MAURICE LUGEON
(1870
—1953
)M a u ry cy L u g e o n b y ł p ro feso re m geologii n a U n iw ersy tecie w Lo
zannie od r. 1897. D ziałalność n a u k o w ą ¡rozpoczął ro z p ra w ą o oligoceńskiej florze m olassow ej (1877), k tó rą ogłosił, m ając la t siedem naście!
Dalsze p race m iały też c h a ra k te r paleontologiczny, np. o żółw iach kopalnych. W krótce jednak, czę
ściowo ze sw ym profesorem
E. R e n e v i e r e m, rozpoczął
k arto w an ie geologiczne Alp p o granicza F ra n c ji i Szw ajcarii.
W ty m okresie zetk n ął się z M ar
celem B e r t r a n d e m , profeso
rem Ecole de M ines w P ary żu , k tó ry w ty m czasie (ostatnie d w u
dziestolecie ubiegłego w ieku), po odkryciu w ielkich nasu n ięć w bel
gijskim zagłębiu w ęglow ym , poszukiw ał podobnych n asunięć w Alpach.
Je d n ą z pierw szych jego w iększych p rac zaw ierający ch w y n ik i b ad ań nad geologią Alp leżących n a południe od Jezio ra L em ańskiego je st ro zp raw a
„La b rech e du C hablais” (1896). N iem al rów nocześnie przep ro w ad za L u
geon stu d ia geom orfologiczne nad pow staniem dolin w A lpach zachodnich w zależności od obniżeń podłużnych osi fałdów, n ad k ap tażem górnego Rodanu, będącego dopływ em A ary (więc należącego do dorzecza Renu) przez A rw ę, n ad epigenetycznym i przełom am i A ary i R odanu itd. W krótce po opublikow aniu ro zp raw y o C hablais L u g e o n zm ienia sw ą p o p rzed
— 57 —
n ią in te rp re ta c ję (w ysad w kształcie grzyba) i tłum aczy budow ę tego ob
szaru stosując hipotezę płaszczowinowego nasunięcia. P oglądy te p rz e d sta w ił w n ajw ażniejszym dziele swego życia: „Les gran d es n ap p es de recou
v re m e n t des A lpes du C hablais et de la S uisse” (1902); w m yśl jego koncepcji w ty m dziele p rzedstaw ionej C hablais i P re a lp y są n a su n ię te z p o łudnia n a u tw o ry trzeciorzędow e i stan o w ią ogrom ną czapę p ły w ającą n a m łodszych utw orach. P ra c a ta stanow iła pierw szą w ielk ą syntezę te k to niczną Alp S zw ajcarskich, stojącą n a gruncie poglądów o płaszczow inow ej budow ie gór.
W krótce te poglądy zastosow ał L u g e o n do K arp at. P rz e in te rp re to w ał on tek to n ik ę T a tr w u jęciu V. U h 1 i g a, o pierając się n a m apie w ie deńskiego badacza i u zasadnił pogląd, że w T atrach W serii w ierchow ej z n a jd u ją się czapki tektoniczne zbudow ane ze skał k ry staliczn y ch , leżą
cych na mezozioicznych u tw orach. Czuba G oryczkow a, M ałołączniak i inne części C zerw onych W ierchów stanow ią tak ie czapki. P o n ad nim i p rz e w aliła się n asu n ięta z południa, zdygitow ana płaszczow ina reglow a, zacho
w an a na północnych stokach T atr. L u g e o n w y raził też przypuszczenie, że skałki pienińskie są czołem w y n u rzającej się płaszczow iny reglow ej, w lokącej w sw ym spągu porw aki u tw o ró w w ierchow ych. P oglądy te zo
stały zaw arte w rozjprawie „Les nappes de reco u v rem en t de la T a tra et l’origine des K lippes des C arp ath es” (1903). W ro k u 1903, podczas w y cieczki M iędzynarodow ego K ongresu Geologicznego w W iedniu, p ro w a
dzonej przez U h l i g a , L u g e o n m ógł w te re n ie udow odnić słuszność sw ych poglądów . W czasie tej w ycieczki zetk n ął się on po raz pierw szy z Polską.
Z in n y ch p rac L u g e o n a *w A lpach należy w ym ienić liczne szcze
gółowe m apy geologiczne Alp b ern eń sk ich i w odyjskich, opatrzone te k s ta m i objaśniającym i. W o statn ich la ta c h swego życia zajm ow ał się zagad
nien iam i faz orogenicznych w A lpach (,,T rois tem p êtes géologiques” , 1930) oraz zagadnieniem p o w staw an ia fałdów i płaszczow in pod w pływ em siły ciężkości (teoria dy w erty k u lacji).
U prof. L u g e o n a studiow ało k ilk u Polaków , w y b itn y c h później geo
logów : M ieczysław L i m a n o w s k i , F e rd y n a n d R a b o w s k i , L udw ik H o r w i t z, S tan isław K r a j e w s k i , B ohdan S w i d e r s k i , Jo ach im H e m p e 1, a ponadto w ielu in n y ch n a k ró tszy lu b dłuższy czas z a trz y m yw ało się w jego praco w n i w L ozannie. L u g e o n odw iedzał Polskę k ilk a razy, w r. 1903 po raz pierw szy, później jako ek sp e rt w spraw ach n afto w y ch i budow y zapór w odnych. Z ostał pow ołany n a członka-kores- p o n d en ta Polskiej A kadem ii U m iejętności w r. 1920, na członka h o n o ro wego Polskiego T ow arzystw a G eologicznego (w r. 1937) i k ilk u innych polskich to w arzy stw naukow ych. O dznaczony b y ł też K rzyżem K om an
d o rsk im O rd e ru P o lo n ia R e s titu ta (1938).
Marian K s ią ż k ie w ic z
RÉSUM É
La p rem ière re n c o n tre du p ro fesseu r M aurice L u g e o n avec la P o logne eu t lieu en 1903, au cours d ’u n e excu rsio n organisée p a r le Congrès In te rn a tio n a l G éologique à V ienne, do n t le tr a je t m e n a it p a r les T atras.
— 58 —
P lus tôt, dans son tra v a il „Les nap p es d e re c o u v rem en t de la T a tra et l’origine des K lippes des C a rp a th e s” , s’a p p u y a n t s u r la carte, fa ite p a r V. U h 1 i g, il d ém o n tra l’existence de la s tru c tu re en n ap p es des T a tra s et des K lippes de P ien in y . P e n d a n t son séjo u r dans les T atras, il p u t con
firm e r ses thèses su r place.
P arm i les élèves du p ro fesseu r L u g e o n il y av ait q u elq u es Polonais comme M ieczysław L i m a n o w s k i , F e rd y n a n d R a b o w s k i , L udw ik H o r w i t z , S tan isław K r a j e w s k i , Bogdan S w i d e r s k i , Jo ach im H e m p e 1, devenus plus ta r d des géologues ém inents.
L u g e o n est v e n u encore p lu sieu rs fois en Pologne en q u a n tité d’e x p e rt dans le dom aine du p étro le e t de la c o n stru ctio n des barrag es.
Il fu t nom m é m em b re-co rresp o n d an t de l ’A cadém ie P olonaise des Sciences et des L e ttre s à C racovie, m em b re-h o n o raire de la Société G éologique de Pologne (1937) et de q uelques a u tre s société scien tifiq u es de Pologne. Il reçu t l ’o rd re „P olonia R e s titu ta ” (1938).
M arian K s ią ż k ie w ic z traduit par M. Ś w ią tk o w sk a
