Toruń 2019
W świecie bibliologii i informatologii
•
Księga dedykowana
Profesor Bronisławie Woźniczce-Paruzel w 70. rocznicę urodzin
Praca zbiorowa pod redakcją
Małgorzaty Fedorowicz-Kruszewskiej, Magdaleny Cyrklaff-Gorczycy, Tomasza Kruszewskiego
PROOF
Projekt okładki Tomasz Jaroszewski
Redakcja Magdalena Prokopowicz
Printed in Poland
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2019
ISBN 978-83-231-4207-2
WydaWNICTWo NaUKoWe UMK ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń
Redakcja: tel. (56) 611 42 95; fax (56) 611 47 05 e-mail: wydawnictwo@umk.pl
dystrybucja: tel./fax (56) 611 42 38 e-mail: books@umk.pl www.wydawnictwo.umk.pl druk i oprawa: drukarnia WN UMK
PROOF
Spis treści
Słowo wstępne ... 9 Tabula gratulatoria ... 13 Bibliografia publikacji Bronisławy Woźniczki-Paruzel ... 15 Bożena KoReDCZUK
Kodeks – wspólny dla kultury książki i kultury prawnej ... 29 aRKaDiUsZ WaGneR
Królewski herb i delfiny. o jednej z poznańskich opraw renesansowych w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej –
Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu ... 43 KRZysZToF nieRZWiCKi
Chełmiński egzemplarz De humani corporis fabrica andreasa Vesaliusa
(Bazylea 1555) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu ... 59 MaRia JUDa
Wigierskie stare druki w zbiorach Biblioteki Księży Marianów w Lublinie.
Przyczynek do dziejów kultury książki w zakonie kamedulskim ... 99 iWona iMaŃsKa
asortyment gdańskiej księgarni Jerzego Marka Knocha (1695–1759)
w świetle katalogów księgarskich i anonsów prasowych ... 111 JanUsZ KosTeCKi
Cenzura rosyjska wobec importu polskojęzycznych publikacji z terenu
Prus Zachodnich w latach 1865–1904 ... 129 JanUsZ TonDeL
okładki wydawnicze książek i czasopism w okresie Młodej Polski
w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu ... 147 Hanna TaDeUsieWiCZ
Problematyka fachowa na łamach polskich czasopism drukarskich
z lat 1901–1939 ... 177 iZaBeLa KRasiŃsKa
„Młodzież Błękitna” (1928–1929) jako przykład czasopisma szkolnego ... 195
PROOF
KRysTyna HesKa-KWaŚnieWiCZ
o Gustawie Morcinku, ekslibrisach i „piernikowym mieście” – Toruniu ... 213 JaDWiGa saDoWsKa
Bibliotekarstwo na „nowych torach”, czyli ślady propagandy ideologicznej w polskich podręcznikach bibliotekarskich (1951–1956) ... 229 eLżBieTa BaRBaRa ZyBeRT
Problemy bibliotekarstwa więziennego w programach Sekcji IFLa Library Services to People with Special Needs ... 251 MaJa WoJCieCHoWsKa
działalność IFLa na rzecz współpracy międzynarodowej i realizacji projektów międzyinstytucjonalnych. Przykład programu organizacji Narodów Zjednoczonych: Transforming our world: the 2030 agenda for Sustainable development ... 273 MaRioLa anTCZaK
Inicjacja literacka – rozważania nad definicją, etapami i podziałem działań inicjacyjnych ... 291 MałGoRZaTa CZeRWiŃsKa
Czy pismo i książka w systemie Braille’a są szansą na partycypację osób z niepełnosprawnością wzroku w społeczeństwie informacyjnym?
W kręgu rozważań bibliologiczno-tyflopedagogicznych ... 303 JaCeK WoJCieCHoWsKi
Biblioteki – kształcenie – edukacja ... 325 MaRZena ŚWiGoŃ
Kilka uwag o badaniach nad przyszłością i kształceniu kompetencji
przyszłości ... 349 MałGoRZaTa FeDoRoWiCZ-KRUsZeWsKa
Kształcenie akademickie w zakresie bibliologii i informatologii w Polsce – analiza stanu obecnego ... 363 eWa GłoWaCKa
Jak polscy humaniści postrzegają swoje kompetencje informacyjne?
Próba analizy na podstawie wyników wybranych badań ... 381 ToMasZ KRUsZeWsKi, MaGDaLena CyRKLaFF-GoRCZyCa
Motywacja studentów do grania w gry internetowe – raport z badań ... 395 Wykaz autorów ... 413 Wykaz ilustracji ... 415
PROOF
W świecie bibliologii i informatologii
pod redakcją M. Fedorowicz-Kruszewskiej, M. Cyrklaff-Gorczycy, T. Kruszewskiego, Toruń 2019
MaJa WoJcIecHoWSKa
działalność IfLa na rzecz współpracy międzynarodowej
i realizacji projektów międzyinstytucjonalnych.
Przykład programu organizacji
narodów zjednoczonych: Transforming our world:
the 2030 agenda for Sustainable development
Wstęp
IFLa (International Federation of Library associations and Institu- tions), założona w 1927 roku jako międzynarodowa federacja stowa- rzyszeń i instytucji bibliotecznych, jest wiodącym międzynarodowym organem reprezentującym interesy bibliotek i serwisów informacyjnych oraz ich użytkowników. Jak piszą jej przedstawiciele, jest niezależną, pozarządową organizacją non profit z ponad 1350 członkami w ponad 140 krajach, która pracuje nad poprawą dostępu do zasobów informa- cyjnych i dziedzictwa kulturowego oraz działa na rzecz globalnej spo- łeczności w gwałtownie zmieniającym się środowisku cyfrowym i dru- kowanym. do swoich kluczowych inicjatyw IFLa zalicza te związane z bibliotekami w społeczeństwie, informacją i wiedzą, dziedzictwem kulturowym i budowaniem potencjału społeczności. Swoje cele reali- zuje poprzez opracowywanie wytycznych, standardów, publikacji i or- ganizację wydarzeń na całym świecie. Status federacji jako globalnego
PROOF
reprezentanta sfery usług bibliotecznych i informacyjnych sprawia, że nawiązuje ona współpracę z innymi organizacjami o formacie między- narodowym, w tym z organizacją Narodów Zjednoczonych.
Współpraca IfLa z organizacjami międzynarodowymi
IFLa dąży do nawiązywania dobrych stosunków, jak również realizo- wania wspólnych projektów z wieloma innymi podmiotami o podob- nym profilu działalności lub zbliżonych celach, co stanowi okazję do wymiany poglądów i podejmowania wspólnych inicjatyw o szerokim – międzynarodowym i międzydziedzinowym – charakterze. do naj- bardziej znaczących i najlepiej rozpoznawalnych partnerów można za- liczyć:
1. UNeSCo (United Nations educational, Scientific and Cultural organization) – jest to jedna z wyspecjalizowanych organiza- cji oNZ, stawiająca sobie za cel wzmacnianie stosunków mię- dzynarodowych w zakresie szeroko rozumianej nauki, kultury i sztuki. UNeSCo walczy o poszanowanie praw człowieka na całym świecie, tak by zabezpieczyć interesy jednostek i całych społeczności niezależnie od tego, w jakim regionie świata funk- cjonują, jakim językiem mówią, jakiej są rasy, narodowości i re- ligii. IFLa w relacjach z UNeSCo posiada status tzw. Formal associate Relations1.
2. oNZ (United Nations) – organizacja Narodów Zjednoczonych, jako następczyni Ligi Narodów, swoje prace koncentruje wokół utrzymania pokoju na świecie oraz zapewnienia bezpieczeń- stwa, w tym przestrzegania praw człowieka, dzięki współpracy między narodami. IFLa ma w oNZ status obserwatora2. 3. ICSU (International Council of Scientific Unions) – Międzyna-
rodowa Rada Nauki to, jak sama nazwa wskazuje, ogólnoświa-
1 UNeSCo [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web:
https://en.unesco.org/.
2 United Nations [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: http://www.un.org/.
PROOF
Działalność IFLA na rzecz współpracy międzynarodowej 275 towa organizacja, której głównym celem jest międzynarodowy rozwój nauki. W jej pracach uczestniczą instytucje naukowe (organizacje i unie naukowe) z ponad 140 krajów, w tym Polski (Polska akademia Nauk), oraz IFLa, która ma status instytucji współpracującej – associate status3.
4. WIPo (World Intellectual Property organization) – Światowa organizacja Własności Intelektualnej to, podobnie jak UNeSCo, jedna z wyspecjalizowanych organizacji oNZ, swoją działal- ność koncentruje wokół tworzenia systemu ochrony własności intelektualnej, w tym praw autorskich. IFLa posiada status ob- serwatora w tej organizacji4.
5. ISo (International organization for Standardization) – Mię- dzynarodowa organizacja Normalizacyjna, zrzeszająca kra- jowe organizacje normalizacyjne, w tym Polski Komitet Nor- malizacyjny, podejmuje szeroko zakrojone działania na rzecz publikowania i implementowania norm, również z zakresu bi- bliotekarstwa. IFLa działa w jej ramach na prawach obserwato- ra – tzw. observer status5.
6. WTo (World Trade organization) – Światowa organizacja Handlu jest jedną z najkrócej działających organizacji mię- dzynarodowych, z którą współpracuje IFLa. WTo podejmuje działania związane z liberalizacją handlu międzynarodowego w zakresie dóbr i usług, prowadzi także politykę inwestycyjną i rozjemczą w zakresie działalności handlowej podmiotów na całym świecie. W jej ramach IFLa ma status obserwatora6. Współpraca IFLa z innymi organizacjami nie ogranicza się wy- łącznie do uzyskiwania od nich pomocy. IFLa wspiera inne organi- zacje pozarządowe działające w pokrewnych dziedzinach, oferując im
3 ICSU [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://
www.icsu.org/.
4 WIPo [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: http://
www.wipo.int.
5 ISo [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://
www.iso.org.
6 WTo [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://
www.wto.org/.
PROOF
m.in. konsultacje. Na takiej zasadzie współpracuje np. z IPa – Inter- national Publishers association, a więc Międzynarodowym Stowarzy- szeniem Wydawców, reprezentującym wydawców książek i czasopism oraz krajowe stowarzyszenia wydawców. IPa zostało założone w 1896 roku w celu promowania i ochrony publikacji. dziś aktywnie prze- ciwstawia się cenzurze, promuje wolność słowa i prawa autorskie oraz umiejętność czytania i pisania7.
IFLa jest również członkiem ICBS – International Committee of the Blue Shield. Międzynarodowy Komitet Niebieskiej Tarczy powołano w 1996 roku, aby chronić światowe dziedzictwo kulturowe zagrożone wojnami, klęskami żywiołowymi czy katastrofami. Po II wojnie świato- wej (w 1954 roku) UNeSCo przyjęło konwencję haską, która stworzyła zasady ochrony dóbr kultury podczas konfliktów zbrojnych. Konwen- cja była pierwszą międzynarodową umową mającą na celu ochronę dziedzictwa kulturowego w czasie wojny, która podkreśliła koncepcję wspólnego dziedzictwa. Niebieska Tarcza jest symbolem służącym do identyfikacji obiektów kulturalnych chronionych niniejszą konwencją, nazywana jest „kulturowym Czerwonym Krzyżem”8.
Specjalistyczne programy w ramach IfLa
W ramach IFLa działa tzw. Professional Committe. Komitet nadzoru- je profesjonalne programy IFLa, w tym m.in. organizowany corocznie IFLa World Library and Information Congress, publikacje organizacji oraz działalność specjalistycznych jednostek IFLa. Wspiera również szereg innowacyjnych projektów, w tym opracowywanie standardów danych bibliograficznych, prace nad jakością w usługach informacyj- nych oraz otwarty dostęp. Wśród ważniejszych programów należy wy- mienić action for development through Libraries Programme (aLP)
7 IPa [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://
www.internationalpublishers.org/.
8 ICBS [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: http://
icom.museum/programmes/museums-emergency-programme/international-com- mittee-of-the-blue-shield/.
PROOF
Działalność IFLA na rzecz współpracy międzynarodowej 277 – Program działania na rzecz rozwoju poprzez biblioteki – Budowanie lepszych wspólnot bibliotecznych. Program ten ma na celu współpra- cę z rozwijającymi się i wschodzącymi administracjami, aby wspierać zmiany inicjowane przez społeczności za pomocą programów szko- leniowych, szkoleń online i dostępu do międzynarodowej sieci IFLa.
W ramach aLP można wyróżnić:
• Building Strong Library Associations Programme (BSLA) – w dosłownym tłumaczeniu to budowanie silnego programu sto- warzyszeń bibliotecznych, chodzi zaś o zwiększenie możliwości krajowych i regionalnych stowarzyszeń bibliotecznych. BSLa to kompleksowy program IFLa służący budowaniu kompetencji stowarzyszeń bibliotecznych, składający się z materiałów szko- leniowych i edukacyjnych, mentoringu i doradztwa oraz działań między stowarzyszeniami. do chwili obecnej program dotarł do około 60 krajów. Było to możliwe dzięki realizacji projektów krajowych, spotkań i innych działań związanych z budowaniem zdolności.
• IFLA International Leaders Programme – jest to program mają- cy na celu rozwijanie i zwiększanie liczby liderów, którzy mogą skutecznie reprezentować sektor biblioteczny na arenie między- narodowej.
• International Advocacy Programme (IAP) – to międzynarodo- wy program rzecznictwa, możliwy do zrealizowania dzięki gran- towi, który uzyskała IFLa z fundacji Billa i Melindy Gatesów.
IaP wspiera IFLa i jej członków w dalszym zwiększaniu świa- domości w zakresie pojawiających się problemów w środowisku informacyjnym. Tworzy także potencjał w sektorze bibliotek publicznych, instytucjach i stowarzyszeniach bibliotecznych, aby podejmować działania na szczeblu międzynarodowym, kra- jowym i lokalnym.
• Post-2015 Development Agenda: advocating for the role of ac- cess to information and libraries, a więc program rozwoju po roku 2015, propagujący dostęp do informacji i bibliotek. Jednym z jego celów była kontynuacja nadzoru nad działaniami rzecz- niczymi IFLa na rzecz Celów Zrównoważonego Rozwoju oNZ
PROOF
oraz zapewnienie powiązania z innymi programami IFLa, taki- mi jak BSLa.
Na uwagę zasługuje ponadto program poświęcony ochronie i kon- serwacji – Programme on Preservation and Conservation (PaC).
Koncentruje się on na kwestiach współpracy w zakresie konserwacji materiałów bibliotecznych, podnoszenia świadomości i rozpowszech- niania informacji w tym zakresie, jak również zachowania i ochrony dziedzictwa dokumentacyjnego. W programie PaC działa aktywna sieć 13 Centrów ochrony i Konserwacji (w tym sekcji i grup doradczych – tzw. PaC Section i PaC advisory Group), zlokalizowanych na całym świecie, które organizują szkolenia, warsztaty i seminaria dotyczące za- gadnień związanych z ochroną i konserwacją.
IFLa nieustannie pracuje nad nowymi programami, które mogły- by zastąpić te kończące się lub stanowić ich kontynuację i rozwinięcie.
działalność specjalistycznych komisji w ramach IfLa
W związku z tym, że IFLa jest organizacją o szerokim spektrum dzia- łalności, reprezentującą interesy grupy zawodowej bibliotekarzy i pra- cowników informacji z całego świata, w ramach swoich struktur wy- odrębnia specjalistyczne komisje zajmujące się wyspecjalizowanymi działaniami. Można wśród nich wymienić m.in.:
• Committee on Copyright and other Legal Matters (CLM),
• Committee on Freedom of Access to Information and Freedom of expression (FaIFe),
• Committee on Standards.
CLM (Komisja ds. Prawa autorskiego i Innych Kwestii Prawnych) doradza IFLa i reprezentuje głos międzynarodowej społeczności bi- bliotek w kwestiach praw autorskich i własności intelektualnej oraz w innych powiązanych zagadnieniach prawnych. angażuje się także we wspieranie reform prawa autorskiego w zakresie działalności bibliotek na poziomie regionalnym i międzynarodowym oraz w pomoc człon- kom IFLa w kwestiach związanych z prawami autorskimi w ich kra- jach. Członkowie CLM reprezentują IFLa na najważniejszych spotka-
PROOF
Działalność IFLA na rzecz współpracy międzynarodowej 279 niach Światowej organizacji Własności Intelektualnej, w szczególności w Stałym Komitecie ds. Prawa autorskiego i Praw Pokrewnych (SCCR) oraz Zgromadzeniu ogólnym. IFLa popiera SCCR, który koncentru- je się na wyjątkach i ograniczeniach w prawie autorskim dla bibliotek i archiwów, w celu ustanowienia podstawowych międzynarodowych standardów w zakresie tych praw.
FaIFe (Komisja ds. Swobody dostępu do Informacji i Wolności Wyrażania) broni i promuje podstawowe prawa człowieka określone w artykule 19 Powszechnej deklaracji praw człowieka organizacji Naro- dów Zjednoczonych9. Komitet FaIFe działa na rzecz wolności dostępu do informacji i wolności wypowiedzi we wszystkich aspektach bezpo- średnio lub pośrednio związanych z bibliotekami i bibliotekarstwem.
Jego ważnym osiągnięciem jest przygotowanie zaktualizowanego mani- festu internetowego (Internet Manifesto), w którym nacisk położono na otwartość i przejrzystość w usługach bibliotecznych i informacyjnych.
aktualizacja ta wzmacnia istotną rolę bibliotek w zakresie wspierania wolności dostępu do informacji i wolności wypowiedzi. FaIFe odno- towuje zwiększenie w Internecie cenzury i stałego masowego nadzo- ru, w związku z czym prowadzi akcje informacyjne na ten temat. Jako sygnatariusz Międzynarodowych Zasad Stosowania Praw Człowieka w Komunikacji (International Principles on the Application of Human Rights to Communications Surveillance10), IFLa poparła działania pt.
„Zresetuj sieć”, promując potrzebę zastosowania istniejących praw człowieka do nowoczesnego cyfrowego nadzoru. organizacje społe- czeństwa obywatelskiego, przemysł, twórcy prawa i obserwatorzy we- zwali do przeprowadzenia analizy w celu sprawdzenia praktyk nadzo- ru. Międzynarodowe wytyczne zostały zatwierdzone przez ponad 360 organizacji z ponad 70 krajów.
9 „Każdy człowiek ma prawo do wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obej- muje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpo- wszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice”.
Całość Deklaracji dostępna na stronie: http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/
pdf/Powszechna_deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf.
10 International Principles on the Application of Human Rights to Communica- tions Surveillance [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web:
https://www.eff.org/files/necessaryandproportionatefinal.pdf.
PROOF
Committee on Standards (Komisja ds. Standardów) w ostatnich la- tach podejmowała prace na rzecz optymalizacji standaryzacji w bibliote- koznawstwie. Między innymi, w celu wsparcia opracowywania i rewizji standardów IFLa, zatwierdzono i opublikowano w formie podręcznika zestaw procedur. Ulepszono sposób, w jaki standardy IFLa można zna- leźć w Internecie, rozpoczęto również badania, aby przyjrzeć się stoso- waniu oraz skutkom standardów IFLa. analizie poddano także związki IFLa z zewnętrznymi instytucjami wydającymi normy biblioteczne.
rola IfLa w programie organizacji narodów zjednoczonych:
Transforming our world: the 2030 agenda for Sustainable development
W 2015 roku państwa członkowskie oNZ przyjęły agendę zatytuło- waną Transforming our world: the 2030 agenda for Sustainable de- velopment, którą można przetłumaczyć jako: Przekształcanie naszego świata. agenda 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju. IFLa stoi na stanowisku, że zwiększenie dostępu do informacji i wiedzy w społe- czeństwie, wspomagane przez dostępność technologii informacyjnych i komunikacyjnych, wspiera zrównoważony rozwój i poprawia jakość życia ludzi. Nowy program rysuje ramy dla 17 celów zrównoważone- go rozwoju, obejmujących rozwój gospodarczy, środowiskowy i spo- łeczny. Biblioteki mają stanowić grupę kluczowych instytucji poma- gających w osiąganiu wspomnianych celów. Jak zapisano w deklaracji lyońskiej, podpisanej w 2014 roku po kongresie IFLa przez 600 sygna- tariuszy (w tym przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich) – pu- bliczny dostęp do informacji umożliwia ludziom podejmowanie świa- domych decyzji, które mogą poprawić ich życie. Społeczności mające dostęp do aktualnych i istotnych informacji dysponują lepszą pozycją do eliminacji ubóstwa i nierówności, rozwoju rolnictwa, zapewnienia wysokiej jakości edukacji oraz wspierania zdrowia, kultury, badań i in- nowacji11. Niektóre z 17 celów agendy oNZ korespondują z tymi po-
11 The Lyon Declaration [online] [dostęp 2 czerwca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://www.lyondeclaration.org/.
PROOF
Działalność IFLA na rzecz współpracy międzynarodowej 281 trzebami i wspierane są przez IFLa. Wśród celów ujętych przez oNZ znalazły się:
• Cel 1. Zakończenie ubóstwa we wszystkich jego formach.
• Cel 2. Położenie kresu głodowi, osiągnięcie bezpieczeństwa żyw- nościowego i lepsze odżywianie oraz promowanie zrównoważo- nego rolnictwa.
• Cel 3. Zapewnienie zdrowego życia i promowanie dobrego sa- mopoczucia dla wszystkich w każdym wieku.
• Cel 4. Zapewnienie edukacji oraz promowanie możliwości ucze- nia się przez całe życie dla wszystkich.
• Cel 5. Osiągnięcie równości płci i wzmocnienie pozycji wszyst- kich kobiet i dziewcząt.
• Cel 6. Zapewnienie dostępności i zrównoważonego zarządzania wodą oraz urządzeniami sanitarnymi dla wszystkich.
• Cel 7. Zapewnienie wszystkim dostępu do niedrogiej, niezawod- nej, zrównoważonej i nowoczesnej energii.
• Cel 8. Promowanie zrównoważonego, sprzyjającego włączeniu społecznemu, trwałego wzrostu gospodarczego, pełnego i pro- duktywnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich.
• Cel 9. Budowanie odpornej infrastruktury, promowanie integra- cyjnej i zrównoważonej industrializacji oraz wspieranie innowacji.
• Cel 10. Zmniejszenie nierówności wewnątrz i między krajami.
• Cel 11. Uczynienie miast i osiedli ludzkich integralnymi, bez- piecznymi, odpornymi oraz zrównoważonymi.
• Cel 12. Zapewnienie zrównoważonych wzorców konsumpcji i produkcji.
• Cel 13. Podjęcie pilnych działań w celu zwalczania zmiany kli- matu i jej skutków.
• Cel 14. Oszczędzanie i wykorzystywanie w zrównoważony spo- sób oceanów, mórz i zasobów morskich.
• Cel 15. Ochrona, przywracanie i promowanie zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych, zrównoważone gospoda- rowanie lasami, walka z pustynnieniem oraz zatrzymanie i od- wrócenie degradacji gleby oraz powstrzymanie utraty różnorod- ności biologicznej.
PROOF
• Cel 16. Promowanie pokojowych i integracyjnych społeczeństw na rzecz zrównoważonego rozwoju, zapewnienie wszystkim do- stępu do wymiaru sprawiedliwości oraz tworzenie skutecznych, odpowiedzialnych i integracyjnych instytucji na wszystkich szczeblach.
• Cel 17. Wzmocnienie środków realizacji i ożywienie globalnego partnerstwa na rzecz zrównoważonego rozwoju12.
Według IFLa biblioteki wspierają wszystkie cele zrównoważonego rozwoju. Biblioteki i dostęp do informacji przyczyniają się do poprawy wyników w ramach 17 punktów agendy, poprzez:
• propagowanie powszechnej alfabetyzacji, w tym umiejętności cyfrowych i wykorzystywania mediów oraz informacji;
• likwidację luk w dostępie do informacji i pomoc rządom, społe- czeństwu obywatelskiemu i przedsiębiorstwom w lepszym zro- zumieniu lokalnych potrzeb informacyjnych;
• zapewnienie sieci miejsc dla dostaw rządowych programów i usług;
• pogłębianie integracji cyfrowej poprzez dostęp do technologii informacyjnych i komunikacyjnych;
• służenie jako centra badań oraz centra dla społeczności akade- mickich;
• zachowanie i zapewnienie dostępu do światowej kultury i dzie- dzictwa13.
Federacja zakłada, że każde państwo będzie odpowiedzialne za opracowanie i wdrażanie krajowych strategii w celu realizacji agendy oraz będzie śledzić i raportować postępy. W miarę rozwoju tych pla- nów społeczność biblioteczna w każdym kraju jest gotowa pokazać, że biblioteki jako partnerzy pomagają w osiągnięciu celów i zaspokojeniu lokalnych potrzeb rozwojowych. Szczegółowo zależności pomiędzy działalnością bibliotek a celami agendy przedstawiono w tabeli 1.
12 Sustainable Development Knowledge Platform [online] [dostęp 2 czerw- ca 2018]. dostępny w World Wide Web: https://sustainabledevelopment.un.org/
post2015/transformingourworld.
13 International Federation of Library associations and Institutions, Access and Opportunity for All. How Libraries Contribute to the United Nations 2030 Agenda [materiały wewnętrzne]. Hague [b.d.w.].
PROOF
Tabela 1. Cele zrównoważonego rozwoju w agendzie 2030 oNZ i ich realizacja przez biblioteki Numer celuTreść celuZależności pomiędzy działalnością bibliotek a celami AgendyFormy realizacji celu przez biblioteki Cel 1Zakończenie ubóstwa we wszyst- kich jego formach.Biblioteki, zapewniając dostęp do informacji i wspierając rozwój umiejętności, pomagają ludziom w poprawie ich życia i ułatwiają świa- dome podejmowanie decyzji przez rządy oraz społeczności. Poprzez zapewnianie usług i sze- roko rozumiane wsparcie zmniejszają ubóstwo i zwiększają dobrobyt ludzi na całym świecie.
– publiczny dostęp do informacji i zasobów, które dają ludziom możliwość poprawy ich ży- cia; – szkolenie w zakresie nowych umiejętności po- trzebnych do edukacji i zatrudnienia; – udzielanie informacji wspierających podej- mowanie decyzji przez rządy, społeczeństwo obywatelskie i przedsiębiorstwa w celu zwalcza- nia ubóstwa. Cel 2Położenie kresu głodowi, osiąg- nięcie bezpieczeństwa żywnoś- ciowego i lepsze odżywianie oraz promowanie zrównoważonego rol- nictwa.
Biblioteki, w tym specjalistyczne biblioteki rol- nicze, zapewniają dostęp do badań i danych na temat upraw oraz informacje rynkowe, które wspierają odporne, produktywne rolnictwo.
– udostępnianie wyników badań dotyczą- cych rolnictwa oraz danych ilustrujących, jak zwiększyć produktywność i trwałość upraw; – zapewnienie rolnikom publicznego dostępu do zasobów internetowych, takich jak lokalne ceny rynkowe, prognozy pogody i nowe narzędzia. Cel 3Zapewnienie zdrowego życia i promowanie dobrego samopo- czucia dla wszystkich w każdym wieku.
Biblioteki medyczne, biblioteki szpitalne i inne biblioteki są niezbędnymi dostawcami dostępu do wyników badań medycznych, które to ba- dania wspierają poprawę zdrowia publiczne- go. Publiczny dostęp do informacji o zdrowiu (w bibliotekach) pomaga ludziom w zwiększe- niu świadomości na temat swojego zdrowia i jego zachowania.
– zapewnienie przez biblioteki medyczne i szpitalne dostępu do wyników badań, któ- re wspierają edukację i usprawniają praktykę medyczną (dla pracowników służby zdrowia); – publiczny dostęp do informacji na temat zdro- wia i dobrego samopoczucia w bibliotekach publicznych, który pomaga osobom fizycznym i rodzinom zachować zdrowie.
PROOF
Numer celuTreść celuZależności pomiędzy działalnością bibliotek a celami AgendyFormy realizacji celu przez biblioteki Cel 4Zapewnienie edukacji oraz pro- mowanie możliwości uczenia się przez całe życie dla wszystkich.
Biblioteki stanowią serce szkół i uczelni wyż- szych w każdym kraju na świecie. Wspierają programy alfabetyzacji, zapewniają bezpieczną przestrzeń do nauki oraz pomagają naukowcom w ponownym wykorzystywaniu badań i danych do tworzenia nowej wiedzy.
– wspieranie (dzięki wyspecjalizowanem sonelowi) wczesnej nauki czytania i uczeni przez całe życie; – zapewnienie dostępu do informacji i bad studentów na całym świecie; – zagwarantowanie w bibliotekach przes wzmacniającej inkluzję społeczną, której k nie jest barierą dla nowej wiedzy i umiejętnoś Cel 5osiągnięcie równości płci i wzmoc- nienie pozycji wszystkich kobiet i dziewcząt.
Biblioteki wspierają równouprawnienie płci, za- pewniając bezpieczne miejsca spotkań, organi- zując programy dla kobiet i dziewcząt w zakresie praw i zdrowia, a także oferując im technologie informacyjne i komunikacyjne oraz programy czytania i pisania. Pomagają kobietom w rozwi- janiu ich umiejętności oraz przedsiębiorczości.
– zapewnienie bezpiecznych i przyjazn miejsc spotkań; – zaprojektowanie programów i usług zasp jających potrzeby kobiet i dziewcząt (z za prawa i zdrowia); – zapewnienie dostępu do informacji i tec logii informacyjnej oraz komunikacyjnej, k pomaga kobietom w rozwijaniu umiejęt biznesowych Cel 6 i 7Zapewnienie dostępności i zrów- noważonego zarządzania wodą oraz urządzeniami sanitarnymi dla wszystkich. Zapewnienie wszyst- kim dostępu do niedrogiej, nie- zawodnej, zrównoważonej i no- woczesnej energii.
Biblioteki zapewniają publiczny dostęp do informacji na temat wody, zużycia energii i warunków sanitarnych. Wiele publicznych i wspólnotowych bibliotek na całym świecie jest jedynym miejscem, w którym ludzie mogą uzyskać niezawodny dostęp do światła i elek- tryczności, aby czytać, studiować i ubiegać się o pracę.
– zagwarantowanie dostępu do wysokiej j ści informacji i dobrych praktyk wspiera lokalne projekty gospodarki wodnej i sanita – darmowy i niezawodny dostęp do prądu i tła, wspierający procesy czytania, naukę i p
Tabela 1. cd.
PROOF
Numer celuTreść celuZależności pomiędzy działalnością bibliotek a celami AgendyFormy realizacji celu przez biblioteki Cel 8Promowanie zrównoważonego, sprzyjającego włączeniu społecz- nemu, trwałego wzrostu gospo- darczego, pełnego i produktyw- nego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich.
Publiczny dostęp do technologii informacyj- nych i komunikacyjnych oraz szkolenia w bi- bliotekach umożliwiają wielu osobom ubieganie się o pracę. Wykwalifikowany personel biblio- teki może pomóc ludziom w obsłudze aplika- cji online, pisaniu materiałów pomocniczych i znalezieniu właściwej pracy.
– umożliwienie dostępu do szkoleń z zakresu wyszukiwania informacji i nabywania umiejęt- ności, które ludzie muszą uzyskać, aby ubiegać się o lepsze miejsca pracy i odnosić sukcesy Cel 9Budowanie odpornej infrastruk- tury, promowanie integracyjnej i zrównoważonej industrializacji oraz wspieranie innowacji.
Biblioteki znajdują się w centrum badań i życia akademickiego. Zapewniają dostęp do szybkie- go Internetu, infrastruktury badawczej i wy- kwalifikowanych specjalistów. W wielu krajach biblioteki publiczne i edukacyjne są głównymi lub jedynymi dostawcami publicznego dostępu do Internetu po niskich lub zerowych kosztach, co stanowi kluczowy środek zwiększający łącz- ność.
– rozwinięcie infrastruktury bibliotek publicz- nych i badawczych oraz zapewnienie powszech- nego dostępu do wykwalifikowanych pracowni- ków bibliotek; – upowszechnienie przyjaznych i integracyj- nych przestrzeni publicznych; – zapewnienie dostępu do szybkiego Internetu, który nie jest dostępny nigdzie indziej Cel 10Zmniejszenie nierówności we- wnątrz i między krajami.Sprawiedliwy dostęp do informacji, wolność wypowiedzi, wolność zrzeszania się i zgroma- dzeń oraz prywatność mają kluczowe znaczenie dla niezależności jednostki. Biblioteki poma- gają zmniejszyć nierówności, zapewniając bez- pieczne, obywatelskie przestrzenie otwarte dla wszystkich mieszkańców miast i wsi na całym świecie.
– zaoferowanie neutralnych i przyjaznych prze- strzeni, dzięki którym nauka jest dostępna dla wszystkich, w tym grup zmarginalizowanych, takich jak imigranci, uchodźcy, mniejszości, ludy tubylcze i osoby niepełnosprawne; – zapewnienie sprawiedliwego dostępu do in- formacji wspierających integrację społeczną, polityczną i gospodarczą
Tabela 1. cd.
