ jej egzystencjê zaledwie do 2014 roku (Wnuk i in., 2007).

Dalsze funkcjonowanie krajowego górnictwa rud Zn–Pb wi¹zaæ mo¿na tylko z niezagospodarowanymi, rozpoznany- mi wiertniczo z³o¿ami rejonu olkuskiego i zawierciañskiego.

W pierwotnych opracowaniach dokumentacyjnych bilansowe zasoby rud w tych z³o¿ach oszacowano ³¹cznie na ok.

180 mln ton, z czego 80% stanowiæ mia³y zasoby rejonu zawierciañskiego (tab. 1). Przy dokumentowaniu z³ó¿ rezerwowych stosowano zasady wypracowane w latach piêædzie- si¹tych ubieg³ego wieku. W praktyce okaza³o siê, ¿e tylko w centralnych czêœciach z³ó¿ eksploatowanych stosowana metodyka da³a zadawalaj¹ce wyniki.

Niezagospodarowane z³o¿a rud cynkowo-o³owiowych wystêpuj¹ w peryferyjnych czêœciach regionu górnoœl¹skiego.

Z rozpoznania wiertniczego wynika, ¿e mineralizacja o znaczeniu przemys³owym wystêpuje w nich przede wszystkim w formie niewielkich skupieñ gniazdowych. Przy za³o¿eniu gniazdowego modelu z³ó¿ rezerwowych konieczn¹ sta³a siê modyfikacja dotychczasowego sposobu liczenia i kwalifikacji zasobów. Nowe zasady ich dokumentowania sformu³owano w 2006 r., w ramach tematu zleconego przez Departament Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Œrodowiska pt. „Przedokumentowanie niezagospodarowanych z³ó¿ rud cynku i o³owiu zgodnie z wymogami zagospodarowania przestrzennego i mo¿liwoœciami zagospodarowania z³ó¿”

(Blajda i in., 2006). Zastosowano je w latach 2007–2008 do przedokumentowania z³ó¿ Chech³o, Jaroszowiec-Pazurek, Laski i Sikorka w rejonie olkuskim oraz Porêba, Siewierz, Rodaki-Rokitno Szlacheckie, Go³uchowice, Zawiercie I, Za- wiercie II i Marciszów w rejonie zawierciañskim (fig. 1). Do- datki do dokumentacji geologicznych pierwszych siedmiu wymienionych z³ó¿ opracowane zosta³y w Przedsiêbiorstwie Geologicznym S.A. w Krakowie, pozosta³e – w Pañstwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie.

LOKALIZACJA CIA£ RUDNYCH

W PROFILU LITOSTRATYGRAFICZNYM Z£Ó¯ GÓRNOŒL¥SKICH

W regionie górnoœl¹skim mineralizacja Zn–Pb o znaczeniu przemys³owym wystêpuje przede wszystkim w zdolomi- tyzowanych utworach dolnego wapienia muszlowego, w tzw. dolomitach kruszconoœnych. W niektórych z³o¿ach pojawia siê te¿ w dolomitach triasu dolnego (retu) i w wêgla- nowych utworach dewoñskich.

W dolnej czêœci wapienia muszlowego wyró¿nia siê war- stwy gogoliñskie, góra¿d¿añskie, terebratulowe i karchowic- kie. W swym pierwotnym wykszta³ceniu s¹ to wapienie, któ- re w obszarach z³o¿owych uleg³y epigenetycznej dolomity- zacji o zmiennym zasiêgu w profilu pionowym. Poniewa¿

dolomityzacja objê³a lokalnie utwory od górnego retu po dolne czêœci dolomitów diploporowych, mi¹¿szoœci dolomi- tów kruszconoœnych dochodz¹ miejscami prawie do 100 me- trów. Z dotychczasowej praktyki górniczej wynika jednak,

¿e najwiêksze znaczenie gospodarcze ma mineralizacja ulokowana w poziomie warstw góra¿d¿añskich (Blajda i in., 2006). Eksploatowane w tym poziomie cia³a rudne mia³y

formy stratoidalne lub stratoidalno-gniazdowe o wymia- rach poziomych rzêdu kilkuset metrów, przy mi¹¿szoœciach dochodz¹cych do kilkunastu, a lokalnie nawet do 30–40 me- trów (Sass-Gustkiewicz, 1985; Szuwarzyñski, 1985; Blajda, 1993). Charakteryzowa³y je na ogó³ wysokie zawartoœci metali, g³ównie cynku, do kilkunastu i wiêcej procent (Blajda, 1985). Z dotychczasowego rozpoznania obszarów peryferyjnych wynika, ¿e dominuj¹c¹ form¹ cia³ rudnych w dolomitach kruszconoœnych bêd¹ niewielkie, p³askie gniazda, o ni- skich zawartoœciach metali. Œrednie mi¹¿szoœci interwa³ów bilansowych w przedokumentowanych z³o¿ach rzadko prze- kraczaj¹ 3 metry, a œrednie zawartoœci cynku wahaj¹ siê od ok. 3 do 5%.

W rejonie olkuskim eksploatowano te¿, w kopalni Boles-

³aw, rudy usytuowane w dolomitach retu. By³y to cia³a z³o-

¿owe o rozmiarach poziomych do kilkudziesiêciu metrów, mi¹¿szoœci do 50 metrów, zawieraj¹ce do kilkunastu procent cynku i kilku procent o³owiu (Nieæ i in., 1993). Wœród

Fig. 1. Schemat lokalizacji z³ó¿ rud Zn–Pb w obszarze górnoœl¹skim

(na podstawie Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, wg stanu na 31.12.2007 r.)

Sketch-map of Zn–Pb ore deposits in Olkusz and Zawiercie districts

(after Reserves of mineral raw-materials and groundwaters in Poland, data for Dec. 31, 2007)

(4)

z³ó¿ niezagospodarowanych bilansowe koncentracje Zn–Pb w utworach retu zarejestrowano w z³o¿ach Porêba i Siewierz (tab. 1). Z analizy materia³ów wiertniczych wynika, ¿e bêd¹ to jedynie niewielkie skupienia gniazdowe lub strefy mineralizacji rozproszonej, podobne do obserwowanych w wyrobiskach górniczych kopalni Boles³aw na d³ugoœci kilku-, kilkunastu metrów.

Mineralizacjê Zn–Pb w utworach dewoñskich rozpozna- no na Górnym Œl¹sku wy³¹cznie otworami wiertniczymi.

Udokumentowano j¹ w ponad po³owie z³ó¿ perspektywicznych (tab. 1). S¹ to w wiêkszoœci pojedyncze, cienkie interwa³y rudne, wystêpuj¹ce w profilach wierceñ w przedziale od kilkudziesiêciu do ponad stu metrów.

T a b e l a 1 Porównanie zweryfikowanych w latach 2007–2008 zasobów niezagospodarowanych z³ó¿ rud Zn–Pb

w stosunku do danych z dokumentacji pierwotnej

Reserves of undeveloped Zn–Pb ore deposits: comparison of data from initial geological reports and data verified in the years 2007–2008

Nazwa z³o¿a (rok wykonania

dokumentacji pierwotnej)

Dane wg dokumentacji pierwotnej Dane wg dodatków do dokumentacji z 2007 i 2008 r.

kategoria rozpoznania

odleg³oœæ miêdzy otworami

[m]

bilansowe zasoby

rudy [tys. Mg]

kategoria rozpoznania

bilansowe zasoby rudy [tys. Mg]

dolomity kruszconoœne

ret dewon razem

DK1 DK2 DK3

Sikorka

(1977) C1 200–100 3 731 C1+ C2 3 445 3 445

Laski

(1980) B + C1 150–75 11 150 C1+ C2 6 757 1 253 8 010

Chech³o

(1977) C1+ C2 300–150 10 150 C2+ D 884 721 1 605

Jaroszowiec- -Pazurek

(1987)

C2 500–300 11 833* D 20 48 15 86 169

Porêba

(1965) C2 400–200 9 810 D 600 75 124 799

Siewierz

(1991) C2 350–200 5 233 D 81 236 317

Rodaki- -Rokitno Szlacheckie

(1977)

C2 450–250 30 869 C2+ D 2 367 265 2 632

Zawiercie I

(1991) C1 240–100 26 182 C1+ C2 16 362 646 17 008

Zawiercie II (1990)

C2 200–100 5 159

C1+ C2 2 865 2 865

D 750–600 27 699

Go³uchowice

(1988) C1 150–75 15 594* C1+ C2 27 776 1 040 28 816

Marciszów

(1980) C2 700–350 24 342 C2+ D 724 46 8 778

Razem 181 752 61 800 66 444

* – zasoby przekwalifikowane do pozabilansowych decyzj¹ Komisji Zasobów Kopalin

reserves recategorized as subeconomic, according to the decision of the State Commission for Mineral Reserves

(5)

ANALIZA DOTYCHCZASOWEGO SPOSOBU DOKUMENTOWANIA Z£Ó¯ RUD CYNKU I O£OWIU

Prace poszukiwawczo-rozpoznawcze w górnoœl¹skim obszarze rudonoœnym prowadzono etapami od lat 50. XX w., po 2001 r. Z³o¿a badano pionowymi otworami z powierzchni, rozmieszczaj¹c je sieciowo, w odleg³oœciach okreœlonych przez obowi¹zuj¹ce instrukcje. W praktyce przyjmowano, ¿e przy rozstawie wierceñ rzêdu 300 m z³o¿e mo¿na uznaæ za rozpoznane w kategorii C2, przy odleg³oœciach ok. 150 m – w kategorii C1, a sieæ o boku 75–100 m zapewniæ mia³a dok³adnoœæ wymagan¹ dla kategorii B.

Zasoby liczono metod¹ wieloboków Bo³dyriewa Nieæ, 1990). Przenoszono w ten sposób informacje z jednego tylko otworu (centralnego) na ca³¹ powierzchniê wieloboku. Da- wa³o to bardzo uproszczony obraz formy z³o¿a i rozmiesz- czenia zasobów. Ponadto, na ustalon¹ wielkoœæ zasobów istotny wp³yw mia³a gêstoœæ sieci rozpoznawczej.

Przyjêty schemat nie budzi³ zastrze¿eñ w odniesieniu do bogatych, ci¹g³ych na znacznej przestrzeni cia³ rudnych, wy- stêpuj¹cych w centralnych czêœciach zag³êbia kruszcowego.

Ich eksploatacjê podjêto ju¿ po rozpoznaniu z³ó¿ w kategorii C1. Roboty górnicze potwierdza³y na ogó³ przedstawiany w dokumentacjach model mineralizacji, a po rozpoznaniu z³ó¿

w kategorii B b³¹d oszacowania zasobów rudy (tak¿e cynku) mieœci³ siê w wymaganych granicach ±20% (Niedzielski, 1985). Dopiero po przesuniêciu frontów eksploatacyjnych do

brze¿nych czêœci z³ó¿, relatywnie ubo¿szych i nieci¹g³ych stosowany sposób dokumentowania okaza³ siê mniej efek- tywnym, nie dostosowanym do rzeczywistych, ograniczo- nych w planie rozmiarów cia³ rudnych (Blajda, 1995; Szuwa- rzyñski, 1983).

Niezagospodarowane z³o¿a górnoœl¹skie rozpoznane zosta³y na ogó³ rzadk¹ sieci¹ wierceñ, o rozstawie do ok. 500, a miejscami nawet do 750 m. Nie mniej jednak we wszyst- kich, tak¿e dobrze rozpoznanych z³o¿ach, zarejestrowano bardzo du¿¹ nieci¹g³oœæ mineralizacji w planie i w profilu pionowym. Udzia³ otworów bilansowych w granicach wy- dzielonych w dokumentacjach pól obliczeniowych nie prze- kracza³ z regu³y 30% (Blajda, 2006). Zastosowanie dla takie- go modelu z³ó¿ metody wieloboków Bo³dyriewa doprowadzi³o do istotnego zawy¿enia wielkoœci ich zasobów (tab. 1).

Inn¹ przyczyn¹ przeszacowania potencja³u zasobowego z³ó¿ rezerwowych by³ fakt, ¿e dokumentowano je wed³ug kryteriów bilansowoœci wprowadzonych decyzj¹ Ministra Przemys³u Ciê¿kiego z dnia 18 kwietnia 1975 r. W kryte- riach tych minimaln¹ mi¹¿szoœæ z³o¿a okreœlono na 2,0 m, dopuszczaj¹c mo¿liwoœæ w³¹czenia w obrêb interwa³ów bilansowych przylegaj¹cych w stropie lub w sp¹gu ska³ p³on- nych, o ile zachowane zosta³y wymagania odnoœnie mini- malnej œredniej zawartoœci Zn = 1,7% b¹dŸ Pb = 2,0%.

PODSTAWOWE ZA£O¯ENIA NOWYCH ZASAD DOKUMENTOWANIA NIEZAGOSPODAROWANYCH Z£Ó¯ RUD CYNKU I O£OWIU

Dla przedokumentowania z³ó¿ niezagospodarowanych sformu³owane zosta³y specjalne kryteria bilansowoœci, dostosowane do przewidywanego modelu ich budowy. W myœl tych kryteriów, podobnie jak w obowi¹zuj¹cych od 1992 r.

(Nieæ i in., 1992), granice interwa³ów z³o¿owych w profilach wierceñ wyznacza zawartoœæ Zn + Pb w formie siarczkowej w wysokoœci 2,0%. Minimaln¹ zasobnoœæ interwa³u okreœlo- no na 5 m%, o ile œrednia wa¿ona zawartoœæ sumy metali w formie siarczkowej bêdzie w profilu z³o¿a³2,0%. Kryte- ria te zatwierdzone zosta³y Rozporz¹dzeniem Ministra Œro- dowiska z dnia 9 stycznia 2007 r. (Dz.U. z dnia 17 stycznia 2007 r.).

W nowych opracowaniach dokumentacyjnych na- wi¹zano do amerykañskiej klasyfikacji zasobów (Mineral Resources…, 1970; Nieæ, 1988) uwzglêdniaj¹cej procedurê polegaj¹c¹ na ekstrapolacji informacji z otworów pozytywnych do odleg³oœci wynikaj¹cej z promienia autokorelacji (zasiêgu wp³ywu informacji). Okreœlono go na podstawie analizy wyników badañ nad geostatystycznym modelem zmiennoœci rozpoznanych górniczo z³ó¿ Pomorzany i Ba- lin-Trzebionka (m.in. Blajda, 1995; Mucha, 2002). Za grani-

ce cia³ rudnych przyjêto okrêgi o promieniach: r1= 37,5 m i r2= 75,0 m. Kategoriê oszacowania zasobów ustalano w zale¿noœci od usytuowania interwa³ów rudnych w profilu litostratygraficznym utworów z³o¿owych.

Za³o¿eniem wprowadzonych zmian by³o, by o wielkoœ- ci i kwalifikacji zasobów z³ó¿ peryferyjnych decydowa³a przede wszystkim lokalizacja interwa³ów rudnych w profilu pionowym z³ó¿, a nie gêstoœæ sieci otworów rozpoznaw- czych. Na podstawie praktycznych doœwiadczeñ z eksploatacji z³ó¿ w regionie górnoœl¹skim za zasadnicze ogniwo litostratygraficzne przyjêto dolomity kruszconoœne w przedziale odpowiadaj¹cym warstwom góra¿d¿añskim (DK1).

W pierwotnych dokumentacjach analizowanych z³ó¿, wszystkie napotkane wierceniami koncentracje z³o¿owe traktowane by³y równoprawnie. W nowej metodyce, zarów- no powierzchnia cia³ rudnych, jak i kategoryzacja ich zaso- bów jest dla ka¿dego ogniwa litostratygraficznego jedno- znacznie okreœlona.

W poziomie DK1 zasoby w granicach okrêgu o promieniu 37,5 m kwalifikowano do kategorii C1, w promieniu do 75,0 m do kategorii C2. W dolomitach kruszconoœnych usy-

(6)

tuowanych powy¿ej lub poni¿ej poziomu DK1 (oznaczono je odpowiednio jako poziomy DK2 i DK3) zasoby w granicach okrêgu o promieniu 37,5 m zaliczano do kategorii C2. Bilansowe interwa³y rudne w utworach retu i dewonu uznano za rozpoznane jedynie w kategorii D, przy zasiêgu wp³y- wu informacji do 37,5 m.

W dodatkach do dokumentacji z³ó¿ niezagospodarowanych zestawiono równie¿, w formie tabelarycznej i graficz- nej, wszelkie informacje o zarejestrowanych w profilach wierceñ przejawach mineralizacji. Za³o¿eniem do³¹czonych

do opracowañ map mineralizacji by³o wytypowanie obsza- rów wystêpowania potencjalnych cia³ rudnych. Dotychcza- sowa praktyka górnicza wskazuje bowiem, ¿e podczas eksploatacji napotyka siê okruszcowanie o znaczeniu przemys-

³owym w obszarach uznanych w trakcie rozpoznania otworami z powierzchni za pozabilansowe lub negatywne (Wnuk i in., 2007). Mapy mineralizacji stanowiæ mog¹ podstawê decyzji odnoœnie podjêcia w obszarach perspektywicznych dalszych badañ.

WYNIKI WERYFIKACJI ZASOBÓW Z£Ó¯ REZERWOWYCH

Zastosowanie dla przedokumentowania z³ó¿ niezagospodarowanych nowych zasad obliczania i kwalifikacji zaso- bów doprowadzi³o do znacznego zmniejszenia ich wielkoœci w stosunku do oczekiwanych na podstawie wczeœniejszych opracowañ. Bilansowe zasoby rud Zn–Pb oszacowano obecnie na 66,4 mln Mg, co stanowi zaledwie 36,6% pierwotnie udokumentowanych(tab. 1). Przewa¿aj¹ca czêœæ tych zaso- bów (61,8 mln Mg) ulokowana jest w g³ównym poziomie rudonoœnym – DK1, przy czym tylko 13,4 mln Mg uznaæ mo¿na za rozpoznane z dok³adnoœci¹ odpowiadaj¹c¹ kategorii C1. Pozosta³e zaliczone zosta³y do kategorii C2.

Drastycznemu wrêcz zmniejszeniu, nawet rzêdu 90%, uleg³y zasoby z³ó¿ rozpoznanych rzadk¹ sieci¹ wierceñ,

o boku do 300–500 m oraz w tych, gdzie bilansowe koncentracje metali zarejestrowano poza poziomem DK1, g³ównie w utworach retu i dewonu. By³y to z³o¿a: Chech³o, Jaroszo- wiec-Pazurek, Porêba, Siewierz, Rodaki-Rokitno Szlachec- kie, Zawiercie II, Marciszów. W obszarach, w których odleg³oœæ miêdzy otworami dochodzi do 75–100 m, np. w z³o-

¿ach Laski i Zawiercie I zmniejszenie zasobów wynik³o g³ównie z faktu, ¿e czêœæ z nich ulokowana jest powy¿ej lub poni¿ej zasadniczego poziomu rudonoœnego DK1. Jedynie zasoby z³o¿a Go³uchowice okaza³y siê prawie dwukrotnie wy¿sze od pierwotnie udokumentowanych.

PODSUMOWANIE

Zastosowanie nowej procedury liczenia i kwalifikacji za- sobów rezerwowych z³ó¿ rud cynku i o³owiu uœwiadomi³o, przy obecnym stopniu rozpoznania, ograniczone mo¿liwoœci ich wykorzystania. Tylko z³o¿a Go³uchowice i Laski mo¿na uznaæ za dostatecznie zbadane. Z³o¿e Go³uchowice z uwagi na wielkoœæ udokumentowanych zasobów kwalifikuje siê do samodzielnego zagospodarowania. Z³o¿e Laski mo¿e posze- rzyæ bazê zasobow¹ s¹siedniej kopalni Olkusz-Pomorzany.

W z³o¿ach Jaroszowiec-Pazurek, Siewierz i Porêba udoku-

mentowano wy³¹cznie zasoby w kategorii D, usytuowane g³ównie w utworach retu i dewonu. Zasoby te wy³¹czone zosta³y z krajowego bilansu zasobów z³ó¿. W pozosta³ych obszarach wskazane jest wykonanie uzupe³niaj¹cych badañ geofizycznych i wiertniczych dla uœciœlenia modelu budowy z³ó¿ i oceny ich wartoœci gospodarczej.

Paca wykonana czêœciowo w ramach badañ statutowych AGH: 11 11 140 562

LITERATURA

BLAJDA R., 1985 — Zmiennoœæ parametrów z³ó¿ rejonu olkuskie- go. Rudy Metale, 30, 2: 64–67.

BLAJDA R., 1993 — The geometric-mathematical model of the zinc and lead deposits from the Olkusz region. Kwart. Geol., 37, 2: 176–188.

BLAJDA R., 1995 — Weryfikacja geostatystycznego modelu z³o¿a rud Zn–Pb wschodniej czêœci kopalni „Pomorzany” na podstawie danych z rozpoznania górniczego. Arch. Wydz. GGiOŒ, AGH, Kraków.

BLAJDA R., 2006 — Ocena bazy zasobowej i mo¿liwoœci wykorzystania niezagospodarowanych z³ó¿ rud cynku i o³owiu obszaru œl¹sko-krakowskiego. Prz. Górn., 6: 1–7.

BLAJDA R., RETMAN W., 2006 — Przysz³oœæ górnictwa œl¹sko-krakowskich rud Zn–Pb na pocz¹tku XXI wieku. Górn.

Odkryw., 48, 1/2: 29–34.

BLAJDA R., NIEÆ M., PRZENIOS£O S., SZUWARZYÑSKI M., KUREK S., 2006 — Opracowanie metodyki okreœlania kategorii rozpoznania, wyznaczania granic z³ó¿ i obliczenia zasobów.

(7)

Sprawozdanie z prac realizowanych w ramach tematu: „Przed- okumentowanie niezagospodarowanych z³ó¿ rud cynku i o³o- wiu zgodnie z wymogami zagospodarowania przestrzennego i mo¿liwoœciami zagospodarowania z³ó¿. Centr. Arch. Geol.

Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

MINERAL resources development with particular reference to the developing countries, 1970. Publ. SR/ECA 123 United Nations, Nowy Jork.

MUCHA J., 2002 — Struktura zmiennoœci zawartoœci Zn i Pb w œl¹sko-krakowskich z³o¿ach rud Zn i Pb. Stud. Rozpr. Mon.

PAN, 108.

NIEÆ M., 1988 — Klasyfikacja zasobów w ujêciu iloœciowym. Mat.

Sem. nt. Metodyka rozpoznawania i dokumentowania z³ó¿ kopalin sta³ych. Wyd. AGH, Kraków.

NIEÆ M., 1990 — Geologia kopalna. Wyd. Geol., Warszawa.

NIEÆ M., SZUWARZYÑSKI M., KUREK S., 1992 — Projekt kry- teriów bilansowoœci dla dokumentowania stratoidalnych z³ó¿

cynku i o³owiu w ska³ach wêglanowych. Mineral Consulting, Warszawa. Arch. Przeds. Geol. S.A. Kraków, Kraków.

NIEÆ M., BLAJDA R., NIEDZIELSKI B., 1993 — Zinc-lead ore deposit In Lower Triassic (Roethian) dolomites at Boles³aw (Olkusz region, Poland). Kwart. Geol., 37, 2: 157–174.

NIEDZIELSKI B., 1985 — Analiza informacji z wybranych dokumentacji geologicznych z³ó¿ rud cynku i o³owiu oraz doœwiad- czeñ z praktyki ich sporz¹dzania i u¿ytkowania. W: Analiza przydatnoœci dokumentacji z³ó¿ rud Zn-Pb dla potrzeb projek- towania. Arch. Wydz. GGiOŒ, AGH, Kraków.

SASS-GUSTKIEWICZ M., 1985 — Górnoœl¹skie z³o¿a rud Zn–Pb w œwietle migracji roztworów mineralizuj¹cych. Zesz. Nauk.

AGH, 31.

SZUWARZYÑSKI M., 1983 — O porównaniu formy z³o¿a stwier- dzonej w wyrobiskach górniczych z form¹ okreœlon¹ na podsta- wie wierceñ. Prz. Geol., 31, 2: 81–83.

SZUWARZYÑSKI M., 1985 — Charakterystyka jednego z cia³ rud- nych ze z³o¿a rud cynku i o³owiu kopalni Trzebionka. Rocz.

PTG, 53, 1–4: 255–266.

WNUK R., RETMAN W., WALCZAK K., PI¥TEK G., ADAM- CZYK Z., KUBAÑSKI W., 2007 — Prognoza przyrostu zaso- bów niektórych z³ó¿ rud siarczkowych rejonu olkuskiego (z uwzglêdnieniem stanu zasobów rud tlenkowych) w aspekcie ich potencjalnego zagospodarowania. Mat. Konf. „Górnictwo cynku i o³owiu na pocz¹tku XXI wieku”, Olkusz.